СДЕЛАЙТЕ СВОИ УРОКИ ЕЩЁ ЭФФЕКТИВНЕЕ, А ЖИЗНЬ СВОБОДНЕЕ

Благодаря готовым учебным материалам для работы в классе и дистанционно

Скидки до 50 % на комплекты
только до

Готовые ключевые этапы урока всегда будут у вас под рукой

Организационный момент

Проверка знаний

Объяснение материала

Закрепление изученного

Итоги урока

СССРдин таркашы. Эгемендүү Кыргыз Республикасынын жаралышы

Категория: История

Нажмите, чтобы узнать подробности

 (1-слайд көрсөтүлөт)

Тема:§26. СССРдин тарашы. Эгемендүү Кыргыз Республикасынын жаралышы

Сабактын максаты: (2-cлайд көрсөтүлөт)

  •  “Кыргыз Республикасынын мамлекеттик эгемендүүлүгү жөнүндөгү декларацияга” мүнөздөмө бересиңер;
  • Мамлекеттик бийликтин системасын өзгөртүүнүн кезектеги чаралары менен таанышасыңар;

СССРди сактап калуу боюнча жүргүзүлгөн иш аракеттерди аныктайсыңар;

  • Кыргыз Республикасынын көз карандысыздыгынын жарыяланышынын тарыхый маанисин талдайсыңар;

         1990-ж. мартта СССР Эл депутаттарынын III съезди өлкөдө президенттик  бийликти  кабыл алган. Мамлекеттик башкаруунун бул формасын кабыл алынышынын себеби: (3-cлайд көрсөтүлөт)

  • Улут аралык  мамилелердин  өзгөрүшү;
  • Плюрализмдин өнүгүшү;
  • Көп партиялуулуктун киргизилиши;
  • Административдик-буйрукчул системанын жоюлушу;
  • КППСтин  бийликтен  четтетилиши  жана  бийликтин  төмөнтөн жогору карай  Советтерге  берилиши;

(4-cлайд көрсөтүлөт)

         СССРде  президенттик  башкаруунун  киргизилиши  менен 1990- ж. 27-октябрда Кыргыз ССР Жогорку Советинин сессиясында альтернативдүү  негизде  А.Акаев  Кыргызстандын  биринчи Президенти  болуп  шайланган.

(5-cлайд көрсөтүлөт)

        1990-ж. 15-декабрда Кыргыз ССРинин Жогорку Советинин үчүнчү сессиясында  маанилүү  тарыхый  документ  “Кыргыз Республикасынын мамлекеттик эгемендүүлүгү жөнүндөгү декларация” кабыл алынган. Декларацияда:

       “...жер, анын байлыктары, аба мейкиндиги, токойлору, суулары, өсүмдүктөрү жана жаныбарлар дүйнөсү бардык жаратылыш ресурстары, маданий жана тарыхый баалуулуктары, ошондой эле, республиканын эли түзгөн бардык экономикалык жана илимий- техникалык потенциалы, анын  улуттук  байлыгы, өзгөчө менчиги болуп саналат. ...Республика башка мамлекеттер менен түз мамилелерди ишке ашырат, алар менен келишим түзөт, дипломатиялык, консулдук, соода өкүлчүлүктөрүн  алмашат, эл аралык  уюмдардын  ишмердигине  катышат” деп  жарыяланган.

(6-cлайд көрсөтүлөт)

         Президенттик  башкаруунун киргизилиши, мамлекеттин  эгемендүүлгүнүн  декларациясынын  кабыл  алынышынын натыйжасында  Кыргызстанда мамлекеттик  бийликти  мыйзам чыгаруучу,  аткаруучу  жана сот бийлиги  деген үч бутакка  бөлүү  милдети  турган.

Муну  ишке  ашырыш  үчүн  Кыргыз Республикасынын президенти 1990- декабрда Жогорку Советке “Мамлекеттик  бийликтин  системасын  өзгөртүүнүн биринчи кезектеги чаралары жөнүндө” жана “Кыргыз ССРинин  областтарга бөлүнүшүн  өркүндөтүү  жөнүндө  жана  жаңы областтарды түзүү жөнүндөгү”  мыйзамдарды   кароого жөнөткөн. 1990-ж. 14-декабрда  Чүй  жана  Жалал-Абад  областтары  түзүлүп, Нарын жана Талас областтары калыбына  келтирилген.

(7-cлайд көрсөтүлөт)

           1991-ж. 22-январда  Кыргыз Республикасынын  Жогорку  Советинин III сессиясында “Кыргыз Республикасынын Министрлер кабинети жөнүндө” мыйзам кабыл  алынган. Ушул мыйзамдын негизинде Кыргыз  Республикасынын  биринчи өкмөтү  - Министрлер кабинети түзүлүп,  ал  Президентке баш ийип, Министрлер Советинин төрагасынын 8 орун басарынын ордуна 5 мамлекеттик катчынын кызматы киргизилген. Республиканын биринчи Премьер министрлигине Насирдин Исанов, мамлекеттик катчылыкка: Т.Койчуев, А.Иордон, Э.Дүйшеев, Я.Фишер, А.Муралиев, жаңы кабинеттин министрлери жана мамлекеттик комитеттердин төрагаларына кандидаттар бекитилген.

