Үйлесімдік өзгергіштік, оның генетикалық алуантүрліліктің қалыптасуындағы рөлі, эволюциялық маңызы. 10 сынып

Күні: 04.04.2018ж

Сыныбы: 10 Б

Cабақтың тақырыбы: Үйлесімдік өзгергіштік, оның генетикалық алуантүрліліктің қалыптасуындағы рөлі, эволюциялық маңызы. Тұқым қуалайтын өзгергіштіктегі гомологтық қатарлар заңы.

Сабақтың мақсаты:

Білімділік: Оқушыларға үйлесімдік өзгергіштік түрлері, олардың себептері, организмге әсері туралы білім беру. Өзгергіштіктің түрлерін жіктеу, оларды салыстыру, мутациялық өзгергіштіктің органикалық дүниенің дамуы мен жұмыстары үшін маңызды екендігін түсіндіру.
Дамытушылық: Оқушылардың биология ғылымына қызығушылығын тудырып, дүниетанымын, жеке тұлғасын, коммуникативтік біліктілігін дамыту.
Тәрбиелік: Ұжымшылдыққа, өз ойларын айта білуге, адамгершілікке тәрбиелеу

Сабақ түрі: Дәстүрлі

Сабақ типі: Аралас

Сабақтың әдісі: Түсіндіру, сұрақ-жауап, тест

Сабақтың көрнекілігі: Оқу құралдары, суреттер.

Сабақ барысы:

І.Ұйымдастыру кезеңі.

1.Оқушылардың сабаққа қатысуын тексеру;
2.Оқушылардың назарын сабаққа аудару;
3.Сабақтың мақсаты мен тақырыбын айту;

ІІ. Үй тапсырмасын сұрау.

Сұрақтар қою:

1. Өзгергіштік дегеніміз не?
2. Өзгергіштіктің түрлері?
3. Мутациялық өзгергіштік және түрлері?
4. Мутация, мутагендер?

ІІІ. Үй тапсырмасын қорытындылау.

Тест жұмысы

1. Мутация тудыратынфакторлар

А) мутагендер В) анеуплоидия

С) гетероплоидия Д) токсиндер Е) полиплоидия

2. Сыртқы орта жағдайларыныңәсерінен организм генотипініңөзгеруі

А) генотиптікөзгергіштік В) тұқымқуалайтынөзгергіштік

С) Модификациялықөзгергіштік Д) мутациялықөзгергіштік

Е) модификациялық, мутациялықөзгергіштік

3. Әртүрліжұпқажататынпішінінеқарайажыратылатын хромосома

А) гаплоидты В) гомологтыемес С) гомологты Д) аллельді Е) соматикалық

4. Хромосомалардыңқызметі

А) органикалықзаттардытасымалдау В) тұқымқуалау

С) бөліну, ақпараттардытасымалдау Д) көмірсулардытасымалдау

Е) нәруыздардысинтездеу

5. Цитоплазмалықтұқымқуалаудызерттеудіңнегізінсалған

А) К. Коренс, Э. Баур В) Э. Чермак - Зейзенаг

С) С. С. Четвериков Д) И. Н. Вавилов Е) К. де Фриз

ІV. Жаңа сабақты меңгерту:

Үйлесімдік өзгергіштік. Өзгергіштіктің бұл типінде гендер өзгермейді. Гендердің генотипінде бір-бірімен үйлесуі фенотипі жаңа ұрпақтарды тудырады. Үйлесімдік өзгергіштік жасушаның мейоздық бөлінуінің І профазасында байқалатын хромосомалардың айқасуынан, ұрықтану кезінде гаметалардың кездейсоқ кездесуінен және гомологті хромосомалардың бір-бірінен тәуелсіз ажырауынан пайда болады.

Үйлесімдік өзгергіштіктің эволюциялық маңызы. Үйлесімдік өзгергіштік популяция дараларының генотиптік полиморфизмін, өзгермелі орта жағдайларына организмдердің бейімделуін қамтамасыз етеді.

Тұқым қуалайтын өзгергіштіктегі гомологтік (ұқсас) қатарлар заңы. Орыс генетигі Н.И.Вавилов тұқым қуалайтын өзгергіштікті зерттеу барысында систематикалық жағынан бір-біріне жақын тұрған түрлер мен туыстарда кездесетін мутациялардың ұқсас болып келетіндігін анықтады.

V.Алған білімдерін бекіту:

1. Үйлесімдік өзгергіштік қалай пайда болады?

2. Үйлесімдік және мутациялық өзгергіштіктердің қандай ұқсастықтығы және айырмашылығы бар?

3. Тұқым қуалайтын өзгергіштіктегі гомологтік қатарлар заңының мәні неде?

4. Мысал келтір.

VI. Қорытынды

VII. Бағалау. Сабаққа белсене араласқан оқушыларды бағалау.

VIIІ.Үйге тапсырма: оқу, мазмұндау