«Хуласем» темăна вĕрентмелли материал

Чăваш Республикин Вĕренӱ тата ҫамрăксен политикин министерстви

Чăваш Республикин вĕренӱ институчĕ

Чăваш филологийĕпе этнокультура вĕренĕвĕн кафедрипе лабораторийĕ

«Хуласем» темăна вĕрентмелли материал (Йошкар-Ола хули)

Проект ӗҫӗ

Хатĕрлекенĕ – Шупашкарти 6-мĕш вǎтам шкул вĕрентекенӗ

Пафнутьева Светлана Венариевна

Шупашкар - 2020

Содержани

1. Кÿртĕм.

Кашни халăх пурнăçĕнче унăн хăйĕн тăван чĕлхи калама çук пысăк вырăн йшăнать. Вăл халăхăн культура пуянлăхне упраса хăварма, вĕсене малалла аталантарма май парать, аслă ăрусене çамрăккисемпе çыхăнтарать.

Вырăсла калаçакан ачана чăвашла вĕрентес ĕç ăнăçлăхĕ унăн ÿсĕм уйрăмлăхĕсенчен тата вĕрентÿ условийĕсенчен килет. Ўсĕмĕн лайăх тата япăх енĕсене пĕлмелле. Ачасен ÿсĕм аталанăвĕ унăн хул-çурăмĕ ÿссе пынипе пĕр шайра пыманнине шута илмелле.

Чăваш чĕлхи урокĕсен тĕп тĕллевĕ – ачасене кулленхи хутшăнура чăвашла калаçма хăнăхтарасси. Çак тĕллеве пурнăçлас тесен учителĕн уроксенче тĕрлĕ ĕç туса пымалла: сăмах йышне ÿстермелле, итленине ăнланма хăнăхтармалла, вулав тата çыру хăнăхăвĕсене аталантармалла, грамматика вĕрентмелле.

2. Проект ячĕ.

«Хуласем» темăна вĕрентмелли материал (Йошкар-Ола хули)

3. Проект ĕçĕн тĕллевĕсемпе задачисем.

Чăваш чĕлхине вĕрентнĕ май ачасене предметпа интереслентерме, илĕртме тăрăшмалла.Çак тĕллевпе уроксенче тĕрлĕ вăйă, йăлана кĕмен уроксем( тупăшу, экскурси, виртуаллă çул çÿрев,аукцион, викторина) ирттерни ачасен чăвааш чĕлхине вĕренес туйăмне аталантарать.

Проект ĕçне пуçличчен эпĕ çакăн пек тĕллевсем лартрăм:

1.Чăваш чĕлхине юратас туйăма вăратас, чăваш чĕлхипе интересленес тата малалла аталантарас ĕçе пурнăçлама пулăшасси;

2.Чăваш халăхĕн историйĕпе,культурипе, йăли-йĕркипе, кулленхи ĕçĕ-хĕлĕпе, юрри-сăввипе, юмах-халапĕпе кăсăкланас туйăма ачасенче аталантарасси;

3.Вĕренекенсен аслашшĕ-кукашшĕсем пурăнакан Чăваш тата кÿршĕ республикăри хуласемпе тата ялсемпе паллашас туйăма вăратасси;

4.Проекта пурнăçа кĕртме май паракан технологисене палăртасси, вĕсене тĕпе хурса проект ĕçне йĕркелесси;

5.Ачасене ушкăнпа тата хăйсем тĕллĕн ĕçлеме вĕрентесси.Хăйсен яваплăх туйăмне, тавра курăмне ÿстересси;

4. Проект актуаллăхĕ.

Хальхи вăхăтра ÿссе пыракан ăру несĕлсемĕрĕн йăли-йĕркине пĕлни, хăй пурăнакан ял, хула историне пĕлни вырăнлă. Пирĕн шкулта çак ыйтупа тарăнрах ĕçлемелле.

