Informatika 5-sinf Mavzu: Axborot va raqamli texnologiyalr

Axborot va raqamli texnologiyalr

Inson va insoniyat xotirasi

Insoniyat jamiyat paydo bo‘lgandan boshlab muloqot jarayonida axborot almashish va uni saqlashga urinishgan .

Xotira – axborotni saqlovchi eng birinchi qurilma.

Alohida inson va insoniyat xotiralari degan tushunchalar mavjud.

Insoniyat xotirasi – butun evolyutsion tarixiy jarayonda to‘plangan bilim va tajribalar jamlanmasi.

Inson va insoniyat xotirasi

Axborotni saqlash - inson sivilizatsiyasi qanchalik darajada qadimiy bo‘lsa, o‘sha darajada qadimiy va tarixiy jarayon.

Fotosuratlar o‘tgan davr siymolarini ko‘rish imkonini yaratuvchi vositalardan biri

Axborot saqlashning birinchi texnik kashfiyotlari

Jozef Nisefor N’eps – dunyodagi birinchi fotograf

Dunyodagi birinchi fotosurat, «Oynadan ko‘rinish», 1826 y.

Ne’psning obskur- kamerasi

Axborotni saqlash va uzatish vositalari

1877 yilda birinchi marta, ovozni yozib olish va saqlash qurilmasi “Fonograf” Tomas Edison tomonidan ixtiro qilingan.

Edison fonografi

(XIX asrning oxiri)

Kassetali magnitafon (XX asrning oxiri)

Patefon

(XX asrning 30-yillari)

Lentali o‘ramli magnitafon

(XX asrning 70-yillari)

Birinchi kinofilmlar uzatish va saqlash

1895-yil Parijda “Poezdning kelishi” deb nomlangan dunyodagi birinchi kinofilm namoyish etilgan.

1895-y. “La S’ota vokzaliga poezdning kirib kelishi” nomli birinchi qisqa metrajli film

Kinomatografiya ixtirochilari aka-uka Lum’erlar

(XIX asrning oxiri)

Axborotni saqlash va uzatishning zamonaviy usullari

Zamonaviy kompyuter xotirasi :

• Matn
• Raqamli va jadval
• Rasm
• Ovoz
• Video bichimlaridagi axborotlarni saqlay oladi.

Tezkor va uzoq muddatli xotira

Inson xotirasini tezkor xotira tariqasida misol qilish mumkin. Unda bor ma’lumotni tezkorlik bilan eslash va qaytarish imkoniyati mavjud .

Qayd daftari, so‘rovnoma, ensiklopediya va shu kabi axborotlarni tashqi saqlash vositalarini uzoq muddatli saqlash xotirasiga misol qilish mumkin.

Axborot tashuvchi vositalar

Axborot tashuvchi vositalar – axborot saqlashga mo‘ljallangan istalgan moddiy ob’ekt.

Bir o‘ylab ko‘ring

Topshiriq: Kompyuter va insonning ichki xotirasiga ta’alluqli qurilmalardan tashqarisini o‘chiring.

Bir o‘ylab ko‘ring

Topshiriq: Kompyuterning tashqi va insonning xotirasiga ta’alluqli qurilmalardan tashqarisini o‘chiring.

Bir o‘ylab ko‘ring

Topshiriq: Axborot tashuvchi bo‘lmagan ob’yektlarni qayd eting .

Axborotni qabul qilish tartibi

Insonlar bir-biri bilan muloqotda bo`lishadi, iltimoslar qilishadi, buyruqlar beriladi, hisobot almashinadi, kitob, maqolalar va reklama nashr qilishadi. Axborot qabul qilish kitobni o‘qishda, teleko‘rsatuvlarni ko‘rishda yuz beradi.

Axborotni uzatish va qabul qilish tartibi

Axborot uzatishni sodda ko‘rinishda ifodalash mumkin

Axborot qabul qiluvchi

Axborot manbasi

Bu axborotni qabul qiluvchi tomon

Bu axborot uzatuvchi tomon

Axborot kanali

• Hissiy organlar
• telefon
• televideniye
• Kompyuter va h.k.

Keling o‘ylab ko‘ramiz

Topshiriq:

Quyida keltirilgan manbalardan axborot uzatuvchi va qabul qiluvchilarni ajrating:

Qabul qiluvchi

Manba

Qabul qiluvchilar

Manba

Qabul qiluvchi

Manbalar

Manba-Qabul qiluvchi

Qabul qiluvchi-Manba

Axborot kanallari

Axborot kanallari biologik va texnik bo‘lishi mumkin.

