Канспект урока МРБ "Пад сценами старажытных замкаў."

Тэма: Пад сценами старажытных замкаў.

Мэта: фарміраванне першапачатковых ведаў у вучняў аб старажытных замках на тэрыторыі Беларусі, помніках гісторыі і культуры.

Задачы:

• пазнаёміць с прызначэннем замкаў, са знешнім выглядам і сучасным станам Крэўскага, Гродзенскага, Нясвіжскага, Гальшанскага, Мірскага замкаў, Сынкавіцкай царквой-крэпасцю; пазнаёміць з паданнямі, звязаннымі з імі; пашырыць веды пра знакамітых гістарычных асоб (Вітаўта, Ягайлу, Радзівілаў);

• праводзіць параўнанні і рабіць высновы;

• выхоўваць у вучняў пачуцце і павагу да продкаў, якія ўзводзілі замкі для абароны Радзімы ад ворагаў, гонару за багатую гісторыка-культурную спадчыну Беларусі.

Абсталяванне: падручнік, мультымедыйная прэзентацыя, ілюстрацыі па тэме урока.

Афармленне класнай дошкі

Ход урока

1. Арганізацыйны момант

Празвінеў ужо званок –

Пачынаем наш урок.

• Жадаю вам, дзеці, праявіць свае найлепшыяя якасці – дабрыню, працавітасць, актыўнасць, дапытлівасць.

1. Праверка выканання дамашняга задання

- Зразумець, наколькі добра вы засвоілі новы матэрыял, дапаможа наступны тэст.

ТЭСТ

1. Як называлася дзяржава, у якую аб’ядналіся беларускія і літоўскія землі у 13 ст.?

Кіеўская Русь;

Влікае Княства Літоўскае;

Полацкае княства.

2. Цэнтрам (сталіцай) ВКЛ быў горад:

3. Барацьбу супраць крыжакоў узначаліў:

Усяслаў Чарадзей;

Яраслаў Мудры;

Вітаўт.

4. Імёны гістарычных дзеячаў звязаны з Крэўскім замкам? Абвядзі літару з правільным адказам.

А) Рагвалод і Рагнеда;

Б) Ягала і Вітаўт;

В) Францыск Скарына і Сымон Будны.

5. У бітве пад Груньвальдам перамаглі:

1. Крыжакі;

2. Беларусы, літоўцы, татары і палякі.

1. Знаёмства з тэмай урока. Пастаноўка задач урока

• Сёння мы адправімся з вамі ў цікавае падарожжа. Мы будзем вандраваць па замках Беларусі. Аб чым вы даведаецеся ў гэтым падарожжы, паспрабуйце здагадацца, калі пазнаёміцеся з планам урока.

(Сумесна з дзецьмі вызначаю задачы урока:

зразумець, для чаго будавалі замкі;

пазнаеміцца з тым, як называліся замкі, як яны выглядалі;

даведацца, якія існуюць паданні пра замкі.)

1. Вывучэнне новага матэрыялу

• З якой мэтай будавалі замкі? І чаму большасць з іх будавалі ля мяжы старажытнай дзяржавы? Падумайце над гэтымі пытаннямі. (Запісаны на дошцы.) (Адказы вучняў.)

• Калі звярнуць увагу на выгляд замка (выкарыстоўваецца ілюстрацыя / слайд), мы заўважым, што ён мае вежы, байніцы (адтуліны ў сцяне збудавання для вядзення бою са стралковай зброі), даволі магутныя сцены. Вакол кожнага замка – роў з вадой. Раскажыце пра прызначэнне брамаў (шчыьныя, на дзве паавіны, крытыя зверху вароты, якія закрываюць галоўны ўваход на тэрыторыю двара ці горада), падвалаў. (Адказы дзяцей.)

• Як вы зразумелі, кожны аб’ект замка меў сваё прызначэнне. Прыйшоў час пачаць нашу вандроўку.

(На дошцы – картсхема падарожжа (чырвоным адзначаны гарады, дзе пабудаваны замкі). Вучні па ходзе падарожжа стрэлкай, пачынаючы з месцазнаходжання, паказваюць маршрут.

• Звярніце ўвагу на картсхему на дошцы. Параўнайце яе з фарзацам падручніка. Што абазначана чырвоным колерам? (Гарады, дзе пабудаваны замкі, з якімі будзе звязана падарожжа.)

• Віртуальнае падаррожжа пачынаем з горада Ліды. У 1323 г. па загадзе князя Гедыміна пачалося будаўніцтва Лідскага замка. Працягвалася яно некалькі гадоў. З поўначы замка знаходзіўся роў, з усхода – возера. Дзве высокія вежы, таўшчыня сцен – 2 м. Замак некалькі разоў выратоўваў жыхароў Ліды ад ворагаў на працягу XIV – XVIII стст. (Паказ фотаздымка Лідскага замка.)

• Цяпер адправімся ў Крэва, беларускую вёску Гродзенскай вобласці.

І на вялікі жаль, бачым толькі руіны. Але гэтыя руіны ў старажытнасці бачылі вядомых гістарычных асоб, чулі важныя для лёсу радзімы старажытныя законы. Па даследваннях вучоных-гісторыкаў, замак у Крэва выглядаў так (паказ на слайдзе). Вышыня яго дасягала 13 м, а самая высокая з вежаў была даўжыней 25 м.

Гістарычная даведка.

У Крэве ў 1385 г. была падпісана ўнія паміж ВКЛ і Каралеўствам Польскім. Аб’яднанне дзвюх дзяржаў дапамагло атрымаць перамогу ў Грунвальдскай бітве 1410 г.

• Параўнайце выгляд Крэўскага замка ў старажытнасці з Лідскім замкам. (Адказы дзяцей.)