Тăван ен культури, чăваш чĕлхи урокĕсенче, класс тулашĕнче туса ирттерекен мероприятисенче чăваш халăх, тăван ен, кÿршĕ республика хулисемпе ялĕсен историйĕпе, культурипе, авалхи йăла-йĕркесемпе, юрри-сăввисемпе, юмах-халапĕсемпе тĕрлĕ мелсемпе паллашма пулать: урок-экскурси, урок-инсценировка, виртуаллă çул çÿрев тата ытти те.Пире, вĕрентекенсене, несĕлсен пуянлăхĕсем уроксене стандартлă мар йĕркелеме пулăшаççĕ.

5. Проекта пурнăçлама усă курнă мелсемпе меслетсем.

Проекта пурнăçа кĕртме май паракан технологисене палăртмалла, вĕсене тĕпе хурса проект ĕçне йĕркелемелле. Ачасем тĕрлĕрен ĕç туса ирттереççĕ. Вĕренекенсем хăйсен яваплăх туйăмне тата тавракурăмне ÿстереççĕ. Кашни ача хăйне шанса панă ĕçе вăхăтра туса килме тăрăшать.

Проекта пурнăçлама усă куракан мелсемпе меслетсене çаксене палăртрăм:

-тĕпчев;

-шырав;

-сăнав;

-экскурси;

-танлаштару;

6. Проекта пурнăçа кĕртмелли тапхăр.

Пĕр уйăх.

7. Проекта хутшăнакансем.

6-мĕш класс ачисем.

8. Проекта пурнăçа кĕртмелли вырăн.

Шупашкарти 6-мĕш вăтам шкул тата Йошкар-Ола хули.

9. Проекта пурнăçа кĕртмелли тапхăрсем.

Проект ĕçне эпĕ икĕ тапхăра уйăртăм:тĕп ĕç тапхăрĕ тата пĕтĕмлетÿ тапхăрĕ.

Тĕп ĕç тапхăрĕнче вĕренекенсене проект ирттермелли утăмсемпе, мĕнле ĕçсем тумаллипе паллаштартăм.

Чи малтан вĕренекенсемпе Мари Эл республикин тĕп хули çинчен калаçу , виртуаллă экскурси ирттертĕм. Унтан 6-мĕш класс ачисемпе, ашшĕ-амăшĕпе Йошкар-Олана экскурсие кайса килтĕмĕр.Малалла ĕçленĕ май ачасене ушкăнсем çине пайласа ĕç формине çирĕплетрĕм.Кам мĕнле ĕç тăваасси çинчен калаçрăмăр.

Проектăн пĕтĕмлетÿ тапхăрĕнче вĕренекенсен ĕçне тишкерсе çакăн пек пĕтĕмлетÿ турăм:

-ачасен пĕлÿ шайĕ ÿсет;

-калаçу ăсталăхĕ ÿсет;

-хăйсен шухăшне каланă чухне тĕрлĕ предложении тĕсĕпе усă кураççĕ;

-синонимсемпе, антонимсемпе усă курма тăрăшаççĕ;

-пĕр-пĕрне итлеме хăнăхаççĕ;

-икĕ хулана танлаштарса каласа пама вĕренеççĕ;

10. Пулмалли результат

«Мари Эл Республики. Йошкар-Ола хули» темăпа ҫырнă урок конспкчĕ тата презентации.

11. «Мари Эл Республики. Йошкар-Ола хули»

темăпа ҫырнă урок конспекчĕ

Модуль: Раççейри Республикăсем.

Урок теми: Мари Эл Республики. Йошкар-Ола хули.

Класс: 6 класс

Урок тĕсĕ: информаципе коммуникаци мелĕпе усă курса ирттернĕ хутăш урок.

Сапăрлăх тĕллевĕ:

1. Раççейре пурăнакан кÿршĕллĕ халăхсене хисеплеме, Йошкар –Ола илемлĕхне курма вĕрентесси.

