10 kl kyrgyz tili II cheirek

Сабактын максаты:

Көрсөткүчтөр :

Жогорудагы максаттар ишке ашат , эгерде окуучу :

1 . Билим берүүчүлүк :

Окуучулар үндөштүк ( сингормонизм ) мыйзамы ( закону ) боюнча түшүнүк алышат .

-алган маалыматтарына таянуу менен , үндөштүк мыйзамы боюнча берилген суроолорго так , туура жооп берсе ;

2 .Өнүктүрүүчүлүк :

Үндөштүк мыйзамы боюнча машыгуучу көнүгүүлөрдү аткаруу менен сынчыл ой жүгүртүү көндүмдөрү калыптанат .

-тема боюнча машыгуучу көнүгүүлөрдү аткара алса ;

3. Тарбия берүүчүлүк :

Алган билимдерин турмушта колдоно билүү менен сабаттуу жазууга багыт алышат .

-өзүнүн оюн эркин айтып , тема боюнча пикирин далилдей билсе ;

Негизги компетенттүүлүктөр

Предметтик компетенттүүлүктөр

НК-1 Маалыматтык

Алган маалыматтарын кабылдап , негизги ойду аныктоо менен , алынган маалыматтарын так

баяндайт

ПК- 1 Тилдик компетенттүүлүк – тилдин системасын, тактап айтканда , тилдин түзүлүшү , анын категориялары тууралуу билимге ээ болуу , орфографиялык жана пунктуациялык сабаттуулукка жетишүү ;

НК-2 Социалдык- коммуникативдик

Оозеки жана жазуу жүзүндө берилген маалыматтарды кабылдоо менен , өз ара аракеттенүүнү калыптандырат ;

ПК- 2 Кептик компетенттүүлүк – кырдаалдарга жана тилдик нормаларга ылайык жазуу жана оозеки формада карым-катнашты ишке ашыруу , өзүнүн кептик мүмкүнчүлүктөрүн өркүндөтөт ; жана сөздүк корун байытуу , байланыштуу кебин , сүйлөө жазуу маданиятын өркүндөтөт .

НК-3 Өз ишин уюштуруу жана көйгөйлөрдү

аныктоо

Маалыматтан карама- каршылыктарды табат , маселени чечүүнүн жолдорун айтуу менен өз пикирин далилдейт .

ПК – 3 Маданий компетенттүүлүк– тилдин улуттук – маданий өзгөчөлүгүн үйрөнөт , тил аркылуу элдин улуттук баалуулуктарын таанып – билет , элдик этномаданий лексиканы өздөштүрөт .

Сабактын

этабы

Мугалимдин иш аракети

Окуучунун

иш аракети

Окуучулар ээ болуучу компетенттүү-лүктөр

Баалоо

НК

ПК

Үй тапшырмасын текшерүү

( 5 мүнөт )

35 – көнүгүүнү шарты менен туура аткаргандыгын айрым окуучуларды окутуу аркылуу текшерүү .

Үй тапшырмасы боюнча

жооп беришет

НК-1-2-3

ПК-1-2

Үй тапшырма-сына карата бааланат

Өтүлгөн

темаларга

кайталоо

жүргүзүү :

( 3 мүнөт )

Үнсүз тыбыштардын жасалуу ыгына карай бөлүнүшү боюнча эмнелерди билдиңер ?

Эмне үчүн үнсүздөрдү жумшак жана каткалаң деп экиге бөлөбүз?

Жумшак үнсүздөр кайсылар? Алар эмне үчүн жумшак?

Уяң үнсүздөр кайсылар? Алар эмне үчүн уяң?

Каткалаң үнсүздөр кандай жасалат? Ага кайсы тыбыштар кирет?

Суроолорго оозеки жооп беришет

Оозеки жообу бааланат

Кайтарым байланыш

Тема боюнча зарыл болгон маалыматтарды

берүү : ( 8 мүнөт )

Үндөштүк мыйзамы сингармонизм деп дагы аталат, бул анын илимий термини же синоними десек да болот.

Мисалы: берекелерим, жыйынтык, үйдөгүлөргө, энелерибизге, сүймөнчүлүктүү, тоолордо, китептерде, талаалардагы, көрүнгөндөргө, күлкүлүү ж.у.с.

Биз сүйлөгөн учурда сөздөгү тыбыштар бири-биринен бөлүнүп айтылбастан, бири экинчисине айкалышып айтылат. Сөздөгү тыбыштардын мындайча айкалышуусу бири-бирине таасир этип, алардын ортосунда үндөштүктү пайда кылат. Анын натыйжасында сөз ичиндеги үндүү тыбыштар өзүнөн муруңку муундагы тыбыштардын табиятына жараша (көп муундуу) уңгу сөздө алгачкы муундагы, туунду сөздө мүчөдөн мурда келген муундагы тыбыштарга карата кийинкилери жоон же ичке, эринчил же эринсиз, жумшак же каткалаң абалга өтүп, бир кылка (катар, строй) ыргактуулукка (гармоникага) ээ болот.

Үндүү тыбыштардын окшосуусу башка тилдерге караганда кыргыз тилинде күчтүү өнүккөн. Кыргыз тилинин төл сөздөрүннүн дээрлик бардыгы үйдөштүк мыйзамына (законуна) баш ийип турат.

Мисалы: бадал, бадалдан, бадалдуу, акыл, акылман, жыгач, жыгачтарды, кымыз, кымыздан, нөшөр, нөшөрлөп, нөшөрлүү, ийин, ийинден, күкүк, күкүктөн, күч, күчтүү, күчтүүрөөк ж.б.

Тема боюнча түшүнүккө

ээ болуу менен өз ойлорун эркин билдире алышат

НК-1-2-3

ПК-1-2-3

Кайтарым байланыш

Эң

жакшы !

Көнүгүү иштөө :

( 1 7 мүнөт )

36 – көнүгүү

Ырды окуп , кара тамга менен басылган сөздөрдү көчүрүп жазгыла . Ал сөздөрдөгү үндөштүк мыйзамына байланыштуу окшошуу учурларын тандап , ага карата өз оюңарды билдиргиле .

Өзүңөр оозеки мисалдарды келтирип дептериңерге көчүрүп жазгыла .

36 – көнүгүүнү аткарышат

Калыптан-дыруучу баалоо

Сабакты

бышыктоо:

( 5 мүнөт )

Бүгүнкү сабакта силер үчүн кайсы маалымат абдан кызыктуу болду ?

Үндөштүк мыйзамы деген эмне ?

Үндүү тыбыштардын окшошуусу башка тилдерге караганда кыргыз тилинде өтө күчтүү өнүккөн дегенге кандай карасыңар ?

Эмне себептен кээ бир мүчөлөр уңгуга уланганда үндөштүк мыйзамына баш ийбестен өзгөрүүсүз калат ?

Суроолорго активдүүлүк менен жооп беришет.

НК-2-3

ПК-1-2-3

Ойлонобуз !

Үйгө тапшырма

берүү :

( 2 мүнөт )

37 – көнүгүү

Текстти окуп , андагы үндөштүк мыйзамына байланыштуу өзгөргөн сөздөрдү таап , аларга мүнөздөмө берип , себебин түшүндүргүлө .

Үй тапшырма-сын аткаруу шартын түшүнүшөт

Оозеки жообу бааланат

Окуучулардын билимдерин

баалоо : ( 2 мүнөт )

Окуучуну билим көрсөткүчтөрү аркылуу баалоо :

- эрежелерди билет;

- сабакта үйрөнгөнүн колдоно алат;

- көнүгүүлөрдү туура аткарат;

- сабакта активдүүлүгүн көрсөтүп , сабаттуу жазат ;

- суроолорго так жана туура жооп берет;

Сабакка активдүү катышкан окуучулардын жалпы билимдерин баалап , күндөлүктөрүнө баа коюп берүү .

Окуучулар күндөлүктөрү-нө баа койдуртушат .

Жалпы билимин

эске алуу менен мугалим баалайт .

Сабактын максаты:

Көрсөткүчтөр :

Жогорудагы максаттар ишке ашат , эгерде окуучу :

1 . Билим берүүчүлүк :

Окуучулар үндөштүк мыйзамынын түрлөрү боюнча түшүнүк алышат .

- үндөштүк мыйзамынын түрлөрү боюнча түшүнүк алса ;

2 .Өнүктүрүүчүлүк :

Үндөштүк мыйзамынын түрлөрүн эсинде

сактап , ойлоо сезими , сынчыл ой жүгүртүүсү өнүгөт .

-тема боюнча машыгуучу көнүгүүлөрдү аткара алса ;

3. Тарбия берүүчүлүк :

Алган билимдерин турмушта колдоно билүү менен сабаттуу жазууга багыт алышат .

Өзүнүн оюн эркин айтып , тема боюнча пикирин далилдей билсе ;

Негизги компетенттүүлүктөр

Предметтик компетенттүүлүктөр

НК-1 Маалыматтык

Алган маалыматтарын кабылдап , негизги ойду аныктоо менен , алынган маалыматтарын так

баяндайт

ПК- 1 Тилдик компетенттүүлүк – тилдин системасын, тактап айтканда , тилдин түзүлүшү , анын категориялары тууралуу билимге ээ болуу , орфографиялык жана пунктуациялык сабаттуулукка жетишүү ;

НК-2 Социалдык- коммуникативдик

Оозеки жана жазуу жүзүндө берилген маалыматтарды кабылдоо менен , өз ара аракеттенүүнү калыптандырат ;

ПК- 2 Кептик компетенттүүлүк – кырдаалдарга жана тилдик нормаларга ылайык жазуу жана оозеки формада карым-катнашты ишке ашыруу , өзүнүн кептик мүмкүнчүлүктөрүн өркүндөтөт ; жана сөздүк корун байытуу , байланыштуу кебин , сүйлөө жазуу маданиятын өркүндөтөт .

НК-3 Өз ишин уюштуруу жана көйгөйлөрдү

аныктоо

Маалыматтан карама- каршылыктарды табат , маселени чечүүнүн жолдорун айтуу менен өз пикирин далилдейт .

ПК – 3 Маданий компетенттүүлүк– тилдин улуттук – маданий өзгөчөлүгүн үйрөнөт , тил аркылуу элдин улуттук баалуулуктарын таанып – билет , элдик этномаданий лексиканы өздөштүрөт .

Сабактын

этабы

Мугалимдин иш аракети

Окуучунун

иш аракети

Окуучулар ээ болуучу компетенттүү-лүктөр

Баалоо

НК

ПК

Үй тапшырмасын текшерүү

( 5 мүнөт )

37 – көнүгүүнү шарты менен туура аткаргандыгын айрым окуучуларды окутуу аркылуу текшерүү .

Үй тапшырмасы боюнча

жооп беришет

НК-2-3

ПК-1-2

Үй тапшырма-сына карата бааланат

Өтүлгөн

темаларга

кайталоо

жүргүзүү :

( 3 мүнөт )

Үндөштүк мызамы деген эмне ?