(8-cлайд көрсөтүлөт)

          1991-ж.  16-январдагы  СССР  Эл депуттаттар советинин токтомуна ылайык  тең укуктуу эгемендүү республикалардын жаңыланган  федерациясы  катары  СССРди  сактоо  маселеси  жалпы  элдик  добушка (референдумга)  коюлган. Референдум 1991-ж. 17-мартта өткөрүлүп, жыйынтыгында, ага СССР боюнча  147 млн адам катышып,  Союзду  сактоо үчүн 112 млн адам т.а. катышкандардын 76% добуш берген. Референдумга 9 союздук республика: РСФСР, Украина, Белоруссия, Өзбекстан, Казакстан, Азербайжан, Кыргызстан, Тажикстан, Түркменистан союзду сактоого добуш  берип,  6 республика:  Грузия, Литва,  Латвия, Эстония, Молдавия, Армения союзду сактоого каршы добуш беришкен.  1991-мартта союздук келишим долбоору иштелип  чыккан.

         1991-ж. 5-февралда Кыргыз ССР Жогорку Советинин сессиясында республиканын борбор шаарынын тарыхый  аты  Бишкек  деп  аталып баштапкы  аты калыбына келтирилген. 1991-ж. 8-майда республиканын жаңы Конституциясынын долбоорун иштеп чыгуу боюнча  комиссиянын  курамын  бекиткен.

         1991-ж. 26-июнда Кыргыз ССР Жогорку Совети эгемендүү мамлекеттердин  союзу  жөнүндө  Келишимдин  долбооорун  жактырган.  Бул келишимдин  долбоору  боюнча  борбордук  бийлик союздук республикаларга көп ири маселелерди өз алдынча чечүү мүмкүндүгүн берген. Орус  тили мамлекеттик тил статусунан ажыратылып,  улуттар  аралык  байланыш  тили  болгон. Согуштук  өнөр жай комплексинин ишканаларын Союздук республикалар биргелешип  пайдалануу  укугу берилген.

         Бирок  союздук  келишимдин көп пунктары эл аралык нормаларга туура  келген эмес. Бул келишим  боюнча  өндүрүш  каражаттарынын эң кирешелүү жана баалуу бөлүктөрү союздун карамагында болуп, республиканын  ресурстарын  кескин төмөндөтмөк. Союздук салык жөнүндөү маселелер да келишимдин  долбоорунда так көрсөтүлгөн эмес. Союздук келишимдин ушул өңдүү кемчлиликтери эгемендүү республикаларды  жаңы  типтеги  мамлекетке  бириктире  алган эмес.

(9-cлайд көрсөтүлөт)

          Өлкөдөгү  консерваторлор  союздук  келишимди “Совет мамлекетин сатуу” катары баалап, өлкөнү аскердик төңкөрүш аркылуу сактап калууну көздөшкөн. Бул максатта алар “СССРдеги өзгөчө  абал  боюнча  Мамлекеттик  комитет  (ГКЧП)  түзүшүп, 19-21-августа  “мамлекеттик төңкөрүш”  жасоого  аракет кылышкан. ККП айрым  жетекчилери буларды колдоп, КР Президенти булардын ишин  колдобой  тургандыгын  билдирген. Союздук башка республикалар  да муну  аскердик төңкөрүш катары баалап,  союздан  чыга тургандыгын  ачык  билдире  башташкан.

(10-cлайд видео үзүндү: “Эгемендүү Кыргыз Республикасы” мугалимдин сөзүнүн коштоосу менен көрсөтүлөт)

          Кыргыз  ССР Жогорку Советинин сессиясында 1991-ж.31-августа “Кыргыз Республикасынын мамлекеттик көз карандысыздыгы жөнүндөгү декларацияны”  кабыл алган. Декларация боюнча  Кыргыз Республикасы  көз карандысыз,  эгемендүү  демократиялык мамлекет  деп   жарыяланган. 

          Ошентип, дүйнөнүн  картасында  жаңы, өз  алдынча, көз каранды  эмес  мамлекет – Кыргыз Республикасы пайда болгон.

          Көз  каранды  эместиктин  шартында  1991-ж. 12-октябрда Аскар Акаев  жалпы  элдик  шайлоодо  Кыргыз  Республикасынын  Президенти  болуп  шайланган.

(11-cлайд көрсөтүлөт)

          Кыргыз Республикасы жалпы союздук органдардын көзөмөлүнөн кутулуп,  бардык  бийликти  өз  колуна алган. Кыргыз Республикасынын  Президентинин  указы  менен  1991-ж. 20- октябрда  Мамлекеттик  Коопсуздук  комитети  жоюлуп, анын ордуна Улуттук Коопсуздук боюнча Мамлекеттик комитети, ал эми  3- декабрда  Кыргыз  республикасынын

        Улуттук  Гвардиясы, декабрдын  аягында ички иштер аскерлери түзүлгөн.