2. Ушкăнпа ĕçлеме тата пĕр – пĕрин шухăшне, калаçăвне итлеме хăнăхтарасси.

Пĕлÿ тĕллевĕ:

1.Мари Эл Республики Раççейре пулнине ăнланни, унăн культурине, историне, халăхне лайăхрах пĕлес, хисеплес кăмщла ÿстересси.

2.Мари Эл Республики çинчен çырнă текста вуласа ăнланасси, ыйтусем çине хуравласси.

3. Юпа уйахĕн 16 –мĕшĕнче 2013 çулта çул çÿревре пухнă пĕлĕве пĕтĕмлетÿ тăвасси.

4. Каюра çинчен диалог йĕркелесси.

Аталану тĕллевĕ:

1. Раççейри Республикăсем çинчен вĕрентессине малалла анлалантарасси.

2. Мари Эл Республикин ялавĕпе, гербĕпе, Йошкар-Олари паллă вырăнсемпе паллаштарасси.

3. Ачасен пуплевне аталантарасси, предложенисене тĕрĕс йĕркелеме хăнăхтарасси, чăвашла илемлĕ калаçма вĕрентесси, сăамах йышне пуянлатасси.

Мелсемпе меслетсем: вĕрентекен сăмахĕ, фонетика зарядки, вулав, калаçу, словарь ĕçĕ, текстпа ĕçлени,ыйту- хурав, çыру, монолог.

Пуплеве аталантармалли хăнăхусем:

1.Ыйтусем çине хуравлани.

2.Калав, предложени, диалог туни.

Чĕлхе теорийĕ:

1. Глаголăн иртнĕ вăхăчĕпе усă курмалли хăнăхусене аса илсе çирĕплетсе хăварасси.

2. Сăмахра сасăсен тата сас паллисен шутне палăртасси. Икĕ сасса палăртакан сас паллисене аса илесси.

Словарь ĕçĕ:

Хăнтăр – бобр

Каюра – крот

Çÿлевĕç – рысь

Тăпăрч – творог

Хăмла – хмель

Икерчĕ – блины

Ыраш – рожь

Тĕп хула - столица

Урока кирлĕ хатĕрсем: компьютер, проектор, экран, кĕнеке, ĕç тетрачĕ.

Курăмлăх хатĕрĕсем: Power Point программапа хатĕрленĕ слайдсем (Мари Эл Республикин гербĕ, ялавĕ, наци музейе тата ыт. слайдсем), хутран каснă «чĕресем», сыпăксем çырнă карточкăсем.

Урок юхăмĕ.

1. 1.Класа йеркелени, сывлăх сунни.

-Ырă кун, ачасем!

-Ырă кун, вĕрентекен!

-Хĕр ачасем лараççĕ, арçын ачасем лараççĕ.

-Дежурнăй, класра паян кам сук?

-Паян эпĕ дежурнăй. Класра пурте пур. Паян ака уйăхĕн вун улттăмĕшĕ, юн кун.

2. Фонозарядка.

-Чăваш чĕлхи урокне пурте хатĕр, кăмăлсем питĕ аван.Эпĕ йăл кулатăп, эсир ман çине пăхса кулăр.Унтан пĕр – пĕрин çине пăхăр, кулă парнелĕр, урокра ĕçлеме ăнăçу сунăр.Урокра хăвăрт, аван ĕçлĕр, чăвашла тĕрĕс те илемлĕ калаçăр, урокра илнĕ пĕлÿ сирĕн тавра курăма аталантарма пулăшасса шанатăп.

-Айтăр- ха пурте чĕлхесене çемçетер.

Шăппăн ларăр, шăппăн ларăр,

Урок пырать ку класра.

Эп çыратăп, эп вулатăп

Калаçатăп чăвашла.

1. Урок темипе ĕçлени.

1. Урок темипе тата тĕллевĕпе паллаштарни.( слайд).