Inson hissiy organlari biologik kanal vazifasini bajaradi.

Signallar axborotni hissiy organlar orqali miyaga yetkazadi.

Texnik axborot kanallari:

- telefon;

-radio;

Televideniye;

Kompyuter tarmoqlari .

Axborotni uzatish tartibi

1-vaziyat : siz svetoforli boshqariladigan chorrahadan o‘tyapsiz.

Bir tomonlama axborot uzatish

Axborotni uzatish tartibi

2-vaziyat: kompyuterda o‘yin o‘ynasangiz kompyuter bilan uzluksiz axborot almashasiz: o‘yin qoidasini o‘rganasiz, yuzaga kelgan holatni ko‘rasiz, tahlil qilasiz va kompyuterga vaziyatni o‘zgartirish uchun buyruq berasiz.

O‘zaro axborot almashinuvi

Axborotni uzatish tartibi

3-vaziyat : butun oila a’zolari bilan teleko‘rsatuv tomosha qilish.

Mazkur holatda nechta axborot manbasi va nechta qabul qiluvchi ishtirok etmoqda?

Axborotni uzatish tartibi

4-vaziyat: siz tarix fanidan referat tayyorlayapsiz.

Axborot uzatuvchi va qabul qiluvchini aniqlang?

Tabiatda axborot almashinuvi

Tabiatda muntazam axborot almashinuvi yuz beradi:

Quyoshdan taralayotgan nur orqali o‘simliklar yorug‘lik va issiqlikni qabul qiladi va shularni ta’sirida bahorda uyg‘onadi, kuzda esa barglarini to‘kadi.

Baohorda dala va tog‘ gullari ochilganda hid taraladi, asalarilar o‘sha hidlar orqali gullarda yig‘ilgan changlardan bol yig‘ishadi. Gullarni, mevali daraxt va o‘simlik dunyosini changlaydi.

Asalarilar oilasida axborot uzatishning o‘ziga xos uslubi mavjud. Asal yig‘ish imkoniyati bor joy topilganda, o‘sha joyni topgan asalari oilasi joylashgan uya oldiga kelib o‘ziga xos raqsga tushadi va shu tariqa axborot uzatadi.

Axborot uzatishda yuzaga kelishi mumkin bo‘lgan muammolar

Uzilishlar

Axborot kanali

Qabul qiluvchi

Axborot manbasi

Yuzaga kelishi mumkin bo‘lgan muammolar:

• Telefonda ovozning uzilib eshitilishi;
• Radio ishiga xalaqit qiluvchi shovqin;
• Televizorda suratlarning qotib qolishi yoki yaxshi ko‘rinmasligi;
• Internetdagi uzilishlar.

Qayd etilgan muammolar natijasida uzatiladigan axborot uzilib qolishi yoki to‘liq yetkazilmasligi mumkin.

Elektron pochta

Asrlar davomida bir-biridan ma’lum bir masofada istiqomat qiluvchi insonlar xat yozish orqali axborot almashishgan.

Xat – bir insonning ikkinchisiga jo‘natgan yozma murojaati.

Elektron pochta:

!

Elektron pochta – kompyuter tarmoqlari orqali

xabar almashinuvga mo‘ljallangan tizim.

Internet yordamida istalgan foydalanuvchi o‘zi uchun, tekin, elektron pochta manzili ochishi mumkin.

Elektron pochta manzili:

manzilegasi@server

@

Manzil ro‘yxatdan o‘tkazilgan server yoki xizmat nomi

Manzil sohibining shartli ismi

at

ingliz tilida- kuchukcha o‘zbek tilida

Elektron pochta

!

Elektron shakldagi xat matn, musiqa, video va rasmlardan iborat bo‘lishi mumkin.

!

Eng asosiysi

• Inson muntazam axborot uzatish va qabul qilish jarayonida ishtirok etadi.
• Axborot uzatishni shartli ravishda quyidagicha izoh etish mumkin:

• Telefon, radio, televideniye, telegraf, internet – zamonaviy axborot kanallari.
• Elektron pochta – kompyuter tarmoqlari orqali
• xabar almashinuvga mo`ljallangan tizim.

Axborot kanali

Qabul qiluvchi

Axborot manbasi

QIZIQARLI FAKT

“ @” belgisining har xil davlatlarda nomlanishi:

“ daraxtdagi maymun”

“ kuchuk”

“ at”

“ chig‘anoq”

“ mushuk”

“ cho‘chqa dumi”

“ fil xartumi”

“ sichqoncha