Үндүү тыбыштардын окшошуусу башка тилдерге караганда кыргыз тилинде өтө күчтүү өнүккөн дегенге кандай карасыңар ?

Эмне себептен кээ бир мүчөлөр уңгуга уланганда үндөштүк мыйзамына баш ийбестен өзгөрүүсүз калат ?

Суроолорго оозеки жооп беришет

Оозеки жообу бааланат

Кайтарым байланыш

Тема боюнча зарыл болгон маалыматтарды

берүү : ( 8 мүнөт )

Үндөштүк мыйзамынын түрлөрү

Бир сөз ичиндеги тыбыштардын үндөшүүсү көбүнчө үндүү тыбыштарга мүнөздүү. Кыргыз тилинде үндүүлөр боюнча үндөштүк мыйзамына ылайык экиге бөлүнөт:

Үндүүлөрдүн тилдин күүсүнө карата үндөшүп өзгөрүшү (окшошуусу).

Үндүүлөрдүн эриндин күүсүнө карата үндөшүп өзгөрүшү.

Үндүүлөрдүн тилдин күүсүнө карата үндөшүп өзгөрүшү (окшошуусу)

Сөз ичиндеги үндүү тыбыштардын тил артына (жоон үндүүгө) жана тил алдына (ичке үндүүгө) карата үндөшүүсү, үндүүлөрдүн тилдин күүсүнө карата өзгөрүшү деп аталат.

Эгерде сөздүн акыркы муунунда жоон үндүү болсо, ага уланган мүчөнүн үндүү тыбышы да жоон үндүү боюнча кала берет:

Тема боюнча түшүнүккө

ээ болуу менен өз ойлорун эркин билдире алышат

НК-1

НК-1-2-3

Кайтарым байланыш

Эң жакшы !

Көнүгүү иштөө :

( 17 мүнөт )

38 – көнүгүү

Төмөнкү сүлөмдөрдөгү сөздөрдүн кайсынысында тил алды , жана тил арты үндүүлөр боюнча үндөштүк мыйзамына ылайык өзгөрүүлөр болгондугун айтып бергиле .

Үй + лар = Үйлөр

Эсеп + чы = Эсепчи

Сүт + луу = Сүттүү

Көңүл + сыз = Көңүлсүз

Жогорудагы сөздөрдү катыштырып , ар бирине экиден сүлөм түзгүлө .

Көнүгүүлөр-дү аткарышат

НК-1-2-3

ПК-1-2-3

Калыптанды-руучу баалоо

Сабакты

бышыктоо:

( 5 мүнөт )

Бүгүнкү сабакта силер үчүн кайсы маалымат абдан кызыктуу болду ?

Үндөштүк мыйзамынын түрлөрү ?

Үндүүлөрдүн тилдин күүсүнө карата үндөшүп өзгөрүүлөрү тууралуу эмнелерди билдиңер ?

Эгерде аяккы муунда ичке үндүү болсо , ага уланган мүчөдөгү үндүү тыбыш кантип

өзгөрөт ?

Суроолорго активдүү-лүк менен жооп беришет.

Ойлонобуз !

Үйгө тапшырма берүү :

( 2 мүнөт )

5 сөзгө фонетикалык талдоо жүргүзүп келүү .

Үй тапшырма-сын аткаруу шартын түшүнүшөт

НК-2-3

ПК-1-2-3

Оозеки жообу бааланат

Окуучулардын билимдерин

баалоо : ( 2 мүнөт )

Окуучуну билим көрсөткүчтөрү аркылуу баалоо :

- эрежелерди билет;

- сабакта үйрөнгөнүн колдоно алат;

- көнүгүүлөрдү туура аткарат;

- сабакта активдүүлүгүн көрсөтүп , сабаттуу жазат ;

- суроолорго так жана туура жооп берет;

Сабакка активдүү катышкан окуучулардын жалпы билимдерин баалап , күндөлүктөрүнө баа коюп берүү .

Окуучулар күндөлүктө-рүнө баа койдуртушат .

Жалпы билимин

эске алуу менен мугалим баалайт .

Сабактын максаты:

Көрсөткүчтөр :

Жогорудагы максаттар ишке ашат , эгерде окуучу :

1 . Билим берүүчүлүк :

Окуучулар үндүүлөрдүн эрин күүсүнө карай үндөшүп өзгөрүүсү боюнча түшүнүк алышат .

- үндүүлөрдүн эрин күүсүнө карай үндөшүп өзгөрүүсүн билсе ;

2 .Өнүктүрүүчүлүк :

Машыгуучу көнүгүүлөрдү аткаруу меен эске тутуусу жана кеп маданияты өнүгөт .

-тема боюнча машыгуучу көнүгүүлөрдү аткара алса ;

3. Тарбия берүүчүлүк :

Алган билимдерин турмушта колдоно билүү менен сабаттуу жазууга багыт алышат .

-өзүнүн оюн эркин айтып , тема боюнча пикирин далилдей билсе ;

Негизги компетенттүүлүктөр

Предметтик компетенттүүлүктөр

НК-1 Маалыматтык

Алган маалыматтарын кабылдап , негизги ойду аныктоо менен , алынган маалыматтарын так

баяндайт

ПК- 1 Тилдик компетенттүүлүк – тилдин системасын, тактап айтканда , тилдин түзүлүшү , анын категориялары тууралуу билимге ээ болуу , орфографиялык жана пунктуациялык сабаттуулукка жетишүү ;

НК-2 Социалдык- коммуникативдик

Оозеки жана жазуу жүзүндө берилген маалыматтарды кабылдоо менен , өз ара аракеттенүүнү калыптандырат ;

ПК- 2 Кептик компетенттүүлүк – кырдаалдарга жана тилдик нормаларга ылайык жазуу жана оозеки формада карым-катнашты ишке ашыруу , өзүнүн кептик мүмкүнчүлүктөрүн өркүндөтөт ; жана сөздүк корун байытуу , байланыштуу кебин , сүйлөө жазуу маданиятын өркүндөтөт .

НК-3 Өз ишин уюштуруу жана көйгөйлөрдү

аныктоо

Маалыматтан карама- каршылыктарды табат , маселени чечүүнүн жолдорун айтуу менен өз пикирин далилдейт .

ПК – 3 Маданий компетенттүүлүк– тилдин улуттук – маданий өзгөчөлүгүн үйрөнөт , тил аркылуу элдин улуттук баалуулуктарын таанып – билет , элдик этномаданий лексиканы өздөштүрөт .

Сабактын

этабы

Мугалимдин иш аракети

Окуучунун

иш аракети

Окуучулар ээ болуучу компетенттүү-лүктөр

Баалоо

НК

ПК

Үй тапшырмасын текшерүү

( 5 мүнөт )

Берлген тапшырманы шарты менен туура аткаргандыгын айрым окуучуларды окутуу аркылуу текшерүү .

Үй тапшырмасы боюнча

жооп беришет

НК-2-3

ПК-2-3

Үй тапшырма-сына карата бааланат

Өтүлгөн

темаларга

кайталоо

жүргүзүү :

( 3 мүнөт )

Үндөштүк мыйзамынын түрлөрү ?

Үндүүлөрдүн тилдин күүсүнө карата үндөшүп өзгөрүүлөрү тууралуу эмнелерди билдиңер ?

Эгерде аяккы муунда ичке үндүү болсо , ага уланган мүчөдөгү үндүү тыбыш кантип

өзгөрөт ?

Суроолорго оозеки жооп беришет

Оозеки жообу бааланат

Кайтарым байланыш

Тема боюнча зарыл болгон маалыматтарды

берүү : ( 8 мүнөт )

Үндүүлөрдүн эрин күүсүнө карап, үндөшүп өзгөрүүсү

Сөздүн аяккы муундагы үндүүнүн эринчил же эринчил эмес болушуна карата ага уланган мүчөдөгү үндүү тыбыштардын да эринчил же эринчил эмес болуп ээрчишип өзгөрүп кетишин үндүүлөрдүн эрин күүсүнө карай үндөшүп өзгөрүүсү (окшошуусу) дейбиз.

Эгерде сөздүн акыркы муунундагы үндүү эринчил болсо, ага уланган мүчөлөрдөгү үндүүлөр да эринчил болуп өзгөрөт:

Эскертүү: Кыргыз тилиндеги «а» тыбышы менен келген бир катар мүчөлөр (-ла, -лар, -га, -ган, -да, -дан, -чан) эринчил «у» тыбышы менен аяктаган сөздөргө уланганда, алар эрин күүсүнө багынбастан өзгөрүүсүз кала берет:

Үлгү: Кенже-си-мин. Сөздүн уңгусунда тил алды же ичке үндүүлөр бар. Ага уланган -сы, -мын деген мүчөлөрдөгү тил арты же жоон үндүүлөр уңгудагы ичке үндүүлөрдүн таасири менен ичкерип, тил алдына карата өзгөрдү.

Тема боюнча түшүнүккө

ээ болуу менен өз ойлорун эркин билдире алышат

НК-1-2-3

ПК-1-2-3

Кайтарым байланыш

Эң

жакшы !

Көнүгүү

иштөө :

( 17 мүнөт )

Үндүүлөрдүн эрин күүсүнө карай үндөшүп өзгөрүүсү , окшошуусу боюнча сөздөрдү катыштырып 10 мүнөттүк эссе жаздыртуу .

Эссени бүткөндөн кийин , сөздөрдү уңгу мүчөгө ажыраттыруу .

Көнүгүүлөрдү аткарышат

Калыптан-дыруучу баалоо

Сабакты

бышыктоо:

( 5 мүнөт )

Бүгүнкү сабакта силер үчүн кайсы маалымат абдан кызыктуу болду ?

Үндүүлөрдүн эрин күүсүнө карай үндөшүп өзгөрүүсү , окшошуусу эмне деп аталат ?

Эгерде сөздүн акыркы муунундагы үндүү эринчил болсо ага уланган мүчөлөр кандай өзгөрөт ?

Суроолорго активдүүлүк менен жооп беришет.

НК-1-2-3

ПК-1-2-3

Ойлонобуз !

Үйгө тапшырма берүү :

( 2 мүнөт )

Өтүлгөн материалдарды кайталап келүү .

Үй тапшырма-сын аткаруу шартын түшүнүшөт

Оозеки жообу бааланат

Окуучулардын билимдерин

баалоо : ( 2 мүнөт )

Окуучуну билим көрсөткүчтөрү аркылуу баалоо :

- эрежелерди билет;

- сабакта үйрөнгөнүн колдоно алат;

- көнүгүүлөрдү туура аткарат;

- сабакта активдүүлүгүн көрсөтүп , сабаттуу жазат ;

- суроолорго так жана туура жооп берет;

Сабакка активдүү катышкан окуучулардын жалпы билимдерин баалап , күндөлүктөрүнө баа коюп берүү .

Окуучулар күндөлүктөрү-нө баа койдуртушат .