(12-cлайд көрсөтүлөт)

        1991-ж. 8-декабрда Минск  шаарына жакын Беловежа токойундагы өкмөттүк резиденцияда Белорусь республикасы, Россия Федерациясы жана Украина Көз каранды эмес мамлекеттердин шериктештиги (КМШ)  түзүү  жөнүндөгү келишимге кол коюшат. Ушул окуядан кийин СССРдин таркоо процесси башталган. 1991- ж. 21-декабрда Аламатыда  Белорусь Республикасы,  Россия  Федерациясы, Украина,  Азербайжан, Армения, Казакстан, Кыргызстан, Молдавия, Тажикстан, Түркменистан жана Өзбекстан  КМШны түзүү келишимине кол коюшкан. Ушул окуядан кийин, СССР өз жашоосун токтотуп  25-декабрда М.Горбачев СССРдин  жоюлганына байланыштуу СССРдин Президентинин милдетин аткарууну токтотконун билдирген.

 (13-cлайд көрсөтүлөт)

          Ошентип, формалдуу түрдө  федаративдүү мамлекет  деп аталып, ал эми  иш  жүзүндө  унитардык мамлекет катары жашап келген СССР жөн гана тарап кетпестен, Шериктештикке  жол  бошоткон. Негизгиси, бул процесс  чыр чатаксыз, кан төгүүсүз, тынчтык жол менен өткөн.  КМШнын  маселелерин  биргелешип,  тең укукта чечиш үчүн мам лекеттин башчыларынын Совети жана өкмөт башчыларынын Совети  түзүлгөн. Бириккен Улуттар Уюмунун Коопсуздук комитетинде  КМШнын кызыкчылыгын жактоо милдети Россияга  жүктөлгөн. Территорияларында  ядролук  куралдары бар өлкөлөр аны биргелешип чогуу башкаруу жөнүндө макулдашкан. КМШга кирген мамлекеттердин  чек  аралары  бөлүнгүс жана кол тийгис деп таанылган. КМШ  мамлекеттеринин алдында тең укуктуу кызматташтык  үчүн  жаңы мүмкүнчүлүктөр  ачылган.

        Ошентип, СССР тынчтык жол менен тарап,  Көз  каранды эмес мамлекеттердин шериктештигинин (КМШ) түзүлдү.

Өтүлгөн материалдарды кайталоо үчүн суроолор:

(14-cлайд көрсөтүлөт)

Туура жооп: 3-вариант: 20-августа жаңы Союздук келишимге кол коюлмакчы болгон

Кийинки суроо: (15-cлайд көрсөтүлөт)

Туура жооп: 3-вариант: бвг

Кийинки суроо:  (16-cлайд көрсөтүлөт)

Туура жооп: 1-вариант: “Кыргыз Республикасынын мамлекеттик эгемендүүлүгү жөнүндөгү декларация”

Кийинки суроо:  (17-cлайд көрсөтүлөт)

Туура жооп: 2-вариант: Аламатыда  Белорусь  Республикасы,  Россия  Федерациясы, Украина,  Азербайжан, Армения, Казакстан, Кыргызстан, Молдавия, Тажикстан, Түркменистан жана Өзбекстан

Кийинки суроо:  (18-cлайд көрсөтүлөт)

Туура жооп: 1-вариант: Өндүрүш каражаттарынын эң кирешелүү жана баалуу бөлүктөрү союздун карамагында калып, союздук салык так көрсөтүлбөгөндүгү

Кийинки суроо: (19-cлайд көрсөтүлөт)

Туура жооп: 1-вариант: Кыргыз Республикасы  көз карандысыз,  эгемендүү демократиялык мамлекет

Үйгө тапшырма: (20-cлайд көрсөтүлөт)

 

Өтүлгөн теманы эске салуу үчүн суроолор:           

(1-слайд көрсөтүлөт )

Туура жооп: 3-вариант: 1990-ж.

Кийинки суроо: (1-слайд көрсөтүлөт )

Туура жооп: 2-вариант: Кыргызстан коммунисттик партиясынын айрым жетекчилери

(3-слайд көрсөтүлөт)

(1-слайд көрсөтүлөт)

Тема:§26. СССРдин тарашы. Эгемендүү Кыргыз Республикасынын жаралышы

Сабактын максаты: (2-cлайд көрсөтүлөт)

  •  “Кыргыз Республикасынын мамлекеттик эгемендүүлүгү жөнүндөгү декларацияга” мүнөздөмө бересиңер;
  • Мамлекеттик бийликтин системасын өзгөртүүнүн кезектеги чаралары менен таанышасыңар;

СССРди сактап калуу боюнча жүргүзүлгөн иш аракеттерди аныктайсыңар;

  • Кыргыз Республикасынын көз карандысыздыгынын жарыяланышынын тарыхый маанисин талдайсыңар;

         1990-ж. мартта СССР Эл депутаттарынын III съезди өлкөдө президенттик  бийликти  кабыл алган. Мамлекеттик башкаруунун бул формасын кабыл алынышынын себеби: (3-cлайд көрсөтүлөт)

  • Улут аралык  мамилелердин  өзгөрүшү;
  • Плюрализмдин өнүгүшү;
  • Көп партиялуулуктун киргизилиши;
  • Административдик-буйрукчул системанын жоюлушу;
  • КППСтин  бийликтен  четтетилиши  жана  бийликтин  төмөнтөн жогору карай  Советтерге  берилиши;

(4-cлайд көрсөтүлөт)

         СССРде  президенттик  башкаруунун  киргизилиши  менен 1990- ж. 27-октябрда Кыргыз ССР Жогорку Советинин сессиясында альтернативдүү  негизде  А.Акаев  Кыргызстандын  биринчи Президенти  болуп  шайланган.