-Ачасем, паянхи урок темине пĕлес тесен, доска çинчи сыпăксене тĕрĕс вырнаçтарса сăмахсем, сăмахсенчен предложении тумалла.

Ма пуб ри

Эл ли ки

Рес

-Паянхи урок теми мĕнле?

-Мари Эл Республики. Йошкар-Ола хули.

Мари Эл Республикине экскурсие кайрăмăр.

-Çапла, паян эпир сирĕнпе Раççейри Республикăсем модулĕн тепĕр темипе ĕçлĕпĕр. Вăл Мари Эл Республики ятлă. Чи малтан урокра тĕл пулакан çĕнĕ сăмахсемпе паллашăпăр, «Мари Эл Республики» текста вулăпăр, хамăр кĕркуннехи çул çÿреве аса илсе Йошкар – Олара мĕн курни çинчен каласа парăпăр, глаголăн иртнĕ вăхăчĕпе усă курмалли хăнăхусене аса илĕпĕр.

2. «Мари Эл Республики» текстпа ĕçлесси.

А). Словарь ĕçĕ. Сăмахсене вуласси, предложенисем тăвасси (слайд).

Ă).Аудировани(текста вĕрентекен вуласа пани).

Б)1- мĕш абзаца ача вулать. Вĕрентекен ыйту парать:

-Мĕнле республика çинчен вуларăн?

-Унăн тĕп хули мĕн ятлă?

-Республикăра тата мĕнле хуласем пур?

-Мари Элта мĕнле халăх çыннисем пурăнаççĕ?

-Вăрмансенче мĕнле йывăçсем ÿсеççĕ?

- Вăрмансенче мĕнле тискер чĕрчунсем пурăнаççĕ?

В)2 –мĕш абзаца ачасем пурте пĕрле вулаççĕ, пĕри вырăсла куçарать, ачасем ыйту параççĕ, пĕри хуравлать.

-Мари çыннисем мĕн çитĕнтереççĕ?

Г) 3 –мĕш абзацпа çак йĕркепе ĕçлетпĕр: пĕри вулать, тепри куçарать, 3 –мĕш ыйту парать, 4 –мĕш хуравлать.

Вĕрентекен:

-Самах майлашăвĕсене вырăсла калатăп, эсир текстра чăвашла тупса вуласа парăр: столица, в смешанных лесах, суп с клецками, слоенные блины.

-Ку текстра эпир Мари Эл Республики çинчен вуларăмăр. Халĕ кĕнекери 5-мĕш ĕçе пăхса хуравлăр:

-Мари халăхĕ тата ăçта пурăнать?

-Панă текстра Мари Эл Республики çинчен информации çителĕклĕ-и? Эсир мĕн хушса калама пултаратăр?

3.Слайдсем усă курса ачасем çул çÿревре пулни çинчен каласа параççĕ.

1 слайд.

Кĕркунне эпир, 6 класс ачисем, экскурсие кайрăмăр.

Экскурси тĕллевĕ: Мари Эл Республикин тĕп хулипе, Йошкар- Олапа паллашасси. Унта эпир шкул умĕнчен автобуспа ларса кайрăмăр. Пирнĕпе пĕрле 5В,6А классенче вĕренекенсем тата пирĕн аннесем пычĕç, çанталакĕ питĕ аван пулчĕ, ăшă , хĕвел пахатчĕ.

Осенью ученики 5В, 6В, 6А классов МБОУ «СОШ №6» г. Чебоксары со своими классными руководителями, родителями совершили увлекательное путешествие на автобусе в столицу Республики Мари Эл город Йошкар –Ола. Погода была теплой и солнечной.

2 слайд.

Йошкар –Ола питĕ илемлĕ хула. Республика пуçлăхĕ Леонид Игоревич Маркелов хулана илемлетес тесе питĕ нумай ĕç тăвать.

Город Йошкар-Ола очень красивый город. Глава Республики Мари Эл Леонид Игоревич Маркелов благоустраивает город.

3 слайд.

