Շիրվանզադեի կյանքը

Գործնական աշխատանք

Առարկա՝ գրականություն

Թեմա՝ Ալեքսանդր Շիրվանզադե

Դասարան՝ 10-ի ընդ.

Աշակերտ՝ Վալեր Արշակյան

Ուսուցչուհի՝ Կ.Պողոսյան

ԱԼԵՔՍԱՆԴՐ

ՇԻՐՎԱՆԶԱԴԵ

Ինչ մարդ որ չէ ճանաչում և չէ սիրում յուր ազգությունը, նա վերջանում է մարդ լինելուց

Ալեքսանդր Շիրվանզադեն ( իսկական ազգանունը՝ Մովսիսյան ) ծնվել է 1858թ. Դերձակի ընտանիքում և սովորել է Շամախիի հայոց թեմական և ռուսական գավառական երկդասյան դպրոցներում : Հոր անսպասելի սնանկացման պատճառով պատանին ստիպված թողել է ուսումը և աշխատել :  

1875 թ . մեկնել է Բաքու և 3 տարի աշխատել որպես գրագրի օգնական՝ ականատես լինելով շահի ու կողոպուտի համար մղվող մրցավազքին : Այդ տարիներին նրա կյանքում մեծ դեր է ունեցել մորաքրոջ որդին՝ դերասան Հովհաննես Աբելյանը : Աբելյանների տանը նա ծանոթացել է հայ և համաշխարհային գրականությանը , մամուլին , ճանաչել հայ ականավոր գործիչների :

1878 թ .- ից Շիրվանզադեն թղթակցել է հայկական և ռուսական մամուլին , կատարել գրական առաջին փորձերը : 1883 թ . տեղափոխվել է Թիֆլիս : Նույն թվականին « Մշակ » թերթում տպագրվել է նրա առաջին գեղարվեստական ստեղծագործությունը՝ « Հրդեհ նավթագործարանում » պատմվածքը , այնուհետև « Գործակատարի հիշատակարանից » վիպակը :

  1884 թ . « Արձագանք » շաբաթաթերթում լույս է տեսել « Խնամատար » վիպակը , 1885 թ . ՝ « Նամուս » վեպը , որով և հայտնի է դարձել : Վեպում նա պատկերել է գավառական քաղաքի սոցիալ - հոգեբանական մթնոլորտը և հետամնաց միջավայրը , որին զոհ են գնում հերոսները :

  1886-91 թթ . Շիրվանզադեն եղել է « Արձագանք » պարբերականի քարտուղարը : Տպագրել է « Ֆաթման և Ասադը » (1888 թ .), « Տասնուհինգ տարի անց » (1890 թ .) նովելները , « Արամբին » (1888 թ .), « Զուր հույսեր » (1890 թ .) վեպերը՝ շարունակելով « Նամուս » - ում շոշափած թեմաները :

XIX դարի 90- ական թվականներին Շիրվանզադեն գրել է « Արսեն Դիմաքսյան » (1893 թ .) վեպը , « Ցավագարը » ( « Չար ոգի » , 1894 թ .), « Կրակ » (1896 թ .) վիպակները , իսկ 1896-97 թթ . ՝ « Քաոսը » , որը հայ ռեալիստական վեպի գլուխգործոցն է թե ´ գեղարվեստական , թե ´ գաղափարական առումով :

  Վեպի առանցքը Բաքվի մի նշանավոր գերդաստանի պատմությունն է . « Գոյացել էր մի այլանդակ քաոս , ուր սերը դեպի ոսկին ջնջել ու անհետացրել էր լույսը խավարից , բարոյականն անբարոյականից զատող բոլոր գծերը ... Միջավայրն արտաքուստ փայլուն էր , ներքուստ՝ այլանդակ ու ծայրաստիճան վտանգավոր » :

Բացառիկ է Շիրվանզադեի դերը XX դարի սկզբի հայ դրամատուրգիայի և թատրոնի պատմության մեջ : Հանդես է եկել Պետրոս Ադամյանի , Սիրանույշի , Հովհաննես Աբելյանի և ուրիշների մասին հոդվածներով , գրել է « Մելանիա » (1899 թ .), « Արտիստը » (1901 թ .) վիպակները , « Վարդան Ահրումյան » (1902 թ .) վեպի առաջին մասը ,   դրամատիկական գործեր՝ « Եվգինե » , « Ունե՞ր իրավունք » ( երկուսն էլ՝ 1903 թ .), « Պատվի համար » (1905 թ .): Հետագա տարիներին լույս են տեսել « Կործանվածը » (1909 թ .), « Ավերակների վրա » (1911 թ .), « Արհավիրքի օրերին » (1917 թ .) դրամաները , « Շառլատանը » (1912 թ .) կատակերգությունը և այլ գործեր :   1905-10 թթ . Շիրվանզադեն ապրել է Փարիզում : Առաջին աշխարհամարտը (1914-18 թթ .) և հայ ժողովրդի արևմտյան հատվածի եղեռնը ծանր տպավորություն են թողել գրողի վրա : Բազմաթիվ հոդվածներում , նամակներում ու գրական երկերում նա բացահայտել է հայերի կոտորածների բուն պատճառները , մերկացրել թուրքական իշխանությունների անմարդկային արարքները , մեծ տերությունների խարդավանքները :

1919 թվականին բուժվելու նպատակով Շիրվանզադեն մեկնել է արտասահման։ 1926 թվականին վերադարձել է հայրենիք, հրատարակության է պատրաստել իր երկերի ութհատորյակը։ Գրել է «Մորգանի խնամին» (1930թ.) կատակերգությունը, ամբողջացրել «Կյանքի բովից» երկհատոր հուշագրությունը (1932թ.), հրատարակության պատրաստել իր երկերը (8 հատոր, 1929-34թթ.), վերամշակել մի շարք գործեր: Նրա ստեղծագործությունների հիման վրա նկարահանվել են «Նամուս», «Չար ոգի», «Պատվի համար», «Քաոս» կինոնկարները։