Ма?саты
|
Саба?ты? ма?саты мен міндеттері:
- суды? таби?атта?ы ж?не адам ?міріндегі ма?ызы туралы т?сінік беру.
- Жергілікті жерді? су айдындарымен таныстырып,оларды? сол айма??а пайдасын ??ындыру
- Суды? барлы? ерекшеліктерін сипаттау:т?сін,м?лдірлігін,иісін,тазалы?ын,жергілікті жерге тигізетін пайдасын(ауыз су?а ,м?дени ?сімдіктерді суару?а,ішуге жарай ма,жарамайтын болса,неліктен екенін аны?тау)
- ?азіргі та?да адамзат ауасын ж?тып,суын ішіп отыр?ан таби?ат- ананы ?ор?ап,аялау?а ?йрету.
К?рнекілігі:глобус,.карта,т?жірибе столы,пробиркалар,??м,саз,?ант,су,ас содасы,кофе,шай,штатив,шыны , май шам.
На?ыл с?здер:
· Сулы жер -нулы жер
· Су -тіршілікті? ?ана емес,тазалы?ты?,п?ктікті? белгісі.
· Су- энергияны? ?айнар к?зі,келешекті? отыны.
· «Бір ж?тым су б?ліспеген адам Алла та?аланы? алдында к?н??ар»
|
Ма?ынаны тану
-Суды? ?андай ?ш жа?дайы болады?
Ол бір жа?дайдан екінші жа?дай?а ?алай к?шеді?
СУДЫ? ЖАЙ К?ЙІ:
С?йы? БУ ?атты(м?з)
III.О?ушыларды жа?а саба?ты? та?ырыбымен ,міндетімен таныстыру.Д?птерге к?нді жазу.
Адам ?міріне не ?ажет? ?ткен та?ырыптан еске т?сіру.
ТАМА? СУ АУА
АДАМ ?МІРІНЕ НЕ ?АЖЕТ?
ЖАРЫ? ЖЫЛУ
Б?гінгі саба?та біз топпен ж?мыс істеп т?жірибе жасаймыз.
1 тапсырма
- топ?а тапсырма : 2-і топ?а тапсырма :
Су?а ?антты салып Су?а т?з салып
?орытынды шы?ары?ыз ?орытынды шы?ары?ыз
2 тапсырма
Су?а ас содасын салып ?орытынды шы?ары?ыз
3 тапсырма
Су?а шай салып ?орытынды жаса?ыз Су?а кофе салып ?орытынды жаса?ыз
О?ушылар ?орытындыларын д?птерге жазады:
- Су?а сал?ан н?рселер не істеді?
- Суды? т?сі ?згерді ме?
- Д?мі ?згерді ме?
?орытынды:Су еріткіш.
4 тапсырма
Сазды су?а салу ??мды су?а салу
Н?тижесін д?птерге жазу:Су лайланды.Ыдысты? ?абыр?асынан екінші жа?ында?ы н?рсені к?ре алмаймыз,себебі саз,??м су?а аралас?анымен суда еріген жо?.Суда ауа еріп о?ан араласады.
М??аліммен бірге т?жірибе жасау:
Таза суды шыны бетіне тамызып,астына май шаммен ?ыздырамыз.Су бу?а айналып,?шып кетеді,ал шыны бетінде а?шыл да? ?алады.Б?л не?
?орытынды:Таза м?лдір суды? ?зінде еріген заттар бар.?сіресе ,еріген заттар ащы суларда к?п болады.
?орытынды шы?ару:
Ерімейтін заттар СУ Еритін заттар
(саз,??м) су буланады (?ант,т?з,сода,шай,кофе)
- Балалар?а с?ра?: бидай д?ні топыра?та ?ніп,?су ?шін о?ан ?андай жа?дай жасауымыз керек? (о?ушылар жауабы).Тіршілік судан басталады.
IY.Деректер мен д?йектер:
- Су бар жерде тіршілік бар,?мір бар,жай?алып ?скен бау ба?ша,сынсы?ан орман,то?ай,бітік шы??ан егін,мы??ыра?ан мал,алып су электр станциясыбар,сонды?тан ?аза? «Сулы жер нулы жер»дейді.Ну дегеніміз ?алын орман.
- Су тіршілікті? ?ана емес,тазалы?ты? п?ктікті? белгісі.
- ?аза? хал?ы суды ?адір етумен ?атар оны жалпы халы??а,жан жануар д?ниесіне ,?сімдік ?леміне тіршілік беруші деп сана?ан.Су бермеу,судан тары?тыру е? ?лкен ?ылмыс.
- М?хаммед пай?амбар ??ранында: «Бір ж?тым су б?ліспеген адам Алла та?аланы? алдында к?н??ар» деп жаз?ан.Сол ?шін атазаманнан бері ?аза? ?йіндегі су,?ымыз,айран шалап сия?ты сусындар тегін бол?ан.Айдалада жападан жал?ыз мал ба?ып отыр?ан адамны? ?йіне жолаушы келіп т?ссе,е? алдымен сусын беріп ??рметтеген.