Мари Эл Республикин наци музейĕ.

Йошкар –Олара эпир наци музейĕнче пултăмăр. Ăна пин те тăхăр çĕр çирĕммĕш çулта уçнă. Мари Эл Республикин ученайĕ, краевечĕ Т.И.Евсеев ячĕпе хисепленсе тăрать. Унта вун тăххăрмĕш,çирĕммĕш ĕмĕрсенче мари çыннисем тăхăнса çÿренĕ тум тир, хĕç-пăшал, савăт – сапа, капăрланмалли япаласем упранаççĕ. Республикăра пурăнакан кайăксен, чĕр –чунсен кĕлеткисем пур.

Национальный музей Республики Марий Эл.

Мы были в национальном музее и познакомились с экспонатами. Он основан в 1920 году. Носит имя выдающегося марийского краеведа и ученого Т. Е. Евсеева. Наибольшую ценность представляют археологические и этнографические коллекции; в том числе костюмы, украшения, оружие, предметы быта 19-20 веков мари и других народов, шедевры прикладного искусства. Уникальны чучела животных и птиц края.

4 слайд.

Патриарх площачĕ.

Ку площадьре Иккĕмĕш Алексей патриарх палăкĕ, Петĕрпе Февронин фонтан- палăкĕ, Петĕрпе Феврони Муромскисен часовнийĕ, «Вун икĕ апостол» сехет пур.

Пурне те сехет тыткăна илчĕ. Ирхи тăхăр сехетрен пуçласа каçхи тăхăр сехетчен, кашни виçĕ сехетре , сулахайри алăкран Христос тухать. Ун хыççăн унăн апостолĕсем, вĕренекенĕсем пыраççĕ. Чи юлашкинчен Иуда Искарион пуçне усса пырать. Аллинче кĕмĕл укçа миххи, пурĕ вăтăр укçа. Ăна Иисуса сутнăшăн панă. Сылтăм алăкран кĕрсе каяççĕ. Турă юррин кĕвви янăрать. Çак ĕç пурĕ çичĕ минут çурă тăсăлать. Кашни кĕлетке метр çурă çÿллĕш, бронзăран тунă.

Патриаршая площадь.

На площади находятся памятник патриарху Московскому и Всея Руси Алексею 2, фонтан-памятник Святым преподобным Петру и Февронии, часовня Петра и Февронии Муромских, часы «12 апостолов» Всех поразили часы «12 апостолов». Они запущенны в эксплуатацию 4 ноября 2011 года. Автор идеи глава республики Маркелов Леонид Игоревич, реализатор художник РФ Андрей Ковалчук. В основу сюжета положена иллюстрация Входа Господня в Иерусалим: впереди на ослике – Иисус Христос, за ним показаны 12 апостолов — двенадцать непосредственных учеников Иисуса Христа (Андрей Первозванный, Пётр, Иоанн Богослов, Иаков Зеведеев, Матфей, Фома, Филипп, Варфоломей, Иаков Алфеев, Фаддей, Симон Кананит, Иуда Искариот). Каждые три часа (с 9:00 до 21:00) под песнопение «Да молчит всяка плоть человеча» из левых ворот появляется Иисус и следующие за ним апостолы. Отстающий от всех Иуда Искариот, понурив голову, несет в руках мешочек с тридцатью сребренниками, которые он получил за предательство Иисуса. Представление длится 7,5 минут. Каждая фигура отлита из бронзы и имеет высоту 1,5 м общий вес конструкции — 3 т.

5 слайд

Итали паркĕ.

Парка хĕрлĕ вӗренесем тата Лоренцо ди Пьеро де Медичи Великолепный скульптури илемлетсе тăрать. Хĕрлĕ вĕренесене икĕ пин те виççĕмĕш çулта лартнă. Парк Республика çĕнелсе вăй илнине кăтартать.

Итальянский парк.