Работа па гістарычным ілюстрацыям.

• Разгледзьце ілюстрацыі ў атласе “Навагрудскі замак”, “Крыжакі каля Навагрудскага замка” (с. 6 – 7). Раскажыце, якія ўмацаванні замка вы заўважылі? (Адказы вучняў.)

• А зараз накіруемся ў сучасны Навагрудак. У гэтым горадзе мы не ўбачым такога цудоўнага замка, засталіся фундамент і рэшткі (часткі сцен, остатки) сцен унікальнага будынка, які існаваў у XI – XVII стст. Спачатку замак быў драўляны, потым, у XIV ст. адбудаваны з камення. Меў 7 вежаў, з якіх захаваіся дзве.

• Замкі ў Крэва, Лідзе, Навагрудку склалі так званую лінію абароны ад крыжакоў, названую “Каменным поясам”.

Фізкультхвілінка

Бліскала ноччу над замкам маланка.

Кольца азёраў бліскала, ззяла.

Чорная дама Наясвіжскага замка

Зноў па пакоях хадзіць пачынала…

• Вы здагадаліся, хто такая Чорная дама? Гэта прывід, здань былой гаспадыні. А з якой гісторыяй звязана Чорная дама, вы даведаецеся, калі выканаеце творчае дамашняе заданне.

• Паданні, звязаныя з замкамі, перадаюцца з пакалення ў пакаленне. Людзі расказваюць пра жахі, якія адбываліся ў замкавых падзямеллях, пра скарбы, якія можна знайсці на тэрыторыі замка… А сёння на ўроку мы пазнаёмімся з паданнем пра Крэўскі замак.

Работа па падручніку.

• Прачытайце матэрыял падручніка (с. 62 – 63). Падрыхтуйцеся адказваць на пытанні.

Гутарка

• Чаму князь Ягайла пасадзіў у падзямелле свайго брата? (Бо ён жадаў быць адзіным гаспадаром.)

• Як выратаваўся Вітаўт? (Яму дапамагла яго жонка, якая наведала яго разам са служкаю. У час сустрэчы ён пераапрануўся ў жаночае адзенне служкі.)

• Чаму мінавіта у Сынкавічах пабудавана царква? (Бо там Вітаўт схаваўся ад пагоні.)

• Працягваем падарожжа. Зазірнём у вёску недалёка ад Слоніма.

• Разгледдзьце Сынкавіцкую царкву-крэпасць. Апішыце яе. Чаму яе параўноўваюць з замкам? (Адказы дзяцей.)

• Па загадзе Вітаўта быў пабудаваны Гродзенскі замак. (Адзначаецца на картсхеме г. Гродна.)

• На што падобна яго канструкцыя? (На мост.)

• У XVI ст. беларускія замкі увайшлі у склад новай дзяржавы – Рэчы Паспалітай. (Настаўнік суправаждае паказам на гістарычнай карце межаў РП.)

• У гэты час на тэрыторыі Беларусі будуюцца новыя замкі. Мы з вамі адправімся ў Мір і пазнаёмімся з адным з самых прыгожых замкаў. Па вуглах замка размешчаны чатыры вежы вышынёй 25 м, пятая вежа з брамамі. Сёння ў замку прадстаўлены старажытныя творы жывапісу, мэбля, зброя, музычныя інструменты, прадметы быту.

(Дэманстрацыя фотаздымкаў.)

• Самы прыгожы замак з тых, што захаваліся, - Нясвіжскі. Давайце з вамі пазнаёмімся з ім прачытаўшы другі абзац на стар. 64 вучэбнага дапаможніка.

• Якому роду належыў старажытны Нясвіжскі замак? (Роду князёў Радзівілаў.)

• Колькі кніг змяшчала бібліятэка замка? (20 тысяч кніг.)

• Якія калекцыі былі сабраны ў замку? (Рыцарская зброя, каштоўныя камяні, манеты, абразы і карціны.)

1. Замацаванне новага матэрыялу

Практычная работа

- Зараз мы з вамі папрацуем у рабочых сшытках, адгарніце старонку 26 і выканаем з вамі заданне № 1, 2 выконваюць першы, трэці і пяты рады; заданне № 4, 5 выконваюць другі, чацвёрты, шосты рады.

Пытанне юным гісторыкам.

- Чаму большасць замкаў была пабудавана ў заходняй частцы Беларусі? (Крыжакі – ворагі – наступалі з захаду.)

Рубрыка “Карысна ведаць”.

(Чытанне тэксту ўслых. Гутарка па прачытаннаму.)

• Хто такі Напалеон Орда? (Таленавіты мастак.)

• У якім стагоддзі працаваў мастак? (19 ст.)

- Што ён адлюстоўваў у сваіх работах? (Замалёўкі замкаў і палацаў, вёсак і гарадоў.)

1. Падвядзенне вынікаў урока. Рэфлексія. Ацэначная дзейнасць

• Якія назвы замкаў запомнілі? Што асабліва ўразіла на ўроку?

• Ці задаволены вы сваёй працай на ўроку?

• Каму з вучняў хочацца выказаць падзяку?

1. Інфармацыя аб дамашнім заданні

Абавязковае заданне: прачытаць стар. 61 – 66, адказаць на пытанні, на контурнай карце выканаць заданні 1, 3, 4 (с. 8).

Творчыя заданні, па жаданні:

• падрыхтаваць паведамленне “Чорная дама Насвіжскага замка” ці іншае паданне пра замкі;

• намаляваць старажытны замак, указаць стрэлкамі (карткамі) назвы частак (аб’ектаў) замка: сцены, роў, падвал для захавання запасаў.