(5-cлайд көрсөтүлөт)

        1990-ж. 15-декабрда Кыргыз ССРинин Жогорку Советинин үчүнчү сессиясында  маанилүү  тарыхый  документ  “Кыргыз Республикасынын мамлекеттик эгемендүүлүгү жөнүндөгү декларация” кабыл алынган. Декларацияда:

       “...жер, анын байлыктары, аба мейкиндиги, токойлору, суулары, өсүмдүктөрү жана жаныбарлар дүйнөсү бардык жаратылыш ресурстары, маданий жана тарыхый баалуулуктары, ошондой эле, республиканын эли түзгөн бардык экономикалык жана илимий- техникалык потенциалы, анын  улуттук  байлыгы, өзгөчө менчиги болуп саналат. ...Республика башка мамлекеттер менен түз мамилелерди ишке ашырат, алар менен келишим түзөт, дипломатиялык, консулдук, соода өкүлчүлүктөрүн  алмашат, эл аралык  уюмдардын  ишмердигине  катышат” деп  жарыяланган.

(6-cлайд көрсөтүлөт)

         Президенттик  башкаруунун киргизилиши, мамлекеттин  эгемендүүлгүнүн  декларациясынын  кабыл  алынышынын натыйжасында  Кыргызстанда мамлекеттик  бийликти  мыйзам чыгаруучу,  аткаруучу  жана сот бийлиги  деген үч бутакка  бөлүү  милдети  турган.

Муну  ишке  ашырыш  үчүн  Кыргыз Республикасынын президенти 1990- декабрда Жогорку Советке “Мамлекеттик  бийликтин  системасын  өзгөртүүнүн биринчи кезектеги чаралары жөнүндө” жана “Кыргыз ССРинин  областтарга бөлүнүшүн  өркүндөтүү  жөнүндө  жана  жаңы областтарды түзүү жөнүндөгү”  мыйзамдарды   кароого жөнөткөн. 1990-ж. 14-декабрда  Чүй  жана  Жалал-Абад  областтары  түзүлүп, Нарын жана Талас областтары калыбына  келтирилген.

(7-cлайд көрсөтүлөт)

           1991-ж. 22-январда  Кыргыз Республикасынын  Жогорку  Советинин III сессиясында “Кыргыз Республикасынын Министрлер кабинети жөнүндө” мыйзам кабыл  алынган. Ушул мыйзамдын негизинде Кыргыз  Республикасынын  биринчи өкмөтү  - Министрлер кабинети түзүлүп,  ал  Президентке баш ийип, Министрлер Советинин төрагасынын 8 орун басарынын ордуна 5 мамлекеттик катчынын кызматы киргизилген. Республиканын биринчи Премьер министрлигине Насирдин Исанов, мамлекеттик катчылыкка: Т.Койчуев, А.Иордон, Э.Дүйшеев, Я.Фишер, А.Муралиев, жаңы кабинеттин министрлери жана мамлекеттик комитеттердин төрагаларына кандидаттар бекитилген.

(8-cлайд көрсөтүлөт)

          1991-ж.  16-январдагы  СССР  Эл депуттаттар советинин токтомуна ылайык  тең укуктуу эгемендүү республикалардын жаңыланган  федерациясы  катары  СССРди  сактоо  маселеси  жалпы  элдик  добушка (референдумга)  коюлган. Референдум 1991-ж. 17-мартта өткөрүлүп, жыйынтыгында, ага СССР боюнча  147 млн адам катышып,  Союзду  сактоо үчүн 112 млн адам т.а. катышкандардын 76% добуш берген. Референдумга 9 союздук республика: РСФСР, Украина, Белоруссия, Өзбекстан, Казакстан, Азербайжан, Кыргызстан, Тажикстан, Түркменистан союзду сактоого добуш  берип,  6 республика:  Грузия, Литва,  Латвия, Эстония, Молдавия, Армения союзду сактоого каршы добуш беришкен.  1991-мартта союздук келишим долбоору иштелип  чыккан.

         1991-ж. 5-февралда Кыргыз ССР Жогорку Советинин сессиясында республиканын борбор шаарынын тарыхый  аты  Бишкек  деп  аталып баштапкы  аты калыбына келтирилген. 1991-ж. 8-майда республиканын жаңы Конституциясынын долбоорун иштеп чыгуу боюнча  комиссиянын  курамын  бекиткен.

         1991-ж. 26-июнда Кыргыз ССР Жогорку Совети эгемендүү мамлекеттердин  союзу  жөнүндө  Келишимдин  долбооорун  жактырган.  Бул келишимдин  долбоору  боюнча  борбордук  бийлик союздук республикаларга көп ири маселелерди өз алдынча чечүү мүмкүндүгүн берген. Орус  тили мамлекеттик тил статусунан ажыратылып,  улуттар  аралык  байланыш  тили  болгон. Согуштук  өнөр жай комплексинин ишканаларын Союздук республикалар биргелешип  пайдалануу  укугу берилген.