Украшением парка является аллея из красного клёна, а также скульптура Синьора Флоренции Лоренцо ди Пьеро де Медичи Великолепного. Парк призван стать символом возрождения Республики Марий Эл, в том числе в обасти развития искусства и традиций меценатства.

6 слайд. Оболинский-Ноготков площачĕ.

Оболинский-Ноготков площачĕ хула варринче ларать. Ăна икĕ пин те çиччĕмĕш çулхи 4-мĕш ноябрьте уçнă. Кунта администрации çурчĕсем, наци ÿнер галереи, суту – илÿ центрĕ, Царь – Пушка, Оболенский – Ноготков палăкĕ, « Ашак – сехет» пур.

Кашни сехет пуçламăшĕнче çÿлти кĕтесре турă юрри- кĕввипе уçă- лакан алăкран Тур Амăшĕн турăшĕ тухать. Вăл вăхăтра аялти сулахай кĕтесрен ашак Тур Амăшне çурăм çине лартса тухать. Ашак сылтăм енчи алăкран кĕрсе каять, çÿлти кĕтесрен каллех Тур Амăшĕ тухать.

Ку скульптурăна Раççей халăхĕн художникĕ Андрей Ковальчук ăсталанă. Çак сехет республикăра тĕрĕс çÿрекен сехетсенчен пĕри шутланать.

Площадь Оболенского – Ноготкова.

Была открыта 4 ноября 2007 года в центре Йошкар-Олы. На площади находятся административные здания, национальная художественная галерея, торговый центр, копия Царь-пушки, две малых полевых пушки, памятник первому воеводе города — князю Ноготкову-Оболенскому, памятник Священномученику Леониду — Епископу Марийскому, а также «Марийские куранты» — часы на здании художественной галереи.

Часы на здании национальной художественной галереи запущены в эксплуатацию 4 ноября 2007 года в 11:00. С началом каждого часа, под песнопение (часть литургии С. Рахманинова «Дева Богородица»), в верхнем левом углу часов в открывающихся вратах появляется образ Божией Матери, а после в нижнем левом углу движется ослик с её образом, символизирующий чудесное спасение иконы и пришествие Богородицы на марийскую землю. Ослик въезжает в правые нижние врата. Они закрываются, а в правом верхнем углу снова появляется благословляющий образ Царицы Небесной. Скульптуры для часов создавал народных художник России Андрей Ковальчук. Масса иконы — 120 кг, масса ослика 480 кг. Эти часы — самые точные в республике, время на них корректируется сигналом со спутника.

7 слайд.

Йошка кушак аçине халаласа лартнă палăк.

Авторĕсем: Сергей Яндубаев, Анатолий Ширин,Алексей Шилов.

Унăн сăмси, урисем йăлтăртатаççĕ. Туристсем те хула çыннисем те ăна тытса пăхасшăн, ăнăçу кĕтеççĕ. Эпир те тытса пăхрăмăр. Инçех мар кушак амине халаласа лартнă палăк та пур.

Памятник Йошкиному коту.

На территории России самым популярным является…. Йошкин кот, которому поставили одноименный памятник в городе Йошкар-Ола. Создан Сергеем Яндубаевым, Анатолием Ширниным и Алексей Шиловым. У этого кота блестят лапы и нос, которые каждые местный житель или турист норовит потереть, как говорится, на удачу.

8 слайд .

Мари Эл Республикин ялавĕ.

Флаг Марий Эл

Государственный флаг Республики Марий Эл представляет собой прямоугольное полотнище белого цвета с соотношением ширины к длине 2:3, имеющее со стороны древка полосу червлёного цвета с марийским орнаментом шириной 1/8 длины флага.

В центре белого поля флага размещено изображение Государственного герба Республики Марий Эл, занимающего 7 частей ширины флага с расстоянием от краёв флага сверху — 1 часть, снизу — 2 части

9 слайд .

Мари Эл Республикин гербĕ.

