«өмір баспалдақтары» (т.м.мусинге 115 жыл)

ТАҚЫРЫПТЫҚ ТӘРБИЕ САҒАТЫ

«ӨМІР БАСПАЛДАҚТАРЫ»

(Т.М.МУСИНГЕ 115 ЖЫЛ)

Тобы: БББ 21-09-02

Топ жетекшісі: Кабимолдина А.К.

2021-2021 оқу жылы

ТӘРБИЕ САҒАТЫНЫҢ ЖОСПАРЫ:

Алғы сөз:

Республикамыздың рухани орталығы Семей қаласындағы 119 жылдық тарихы зор мағынаға бай білімнің қара шаңырағы.

«Тағзым» бағдарламасы бойынша оқу орнының түлектері қоғам, мемлекет қайраткерлері ерлі-зайыпты Төлеужан Мұсаұлы Мусин және Фарида Ғабсадыққызы Халитова атындағы атаулы дәрісхана «Педагогика» оқу аудиториясына берілді.

Бүгін 21 ақпан М.О. Әуезов атындағы педагогикалық колледжінің «Бастауыш білім беру» мамандығының БББ 21-09-02 топ студенттерімен оқу орнының тарихын зерделеу, тарихи тұлғалардың өнегелі өмірін насихаттау және студенттердің ғылыми-танымдық ізденушілік жұмыстарын ұйымдастыру мақсатында: «Өмір баспалдақтары» атты тәрбие сағаты өткізілді. Тәрбие сағаты Семей педагогикалық техникумының түлегі, «Қазақ ССР-інің еңбегі сіңген зоотехнигі», еңбек және соғыс ардагері Төлеужан Мұсаұлы Мусиннің туғанына 115 жыл толуына орай ұйымдастырылды. Топ білім алушылары оқу орнымыздың шежірелі тарихын танып біле отырып, әр кезеңдерде білім алған түлектердің еліміздің дамуы мен қалыптасуына қосқан үлестері мен ғибратты ғұмырына шолу жасады. Атаулы кабинеттің кіші ғылыми зерттеу орталығының жұмыстары ары қарай өз жалғасын таппақ.

Альбина: Т.М. Мусин 1907 жылы Семей облысы Абай ауданы Қайнар селосында дүниеге келді. Бастауыш білімді ауылда алған ол, 1921 жылы Семей педагогикалық техникумына оқуға түсті. Оқуын аяқтағаннан кейін, бір жыл бойы Қарағанды облысы Қарқаралы қаласындағы ересектер мен шаруа жастары мектебінде мұғалім болып қызмет жасады.

Аяулым М: Ол 1929 жылдан бастап 1932 жылға дейін Орта Азиялық мақта институтының дақылдарды игеру факультетінде (Ташкент қ.) білім алады.

Агроном-диқаншы мамандығын алған оны, басқа да үздік бітірген студенттермен қосып Мәскеуге аспирантураға оқуға жібереді, бірақ жарты жылдан кейін Әзербайжан КСР-ның Нариманов атындағы ғылыми-зерттеу совхозына техникалық дақылдар бойынша агротехник ғылыми қызметкері ретінде шақырылады.

Аяулым Н: Т. М. Мусинді 1933 жылы Қазақ КСР Халықтық жер комитетінің өтінішімен Семей облысы ауыл шаруашылық басқармасына жұмысқа ауыстырады, онда ол алдымен агроном, кейін егіншілік секторының бастығы қызметін атқарды. 1934 жылдан бастап оқытушылық жұмысына көшті: жоғарғы коммунистік мектебінде химия, физика кафедрасының меңгерушісі, оқу бөлімінің меңгерушісі, кейін Семей педагогикалық училищесінің директоры болды. Т.М.Мусин педагогикалық училищедегі басшылығымен қоса Н.К.Крупская атындағы педагогикалық институтында, геологиялық барлау және ауыл шаруашылық техникумдарында химиядан сабақ беруді қатар алып жүрді.