Жалпы билимин

эске алуу менен мугалим баалайт .

Сабактын максаты:

Көрсөткүчтөр :

Жогорудагы максаттар ишке ашат , эгерде окуучу :

1 . Билим берүүчүлүк :

Окуучулар бир сөз ичинде үндүүлөрдүн алга карай ээрчишип үндөшүүлөрү боюнча түшүнүк алышат .

Алган маалыматтарына таянуу менен , эки сөз аралыгында үндүүлөрдүн түшүрүлүп айтылышын жана жазылышын билсе ;

2 .Өнүктүрүүчүлүк :

Эки сөз аралыгында үндүүлөрдүн түшүрүлүп айтылышы жана жазылышын билүү менен кеп маданияты калыптанат .

-машыгуучу көнүгүүлөрдү аткара алса ;

3. Тарбия берүүчүлүк :

Алган билимдерин турмушта колдоно билүү менен сабаттуу жазууга багыт алышат .

Өзүнүн оюн эркин айтып , тема боюнча пикирин далилдей билсе ;

Негизги компетенттүүлүктөр

Предметтик компетенттүүлүктөр

НК-1 Маалыматтык

Алган маалыматтарын кабылдап , негизги ойду аныктоо менен , алынган маалыматтарын так

баяндайт

ПК- 1 Тилдик компетенттүүлүк – тилдин системасын, тактап айтканда , тилдин түзүлүшү , анын категориялары тууралуу билимге ээ болуу , орфографиялык жана пунктуациялык сабаттуулукка жетишүү ;

НК-2 Социалдык- коммуникативдик

Оозеки жана жазуу жүзүндө берилген маалыматтарды кабылдоо менен , өз ара аракеттенүүнү калыптандырат ;

ПК- 2 Кептик компетенттүүлүк – кырдаалдарга жана тилдик нормаларга ылайык жазуу жана оозеки формада карым-катнашты ишке ашыруу , өзүнүн кептик мүмкүнчүлүктөрүн өркүндөтөт ; жана сөздүк корун байытуу , байланыштуу кебин , сүйлөө жазуу маданиятын өркүндөтөт .

НК-3 Өз ишин уюштуруу жана көйгөйлөрдү

аныктоо

Маалыматтан карама- каршылыктарды табат , маселени чечүүнүн жолдорун айтуу менен өз пикирин далилдейт .

ПК – 3 Маданий компетенттүүлүк– тилдин улуттук – маданий өзгөчөлүгүн үйрөнөт , тил аркылуу элдин улуттук баалуулуктарын таанып – билет , элдик этномаданий лексиканы өздөштүрөт .

Сабактын

этабы

Мугалимдин иш аракети

Окуучунун

иш аракети

Окуучулар ээ болуучу компетенттүү-лүктөр

Баалоо

НК

ПК

Үй тапшырмасын текшерүү

( 5 мүнөт )

Өтүлгөн темаларды каталап келишкендигин текшерүү .

Үй тапшырмасы боюнча

жооп беришет

НК-2-3

ПК-2-3

Үй тапшырма-сына карата бааланат

Өтүлгөн

темаларга

кайталоо

жүргүзүү :

( 3 мүнөт )

Үндүүлөрдүн эрин күүсүнө карай үндөшүп өзгөрүүсү , окшошуусу эмне деп аталат ?

Эгерде сөздүн акыркы муунундагы үндүү эринчил болсо ага уланган мүчөлөр кандай өзгөрөт ?

Суроолорго оозеки жооп беришет

Оозеки жообу бааланат

Кайтарым байланыш

Тема боюнча зарыл болгон маалыматтарды

берүү : ( 8 мүнөт )

Бир сөз ичинде үндүүлөрдүн алга карай ээрчип

үндөшүүлөрү

Сөз жасоочу же сөз өзгөртүүчү мүчө сөзгө жалганганда анын үндүү тыбышы өзүнөн мурда (алдыда) турган үндүүнү ээрчип, үндөшөт (өзгөрөт). Мындай өзгөрүүлөр бир сөз ичинде үндүүлөрдүн алга карай ээрчип үндөшүүлөрү деп аталат.

Тема боюнча түшүнүккө

ээ болуу менен өз ойлорун эркин билдире алышат

НК-1-2-3

ПК-1-2-3

Кайтарым байланыш

Эң

жакшы !

Көнүгүү иштөө :

( 17 мүнөт )

39 – көнүгүү

Ырды окуп чыгып , тил жана эриндин күүсүнө карата үндөшүп турган сөздөрдү таап , көчүрүп жазгыла .

Ой + сыз = Ойсуз

Тоо + лык = Тоолук

Көр + ды = Көрдү

Жазуу + чы = Жазуучу

39 - көнүгүүнү аткарышат

Калыптан-дыруучу баалоо

Сабакты

бышыктоо:

( 5 мүнөт )

Сөз жасоочу же сөз өзгөртүүчү мүчө сөзгө жалганганда анын үндүү тыбышы кантип өзгөрөт ?

Үндүүлөрдүн эрин күүсүнө карата үндөшүп өзгөрүүсү деген эмне ?

Эгерде сөздүн аяккы муунундагы үндүү эринчил болсо , ага уланган мүчөлөрдөгү үндүүлөр кантип өзгөрөт .

Оозеки мисал келтиргиле .

Суроолорго активдүүлүк менен жооп беришет.

НК-1-2-3

ПК-1-2-3

Ойлонобуз !

Үйгө тапшырма берүү :

( 2 мүнөт )

40 – көнүгүү

Тексттеги кара тамга менен басылган сөздөрдү окуп чыгып , ал сөздөрдүн уңгу жана жана мүчөлөрүнүн ортосуна сызыкча коюп көчүрүп жазгыла .

Үйгө берилген

40-көнүгүүнү аткаруу шартын түшүнүшөт

Оозеки жообу бааланат

Окуучулардын билимдерин

баалоо : ( 2 мүнөт )

Окуучуну билим көрсөткүчтөрү аркылуу баалоо :

- эрежелерди билет;

- сабакта үйрөнгөнүн колдоно алат;

- көнүгүүлөрдү туура аткарат;

- сабакта активдүүлүгүн көрсөтүп , сабаттуу жазат ;

- суроолорго так жана туура жооп берет;

Сабакка активдүү катышкан окуучулардын жалпы билимдерин баалап , күндөлүктөрүнө баа коюп берүү .

Окуучулар күндөлүктөрү-нө баа койдуртушат .

Жалпы билимин

эске алуу менен мугалим баалайт .

Сабактын максаты:

Көрсөткүчтөр :

Жогорудагы максаттар ишке ашат , эгерде окуучу :

1 . Билим берүүчүлүк :

Окуучулар эки сөз аралыгында үндүүлөрдүн түшүрүлүп айтылышы жана жазылышы боюнча түшүнүк алышат .

-алган маалыматтарына таянуу менен , эки сөз аралыгында үндүүлөрдүн түшүрүлүп айтылышын жана жазылышын билсе ;

2 .Өнүктүрүүчүлүк :

Эки сөз аралыгында үндүүлөрдүн түшүрүлүп айтылышы жана жазылышын билүү менен кеп маданияты калыптанат .

-тема боюнча машыгуучу көнүгүүлөрдү аткара алса ;

3. Тарбия берүүчүлүк :

Алган билимдерин турмушта колдоно билүү менен сабаттуу жазууга багыт алышат .

-өзүнүн оюн эркин айтып , тема боюнча пикирин далилдей билсе ;

Негизги компетенттүүлүктөр

Предметтик компетенттүүлүктөр

НК-1 Маалыматтык

Алган маалыматтарын кабылдап , негизги ойду аныктоо менен , алынган маалыматтарын так

баяндайт

ПК- 1 Тилдик компетенттүүлүк – тилдин системасын, тактап айтканда , тилдин түзүлүшү , анын категориялары тууралуу билимге ээ болуу , орфографиялык жана пунктуациялык сабаттуулукка жетишүү ;

НК-2 Социалдык- коммуникативдик

Оозеки жана жазуу жүзүндө берилген маалыматтарды кабылдоо менен , өз ара аракеттенүүнү калыптандырат ;

ПК- 2 Кептик компетенттүүлүк – кырдаалдарга жана тилдик нормаларга ылайык жазуу жана оозеки формада карым-катнашты ишке ашыруу , өзүнүн кептик мүмкүнчүлүктөрүн өркүндөтөт ; жана сөздүк корун байытуу , байланыштуу кебин , сүйлөө жазуу маданиятын өркүндөтөт .

НК-3 Өз ишин уюштуруу жана көйгөйлөрдү

аныктоо

Маалыматтан карама- каршылыктарды табат , маселени чечүүнүн жолдорун айтуу менен өз пикирин далилдейт .

ПК – 3 Маданий компетенттүүлүк– тилдин улуттук – маданий өзгөчөлүгүн үйрөнөт , тил аркылуу элдин улуттук баалуулуктарын таанып – билет , элдик этномаданий лексиканы өздөштүрөт .

Сабактын

этабы

Мугалимдин иш аракети

Окуучунун

иш аракети

Окуучулар ээ болуучу компетенттүү-лүктөр

Баалоо

НК

ПК

Үй тапшырма-сын текшерүү

( 5 мүнөт )

40 – көнүгүүнү шарты менен туура аткаргандыгын айрым окуучуларды окутуу аркылуу текшерүү .

Үй тапшырмасы боюнча

жооп беришет

НК-1-2

ПК-1-2-3

Үй тапшырма-сына карата бааланат

Өтүлгөн

темаларга

кайталоо

жүргүзүү :

(3 мүнөт )

Фонема деген эмне ?

Үндүүлөрдүн эрин күүсүнө карата үндөшүп өзгөрүүсү эмне деп аталат ?

Үндөштүк мыйзамынын түрлөрү кайсылар ?

Суроолорго оозеки жооп беришет

Оозеки жообу бааланат

Кайтарым байланыш

Тема боюнча зарыл болгон маалыматтарды

берүү : ( 8 мүнөт )

Эки сөздүн аралыгында үндүүлөрдүн түшүрүлүп айтылышы, алардын жазылышы

Удаа айтылган эки сөздүн муруңкусу үндүү тыбыш менен аяктап, кийинкиси үндүү менен башталса, ошол сөздөр биригип айтылып, ортосундагы катарлаш, келген эки үндүүнүн бири сыйлыгышып (тыгыздалып) түшүп калат. Жазууда ал үндүүлөр өз абалын сактап, ар бир сөз өз алдынча жазылат :

Тема боюнча түшүнүккө

ээ болуу менен өз ойлорун эркин билдире алышат

НК-1-2

ПК-2-3

Кайтарым байланыш

Эң жакшы !

Көнүгүү иштөө :

( 17 мүнөт )

41 – көнүгүү

Ырларды көчүрүп , сөздөрдү кашаадан чыгарып жазгыла . Анда кайсы үндүү тыбыш эмне себептен түшүрүлүп айтылгандыгын көрсөткүлө .

Көнүгүүлөрдү аткарышат

Калыптанды-руучу баалоо

Сабакты

бышыктоо:

( 5 мүнөт )

Бүгүнкү сабакта силер үчүн кайсы маалымат абдан кызыктуу болду ?

Эки сөз аралыгында үндүүлөрдүн түшүрүлүп айтылышы жана жазылышы

Каткалаң үнсүз тыбыштардын таасиринде алга карай окшошуулары жөнүндө эмнелерди билдиңер ?

Суроолорго активдүүлүк менен жооп беришет.

НК-1-2-3

ПК-1-2-3

Ойлонобуз !

Үйгө тапшырма

берүү :

( 2 мүнөт )

Сүйлөмдөрдү толуктоо тапшырмаларын аткарып келүү .

Үй тапшырма-сын аткаруу шартын түшүнүшөт

Оозеки жообу бааланат

Окуучулардын билимдерин

баалоо : ( 2 мүнөт )

Окуучуну билим көрсөткүчтөрү аркылуу баалоо :

- эрежелерди билет;

- сабакта үйрөнгөнүн колдоно алат;

- көнүгүүлөрдү туура аткарат;

- сабакта активдүүлүгүн көрсөтүп , сабаттуу жазат ;

- суроолорго так жана туура жооп берет;

Сабакка активдүү катышкан окуучулардын жалпы билимдерин баалап , күндөлүктөрүнө баа коюп берүү .

Окуучулар күндөлүктөрү-нө баа койдуртушат .

Жалпы билимин

эске алуу менен мугалим баалайт .

Сабактын максаты:

Көрсөткүчтөр :

Жогорудагы максаттар ишке ашат , эгерде окуучу :

1 . Билим берүүчүлүк :

Окуучулар бир сөз ичинде үнсүздөрдүн алга карай окшошуп өзгөрүүсү боюнча түшүнүк алышат .

Алган маалыматтарына таянуу менен , берилген суроолорго так , туура жооп берсе ;

2 .Өнүктүрүүчүлүк :

Машыгуучу көнүгүүлөрдү аткаруу менен сынчыл ой жүгүртүп , кеп маданияты өнүгөт .

- машыгуучу көнүгүүлөрдү шарты менен туура аткара алса ;

3. Тарбия берүүчүлүк :

Алган билимдерин турмушта колдоно билүү менен сабаттуу жазууга багыт алышат .

Өзүнүн оюн эркин айтып , тема боюнча пикирин далилдей билсе ;

Негизги компетенттүүлүктөр

Предметтик компетенттүүлүктөр

НК-1 Маалыматтык

Алган маалыматтарын кабылдап , негизги ойду аныктоо менен , алынган маалыматтарын так

баяндайт

ПК- 1 Тилдик компетенттүүлүк – тилдин системасын, тактап айтканда , тилдин түзүлүшү , анын категориялары тууралуу билимге ээ болуу , орфографиялык жана пунктуациялык сабаттуулукка жетишүү ;

НК-2 Социалдык- коммуникативдик

Оозеки жана жазуу жүзүндө берилген маалыматтарды кабылдоо менен , өз ара аракеттенүүнү калыптандырат ;

ПК- 2 Кептик компетенттүүлүк – кырдаалдарга жана тилдик нормаларга ылайык жазуу жана оозеки формада карым-катнашты ишке ашыруу , өзүнүн кептик мүмкүнчүлүктөрүн өркүндөтөт ; жана сөздүк корун байытуу , байланыштуу кебин , сүйлөө жазуу маданиятын өркүндөтөт .

НК-3 Өз ишин уюштуруу жана көйгөйлөрдү

аныктоо

Маалыматтан карама- каршылыктарды табат , маселени чечүүнүн жолдорун айтуу менен өз пикирин далилдейт .

ПК – 3 Маданий компетенттүүлүк– тилдин улуттук – маданий өзгөчөлүгүн үйрөнөт , тил аркылуу элдин улуттук баалуулуктарын таанып – билет , элдик этномаданий лексиканы өздөштүрөт .

Сабактын

этабы

Мугалимдин иш аракети

Окуучунун

иш аракети

Окуучулар ээ болуучу компетенттүү-лүктөр

Баалоо

НК

ПК

Үй тапшырмасын текшерүү

( 5 мүнөт )

Сүлөмдөрдү толуктап , шарты менен туура аткаргандыгын айрым окуучуларды окутуу аркылуу текшерүү .

Үй тапшырма-сы боюнча

жооп беришет

Үй тапшырмасына карата бааланат

Өтүлгөн

темаларга

кайталоо

жүргүзүү :

( 3 мүнөт )

Эки сөз аралыгында үндүүлөрдүн түшүрүлүп айтылышы жана жазылышы

Каткалаң үнсүз тыбыштардын таасиринде алга карай окшошуулары жөнүндө эмнелерди билдиңер ?

Үндүү жана үнсүз тыбыштардын жасалуу ыгына карай бөлүнүшү тууралуу эмнелерди билдиңер ?

Суроолор-го оозеки жооп беришет

Оозеки жообу бааланат

Кайтарым байланыш

Тема боюнча зарыл болгон маалыматтарды

берүү : ( 8 мүнөт )

Эгерде удаа келген эки үнсүздүн кийинкиси өзүнөн мурдагы үнсүздүн таасири менен ага окшошуп (өзгөрүп) айтылса, андай кубулушту үнсүздөрдүн алга карай окшошуп (өзгөрүп) айтылышы дейбиз.

Мисалы: кат + нын = каттын, китеп + га = китепке, бас + ба = баспа. Үнсүздөрдүн алга карай окшошуп айтылышы жалпысынан алганда эки түрдүү жол менен ишке ашат:

Каткалаң үнсүз тыбыштардын таасиринде алга карай окшошуулары.

Жумшак үнсүз тыбыштардын таасиринде алга карай окшошуулары.

Каткалаң үнсүз менен аяктаган сөзгө жумшак үнсүз тыбыш менен башталган мүчө жалганганда, өзүнөн мурда келген каткалаң үнсүздүн таасири менен мүчөнүн башкы үнсүз тыбышы да каткалаңдашып, ага окшошуп (өзгөрүп) айтылат.

Мисалы: топ + нын = топтун, намыс + луу = намыстуу, белек + га = белекке, бак + да = бакта, терек + дай = теректей,

Жумшак үнсүздөр менен аяктаган сөздөргө мүчө жалганганда анын таасири менен мүчөнүн башкы үнсүзү өзгөрүп айтылса, андай кубулуштарды жумшак үнсүздөрдүн алга карай окшошуп айтылышы дейбиз.

Мисалы: жай + нын = жайдын, тил + нын = тилдин, кооз + лык = кооздук, заман + лаш = замандаш .

Жумшак үнсүздөрдүн алга карай өзгөрүүсү негизинен сөзгө жалганган мүчөлөрдүн башкы л, н тыбыштары д тыбышына өтүп айтылышынан көрүнүп турат.

Тема боюнча түшүнүккө

ээ болуу менен өз ойлорун эркин билдире алышат

Кайтарым байланыш

Эң жакшы !

Көнүгүү иштөө :

( 17 мүнөт )

42 – көнүгүү

Текстти окуп , кайсы сөздөрдө каткалаң тыбыштардын таасири менен үнсүздөрдүн окшошуп өзгөрүүсүн айтып бергиле .

43 – көнүгүү

Сөздөргө ылайыгына жараша мүчөлөрүн жалгап , көчүрүп жазгыла .

44 – көнүгүү

Аңгемени окуп , андагы кара тамга менен басылган сөздөрдү дептериңерге көчүрүп жазгыла .

42-43-44-көнүгүүлөр-дү аткарышат

Калыптанды-руучу баалоо

Сабакты

бышыктоо:

( 5 мүнөт )

Бүгүнкү сабакта силер үчүн кайсы маалымат абдан кызыктуу болду ?

Бир сөз ичинде үнсүздөрдүн артка карай өзгөрүп айтылышы , алардын жазылышы тууралуу эмнелерди билдиңер ?

З – Ч тыбыштарынын артка карай өзгөрүшүнөн эмнелерди байкадыңар ?

Суроолор-го активдүү-лүк менен жооп беришет.

Ойлонобуз !

Үйгө тапшырма берүү :

( 2 мүнөт )

45 – көнүгүү

Текстти окуп , кара тамга менен басылган сөздөрдү көчүрүп жазып , уңгу мүчөгө ажыраткыла .

Үй тапшырма-сын аткаруу шартын түшүнүшөт

Оозеки жообу бааланат

Окуучулардын билимдерин

баалоо :

( 2 мүнөт )

Окуучуну билим көрсөткүчтөрү аркылуу баалоо :

- эрежелерди билет;

- сабакта үйрөнгөнүн колдоно алат;

- көнүгүүлөрдү туура аткарат;

- сабакта активдүүлүгүн көрсөтүп , сабаттуу жазат ;

- суроолорго так жана туура жооп берет;

Сабакка активдүү катышкан окуучулардын жалпы билимдерин баалап , күндөлүктөрүнө баа коюп берүү .

Окуучулар күндөлүктөрүнө баа койдуртушат .

Жалпы билимин

эске алуу менен мугалим баалайт .

Сабактын максаты:

Көрсөткүчтөр :

Жогорудагы максаттар ишке ашат , эгерде окуучу :

1 . Билим берүүчүлүк :

Окуучулар бир сөз ичинде үнсүздөрдүн артка карай өзгөрүлүп айтылышы жазылышы боюнча түшүнүк алышат .

Алган маалыматтарына таянуу менен , бир сөз ичинде үнсүздөрдүн артка карай өзгөрүлүп айтылышы , алардын жазылышын билсе ;

2 .Өнүктүрүүчүлүк :

Бир сөз ичинде үнсүздөрдүн артка карай өзгөрүп айтылышы жана жазылышын билүү менен кеп маданияты калыптанат .

Тема боюнча машыгуучу көнүгүүлөрдү шарты менен туура аткара алса ;

3. Тарбия берүүчүлүк :

Алган билимдерин турмушта колдоно билүү менен сабаттуу жазууга багыт алышат .

Өзүнүн оюн эркин айтып , тема боюнча пикирин далилдей билсе ;

Негизги компетенттүүлүктөр

Предметтик компетенттүүлүктөр

НК-1 Маалыматтык

Алган маалыматтарын кабылдап , негизги ойду аныктоо менен , алынган маалыматтарын так

баяндайт

ПК- 1 Тилдик компетенттүүлүк – тилдин системасын, тактап айтканда , тилдин түзүлүшү , анын категориялары тууралуу билимге ээ болуу , орфографиялык жана пунктуациялык сабаттуулукка жетишүү ;

НК-2 Социалдык- коммуникативдик

Оозеки жана жазуу жүзүндө берилген маалыматтарды кабылдоо менен , өз ара аракеттенүүнү калыптандырат ;

ПК- 2 Кептик компетенттүүлүк – кырдаалдарга жана тилдик нормаларга ылайык жазуу жана оозеки формада карым-катнашты ишке ашыруу , өзүнүн кептик мүмкүнчүлүктөрүн өркүндөтөт ; жана сөздүк корун байытуу , байланыштуу кебин , сүйлөө жазуу маданиятын өркүндөтөт .

