Класстан тышкары иш

Математикалык кружокторду уюштуруу

Класстан тышкаркы иштерде мугалим озунун окуучулары иш жургузот. Математика боюнча класстан тышкаркы иштер деп сабактан башка учурда мугалимдин окуучулар менен жургузгон милдеттуу эмес жумуштарынын системасын тушунобуз. Математика боюнча класстан тышаркы иштерди уюштурууда томондогу формаларды колдонсо болот: математика боюнча мектептин коому жана алардын оздорунун дубал газетасы жана журналдары; математикалык ийримдер ; математика жумалыгы (айы); математикалык кечелер; оюндар; викториналар; конкурстар; мелдештер; экскурсиялар; илимий математикалык адабияттарды окуу; мектепте математикалык конференцияларды уюштуруу; мектепте жургузулуучу олимпиадалар; окуучулар тарабынан математика боюнча докладдарды, рефераттарды жана сочинениелерди даярдатуу, ар кандай математикалык моделдерди жасатуу ж.б.

Класстан тышкаркы иштердин кенири таралган формасы математикалык кружок болуп саналат. Математикалык кружокторду уюштуруу жана онуктуруунун методикалары жонундо коптогон методикалык адабияттарда берилген.

Жалпысынан математикалык кружоктун иштери эки багытта жургузулот: кызыгуусун

- окуучулардын ой-жугуртуусун остурууго жана математика илимине кызыгуусун калыптандырууга;

- математика боюнча окуучулардын билимин жана ой-жугуртуусун андан ары терендетуу максатында.

V-VI класстын окуучулары менен биринчи, VI-IX класстын окуучулары менен экинчи, X-XI класстын окуучулары учун учунчу кружокту уюштурууга болот.

Мектепте окуучуларга терен билим беруудо, ар тараптан тарбиялоодо математикалык кружоктун мааниси чон. Мында окуучулардын математикага болгон кызыгуусу артуу менен демилгелуулукто оз алдынча иштоосу калыптанат жана ойлоо логикасы осот, математика боюнча билими терендейт.

Жогорудагы багыттар боюнча кружокту бирдей класстардын окуучулары учун уюштурса болот. Эгерде бирдей класстардын саны аз болсо, анда V-VI класстар,VII-IX класстар, X-XI класстар учун оз алдынча уюштурулат.

Кружоктун биринчи сабагы негизги болуп саналат. Ошондуктан мугалим бул сабакка абдан изденуу менен, чыгармачылык менен даярдануусу зарыл. Кружоктун жетекчиси откоруло турган иштердин планын тузот. Планда откоруло турган иштин мазмуну, мооноту жана ар бир сабакта билдируу жасай турган окуучулардын тисмеси корсотулот. Кружокко 6-15 окуучу катышса болот жана алар учун атайын журналдар уюштурулат.

Кружокторду уюштурууда томондогулорду эске алуу зарыл

1. Математикалык кружок окуучулардын ыктыярдуу коому, ага окуучулар оз каалоосу менен мучо боло алышат;

2. Математикалык кружок окуучулардын математикага болгон жондомдуулугун аныктап, алардын математика илимине болгон кызыгуусун арттыруу менен билимдерин терендетууго тийиш;

3. Математикалык кружокту сабакка жетишпеген окуучулар менен иштоого айландырбастан окуучулардын чыгармачылыкта таанып-билуу демилгесин остуруу менен оз алдынчылыкка багыттоо;

4. Математикалык кружокто кызыктуу маселелер менен бирге эле ар кандай математикалык теориялардын талкууланышы зарыл;

5. Математикалык кружок системалуу турдо узгултуксуз откорулушу керек.

Кружоктун планы окуучулардын жашына ылайык ар турдуу маанидеги теориялык, тарыхый маселелерди камтышы мумкун.

Мисалы, кружокту отуудо математиканын тарыхы жонундо томондогу маалыматтардан баштаса болот.

Темасы: Эн байыркы мамлекет. (Сахнага уч окучу чыгып доклады окуйт же жатка айтат)

1-окуучу. Балдар, индия , Эгипет, Вавилион, Греция сыяктуу байыркы мамлекеттерден болгондугу бизге белгилуу. Ал мамлекеттердин тарыхтан качан пайда болгондугун да билебиз. Бирок, арифметика мамлекети каччан пайда болгондугун ким билет? Эч ким билбейт. Ошол Вавилиондо да, Эгипет, Греция, Руста да, байыркы мамлекеттерде арифметика мамлекети жонундо соз болгон. Демек, арифметика мамлекети бардык мамлекеттерден да байыркы экен. Бул байыркы арифметика мамлекетине эн байыркы адамдар коз салган.