         Бирок  союздук  келишимдин көп пунктары эл аралык нормаларга туура  келген эмес. Бул келишим  боюнча  өндүрүш  каражаттарынын эң кирешелүү жана баалуу бөлүктөрү союздун карамагында болуп, республиканын  ресурстарын  кескин төмөндөтмөк. Союздук салык жөнүндөү маселелер да келишимдин  долбоорунда так көрсөтүлгөн эмес. Союздук келишимдин ушул өңдүү кемчлиликтери эгемендүү республикаларды  жаңы  типтеги  мамлекетке  бириктире  алган эмес.

(9-cлайд көрсөтүлөт)

          Өлкөдөгү  консерваторлор  союздук  келишимди “Совет мамлекетин сатуу” катары баалап, өлкөнү аскердик төңкөрүш аркылуу сактап калууну көздөшкөн. Бул максатта алар “СССРдеги өзгөчө  абал  боюнча  Мамлекеттик  комитет  (ГКЧП)  түзүшүп, 19-21-августа  “мамлекеттик төңкөрүш”  жасоого  аракет кылышкан. ККП айрым  жетекчилери буларды колдоп, КР Президенти булардын ишин  колдобой  тургандыгын  билдирген. Союздук башка республикалар  да муну  аскердик төңкөрүш катары баалап,  союздан  чыга тургандыгын  ачык  билдире  башташкан.

(10-cлайд видео үзүндү: “Эгемендүү Кыргыз Республикасы” мугалимдин сөзүнүн коштоосу менен көрсөтүлөт)

          Кыргыз  ССР Жогорку Советинин сессиясында 1991-ж.31-августа “Кыргыз Республикасынын мамлекеттик көз карандысыздыгы жөнүндөгү декларацияны”  кабыл алган. Декларация боюнча  Кыргыз Республикасы  көз карандысыз,  эгемендүү  демократиялык мамлекет  деп   жарыяланган. 

          Ошентип, дүйнөнүн  картасында  жаңы, өз  алдынча, көз каранды  эмес  мамлекет – Кыргыз Республикасы пайда болгон.

          Көз  каранды  эместиктин  шартында  1991-ж. 12-октябрда Аскар Акаев  жалпы  элдик  шайлоодо  Кыргыз  Республикасынын  Президенти  болуп  шайланган.

(11-cлайд көрсөтүлөт)

          Кыргыз Республикасы жалпы союздук органдардын көзөмөлүнөн кутулуп,  бардык  бийликти  өз  колуна алган. Кыргыз Республикасынын  Президентинин  указы  менен  1991-ж. 20- октябрда  Мамлекеттик  Коопсуздук  комитети  жоюлуп, анын ордуна Улуттук Коопсуздук боюнча Мамлекеттик комитети, ал эми  3- декабрда  Кыргыз  республикасынын

        Улуттук  Гвардиясы, декабрдын  аягында ички иштер аскерлери түзүлгөн.

(12-cлайд көрсөтүлөт)

        1991-ж. 8-декабрда Минск  шаарына жакын Беловежа токойундагы өкмөттүк резиденцияда Белорусь республикасы, Россия Федерациясы жана Украина Көз каранды эмес мамлекеттердин шериктештиги (КМШ)  түзүү  жөнүндөгү келишимге кол коюшат. Ушул окуядан кийин СССРдин таркоо процесси башталган. 1991- ж. 21-декабрда Аламатыда  Белорусь Республикасы,  Россия  Федерациясы, Украина,  Азербайжан, Армения, Казакстан, Кыргызстан, Молдавия, Тажикстан, Түркменистан жана Өзбекстан  КМШны түзүү келишимине кол коюшкан. Ушул окуядан кийин, СССР өз жашоосун токтотуп  25-декабрда М.Горбачев СССРдин  жоюлганына байланыштуу СССРдин Президентинин милдетин аткарууну токтотконун билдирген.

 (13-cлайд көрсөтүлөт)

          Ошентип, формалдуу түрдө  федаративдүү мамлекет  деп аталып, ал эми  иш  жүзүндө  унитардык мамлекет катары жашап келген СССР жөн гана тарап кетпестен, Шериктештикке  жол  бошоткон. Негизгиси, бул процесс  чыр чатаксыз, кан төгүүсүз, тынчтык жол менен өткөн.  КМШнын  маселелерин  биргелешип,  тең укукта чечиш үчүн мам лекеттин башчыларынын Совети жана өкмөт башчыларынын Совети  түзүлгөн. Бириккен Улуттар Уюмунун Коопсуздук комитетинде  КМШнын кызыкчылыгын жактоо милдети Россияга  жүктөлгөн. Территорияларында  ядролук  куралдары бар өлкөлөр аны биргелешип чогуу башкаруу жөнүндө макулдашкан. КМШга кирген мамлекеттердин  чек  аралары  бөлүнгүс жана кол тийгис деп таанылган. КМШ  мамлекеттеринин алдында тең укуктуу кызматташтык  үчүн  жаңы мүмкүнчүлүктөр  ачылган.

        Ошентип, СССР тынчтык жол менен тарап,  Көз  каранды эмес мамлекеттердин шериктештигинин (КМШ) түзүлдү.

Өтүлгөн материалдарды кайталоо үчүн суроолор:

(14-cлайд көрсөтүлөт)

Туура жооп: 3-вариант: 20-августа жаңы Союздук келишимге кол коюлмакчы болгон

Кийинки суроо: (15-cлайд көрсөтүлөт)

Туура жооп: 3-вариант: бвг

Кийинки суроо:  (16-cлайд көрсөтүлөт)

Туура жооп: 1-вариант: “Кыргыз Республикасынын мамлекеттик эгемендүүлүгү жөнүндөгү декларация”

Кийинки суроо:  (17-cлайд көрсөтүлөт)

Туура жооп: 2-вариант: Аламатыда  Белорусь  Республикасы,  Россия  Федерациясы, Украина,  Азербайжан, Армения, Казакстан, Кыргызстан, Молдавия, Тажикстан, Түркменистан жана Өзбекстан

Кийинки суроо:  (18-cлайд көрсөтүлөт)

Туура жооп: 1-вариант: Өндүрүш каражаттарынын эң кирешелүү жана баалуу бөлүктөрү союздун карамагында калып, союздук салык так көрсөтүлбөгөндүгү

Кийинки суроо: (19-cлайд көрсөтүлөт)

Туура жооп: 1-вариант: Кыргыз Республикасы  көз карандысыз,  эгемендүү демократиялык мамлекет

Үйгө тапшырма: (20-cлайд көрсөтүлөт)

 

Өтүлгөн теманы эске салуу үчүн суроолор:           

(1-слайд көрсөтүлөт )

Туура жооп: 3-вариант: 1990-ж.

Кийинки суроо: (1-слайд көрсөтүлөт )

Туура жооп: 2-вариант: Кыргызстан коммунисттик партиясынын айрым жетекчилери

(3-слайд көрсөтүлөт)

Просмотр содержимого документа
«СССРдин таркашы. Эгемендүү Кыргыз Республикасынын жаралышы»

Тема:  СССРдин тарашы Эгемендүү  Кыргыз Республикасынын  жаралышы

Тема:

СССРдин тарашы Эгемендүү

Кыргыз Республикасынын

жаралышы

 Сабактын максаты: “ Кыргыз Республиксынын мамлекеттик эгемендүүлүгү жөнүндөгү декларацияга” мүнөздөмө бересиңер; Мамлекеттик бийликтин системасын өзгөртүүнүн кезектеги чаралары менен таанышасыңар; СССРди сактап калуу боюнча жүргүзүлгөн иш аракеттерди аныктайсыңар; Кыргыз Республикасынын көз карандысыздыгынын жарыяланышынын тарыхый маанисин талдайсыңар;

Сабактын максаты:

  • “ Кыргыз Республиксынын мамлекеттик эгемендүүлүгү жөнүндөгү декларацияга” мүнөздөмө бересиңер;
  • Мамлекеттик бийликтин системасын өзгөртүүнүн кезектеги чаралары менен таанышасыңар;
  • СССРди сактап калуу боюнча жүргүзүлгөн иш аракеттерди аныктайсыңар;
  • Кыргыз Республикасынын көз карандысыздыгынын жарыяланышынын тарыхый маанисин талдайсыңар;
 СССРде президенттик бийликтин кабыл алынышынын себептери: Улут аралык мамилелердин өзгөрүшү; Плюрализмдин өнүгүшү; Көп партиялуулуктун киргизилиши; Административдик-буйрукчул системанын жоюлушу; КПССтин бийликтен четтетилиши жана бийликтин төмөнтөн жогору карай Советтерге берилиши;

СССРде президенттик бийликтин кабыл алынышынын себептери:

  • Улут аралык мамилелердин өзгөрүшү;
  • Плюрализмдин өнүгүшү;
  • Көп партиялуулуктун киргизилиши;
  • Административдик-буйрукчул системанын жоюлушу;
  • КПССтин бийликтен четтетилиши жана бийликтин төмөнтөн жогору карай Советтерге берилиши;
1990-ж. 15-декабрда  Кыргыз ССРинин Жогорку Совети үчүнчү сессиясында “Кыргыз Республикасынын мамлекеттик эгемендүүлүгү жөнүндөгү декларация”  кабыл алынган.  Декларацияда: “ ...жер, анын байлыктары, аба мейкиндиги, токойлору, суулары, өсүмдүктөрү жана жаныбарлар дүйнөсү бардык жаратылыш ресурстары, маданий жана тарыхый баалуулуктары, ошондой эле, республиканын эли түзгөн бардык экономикалык жана илимий- техникалык потенциалы, анын улуттук байлыгы, өзгөчө менчиги болуп саналат. ...Республика башка мамлекеттер менен түз мамилелерди ишке ашырат, алар менен келишим түзөт, диполоматиялык, консулдук, соода өкүлчүлүктөрүн алмашат, эл аралык уюмдардын ишмердигине катышат”

1990-ж. 15-декабрда Кыргыз ССРинин Жогорку Совети үчүнчү сессиясында “Кыргыз Республикасынын мамлекеттик эгемендүүлүгү жөнүндөгү декларация” кабыл алынган.

