"Шоқан Уәлиханов " ашық сабақ

Шоқан Уәлиханов

Шоқанның өмірі

• Шоқан Уәлиханов 1835 жылы қараша айында, Көкшетау облысы, Сырымбет тауына жақын Құсмұрын деген жерде туған.

Шоқан - Абылайдың шөбересі. Өз әкесі -Шыңғыс, қарт әкесі - Уәлихан.

Қазақтың ұлы ғалымы, ориенталист, тарихшы, фольклоршы, этнограф, географ, ағартушы, демократ. Шын аты — Мұхаммедханафия, әжесінің бала күнінде "Шоқаным" деп еркелетіп айтуымен, "Шоқан" аталып кеткен .

1847 жылы 12 жасар Шоқанды әкесі Омбыға әкеліп,сол кезде Сібірдегі ең таңдаулы оқу орны болып есептелген Сібір кадет корпусына оқуға орналастырады. Жабық әскери оқу орны болғанмен, онда көптеген пәндер оқытылуы, орыстың озық ойлы интеллигенттерінің өкілдері сабақ беруі, Омбының көзі ашық оқыған адамдарының семьяларымен араласуы, көп оқып білімін тереңдете түсуі Шоқанның рухани өсуіне, келешек тағдырына едәуір ықпалы болған.

Кадет корпусын бітіргеннен кейін Шоқан Батыс Сібір генерал-губернаторының кеңсесінде қалдырылады. Ол 1855 жылы Ұлы жүзді Қоқан хандығының ықпалынан шығарып, Ресейге қосу бағытында жұмыс істеу үшін ұйымдастырылған экспедицияға катысып, Семей, Аягөз, Қапал арқылы Іле Алатауына дейін келеді, Жоңғар қақпасына, Алакөл, Тарбағатайға саяхат жасайды.

Шоқаннан қалған мұраның бірі — бейнелеу өнеріндегі зерттеулері. Бұл еңбектер оның өнердің осы саласындағы қазақтың тұңғыш профессионал суретшісі болғанын дәлелдейді. Ол негізінен портрет, пейжаз және халықтың тұрмыс-салтын бейнелеумен айналысқан. Одан 150-дей сурет қалған .

Шоқан Уәлихановтың еңбектері

“ Ыстықкөл сапарының күнделігі”

“ Қашқарияға саяхат”

“ Оңтүстік Сібір руларының тарихы туралы ескертпелер”

“ Жоңғария очерктері”

“ Манас” жыры

“ Қазақтың халық поэзиясының түрлері туралы” зерттеу еңбегі

“ Сот реформасы туралы жазбалар” әйгілі еңбегі

Шоқан және оның орыс достары

П. П. Семенов –Тян- Шанский

Ф. М. Достоевский

Г. Н. Потанин

Ф.Р. Остен- Сәкен

И.И. Захаров

Е.П. Ковалевский

1861   жылдың көктемінде денсаулығы тым нашарлап кетуіне байланысты Шоқан Уәлиханов  Петербургтен   туған   жеріне   оралды.

Ш. Ш. Уәлиханов — қазақ және қырғыз халықтарының бай әдебиет қорын тұңғыш зерттеуші екендігі де ерекше. Қазақ көркем сөз өнерінің кейбір үлгілерін ол жас кезінде-ақ білген, оған деген ықылас-қызығуы кадет корпусында оқыған жылдары мен қызметтері кезінде арта түскен де, 1850 жылдардың орта шенінен өмірінің соңғы сәттеріне дейін зерттеумен шұғылданған.

Шоқан өмірімен ғылыми творчестволық қызметінің аса елеулі кезеңі – оның 1859 жылдың аяғында Петербургте болуы еді. Петербургте ол идеялық жағынан көп өсіп, әлеуметтік жағынан толысып қайтты. Денсаулығы нашарлап ол еліне қайтады. Шоқан 1865 жылы қайтыс болады. Оның сүйегі Алтынемел тауының баурайындағы Көшен – Тоған деген жерге қойылады.