НК-3 Өз ишин уюштуруу жана көйгөйлөрдү

аныктоо

Маалыматтан карама- каршылыктарды табат , маселени чечүүнүн жолдорун айтуу менен өз пикирин далилдейт .

ПК – 3 Маданий компетенттүүлүк– тилдин улуттук – маданий өзгөчөлүгүн үйрөнөт , тил аркылуу элдин улуттук баалуулуктарын таанып – билет , элдик этномаданий лексиканы өздөштүрөт .

Сабактын

этабы

Мугалимдин иш аракети

Окуучунун

иш аракети

Окуучулар ээ болуучу компетенттүү-лүктөр

Баалоо

НК

ПК

Үй тапшырмасын текшерүү

( 5 мүнөт )

45 – көнүггүнү шарты менен так , туура аткаргандыгын айрым окуучуларды окутуу аркылуу текшерүү .

Үй тапшырма-сы боюнча

жооп беришет

НК-2-

3

ПК-1-2-3

Үй тапшырмасына карата бааланат

Өтүлгөн

темаларга

кайталоо

жүргүзүү :

( 3 мүнөт )

Эки сөз аралыгында үндүүлөрдүн түшүрүлүп айтылышы жана жазылышы

Каткалаң үнсүз тыбыштардын таасиринде алга карай окшошуулары жөнүндө эмнелерди билдиңер ?

Үндүү жана үнсүз тыбыштардын жасалуу ыгына карай бөлүнүшү тууралуу эмнелерди билдиңер ?

Суроолор-го оозеки жооп беришет

Оозеки жообу бааланат

Кайтарым байланыш

Тема боюнча зарыл болгон маалыматтарды

берүү : ( 8 мүнөт )

Бир сөз ичинде же удаа айтылган эки сөздүн ортосундагы үнсүздөрдүн алгачкысы өзүнөн кийинки үнсүз тыбыштын таасири менен өзгөрүүгө учурап айтылышын үнсүздөрдүн артка карай өзгөрүп айтылышы дейбиз.

Үнсүздөрдүн мындайча өзгөрүп айтылышы оозеки кебибизде колдонулат, бирок жазууда өзүнүн алгачкы формасын сактайт. Башкача айтканда, үнсүздөрдүн артка карай өзгөрүп айтылышын берүүдө орфоэпиялык жана орфографиялык негиздер колдонулат.

Үнсүздөрдүн артка карай өзгөрүп айтылышы н, з, ч тыбыштарынын өзүнөн кайинки үнсүздөрдүн таасири астында өзгөрүүсүнөн улам пайда болот. Алар төмөнкүдөй жолдор менен ишке ашат.

Н тыбышынын артка карай өзгөрүп айтылышы

Н тыбышынын артка карай өзгөрүп айтылышы эки түргө ээ:

А) Сөздүн аягы н тыбышы менен аяктап, ага жалганган мүчөлөр к, г тыбыштары менен башталса, н тыбышы өзгөрүп ң болуп айтылат:

Б) Н тыбышы менен аяктаган сөзгө б, м тыбышы менен башталган мүчөлөр жалганганда н тыбышы өзгөрүп, м болуп айтылат:

Тема боюнча түшүнүккө

ээ болуу менен өз ойлорун эркин билдире алышат

НК-1-

2-3

ПК-2-3

Кайтарым байланыш

Эң жакшы !

Көнүгүү иштөө :

( 17 мүнөт )

46 – көнүгүү

Сүйлөмдөрдөн сөздөрдүн аягы н тыбышы менен аяктап , ага л, г, б, м тыбыштарынын улануусу боюнча түшүндүрмө бергиле .

47 – көнүгүү

Сөздөрдүн айтылышына жана жазылышына бештен сүйлөм түзгүлө .

48 – көнүгүү

Сүйлөмдөрдү окуп чыгып , андагы үнсүздөрдүн артка карай өзгөрүлүп айтылгандарын таап эки тилкеге жазып көрсөткүлө .

46-47-48-көнүгүүлөр-дү аткарышат

Калыптанды-руучу баалоо

Сабакты

бышыктоо:

( 5 мүнөт )

1.Үнсүздөрдүн сөз ичинде артка карай өзгөрүп айтылышы , негизинен кандай тыбыштарга тиешелүү экен ?

2. Үнсүздөрдүн артка карай өзгөрүп айтылышы менен жазылышынын ортосунда кандай аырма бар ?

Суроолор-го активдүү-лүк менен жооп беришет.

НК-2-3

ПК-1-2-3

Ойлонобуз !

Үйгө тапшырма берүү :

( 2 мүнөт )

49 – көнүгүү

Текстти жазып , андагы каталарды оңдогула .

Үй тапшырма-сын аткаруу шартын түшүнү-шөт

Оозеки жообу бааланат

Окуучулардын

билимдерин

баалоо :

( 2 мүнөт )

Окуучуну билим көрсөткүчтөрү аркылуу баалоо :

- эрежелерди билет;

- сабакта үйрөнгөнүн колдоно алат;

- көнүгүүлөрдү туура аткарат;

- сабакта активдүүлүгүн көрсөтүп , сабаттуу жазат ;

- суроолорго так жана туура жооп берет;

Сабакка активдүү катышкан окуучулардын жалпы билимдерин баалап , күндөлүктөрүнө баа коюп берүү .

Окуучулар күндөлүктөрүнө баа койдуртушат .

Жалпы билимин

эске алуу менен мугалим баалайт .

Сабактын максаты:

Көрсөткүчтөр :

Жогорудагы максаттар ишке ашат , эгерде окуучу :

1 . Билим берүүчүлүк :

Окуучулар бир сөз ичинде к , п тыбыштарынын үндүүлөрдүн таасири менен , г ,б тыбыштарына өтүшү боюнча түшүнүк алышат .

Алган маалыматтарына таянуу менен , к , п тыбыштарынын үндүүлөрдүн таасири менен , г ,б тыбыштарына өтүшүн жана жазылышын билсе ;

2 .Өнүктүрүүчүлүк :

Бир сөз ичинде к , п тыбыштарынын үндүүлөрдүн таасири менен , г ,б тыбыштарына өтүшүн билүү менен кеп маданияты калыптанат .

Тема боюнча машыгуучу көнүгүүлөрдү шарты менен туура аткара алса ;

3. Тарбия берүүчүлүк :

Алган билимдерин турмушта колдоно билүү менен сабаттуу жазууга багыт алышат .

-өзүнүн оюн эркин айтып , тема боюнча пикирин далилдей билсе ;

Негизги компетенттүүлүктөр

Предметтик компетенттүүлүктөр

НК-1 Маалыматтык

Алган маалыматтарын кабылдап , негизги ойду аныктоо менен , алынган маалыматтарын так

баяндайт

ПК- 1 Тилдик компетенттүүлүк – тилдин системасын, тактап айтканда , тилдин түзүлүшү , анын категориялары тууралуу билимге ээ болуу , орфографиялык жана пунктуациялык сабаттуулукка жетишүү ;

НК-2 Социалдык- коммуникативдик

Оозеки жана жазуу жүзүндө берилген маалыматтарды кабылдоо менен , өз ара аракеттенүүнү калыптандырат ;

ПК- 2 Кептик компетенттүүлүк – кырдаалдарга жана тилдик нормаларга ылайык жазуу жана оозеки формада карым-катнашты ишке ашыруу , өзүнүн кептик мүмкүнчүлүктөрүн өркүндөтөт ; жана сөздүк корун байытуу , байланыштуу кебин , сүйлөө жазуу маданиятын өркүндөтөт .

НК-3 Өз ишин уюштуруу жана көйгөйлөрдү

аныктоо

Маалыматтан карама- каршылыктарды табат , маселени чечүүнүн жолдорун айтуу менен өз пикирин далилдейт .

ПК – 3 Маданий компетенттүүлүк– тилдин улуттук – маданий өзгөчөлүгүн үйрөнөт , тил аркылуу элдин улуттук баалуулуктарын таанып – билет , элдик этномаданий лексиканы өздөштүрөт .

Сабактын

этабы

Мугалимдин иш аракети

Окуучунун

иш аракети

Окуучулар ээ болуучу компетенттүү-лүктөр

Баалоо

НК

ПК

Үй тапшырмасын текшерүү

( 5 мүнөт )

49 – көнүгүүнү шарты менен туура аткаргандыгын айрым окуучуларды окутуу аркылуу текшерүү .

Үй тапшырма-сы боюнча

жооп беришет

НК-1-

2-3

ПК-2-3

Үй тапшырмасына карата бааланат

Өтүлгөн

темаларга

кайталоо

жүргүзүү :

( 3 мүнөт )

1.Үнсүздөрдүн сөз ичинде артка карай өзгөрүп айтылышы , негизинен кандай тыбыштарга тиешелүү экен ?

2. Үнсүздөрдүн артка карай өзгөрүп айтылышы менен жазылышынын ортосунда кандай аырма бар ?

Суроолор-го оозеки жооп беришет

Оозеки жообу бааланат

Кайтарым байланыш

Тема боюнча зарыл болгон маалыматтарды

берүү : ( 8 мүнөт )

К, п тыбыштарынын бир сөз ичинде үндүүлөрдүн таасири менен г, б тыбыштарына өтүшү

Каткалаң к, п үнсүз тыбыштарынын жумшарып г, б болуп айтылышы төмөнкүдөй учурларда болот.

Сөздүн уңгусу (негизи) к, п үнсүз тыбыштары менен аяктап, ага үндүү тыбыштар менен башталган мүчөлөр жалганса к, п тыбыштары жумшарып г, б болуп өзгөрүп айтылат.

Эскертүү: к, п тыбыштары менен аяктаган уңгу сөздөргө үндүү менен башталган -ылда (кээде -ылда + п) мүчөсү жалганса, тууранды же этиштик маани берүүчү сөздөргө к, п тыбыштары өзгөрүүгө учурабайт.

Мисалы: бакылда, күпүлдө, шыпылда, акылдап, шыкылдап, бакылдап ж.б., к, п тыбыштарынын жумшарбай калышы айрым бир сөздөрдө да учурайт.

Тема боюнча түшүнүккө

ээ болуу менен өз ойлорун эркин билдире алышат

НК-1-2-3

ПК-2-3

Кайтарым байланыш

Эң жакшы !

Көнүгүү иштөө :

( 17 мүнөт )

50 – көнүгүү

Сөздөргө ылайыгына жараша мүчөлөрдү улап , каткалаң к,п тыбыштарынын г, б тыбыштарына өтүп жумшарышын көрсөтүүчү сөздөрдү катыштырып бир нече сүйлөм түзгүлө.

