Тӱҥ этап. - Сандалыкыш чоҥештыме деч ончыч, космонавт-влак отрядыш логалаш кӱлеш. Садлан айста тыгай пашам шуктена: 1) Сӱрет гыч ныл пале мутым лӱм мут дене пырля возен лукман. Мутлан: пушкыдо ужга, ош лум, шинчалан кол, чоя рывыж. -Возышта? Миша, лудын лек, мом тый возышыч. +… -Пеш сай, молодец. Ынде Машам колыштына. +… -Пеш сай. Тыгеракын, кӧ мылам каласа, мом вара пале мут ончыкта? +Пале мут предметын палыжым ончыкта. -Чын. А могай йодышлан тудо вашмутым пуа? +Могай? Кусо? Кунамсе? -Пеш сай! Тыгай шинчымаш дене тендам космонавт отрядыш куанен налаш лиеш! Меат космонавт семын пеш шуко жап ямдылалтын улына, сандене сандалыкыш чоҥештена! -Ой, тиде мо? Очыни ме метеорит йӱрыш логалын улына. Тиде шучкылыкым сеҥашлан мылана тыгайрак заданийым шуктыман. Мый пале мутым лудам, а те нунын йодышыштым возеда: ару, ялысе, ожнысо, сылне, оласе, тачысе. + Могай? Кусо? Кунамсе? -Нине мут-влакым кучылтын изи текстым возыза. +… -Лудына. Ваня, луд. +… -Пеш сай! Тыгеракын, метеорит йӱрым ме эртышна. Вес паша- Предложений-влакым диктовко почеш возаш, пале мут предложенийын могай членже лиеш, палемдаш: 1. Шудо коклаште изи гына снеге пырче кеча. 2. Снеге чевер-чевер. +… -Пеш сай. Айста ынде иктешлена: 1. Пале мут могай йодышлан вашмутым пуа? 2. Предложенийыште пале мут могай член лиеш? +… -Чыланат патыр улыда!Айста ынде изиш каналтена. Физминутко. -Чоҥештена-чоҥештена, а мемнам эшеат вес паша вуча! 1)Пале мут-влакым танастарыме да превосходный степеньформыш шындаш: Ушан - ушанрак, эн ушан, ушан деч ушан, утларак ушан. Тале - талырак, утларак тале, эн тале, тале деч тале. Чапле - чаплырак, утларак чапле, эн чапле, чапле деч чапле. 2) Суффикс полшымо дене, кок мутвож ушалтме дене, мутмужыралтме йон дене пале мут-влакым ышташ: Ял - ялысе; вич, ий - вичияш; кид-йол - киддыме-йолдымо. 3) Пале мутым морфологически лончылаш. (Ик пале мутым доскаш возен лончылена, а весым - шке семын лончылат). 1. Шочмо кече - куанле пайрем. Куанле (пайрем) - п.м., предметын палыжым ончыкта,т.ф.-куанле, им.п., ед.ч.,определений. 2. Ала-могай поро еҥ шонен моштен - тыгае сай, мотор пайремым пӧлеклен. -Тыгеракын, пӧртылашат жап шуэш. Мӧҥгӧ каяш весела лийже манын, айста туштым туштена. Туштыштыжо пале мут лийшаш. Мутлан: - Вичкыж, тамле, пайрем еда ӱстембалне. +Мелна. - Эр-кас шун сондык гыч чевер олмам удырем. +Конгаште тулшолым кораҥдымаш. - Лум деч ошо, шӱч деч шеме. +Шӧгертен. -.Шем ушкал чылам пышта, ош ушкал чылам кынелта. +Йӱд, кечывал. -Вуйжо ошо, калпакше йошкарге.(Эҥыж) -Лум мут гыч пале мут. (Лӱм мут-влак пуалтыныт. Кажне шомакыште, ик буквам весе дене вашталтен, у пале мутым лукташ кулеш, вес семынже – метаграммым ыштена). Мутлан: Вочко-ночко, каза-таза. Мут-влак: кем, куэ, маска, теле, иза, коча, чап, кинде, лыве, удыр, полан, кинде, име, куку, оза. |