Герб Марий Эл

Государственный герб Республики Марий Эл представляет собой щит, в серебряном поле которого изображён восстающий червлёный медведь с золотыми когтями, зубами и чёрными с серебром глазами. В правой лапе — обращённый вниз меч, в лазоревых ножнах с золотыми фрагментами, и золотой молот с серебряной рукояткой. В левой лапе — окраенный золотом лазоревый щит с изображением золотого скошенного марийского креста, образованного двумя парами сдвоенных, отвлеченных узких перевязей накрест, на концах дважды гаммированно—загнутых внутрь каждой пары, с ромбом посередине. Гербовый щит увенчан земельной короной с зубцами, стилизованными под марийский орнамент с тремя отдельными ромбами.

Пĕтĕмлетÿ.

Çак презентаципе паллашнă хыççăн, ачасен пĕлтерĕвĕсене итленĕ хыçхăн çапла калама пулать:

-Йошкар –Ола чăннипе те питĕ илемлĕ хула, унта курмалли , ăса хывмалли вырăнсем питĕ нумай.

Тăхтав. Хусканусем тăвасси.

-Виççĕ (алăсем çÿлте).

-Вун виççĕ (алăсем хулпуççи çинче)

-Вăтăр виççĕ.( алăсем пилĕк çинче )

1. Вĕреннине çирĕплетмелли хăнăхтарусене пурнăçлани.

1.Таблицăпа усă курса чăваш чĕлхинче икĕ сасса пĕлтерекен сас паллисене аса илесси. Ю сас палли икĕ сасса пĕлтерет: й тата у. Хăш сăмахра сас палли сасăсенчен нумайрах?(7 ĕç, 172 стр.)

-Каюра сăмахра 5 сас палли, 6 сасă.

2.Диалог хăнăхăвĕсене аталантарасси.

-Халĕ вара кĕнекери 172 стр. 8 ĕçе пурнăçлатпăр.Каюра çинчен диалог йĕркелетпĕр.

3. Синквейн тăвтпăр.

Каюра

пĕчĕк, сисĕмлĕ

пурăнать, курать, ирттерет

Каюра пĕчĕк, сисĕмлĕ , çĕр айĕнче пурăнать.

Чĕр чун.

4.Ĕç тетрачĕпе ĕçлесси.

-1 ĕç. Урокра илтнĕ çĕнĕ сăмахсене черетпе номерсем лартасси.

-2 ĕç. Панă предложенисене вырăсла куçарса çырасси.

- Ĕçе тĕрĕслени. Слайд çинче вырăсла предложенисем.

Кроты наносит людям вред .Они роют грядки, повреждают корни растений. Люди думают, что кроты вредны, поэтому часто их убивают . Они уничтожают жуков, червяков, питающихся корнями. Они защищают от врагов овощи и деревья .

5.Глаголăн иртнĕ вăхăчĕпепе усă курса хăнăхтарăва пурнăçласси.

-Ачасем, кĕнекесене уçăр , таблицăна тупăр,вулăр. 9-мĕш ĕçе сăмахпа каласа пурнăçлатпăр.

1. Килти ĕç (домашнее задание по выбору)

1-мĕш ĕç. Мари Эл Республики çинчен каласа памалла(9-12 предложени)

2-мĕш ĕç . Каюра çинчен калав çырмалла.(9-12 предложени)

1. Урока пĕтĕмлетни.

-Ачасем, урок тĕллевĕсене аса илетпĕр(слайд).

-(ачасен хуравĕсем)

-Лартнă тĕллеве пурнăçларăмăр – и?

-Кама урокра ĕçлеме йывăр пулчĕ, «чĕресене» парта çине хурăр.

-Кам урокра лартнă тĕллевсене пурне те пурнăçлаймарĕ, «чĕресене» алла илĕр, хулпуççи таран çĕклĕр.

-Кама урокра çăмăл пулчĕ, урок тĕллевĕсене пурнăçларĕ, «ч ĕ- ресене» питĕ çÿле çĕклĕр.