51 – көнүгүү

Ырды окуп , к , п тыбыштарынын г, б тыбыштарына кандайча өткөндүгүн мнөздөп бергиле .

50-51-көнүгүүлөр-дү аткарышат

Калыптанды-руучу баалоо

Сабакты

бышыктоо:

( 5 мүнөт )

1.К , п тыбыштары кайсы учурда г , б тыбыштарына өтүп өзгөртүлүп айтылат ?

2.Үнсүздөрдүн сөз ичинде өзгөрүп айтылышы кандай тыбыштарга тиешелүү экен ?

3.Үнсүздөрдүн өзгөрүп айтылышы менен жазылышынын ортосунда кандай айырма

бар ?

Суроолор-го активдүү-лүк менен жооп беришет.

НК-2-3

ПК-1-2-3

Ойлонобуз !

Үйгө тапшырма берүү :

( 2 мүнөт )

52 – көнүгүү

Үнсүз тыбыштардын өзгөрүшү , артка же алга карай окшошуусуна өзүңөр бир нече мисалдарды келрип жазгыла .

Үй тапшырма-сын аткаруу шартын түшүнү-шөт

Оозеки жообу бааланат

Окуучулардын билимдерин

баалоо :

( 2 мүнөт )

Окуучуну билим көрсөткүчтөрү аркылуу баалоо :

- эрежелерди билет;

- сабакта үйрөнгөнүн колдоно алат;

- көнүгүүлөрдү туура аткарат;

- сабакта активдүүлүгүн көрсөтүп , сабаттуу жазат ;

- суроолорго так жана туура жооп берет;

Сабакка активдүү катышкан окуучулардын жалпы билимдерин баалап , күндөлүктөрүнө баа коюп берүү .

Окуучулар күндөлүктөрүнө баа койдуртушат .

Жалпы билимин

эске алуу менен мугалим баалайт .

Сабактын максаты:

Көрсөткүчтөр :

Жогорудагы максаттар ишке ашат , эгерде окуучу :

1 . Билим берүүчүлүк :

Окуучулар эки сөз аралыгында үнсүз тыбыштардын алга же артка окшошуп өзгөрүшү жана жазылышы боюнча түшүнүк алышат .

• Алган маалыматтарына таянуу менен эки сөз аралыгында үнсүз тыбыштардын алга карай окшошуп өзгөрүшү жана жазылышын билсе ;

2 .Өнүктүрүүчүлүк :

Эки сөз аралыгында үнсүз тыбыштардын алга карай окшошуп өзгөрүшү жана жазылышын

билүү менен кеп маданияты калыптанат .

Тема боюнча машыгуучу көнүгүүлөрдү шарты менен туура аткара алса ;

3. Тарбия берүүчүлүк :

Алган билимдерин турмушта колдоно билүү менен орфографиялык эрежелерге ылайык сабаттуу жазууга багыт алышат .

Өзүнүн оюн эркин айтып , тема боюнча пикирин далилдей билсе ;

Негизги компетенттүүлүктөр

Предметтик компетенттүүлүктөр

НК-1 Маалыматтык

Алган маалыматтарын кабылдап , негизги ойду аныктоо менен , алынган маалыматтарын так

баяндайт

ПК- 1 Тилдик компетенттүүлүк – тилдин системасын, тактап айтканда , тилдин түзүлүшү , анын категориялары тууралуу билимге ээ болуу , орфографиялык жана пунктуациялык сабаттуулукка жетишүү ;

НК-2 Социалдык- коммуникативдик

Оозеки жана жазуу жүзүндө берилген маалыматтарды кабылдоо менен , өз ара аракеттенүүнү калыптандырат ;

ПК- 2 Кептик компетенттүүлүк – кырдаалдарга жана тилдик нормаларга ылайык жазуу жана оозеки формада карым-катнашты ишке ашыруу , өзүнүн кептик мүмкүнчүлүктөрүн өркүндөтөт ; жана сөздүк корун байытуу , байланыштуу кебин , сүйлөө жазуу маданиятын өркүндөтөт .

НК-3 Өз ишин уюштуруу жана көйгөйлөрдү

аныктоо

Маалыматтан карама- каршылыктарды табат , маселени чечүүнүн жолдорун айтуу менен өз пикирин далилдейт .

ПК – 3 Маданий компетенттүүлүк– тилдин улуттук – маданий өзгөчөлүгүн үйрөнөт , тил аркылуу элдин улуттук баалуулуктарын таанып – билет , элдик этномаданий лексиканы өздөштүрөт .

Сабактын

этабы

Мугалимдин иш аракети

Окуучунун

иш аракети

Окуучулар ээ болуучу компетенттүү-лүктөр

Баалоо

НК

ПК

Үй тапшырмасын текшерүү

( 5 мүнөт )

52 – көнүгүүнү шарты менен туура аткаргандыгын айрым окуучуларды окутуу аркылуу текшерүү .

Үй тапшырма-сы боюнча

жооп беришет

НК-1-2-3

ПК-1-2-3

Үй тапшырмасына карата бааланат

Өтүлгөн

темаларга

кайталоо

жүргүзүү :

( 3 мүнөт )

1.К , п тыбыштары кайсы учурда г , б тыбыштарына өтүп өзгөртүлүп айтылат ?

2.Үнсүздөрдүн сөз ичинде өзгөрүп айтылышы кандай тыбыштарга тиешелүү экен ?

3.Үнсүздөрдүн өзгөрүп айтылышы менен жазылышынын ортосунда кандай айырма

бар

Суроолор-го оозеки жооп беришет

Оозеки жообу бааланат

Кайтарым байланыш

Тема боюнча зарыл болгон маалыматтарды

берүү : ( 8 мүнөт )

Удаа айтылган эки сөздүн биринчисинин аягындагы же экинчи сөздүн башындагы үнсүз тыбыштар өзүнүн катарындагы тыбыштардын таасири менен өзгөрүп айтылса, аны эки сөз аралыгындагы үнсүз тыбыштардын өзгөрүүсү деп айтабыз. Бирок алар жазууда өзгөргөн түрүндө эмес, өз алдынча кандай айтылса, ошол калыбында жазылат.

Эки сөз аралыгындагы үнсүз тыбыштардын өзгөрүп айтылышы, ага таасир берген тыбыштын алга же артка карай өзгөрүп, окшошуп кетүүсүнө байланыштуу алар өз ара экиге бөлүнөт.

Эки сөз аралыгындагы тыбыштардын алга карай ээрчишип (окшошуп) өзгөрүүсү.

Эки сөз аралыгындагы үнсүз тыбыштардын артка карай ээрчишип (окшошуп) өзгөрүүсү .

Тема боюнча түшүнүккө

ээ болуу менен өз ойлорун эркин билдире алышат

НК-1-2-3

ПК-2-3

Кайтарым байланыш

Эң жакшы !

Көнүгүү иштөө :

( 17 мүнөт )

53 – көнүгүү

Төмөнкү текстти окуп , анда эки сөз аралыгында үнсүз тыбыштардын өзгөрүүсү кайсы сөздөрдүн аралыгында болорун жазып көрсөткүлө .

53-көнүгүүнү аткарышат

Калыптанды-руучу баалоо

Сабакты

бышыктоо:

( 5 мүнөт )

Бүгүнкү сабакта силер үчүн кайсы маалымат абдан кызыктуу болду ?

Эки сөз аралыгында үнсүз тыбыштардын алга карай окшошуп өзгөрүшү жана жазылышы жөнүндө эмнелерди билдиңер ?

Окшошуп өзгөргөн тыбыштарды жазууда эмнелерди билесиңер ?

Суроолор-го активдүү-лүк менен жооп беришет.

НК-1-2-3

ПК-1-2-3

Ойлонобуз !

Үйгө тапшырма берүү :

( 2 мүнөт )

БК текст менен иштөө .

Үй тапшырма-сын аткаруу шартын түшүнү-шөт

Оозеки жообу бааланат

Окуучулардын билимдерин

баалоо : ( 2 мүнөт )

Окуучуну билим көрсөткүчтөрү аркылуу баалоо :

- эрежелерди билет;

- сабакта үйрөнгөнүн колдоно алат;

- көнүгүүлөрдү туура аткарат;

- сабакта активдүүлүгүн көрсөтүп , сабаттуу жазат ;

- суроолорго так жана туура жооп берет;

Сабакка активдүү катышкан окуучулардын жалпы билимдерин баалап , күндөлүктөрүнө баа коюп берүү

Окуучулар күндөлүктөрүнө баа койдуртушат .

Жалпы билимин

эске алуу менен мугалим баалайт .

Сабактын максаты:

Көрсөткүчтөр :

Жогорудагы максаттар ишке ашат , эгерде окуучу :

1 . Билим берүүчүлүк :

Окуучулар эки сөз аралыгында үнсүз тыбыштардын артка карай ээрчишип өзгөрүүсү боюнча түшүнүк алышат .

-алган маалыматтарына таянуу менен эки сөз аралыгында үнсүз тыбыштардын артка карай ээрчишип өзгөрүүсүн билсе ;

2 .Өнүктүрүүчүлүк :

Эки сөз аралыгында үнсүз тыбыштардын алга карай окшошуп өзгөрүшү жана жазылышын

билүү менен кеп маданияты калыптанат .

-тема боюнча машыгуучу көнүгүүлөрдү шарты менен туура аткара алса ;

3. Тарбия берүүчүлүк :

Алган билимдерин турмушта колдоно билүү менен орфографиялык эрежелерге ылайык сабаттуу жазууга багыт алышат .

-өзүнүн оюн эркин айтып , тема боюнча пикирин далилдей билсе ;

Негизги компетенттүүлүктөр

Предметтик компетенттүүлүктөр

НК-1 Маалыматтык

Алган маалыматтарын кабылдап , негизги ойду аныктоо менен , алынган маалыматтарын так

баяндайт

ПК- 1 Тилдик компетенттүүлүк – тилдин системасын, тактап айтканда , тилдин түзүлүшү , анын категориялары тууралуу билимге ээ болуу , орфографиялык жана пунктуациялык сабаттуулукка жетишүү ;

НК-2 Социалдык- коммуникативдик

Оозеки жана жазуу жүзүндө берилген маалыматтарды кабылдоо менен , өз ара аракеттенүүнү калыптандырат ;

ПК- 2 Кептик компетенттүүлүк – кырдаалдарга жана тилдик нормаларга ылайык жазуу жана оозеки формада карым-катнашты ишке ашыруу , өзүнүн кептик мүмкүнчүлүктөрүн өркүндөтөт ; жана сөздүк корун байытуу , байланыштуу кебин , сүйлөө жазуу маданиятын өркүндөтөт .

НК-3 Өз ишин уюштуруу жана көйгөйлөрдү

аныктоо

Маалыматтан карама- каршылыктарды табат , маселени чечүүнүн жолдорун айтуу менен өз пикирин далилдейт .