2-окуучу. Байыркы адамдын аялы жана эки баласы болгон экен. Байыркы адам мергенчиликтен башканы билген эмес экен. Жайында аялы балык кармап, балдары жумуртка издоочу. Ал эми кышында эмне кылышмак. Бардык умут байыркы адамдын тапкычтыгына байланыштуу эле да. Бир куну ууга чыгып байыркы адам донузду (каман) атып алып келди. Олжону торт болукко: аялына, уулуна, кызына жана озуно болду. Ушундай кылып дуйнодо арифметикалык амалдардын бири-бодуу пайда болду.

Ошентип булл байыркы адам эн байыркы арифметика мамлекетинин курулушуна биринчи таш койгон. Ачарчылык жана бейпилчилик кундорго дуушар болушкан. Байыркы адамдын тиричилиги кенейип даярдаган нерселери кобойо баштаган. Бир куну байыркы адамдын кошунасы колу менен тундукту корсотту.

- Балыктар суда, канаттулар жумурткасынын устуно богуп жатат. Кошуна балдарымдын курсагы ач?

- Сага кечээ аз эмес, коп берсем керек эле.

- Он жана эки жумуртка бергенсин.

- Болуптур, кошуна, менин эки, уч он жумурткам бар, сага он жана торт жумуртка берем. Озумдо он жана алты жумуртка калды, Балдарындын курсагын тойгуз, - деди.

Кана. Балдар айткылачы, булл кемитуу амалынын озу эмеспи Бирок , алар болу, кошу, кемитуу дегенди билишчу эмес эле да. Булардын бардыгы коп замандан мурда, ото мурда пайда болгон. Ал замандарда кандай окуялар болгондугун болжолдоп гана билууго болор эле. Жер жузундо адамдар кобойуп, алардынкожолуктары кенейе берген. Натыйжада алардын кирешелерине кошуу же алардын кемитуу бара-бара кыйндаган. Мындан кээ бир ач коз адамдар пайдаланып калгысы келген.

- Эй, кошуна, - деди байыркы ач коз адам – сен мени алдап жатасын. Мага тогуз балык беришин керек эле, кечээ учоосун, бугун бешоону бердин, канна дагы бир балык?

- Жок, кошуна, - деди ага ак журок байыркы адам.

- Сага кечээ аз эмес коп берсем керек эле.

- Жок озун унутупсун, кошуна, - деди ач коз байыркы адам, мындан ары сен мага ДОС эмессин. Эми сени ушул союл менен токмоктоймун.

3- окучу. Ак журок байыркы адам ач козго канча бергенин жазып койгондо , мындай чатака дуушар болбойт эле. Бирок ал жазып койбогон. Себеби, окуну-жазууну билишпейт эле да. Ошондо адамдар кундор отсо да жанылбай, эсептеп калуунун жолун издешкен. Алыш-бериштеги ар бир буюмду таштар менен белгилешкен, ал таштарды ишеничтуу жерлерге катып коё турган болушту. Эми эч ким бешоо эмес, торт жумуртка алдым дей албай турган болушту. Копко чейин таш бекитип журушту.”Аз” жана “коп” дегенден башканы билбеген алар кийинадашып кетишти.

- Таптым,- деди зээндуурок бироо.

- Ташсыз да жолу бар. Ар бир балыкты же жумуртканы бироого бергенде дубалга же таякка бирден сызып коёбуз. Кийин ушул сызыктарды санайбыз.

- Баарыбир адашып кетебиз. Мындан да башкачараак, жонокойуроок жол табу керек деди башкалар. Адамдар бул жолду тапканча канча замандар отуп кетти. Акырында жолун табышты. Жаныча кызык белгилер, цифралар, дуйного келди. Ангыча булл цифралар биз биле турган цифраларга такыр окшош эмес эле. Биздин цифраларды болсо Индияда жашаган байыркы элдер ойлоп табышкан. Ошондуктан биздин цифраларды “Индия цифрасы” деп аташса дурус болмок. Бирок ал замандарда булл цифраларды индиялыктар ойлоп тапканын эч ким билген эмес. Кийин арабдар Индияны басып алып, кымбат баалуу буюмдарды тартып алышкан. Ушул сыяктуу цифралар да арабдардын колуна откон. Индиялыктардын тапкан цифралары арабтар аркылуу Европа, Индияга белгилуу болгондуктан, булл цифралар “Араб цифралары” деп аталып калган. Ошентип байыркы замандарда пайда болгон тогуз цифра 1, 2,3,4,5,6,7,8,9.

Эгерде кружок учурунда кызыктуу материялдарды тандап албастан окуу куралы менен чектелсек, анда ал кружок эмес кадимки эле сабак болуп калат да, окуучуларды тажатып жиберет. Ал кызыктуу материалдарды жетиштуу санда таап алуу мугалимге коз каранды болот.

Томондо 6- класска кружоктун болжолдуу планын корсотолу: