Члены предложения

Сүйлөмдүн мүчөлөрү менен тааныштыруу

Сүйлөмдүн курамын жана маанисин түзүүчү негизги компоненттер. Алар ар кандай функцияларды аткарып, ойду жеткирүүчү бир бүтүндүктү түзөт.

Гүлжан Мадалиева

Тема

Инфинитив

Зат атооч

Зат атооч

3

2

1

Зат атоочту көрсөтүү менен алмаштырат.

Сүйлөмдө талкууланган нерсени, адамды, кубулушту же түшүнүктү билдирет.

Эгерде ал иш-аракетти билдирсе, субъект катары кызмат кыла алат.

Предикат

этиш

Номиналдуу бөлүгү

Татаал предикат

Объекттин аракетин, абалын же атрибутун билдирет.

Зат атоочтон, сын атоочтон же ат атоочтон “болуу”, “болуу” ж.б.

Кыймыл-аракетти туюндурган вербалдык бөлүктөн жана аны толуктап турган атоочтон турат.

Кошумча

Түз

Кыйыр

Номиналдуу

Кыймыл багытталган объектти көрсөтөт.

Субъекттин аракетин же абалын көрсөтөт.

Темадагы зат атоочту же ат атоочту түшүндүрөт.

Аныктама

макул болду

Аныкталып жаткан сөздүн жынысы, саны жана регистри бирдей

Ыңгайсыз

Кыйыр учурда зат атооч, ат атооч же тактооч аркылуу туюнтулган

Жагдай

жерлер

1

Аракеттин ордун көрсөтөт.

Убакыт

2

Аракеттин убактысын көрсөтөт.

Иш-аракет режими

3

Иш-аракетти аткаруунун ыкмасын көрсөтөт.

Даражасы

4

Белги же кыймыл-аракеттин көрүнүшүнүн даражасын көрсөтөт.

Себептери

5

Иш-аракеттин себебин көрсөтөт.

Максаттар

6

Акциянын максатын көрсөтөт.

Шарттар

7

Иш-аракетти аткаруунун шартын көрсөтөт.

Концессиялар

8

Бир нерсеге карабай жасалган аракетти билдирет.

Сунуш мүчөлөрүн координациялоо

Субъект жана предикат

Аныктама жана аныкталган сөз

Колдонмо жана аныкталган сөз

Алар жынысы, саны жана иши боюнча макулдашышат.

Алар жынысы, саны жана иши боюнча макулдашат.

Алар макул болушат, бирок саны жана жынысы боюнча макул болбошу мүмкүн.

Корутунду

Сүйлөмдүн мүчөлөрүн жана алардын милдеттерин билүү сүйлөмдөрдү туура түзүүгө жардам берип, аларга түшүнүктүүлүк жана айкындык берет. Макулдашуунун эрежелерин түшүнүү сүйлөө жана жазууда ката кетирбөөгө мүмкүндүк берет.