ПК – 3 Маданий компетенттүүлүк– тилдин улуттук – маданий өзгөчөлүгүн үйрөнөт , тил аркылуу элдин улуттук баалуулуктарын таанып – билет , элдик этномаданий лексиканы өздөштүрөт .

Сабактын

этабы

Мугалимдин иш аракети

Окуучунун

иш аракети

Окуучулар ээ болуучу компетенттүү-лүктөр

Баалоо

НК

ПК

Үй тапшырмасын текшерүү

( 5 мүнөт )

52 – көнүгүүнү шарты менен туура аткаргандыгын айрым окуучуларды окутуу аркылуу текшерүү .

Үй тапшырма-сы боюнча

жооп беришет

НК-1-2-3

ПК-1-2-3

Үй тапшырмасына карата бааланат

Өтүлгөн

темаларга

кайталоо

жүргүзүү :

( 3 мүнөт )

1.Эки сөз аралыгында үнсүз тыбыштардын алга карай окшошуп өзгөрүшү жана жазылышы жөнүндө эмнелерди билдиңер ?

2.Окшошуп өзгөргөн тыбыштарды жазууда эмнелерди билесиңер ?

3. Каткалаң үнсүз тыбыштардын таасиринде алга карай окшошуулары жөнүндө эмнелерди билдиңер ?

Суроолор-го оозеки жооп беришет

Оозеки жообу бааланат

Кайтарым байланыш

Тема боюнча зарыл болгон маалыматтарды

берүү : ( 8 мүнөт )

Эки сөз аралыгындагы үнсүз тыбыштардын алга карай ээрчишип (окшошуп) өзгөрүүсү

А) Эгерде удаа келген эки сөздүн биринчиси үндүү тыбыш менен аяктап, экинчиси каткалаң к тыбышы менен башталса, кийинки сөздүн башкы тыбышы жумшарып г тыбышына өтүп айтылат, бирок жазууда ар бири өз алдынча турганда кандай болсо, ошол калыбында жазылат.

Эки сөз аралыгындагы үнсүз тыбыштардын артка карай ээрчишип (окшошуп) өзгөрүүсү (ээрчишүүсү)

А) Жанаша турган эки сөздүн биринчиси к, п үнсүзү менен аяктап, кийинкиси үндүү тыбыштар менен башталса, эки сөздүн аралыгындагы үнсүздөр артка карай ээрчишип (жумшарып) өзгөрүп айтылат. Бирок жазууда алгачкы калыбындагыдай эч өзгөрүүсүз калат.

Тема боюнча түшүнүккө

ээ болуу менен өз ойлорун эркин билдире алышат

НК-1-2-3

ПК-2-3

Кайтарым байланыш

Эң жакшы !

Көнүгүү иштөө :

( 17 мүнөт )

54 – көнүгүү

Текстти окуп чыгып , анда үнсүздөрдүн эки сөз аралыгында өзгөрүүсү анын айтылуусу жана жазылышы боюнча чечмелеп айтып бергиле

55 – көнүгүү

Өзгөрүүгө учурап айтылуучу сөздөрдүн айтылышы менен жазылышы менен айтылышындагы айырмачылыктарды тапкыла .

56 – көнүгүү

Текстти окуп чыгып , к , п тыбыштарынын г , б тыбыштарына өткөн учурларын таап , дептериңерге көчүрүп жазгыла .

57 - көнүгүү

Ыр саптарын окуп чыгып , кара тамга менен сөздөрдүн өзгөрүшү боюнча атып бергиле .

54-55-56-57-көнүгүүлөр-дү аткарышат

Калыптанды-руучу баалоо

Сабакты

бышыктоо:

( 5 мүнөт )

Бүгүнкү сабакта силер үчүн кайсы маалымат абдан кызыктуу болду ?

Эки сөз аралыгында үнсүз тыбыштардын алга карай окшошуп өзгөрүшү жана жазылышы жөнүндө эмнелерди билдиңер ?

Окшошуп өзгөргөн тыбыштарды жазууда эмнелерди билесиңер ?

Суроолор-го активдүү-лүк менен жооп беришет.

НК-1-2-3

ПК-1-2-3

Ойлонобуз !

Үйгө тапшырма берүү :

( 2 мүнөт )

59 – көнүгүү

Текстти окуп , кара тамга менен басылган сөздөрдүн кайсынысы туура жазылгандыгын жана кайсы туура эмес жазылганын аныктап , тууралап жазгыла .

Үй тапшырма-сын аткаруу шартын түшүнү-шөт

Оозеки жообу бааланат

Окуучулардын билимдерин

баалоо : ( 2 мүнөт )

Окуучуну билим көрсөткүчтөрү аркылуу баалоо :

- эрежелерди билет;

- сабакта үйрөнгөнүн колдоно алат;

- көнүгүүлөрдү туура аткарат;

- сабакта активдүүлүгүн көрсөтүп , сабаттуу жазат ;

- суроолорго так жана туура жооп берет;

Сабакка активдүү катышкан окуучулардын жалпы билимдерин баалап , күндөлүктөрүнө баа коюп берүү

Окуучулар күндөлүктөрүнө баа койдуртушат .

Жалпы билимин

эске алуу менен мугалим баалайт .

Сабактын максаты:

Көрсөткүчтөр :

Жогорудагы максаттар ишке ашат , эгерде окуучу :

1 . Билим берүүчүлүк :

Окуучулар кыргыз орфографиясынын негизги эрежелери боюнча түшүнүк алышат .

-кыргыз орфографиясынын негизги принциптерин

билсе ;

2 .Өнүктүрүүчүлүк :

Окуучулар кыргыз орфографиясынын негизги принциптерин билүү менен кеп маданияты калыптанат .

-машыгуучу көнүгүүлөрдү шарты менен так , туура аткара алса ;

3. Тарбия берүүчүлүк :

Өзүнүн көз карашын коргой билүү менен орфографиялык эрежелерге ылайык сабаттуу жазууга багыт алышат .

-өзүнүн оюн эркин айтып , тема боюнча пикирин далилдей билсе ;

Негизги компетенттүүлүктөр

Предметтик компетенттүүлүктөр

НК-1 Маалыматтык

Алган маалыматтарын кабылдап , негизги ойду аныктоо менен , алынган маалыматтарын так

баяндайт

ПК- 1 Тилдик компетенттүүлүк – тилдин системасын, тактап айтканда , тилдин түзүлүшү , анын категориялары тууралуу билимге ээ болуу , орфографиялык жана пунктуациялык сабаттуулукка жетишүү ;

НК-2 Социалдык- коммуникативдик

Оозеки жана жазуу жүзүндө берилген маалыматтарды кабылдоо менен , өз ара аракеттенүүнү калыптандырат ;

ПК- 2 Кептик компетенттүүлүк – кырдаалдарга жана тилдик нормаларга ылайык жазуу жана оозеки формада карым-катнашты ишке ашыруу , өзүнүн кептик мүмкүнчүлүктөрүн өркүндөтөт ; жана сөздүк корун байытуу , байланыштуу кебин , сүйлөө жазуу маданиятын өркүндөтөт .

НК-3 Өз ишин уюштуруу жана көйгөйлөрдү

аныктоо

Маалыматтан карама- каршылыктарды табат , маселени чечүүнүн жолдорун айтуу менен өз пикирин далилдейт .

ПК – 3 Маданий компетенттүүлүк– тилдин улуттук – маданий өзгөчөлүгүн үйрөнөт , тил аркылуу элдин улуттук баалуулуктарын таанып – билет , элдик этномаданий лексиканы өздөштүрөт .

Сабактын

этабы

Мугалимдин иш аракети

Окуучунун

иш аракети

Окуучулар ээ болуучу компетенттүү-лүктөр

Баалоо

НК

ПК

Үй тапшырмасын текшерүү

( 5 мүнөт )

59 – көнүгүүнү шарты менен туура аткаргандыгын айрым окуучуларды окутуу аркылуу текшерүү .

59-көнүгүүнү окуп беришет

НК-2-3

ПК-1-2

Үй тапшырмасына карата бааланат

Өтүлгөн

темаларга

кайталоо

жүргүзүү :

( 3 мүнөт )

1.Эки сөз аралыгында үнсүз тыбыштардын алга карай окшошуп өзгөрүшү жана жазылышы жөнүндө эмнелерди билдиңер ?

2.Окшошуп өзгөргөн тыбыштарды жазууда эмнелерди билесиңер ?

3. Каткалаң үнсүз тыбыштардын таасиринде алга карай окшошуулары жөнүндө эмнелерди билдиңер ?

Суроолор-го оозеки жооп беришет

Оозеки жообу бааланат

Кайтарым байланыш

Тема боюнча зарыл болгон маалыматтарды

берүү : ( 8 мүнөт )

Орфография - адабий тилдеги сөздөрдү туура жазуу үчүн иштелип чыккан эрежелердин системасы, гректин orthos (туура), grapho (жазуу) деген сөздөрүнөн алынган.
Ар кандай тилдин орфографиясы белгилүү бир принципке багынат жана ал принципта негиз кылып алат. Орфографиянын төмөндөгүдөй принциптери бар.

ФОНЕТИКАЛЫК ПРИНЦИП

Сөздөр оозеки кепте кандай айтылса, кандай угулса, ошондой жазууну талап кылган принцип. Тактап айтканда, сөздөгү тыбыштар кулакка кандай угулса, ошондой жазууну талап кылган принцип. Буга кыргыз тилиндеги мүчөлөрдүн жазылышын мисал кылып көрсөтүүгө болот. Уңгудагы тыбыштарга ылайык мүчөлөр бир нече вариантта өзгөрөт. Мисалы, ата+лар=ата-лар, бала+лар=балдар, ат+лар=аттар, белет (билет), деректир (директор), китеби, ойно, суйлө, алтоо, агыш, көгуш.

МОРФОЛОГИЯЛЫК ПРИНЦИП

Сөздөрдүн ар кандай тыбыштык өзгөрүүлөргө учурап айтылышы эсепке алынбай, алардын уңгу түрүндөгү баштапкы фор-масын өзгөртпөй жазууну талап кылган принцип. Мисалы, туңку эмес, тунку; кашты эмес, качты; ушту эмес, учту; өкөө эмес, экөө; бугуңку эмес, бүгүнкү; меммин эмес, менмин; наңга эмес, нанга; тумма эмес, тунма .

Тема боюнча түшүнүккө

ээ болуу менен өз ойлорун эркин билдире алышат

НК-1-2

ПК-2-3

Кайтарым байланыш

Эң жакшы !