Декларацияда:

...жер, анын байлыктары, аба мейкиндиги, токойлору, суулары, өсүмдүктөрү жана жаныбарлар дүйнөсү бардык жаратылыш ресурстары, маданий жана тарыхый баалуулуктары, ошондой эле, республиканын эли түзгөн бардык экономикалык жана илимий- техникалык потенциалы, анын улуттук байлыгы, өзгөчө менчиги болуп саналат. ...Республика башка мамлекеттер менен түз мамилелерди ишке ашырат, алар менен келишим түзөт, диполоматиялык, консулдук, соода өкүлчүлүктөрүн алмашат, эл аралык уюмдардын ишмердигине катышат”

1990- ж. 27-октябрда Кыргыз ССР Жогорку Советинин сессиясында альтернативдүү негизде А.Акаев  Кыргызстандын биринчи Президенти  болуп шайланган.

1990- ж. 27-октябрда Кыргыз ССР Жогорку Советинин сессиясында альтернативдүү негизде А.Акаев Кыргызстандын биринчи Президенти болуп шайланган.

Мыйзам чыгаруу  бийлиги Аткаруу бийлиги Сот бийлиги Кыргыз Республикасынын президенти 1990- декабрда Жогорку Советке “Мамлекеттик бийликтин системасын өзгөртүүнүн биринчи кезектеги чаралары жөнүндө”  жана “Кыргыз ССРинин областарга бөлүнүшүн өркүндөтүү жөнүндө жана жаңы областтарды түзүү жөнүндөгү”  мыйзамдарды кароого жөнөткөн.

Мыйзам чыгаруу

бийлиги

Аткаруу бийлиги

Сот бийлиги

Кыргыз Республикасынын президенти 1990- декабрда Жогорку Советке “Мамлекеттик бийликтин системасын өзгөртүүнүн биринчи кезектеги чаралары жөнүндө” жана “Кыргыз ССРинин областарга бөлүнүшүн өркүндөтүү жөнүндө жана жаңы областтарды түзүү жөнүндөгү” мыйзамдарды кароого жөнөткөн.

1991-ж. 22-январда  Кыргыз Республикасынын Жогорку Советинин III сессиясында “Кыргыз Республикасынын Министрлер кабинети жөнүндө” мыйзам кабыл алынган. Н.Исанов  Мамлекеттик катчылыкка: Т.Койчуев, А.Иордон, Э.Дүйшеев, Я.Фишер, А.Муралиев,

1991-ж. 22-январда Кыргыз Республикасынын Жогорку Советинин III сессиясында “Кыргыз Республикасынын Министрлер кабинети жөнүндө” мыйзам кабыл алынган.

Н.Исанов

Мамлекеттик катчылыкка: Т.Койчуев, А.Иордон, Э.Дүйшеев, Я.Фишер, А.Муралиев,

9 союздук республика: РСФСР, Украина, Белоруссия, Өзбекстан, Казакстан, Азербайжан, Кыргызстан, Тажикстан, Түркмөнстан  147 млн адам катышып, Союзду сактоо үчүн 112 млн адам т.а. катышкандардын 76% добуш берген. “ Бардык улуттардын укуктары жана эркиндиктери толук деңгээлде камсыз кылына турган тең укуктуу суверендүү республикалардын жаңыланган федерациясы катары Советтик Социалисттик Республикалар Союзун сактап калуу зарыл деп эсептейсизби”?

9 союздук республика:

РСФСР, Украина, Белоруссия, Өзбекстан, Казакстан, Азербайжан, Кыргызстан, Тажикстан, Түркмөнстан

147 млн адам катышып, Союзду сактоо үчүн 112 млн адам т.а. катышкандардын 76% добуш берген.

“ Бардык улуттардын укуктары жана эркиндиктери

толук деңгээлде камсыз кылына турган тең укуктуу

суверендүү республикалардын жаңыланган федерациясы катары Советтик Социалисттик Республикалар Союзун сактап калуу зарыл деп эсептейсизби”?

“ СССРдеги өзгөчө абал боюнча Мамлекеттик комитет (ГКЧП) түзүлүп, 19-21-августа “мамлекеттик төңкөрүш”

СССРдеги өзгөчө абал боюнча Мамлекеттик комитет (ГКЧП) түзүлүп, 19-21-августа “мамлекеттик төңкөрүш”

 Эгемендүү Кыргыз Республикасы

Эгемендүү Кыргыз Республикасы

1991-ж. 20- октябрда Улуттук Коопсуздук комитети 1991-ж. 3-декабрда Кыргыз Республикасынын Улуттук гвардиясы 1991-ж. декабрдын акырында Ички иштер аскерлери түзүлгөн
  • 1991-ж. 20- октябрда Улуттук Коопсуздук комитети
  • 1991-ж. 3-декабрда Кыргыз Республикасынын Улуттук гвардиясы
  • 1991-ж. декабрдын акырында Ички иштер аскерлери түзүлгөн
Беловежа

Беловежа

1991-ж. 19-августа эмне үчүн ГКЧП түзүлгөн? 1.7-августа М.С.Горбачевдун ден соолугунун кескин начарлашы 2.18-августа М.С.Горбачев өз полномочиясын вице президентке өткөргөн 3.20-августа Союздук келишимге кол коюлмакчы болгон 4.Балтика республикаларынын проблемаларын чечүү үчүн

1991-ж. 19-августа эмне үчүн ГКЧП түзүлгөн?