Назерке: Ұлы Отан соғысы басталғанда, 1941 жылдың қараша айында өз еркімен Кеңестік Әскер қатарына шақырылып, Хабаровск қаласындағы Қиыршығыс әскери округінің штабына жіберіліп, 185-атқыштар полкінің саяси жетекшісі болып жұмыс істеді. 1942 жылы Мәскеуге ЖШҚӘ Әскери-заң академиясына жіберілді, оны бітіргеннен кейін 1945 жылға дейін Мәскеу және Орта Азия әскери трибуналдарының жедел қызметкері, Алматы облысы НКВД әскерлері және Қырғыз КСР НКВД әскерлері әскери трибуналдарының мүшесі болды.

Ұлдай: Соғыстан кейін Төлеужан Мұсаұлы Қазақ мал шаруашылығы ғылыми-зерттеу институтының ғылыми қызметкері, Семей қаласының мал шаруашылығы станциясында ғылыми қызметкер, Семей мал дәрігерлік институтының ұсақ мал шаруашылығы кафедрасының аға оқытушысы және доценті болып қызмет атқарды.

Аяулым Т: 1961 жылдан 1978 жылға дейін, зейнеткерлікке шыққанша Целиноград қаласындағы экономика және ауыл шаруашылығын ұйымдастыру Қазақ ғылыми-зерттеу институты филиалының мал шаруашылығы салаларындағы экономика бөлімінің ғылыми қызметкері және меңгеруші болып қызмет атқарды.

Аяулым Ә: Т.М. Мусиннің еңбегін Отаны жоғары бағалады. Ұлы Отан соғысына қатысқаны үшін «1941-1945 жж. Ұлы Отан соғысында Германияны Жеңгені үшін», «В.И. Лениннің туғанына 100 жыл құрметіне Ерен еңбегі үшін» медальдарымен марапатталды. Қазақстан экономикасы мен ғылымының дамуына қосқан көп жылдық еңбегі үшін «Қазақ КСР еңбек сіңірген зоотехнигі» құрметті атағының иегері болып, «Еңбек Ері», «Тың жерлерді игергені үшін», «Халық шаруашылығы жетістіктерінің көрмесіне қатысушы», көптеген төс белгілерімен, құрмет грамоталарымен марапатталған.

Альбина: ӨНЕГЕЛІ ӨРЕНДЕР

Өзің өнеге тұтқан жанрдың өмір үлгілерін өзгегеге айтып жеткізу – аға ұрпақтың бір парызы. Ізгі адамгершіліктің дәстүрге айналып жалғасуы ұрпақтан – ұрпаққа ауысып отыруымен ғұмырлы.

Менде де ұстаздарым мен тұстастарымның өмірі мен өзім көрген өнегелі істерін бүгінгі ұрпаққа айтып беруді мақсат еттім. Өзімнің жанымды жылытып, жүрегімді тербеген олардың өнегелері жас ұрпаққа жанына нұр құйса, менің мақсатыма жеткенім.

Өткен өмірдің кей кезі жәрмеңкенің жолындай айғыз – айғыз, тарам – тарам сансыз соқпақтардан қосылса да, бара – бара із құрғамас сүрлеуге, одан арналы сара жолға айналып жатады. Ал кейбірі болар болмас із қалдырған жалғыз соқпақ сияқты шөптесін басып кетеді де, бірте – бірте жоғалады.

Аяулым М: Мен жазушы емеспін. Алайда, Мұхтар Әуезов сияқты жан-жақты зор білім иесі, көркемсөздің асқан зергері туралы есте қалған кейбір жайлардан әңгімен қозғауға тәуекел етіп отырмын.

Дүние тануыма тікелей қатысы болып, зор ықпал еткен аяулы да асқаралы адамдардың бірі, әдебиет майданындағы алып тұлға, ғалым Мұхтар Омарханұлы Әуезовтың алдынан тәлім-тәрбие, дәріс алдым.

