Қазақстан аумағындағы ерте мемлекеттердің саяси ұйымдасуы

Пән атауы: Қазақстан тарихы

Сабақтың тақырыбы:

Қазақстан аумағындағы ерте мемлекеттердің саяси құрылымы

Сақ патшалықтары көсемдіктері, яғни туыстас тайпалардың әскери-саяси одақтары болды. Ақсүйектер жерленген орасан үлкен қорғандар мен қарапайым жерлеу орындары арасындағы айырмашылықтар сақ қоғамының жіктелгендігін көрсетеді. Сақ көсемдері саяси қызметтерді атқарды.

Скиф (сақ) қоғамында әйелдер жоғары мәртебеге ие болды. Оны далалық халықтардың ауыз әдебиеті растайды. Сақтардың әйел патшалары туралы мәліметтер аңызға айналған дастандарда кездеседі: патша әйел Зарина қарсыластарымен соғыс жүргізіп қана қоймай, бірнеше қаланың негізін салды, ал патша әйел Томирис өз патшалығын парсыларға қарсы соғыста басқарды.

Қаңлы мемлекеті б.з.б. ІІ ғасырда Сырдарияның орта ағысында күшейді. Алғаш қаңлылар оңтүстігінде юэчжилерге, солтүстігінде ғұндарға тәуелді болды, бірақ кейін күші жағынан олармен теңесті. Қаңлылар билігі біршама уақыт Батыс Қазақстанға, Каспийдің солтүстік жағалауларына дейін таралды.

Үйсін мемлекеті б.з.б. І мыңжылдықтың соңында Жетісу, Тарбағатай және Тянь-Шань аумағында құрылды. Үйсіндер – сақ-тиграхауданың ұрпақтары. Олар жартылай көшпелі шаруашылық жүргізді. Үйсіндердегі жоғары билік билеуші – күнбиге (гуньмо) тиісті болды, оған билік мұрагерлік бойынша берілді. Күнбидің сарайы Чигу қаласында орналасты. Мемлекет сол жақ, оң жақ және орталық бөліктерге, ал олар толып жатқан ұсақ иеліктерге бөлінді.

Ғұн мемлекеті көшпелілер мемлекеттерінің екінші үлгісіне жатты. Ғұндар мемлекеті көршілес тайпалық одақтар мен Қытай патшалықтарымен күресте қалыптасты. Мемлекеттің басында тәңірқұт (шаньюй) тұрды, оның билігі қатаң түрде мұрагерлікпен берілді және оның орасан зор беделі болды. Шаньюйдің бұйрығынсыз тайпалардың орын ауыстыруына тыйым салынды.

Тапсырма

Әдіс: «Уақыт сызығы» (қолдану)

Ерте темір дәуірінде өмірсүрген мемлекеттердің храналогиясын уақыт сызығына белгілеңіз

Сақтар Қаңлылар Үйсіндер Ғұндар

Бағалау критерийі : Қазақстандағы ерте мемлекеттерінің тарихи кезңдерін уақыт сызығына белгілейді

Дескрипторлар:

• Сақтардың хронологиялық шеңберін белгілеңіз
• Қаңлылардың хронологиялық шеңберін белгілеңіз
• Үйсіндердің хронологиялық шеңберін белгілеңіз
• Ғұндардың хронологиялық шеңберін белгілеңіз

Таблица толтыру

Сақтар

Қалыптасуы

Үйсіндер

Саяси құрылысы

Ғүндар

Тайпалық одақтар мен мемлекеттер туралы деректер

Қорытынды

Тапсырма

Термин сөздермен жұмыс

• Гуньмо
• Шаньюй
• Түменбасы

Дескрипторлар:

Бірінші термин сөздің мағынасын анықтайды

Екінші термин сөздің мағынасын анықтайды

Үшінші термин сөздің мағынасын анықтайды

Үй тапсырмасы

1.Тақырыпқа байланысты 10 сұрақ құрастырыңдар;

2.Конспект

3.Кері байланыс -жалғастыру

Кері байланыс

Жалғастырыңыз:

Маған ... қызықты болды

Бұл ... қиындық туғызды

Осы ... мені ойландырды