1.7-августа М.С.Горбачевдун ден соолугунун кескин начарлашы

2.18-августа М.С.Горбачев өз полномочиясын вице президентке өткөргөн

3.20-августа Союздук келишимге кол коюлмакчы болгон

4.Балтика республикаларынын проблемаларын чечүү үчүн

 1990-ж. мартта СССР Эл депутаттарынын III съезди өлкөдө президенттик бийликти кабыл алышынын себептери: а.  Улут аралык мамилелердин өзгөрүшү; б.  Плюрализмдин өнүгүшү; в .  Административдик-буйрукчул системанынын бекемделиши г.  Көп партиялулуктун киргизилиши; 1.абв 2.бвг 3.абг 4.авг

1990-ж. мартта СССР Эл депутаттарынын III съезди өлкөдө президенттик бийликти кабыл алышынын себептери:

а. Улут аралык мамилелердин өзгөрүшү;

б. Плюрализмдин өнүгүшү;

в . Административдик-буйрукчул системанынын бекемделиши

г. Көп партиялулуктун киргизилиши;

1.абв

2.бвг

3.абг

4.авг

1990-ж. 15-декабрда Кыргыз ССРинин Жогорку Совети үчүнчү сессиясында кандай маанилүү тарыхый документ кабыл алынган. 1. “Кыргыз Республикасынын мамлекеттик эгемендүүлүгү жөнүндөгү декларация” 2. “Мамлекеттик бийликтин системасын өзгөртүүнүн биринчи кезектеги чаралары жөнүндө”

1990-ж. 15-декабрда Кыргыз ССРинин Жогорку Совети үчүнчү сессиясында кандай маанилүү тарыхый документ кабыл алынган.

1. “Кыргыз Республикасынын мамлекеттик эгемендүүлүгү жөнүндөгү декларация”

2. “Мамлекеттик бийликтин системасын өзгөртүүнүн биринчи кезектеги чаралары жөнүндө”

 1991-ж. 17-марттагы союзду сактап калуу боюнча өткөрүлгөн референдумга төмөндөгү мамлекеттер катышкан : 1 .Белорусь Республикасы, Латвия, Россия Федерациясы, Украина, Азербайжан, Армения, Казакстан, Кыргызстан, Литвия, Тажикстан, Түркмөнстан жана Грузия 2. Белорусь Республикасы, Россия Федерациясы, Украина, Азербайжан, Армения, Казакстан, Кыргызстан, Молдавия, Тажикстан, Түркмөнстан жана Өзбекстан

1991-ж. 17-марттагы союзду сактап калуу боюнча өткөрүлгөн референдумга төмөндөгү мамлекеттер катышкан :

1 .Белорусь Республикасы, Латвия, Россия Федерациясы, Украина, Азербайжан, Армения, Казакстан, Кыргызстан, Литвия, Тажикстан, Түркмөнстан жана Грузия

2. Белорусь Республикасы, Россия Федерациясы, Украина, Азербайжан, Армения, Казакстан, Кыргызстан, Молдавия, Тажикстан, Түркмөнстан жана Өзбекстан

Эмне үчүн Союздук келишим түзүлбөй калган? 1.Өндүрүш каражаттарынын эң кирешелүү жана баалуу бөлүктөрү союздун карамагында калып, союздук салык так көрсөтүлбөгөндүгү 2.Орус тили мамлекеттик тил статусунан ажыратылып, улуттар аралык байланыш тили болгондугу

Эмне үчүн Союздук келишим түзүлбөй калган?

1.Өндүрүш каражаттарынын эң кирешелүү жана баалуу бөлүктөрү союздун карамагында калып, союздук салык так көрсөтүлбөгөндүгү

2.Орус тили мамлекеттик тил статусунан ажыратылып, улуттар аралык байланыш тили болгондугу

  1991-ж.31-августа “Кыргыз Республикасынын мамлекеттик көз карандысыздыгы жөнүндөгү декларацияда”: 1. Кыргыз Республикасы көз карандысыз, унитардык, динге негизделбеген социалдык мамлекет 2 Кыргыз Республикасы көз карандысыз, эгемендүү, демократиялык мамлекет

1991-ж.31-августа “Кыргыз Республикасынын мамлекеттик көз карандысыздыгы жөнүндөгү декларацияда”:

1. Кыргыз Республикасы көз карандысыз, унитардык, динге негизделбеген социалдык мамлекет

2 Кыргыз Республикасы көз карандысыз, эгемендүү, демократиялык мамлекет

 Үйгө тапшырма:  Окуу китеби,  §26 окугула;  Окуу китебиндеги 229-беттеги суролоорго жооп берип, аларды анализдегиле

Үйгө тапшырма:

Окуу китеби,

  • §26 окугула;
  • Окуу китебиндеги 229-беттеги суролоорго жооп берип, аларды анализдегиле


Скачать

Рекомендуем курсы ПК и ППК для учителей

Вебинар для учителей

Свидетельство об участии БЕСПЛАТНО!