Мұхаң 1924-1926 жылдарда Семейдегі Казпедтехникумда біздерге қазақ әдебиетінен сабақ берді. Сол уақытта-ақ ол кісінің ұшан-теңіз білімін былай қойғанда, сүйкімді келбеті мен сабырлы қалыпта жайымен басып класқа кіргендегі бүкіл жүріс- тұрысының өзін-ақ көп мән аңғарғандай болатынбыз. Оның айрықша ажар-келбетінен, жарқыраған ай маңдайлы жүзінен зор парасаттылық байқалатын.

Міне, сол Мұхаң өзінің Отанына Октябрь революциясының жеңісін баянды етуге аянбай еңбек сіңірді. Ол-қайта түлеп жаңарған елінің әдебиет майданында таң шолпандай жарқырап дара көрінді. Әлемдік талант шоқ жұлдыздарының бір үлкен жарығына айналды.

Аяулым Н: Техникумның Мұхаң және Әбікен Зейінұлы Сәтбаев сияқты мұғалімдері бізді мәдениет пен өнерге баулуға айрықша көңіл бөлетін. Соның арқасында ән, би, музыка үйірмелеріне қатысып, скрипка, домбыра, балалайка, пианино, гитар сияқты аспаптарды нотамен ойнайтын дәрежеге де жеттік. Музыка жөнінде Мұхаңның бірде айтқан мына бір әңгімесі әлі есімде. «Грек халқының бір мақалы: Сымға жақын болсаң, одан аулағырақ отыруды да ұмытпа» дейді екен деген Мұхаңның астарлы сөзін алғашқыда ұға қоймадық. Аңғарып қалғанымызды байқаған Мұхаң музыка аспаптарының көпшілігін жасауда сым пайдаланатынын айтты.

Ұлдай: Семей қаласы, оны қақ жара ағып жатқан айдынды Ертіс өзенң маған ылғи да ыстық көрінсе, оның бір себебі – менің осы қалада, осы өзен бойында Мұхаңмен кездесуім болар.

Міне, осы Семейде Мұхаң оқыды, творчестволық еңбегінің көпшілігінің оты осы Семейде жанды. Дүние жүзіне тараған Мұхтар Әуезов туындыларының негізгі арқауы – Семей мен Семей атырабына қатысты тарихи оқиғалар мен тағдырлар сыры.

Семейдегі Қазпедтехникумға Шәкәрімнің өзі де ат басын тіреп отырған. Бұл туралы мағлұматты 1924-27 жылдары оқыған Төлеужан Мусин береді. Ол 1988 жылы Семей облыстық газеттері беттерінде жарияланған естелігінде былай дейді: «Ақын Шәкәрім әдейі арнап біз оқып жүрген техникумге үш мәрте ат басын тірегенін бүгінгідей білемін».

Аяулым Т: Шәкәрім біз ойлағандай, Ахаттың сабақты қалай үлгеріп жүргендігін білуге емес, білікті ұстаздармен кездесіп, сұхбаттасып, пікір алысуға келеді екен деп. «Шамасы, 1924-25 жылдар болса керек, - дейді ол, - «ақын келді» деген дауысты естіп коридорға шыққанда қабырға газетіне көз салып тұрған ұзын бойлы, денелі, өткір көзді, қыран қабақты, қалың қасты адамды көрдім. Мұғалімдер бөлмесіне кіргеніне біршама уақыт өткен соң, ол Ә.Сәтбаев, М.Әуезов және О.Рутковскийлермен бірге біздің оқу бөлмелерге беттеді». Сол кездесуде Шәкәрім ақсақалдан қабырға газетіне бір ауыз өлең де жаздыртып алдым деп естелігін аяқтайды қарт ұстаз.

Дильназ:

М.О. Әуезов атындағы педагогикалық колледжде 21 ақпан күні оқу орнының түлегі, қоғам және мемлекет қайраткері Төлеужан Мұсаұлы Мусиннің «Өмір баспалдақтары» атты «Ғибратты ғұмыр»