- егер де біз карта?а немесе глобус?а ?араса? жер шарын жан жа?ынан су ?орша?анын ??реміз.Суды? к?лемі ??рлы?тан 3есе к?п екен.Жер бетін70%су алып жатыр.М?хит,те?із сулары ?те ащы,сонды?тан оны адам,жануарлар ж?не ?сімдіктер пайдалана алмайды.
Ал енді адам а?засына к?ніне 10 литрдей су керек.Егер де адамны? денесінен 1,5л су а?задан буланса немесе тер к?йінде шы?са,адам ?аталап ш?лдейді.Адам баласы ш?лге ?арсы 3т к?ннен арты? к?ресе алмайды.Егер адам денесіндегі суды? 6-8 %азайса ,адам жартылай есінен танып ?алады.10% азайса сілекейін ж?тады,ал 12% кемісе адам ?ліп кетеді.
|
Ой тол?аныс
|
Шы?армашылы? тапсырма:
Балалар,су бізге дос ?ана емес,ол- тілсіз жау.?ырк?йек айында Туркия елінде то?тамай жау?ан жа?бырдан ?аншама ел зардап шекті –?йлері,машиналары суды? астында ?алды,елді? малы ?ырылып,к?птеген адам су?а кетті.
1981 жылы ?лкен Алматы ?зені тасыды-?атты сел салдарынан мал,адамдар?а,ауыл шаруашылы?ына зиян келді.К?птеген к?пірлерді,тас жолдарды су шайып кетті.
2005 жылы бізді? ауылда?ы плотинада?ы су тасып к?птеген ?йлерге,?оралар?а,к?шелерге су кірді,ел суды? бетін ?айтару ?шін к?п е?бек етті.
Экологиялы? м?селелерге келетін болса?,?азір бізді? елімізде таби?аты таза,экологиялы? ахуалы мінсіз айма?ты табу бір маяш?птен ине іздегенмен бірдей.Мысалы:Арал те?ізіні? б?рын?ы жалпы ауданы 66 мы? шаршы ша?ырым болса,соны? шамамен 23 мы? шаршы ша?ырымында ?ана су бар,?ал?ан б?лігі ша? мен т?зды? астында ?алды.
Облысымызда орналас?ан Бал?аш к?ліні? жайы да м?з емес,оны? суы тартылып,завод ?алды?тары ??лге т?гілуі к?птеген зардап ?келуде.
Бізді? ?ара?анды облысымызда?ы талай заманнан бері Ар?а ??іріні? н?рі,к?ркі болып келген Н?ра ?зеніні? халі де тым аянышты.?зынды?ы 700 ша?ырым жердегі ?зенні? екі жа?ына ?аптай орналас?ан шаруашылы?тар суын сарып бітіруге ?алды.
Бізді? ауылымызды? сыртында орналас?ан К?кті?к?лі к?лі бая?ы ашаршылы? 1932 жылдары осы ма?айда?ы ?аншама елді балы?ымен ажалдан алып ?алды,ал ?азір суы тартылып,балы?тары ?ліп жатыр.
Ал ауылымызды? ішінен ?тетін Жаман Сарысу ?зені биыл м?лдем ??р?ап ?алды.
YI.Суды ?ор?ау м?селелері.
- Ары?,?зен бойына ш?п ,а?аштар егу
- Суларды ?о?ыстан тазалау. «Б?ла? к?рсе? –к?зін аш»
- Завод,фабрикалардан шы??ан ?алды?тарды су?а а?ызу?а тыйым салу,олар?а тазарт?ыш ?ондыр?ылар орнату.
- «Суды? да сурауы бар» -суды ?немдеу (кранды жауып ж?ру,беталды суды а?ызбау)
?аза?та адамгершілікке арнал?ан ?ш сауал бар,олар:
1.Ш?лге ??ды? ?аз?ан
2.?зенге к?пір сал?ан
3.Жол?а а?аш еккен
Осы орайда ауылды? сынып жат?ан к?пірін жа?адан салып ,елді? ал?ысын ал?ан ауыл азаматы «Матан»шаруа ?ожалы?ыны? басшысы Жадаев М?ратты айта кету ж?н.
YII .Су?а байланысты ырым –тыйымдар:
- Су?а т?кірме
- Суды? бетін ашы? ?алдырма
- Т?нде су?а барма
Су?а байланысты ма?ал-м?телдер мен на?ыл с?здер:
- Сулы жер –нулы жер
- Жылап ж?ріп ары? тазаласа?,к?ліп ж?ріп су ішесі?
- Бастау суалса-ба?ыт суалады
- А?ын су-?мір,то?тау су-?лім
- Б?ла? к?рсе?-к?зін аш
- ??лан- ?ыр?а,??ндыз –су?а
YIII.Саба?ты ?орытындылау
|