Көнүгүү иштөө :

( 17 мүнөт )

Кыргыз орфографиясынын төмөндөгүдөй негизги эрежелери бар:

кээ бир тамгаларды жазуу эрежелери; баш тамгаларды жазуу эрежелери;

уңгу сөздөрдү жазуу эрежелери; татаал сөздордү жазуу эрежелери;

дефисти жазуу эрежелери;

мүчө айкашкан уңгу сөздөрдү жазуу эрежелери;

кээ бир үнсүз тыбыштардын сөз аягында өзгөрүү эрежелери;

уңгу менен мүчөнүн ортосунда кээ бир үнсүздөрдүн айтылышы жана жазылышы;

эки сөздүн ортосунда кээ бир тыбыштардын айтылышы жана жазылышы;

мүчөлөрдүн кыскарган түрлөрүнүн жазылышы;

созулма мүчөлөрдүн жазуу эрежелери;

мүчө айкашканда кээ бир уңгу сөздөрдүн бузулуш учурларынын жазылышы;

Көнүгүүлөр-дү аткарышат

НК-1-2-3

ПК-1-2-3

Калыптанды-руучу баалоо

Сабакты

бышыктоо:

( 5 мүнөт )

Бүгүнкү сабакта силер үчүн кайсы маалымат абдан кызыктуу болду ?

Орфография деген эмне ?

Кыргыз орфографиясынын негизги принциптери кайсылар ?

Суроолор-го активдүү-лүк менен жооп беришет.

Ойлонобуз !

Үйгө тапшырма берүү :

( 2 мүнөт )

Кыскартылган сөздөрдү чечмелеп жазып келүү .

Үй тапшырма-сын аткаруу шартын түшүнү-шөт

Оозеки жообу бааланат

Окуучулардын билимдерин

баалоо : ( 2 мүнөт )

Окуучуну билим көрсөткүчтөрү аркылуу баалоо :

- эрежелерди билет;

- сабакта үйрөнгөнүн колдоно алат;

- көнүгүүлөрдү туура аткарат;

- сабакта активдүүлүгүн көрсөтүп , сабаттуу жазат ;

- суроолорго так жана туура жооп берет;

Сабакка активдүү катышкан окуучулардын жалпы билимдерин баалап , күндөлүктөрүнө баа коюп берүү .

Окуучулар күндөлүктөрүнө баа койдуртушат .

Жалпы билимин

эске алуу менен мугалим баалайт .

Сабактын максаты:

Көрсөткүчтөр :

Жогорудагы максаттар ишке ашат , эгерде окуучу :

1 . Билим берүүчүлүк :

Окуучулар орфоэпиянын негизги эрежелери боюнча түшүнүк алышат .

Алган маалыматтарына таянуу менен кыргыз орфоэпиясынын негизги эрежелерин билсе ;

2 .Өнүктүрүүчүлүк :

Окуучулар кыргыз орфоэпиянын негизги эрежелерин билүү менен кеп маданияты калыптанат .

Тема боюнча машыгуучу көнүгүүлөрдү шарты менен туура аткара алса ;

3. Тарбия берүүчүлүк :

Алган билимдерин турмушта колдоно билүү менен орфографиялык эрежелерге ылайык сабаттуу жазууга багыт алышат .

Өзүнүн оюн эркин айтып , тема боюнча пикирин далилдей билсе ;

Негизги компетенттүүлүктөр

Предметтик компетенттүүлүктөр

НК-1 Маалыматтык

Алган маалыматтарын кабылдап , негизги ойду аныктоо менен , алынган маалыматтарын так

баяндайт

ПК- 1 Тилдик компетенттүүлүк – тилдин системасын, тактап айтканда , тилдин түзүлүшү , анын категориялары тууралуу билимге ээ болуу , орфографиялык жана пунктуациялык сабаттуулукка жетишүү ;

НК-2 Социалдык- коммуникативдик

Оозеки жана жазуу жүзүндө берилген маалыматтарды кабылдоо менен , өз ара аракеттенүүнү калыптандырат ;

ПК- 2 Кептик компетенттүүлүк – кырдаалдарга жана тилдик нормаларга ылайык жазуу жана оозеки формада карым-катнашты ишке ашыруу , өзүнүн кептик мүмкүнчүлүктөрүн өркүндөтөт ; жана сөздүк корун байытуу , байланыштуу кебин , сүйлөө жазуу маданиятын өркүндөтөт .

НК-3 Өз ишин уюштуруу жана көйгөйлөрдү

аныктоо

Маалыматтан карама- каршылыктарды табат , маселени чечүүнүн жолдорун айтуу менен өз пикирин далилдейт .

ПК – 3 Маданий компетенттүүлүк– тилдин улуттук – маданий өзгөчөлүгүн үйрөнөт , тил аркылуу элдин улуттук баалуулуктарын таанып – билет , элдик этномаданий лексиканы өздөштүрөт .

Сабактын

этабы

Мугалимдин иш аракети

Окуучунун

иш аракети

Окуучулар ээ болуучу компетенттүү-лүктөр

Баалоо

НК

ПК

Үй тапшырмасын текшерүү

( 5 мүнөт )

Кыскартылган сөздөрдү чечмелеп жазып келишкендигин окутуу .

Үй тапшырма-сы боюнча

жооп беришет

НК-2-

3

ПК-2-3

Үй тапшырмасына карата бааланат

Өтүлгөн

темаларга

кайталоо

жүргүзүү :

( 3 мүнөт )

1.Орфография деген эмне ?

2.Кыргыз орфографиясынын негизги принциптери кайсылар ?

3. Каткалаң үнсүз тыбыштардын таасиринде алга карай окшошуулары жөнүндө эмнелерди

билдиңер ?

Суроолор-го оозеки жооп беришет

Оозеки жообу бааланат

Кайтарым байланыш

Тема боюнча зарыл болгон маалыматтарды

берүү : ( 8 мүнөт )

Кыргыз орфоэпиясынын негизги эрежелери
1.Адабий тилде н тыбышы сөз башында туруктуу сакталып айтылат: нарк, начар, нечен, ным ж.б. Үнсүздөрдүн артка карай ээрчишүүсүнөн улам өзгөрүүгө учураган тыбыштар орфоэпиянын эрежесине ылайык айтылат, бирок аларды орфографиянын эрежесине боюнча жазабыз

2.Жергиликтүү диалектилерде жумшак г тыбышы менен башталган бир нече сөздөр адабий тилде каткалаң к тыбышы менен берилет: кеп, килем, күнөө ж.б. Эки сөз ортосунда к, п тыбыштары жумшарып айтылат, бирок жазууда морфологиялык негиз сакталат.

3.Айрым диалектилерде жумшак б тыбышы менен башталып айтылган сөздөр орфоэпиянын нормасы боюнча п тыбышы менен жазылат: пайда, пахта, пейил, пикир. Айрым диалектиде каткалаң п тыбышы менен башталган сөздөр б менен жазылат

Тема боюнча түшүнүккө

ээ болуу менен өз ойлорун эркин билдире алышат

НК-1-2-3

ПК-1-2-3

Кайтарым байланыш

Эң жакшы !

Көнүгүү иштөө :

( 17 мүнөт )

4.Түштүк диалектиге мүнөздүү болгон э тыбышы адабий тилдин орфоэпиялык нормасына туура келбейт.

5.Кээ бир диалектилердеги этиш сөздөрдө колдонулган л тыбышынын түшүрүлүп айтылышы орфоэпиялык нормага жатпайт. Мисалы: кел — ке, болбойт - бовойт ж.б. Орус тилинен же ал аркылуу башка тилдерден кирген сөздөрдүн аягындагы айрым жумшак үнсүз (б, в, г, д, ж, з) тыбыштар (п, ф, к, т, ш, с) каткалаңдашып айтылат: клуп (клуб), актиф (актив), склат (склад), тираш (тираж), эскис (эскиз).

Орфоэпия - сөздү айтуу, негиздөө жана орнотуу менен иш алып барган фонетиканын бир бөлүгү. Орфоэпия гректин orthos - "туура", epos - "сөз, сүйлөө" деген сөзүнөн чыкка

Көнүгүүлөр-дү аткарышат

Калыптанды-руучу баалоо

Сабакты

бышыктоо:

( 5 мүнөт )

Бүгүнкү сабакта силер үчүн кайсы маалымат абдан кызыктуу болду ?

Орфография деген эмне ?

Кыргыз орфографиясынын негизги принциптери кайсылар ?

Суроолор-го активдүү-лүк менен жооп беришет.

НК-1-2-3

ПК-1-2-3

Ойлонобуз !

Үйгө тапшырма берүү :

( 2 мүнөт )

61 – көнүгүү

Сөздөрдү дептериңерге тууралап жазылышы жана айтылышы боюнча эки тилкеге бөлүп жазгыла .

Үй тапшырма-сын аткаруу шартын түшүнү-шөт

Оозеки жообу бааланат

Окуучулардын билимдерин

баалоо : ( 2 мүнөт )

Окуучуну билим көрсөткүчтөрү аркылуу баалоо :

- эрежелерди билет;

- сабакта үйрөнгөнүн колдоно алат;

- көнүгүүлөрдү туура аткарат;

- сабакта активдүүлүгүн көрсөтүп , сабаттуу жазат ;

- суроолорго так жана туура жооп берет;

Сабакка активдүү катышкан окуучулардын жалпы билимдерин баалап , күндөлүктөрүнө баа коюп берүү .

Окуучулар күндөлүктөрүнө баа койдуртушат .

Жалпы билимин

эске алуу менен мугалим баалайт .

а) Билим берүүчүлүк :

Окуучулар каталардын үс­түндө иштөө менен кетир­ген каталарын билишет. Аны жоюунун үстүндө иш­тешет

Окуучу өзүнүн катасын би­лип, оңдоонун үстүндө иш­тей алса.

б) Өнүктүрүүчүлүк :

Окуучулардын катасыз жа­зуу көндүмдөрү калыпта­нат, жазуунун эрежелерин түшүнүп, колдоно алуу жөн­дөмдөрү жогорулайт.

Окуучу орфографиялык, пунктуация­лык эрежелерди туура колдонуп, би­лим, билгичтигин жогорулата алса.

в) Тарбия берүүчүлүк :

Орфографиялык эрежелерге ылайык сабаттуу жазууга багыт алышат .

Каталарды кетирбей сабаттуу жазышса ;

Сабактын

фрагменти

Сунушталган

метод, ыкма

Мугалимдин жана окуучунун

иш-аракеттери

Жабдылышы

Уюштуруу

Окуучулардын көңүлдөрүн сабак­ка буруу.

Жат жазуунун жыйынтыгын билдирүү

Суроо-жооп, айтып берүү

Мугалим окуучулардын

жат жазуу иштеринин жыйынтыгын айтып, алардын кетирген каталарын көр­сөтөт.

Жат жазуу дептерлери

Каталарды анализдөө

Түшүндүрүү, суроо-жооп

Мугалим жат жазуу иштериндеги кетирилген каталарды анализдеп, типтештирет, канча окуучу

эм­неден ката кетиришкендиктерин айтып, ката кетирүүнүн себебин жоюу максатында таблица, схема­лар аркылуу түшүнүктөрдү берет.

Таблица, схемалар