Ачасен пĕлĕвне хаклани.

12. «Мари Эл Республики. Йошкар-Ола хули» темăпа ҫырнă урок

валли хатĕрленĕ презентации

13. Пĕтĕмлетÿ.

Пĕтĕмлетсе çакна калама пулать. Проект ĕçне хутшăнса ачасен тавракурăмĕ те, пĕлÿ шайĕ ÿсни те палăрать. Ачасем тĕрлĕ творчествăлла ĕçсем тума хăнăхаççĕ. Палăртнă темăпа хатĕрленĕ презентаци, вĕренекенсем хăйсем тĕллĕн Интернетра тупнă информации, экскурсие кайса килни чăваш чĕлхине вĕренес туйăма вăйлатрĕ тесе шутлатăп, ачасем урокра илнĕ пĕлĕве мĕнле ÿстермеллине, малалла мĕнле аталанмаллине, çавăн пекех хамăр ĕçсемшĕн ответлăха туймаллине ăнланчĕç пулĕ тетĕп. Йăлана кĕмен уроксем вĕренекенсене ытларах кăмăла каяççĕ.

14.Усă курнă литература.

1.Андреев И.А. Чăваш чĕлхи.Вырăс шкулĕн 1-9-мĕш классен программи / И.А.Андреев.-Шупашкар,2004.

2.Андреев И.А. Вырăс шкулĕн 6-7 класĕсенче чăваш чĕлхи вĕрентесси: методика сĕнĕвĕсем / И.А.Андреев, Р.И.Гурьева.-Шупашкар:ЧРВИ редакципе издательство пайĕ, 2005.-184 с.

3.Абрамова Г.В. Чăваш чĕлхи: вырăс шкулĕн 6-мĕш класĕ валли/Г.В.Абрамова.-Шупашкар: Чăваш кĕнеке изд-ви, 2010.-255 с.

4.Абрамова Г.В., Андреева Е.А. Проектная деятельность учащихся на уроках чувашского языка в русскоязычной школе / Г.В. Абрамова, Е.А. Андреева. – Чебоксары: Чувашгоспедуниверситет, 2007.

5.Сергеев Л.П. Рабочая тетрадь к учебнику «Чăваш чĕлхи».6 класс. Часть I, II /Л.П.Сергеев, Г.В.Абрамова, Е.В.Иванова, А.Л.Краснова. - Чебоксары: Чуваш. кн. изд-во, 2011.

6.Интернет ресурсем.

15. Хушса пани.

Урок темине уҫса памалли карточкăсем

«Чĕре» ӱкерчĕкĕ

Гимн на русском языке

Марий Эл, ты — как мать

Для каждого в судьбе.

Где бы ни был — вспоминать

Твой сын будет о тебе.

Припев:

Славься, наш край родной,

Цвети в счастье и в труде.

Гордимся всегда тобой

И поем, Марий Эл, о тебе!

Свою честь сохранит

Народ наш на века,

И дружба как гранит

Всегда с братьями крепка.

Припев

Гимн на луговомарийском языке

Марий Эл, тый улат

Авай гай кажнылан.

Шке сурт гай тый кÿлат

Чыла мÿндыр марийлан.

Припев:

Ме таче, чон пуэн,

Марий мландым моктена.

Вийнам иктыш чумырен,

Пиалан илышым чоҥена.

Сакла чот кугешнен

Шке сынжым калыкна.

Йомартле улмыж ден

Эре тудо чаплана.

Припев

Гимн на горномарийском языке

Марий Эл, äвä гань

Ылат каждыйланок.

Келäт шачмы пöpт гань

Цилä мӹндӹр йыхланок.

Припев:

Кымылын ӹвӹртäл,

Мары млäндӹм мактенä.

Силам иктӹш цымырал,

Соты цäшнäм ӹшкеок чангенä.

Лÿктä кÿш лӹмжӹмäт

Мары халык соок.

Веселäжӹ, сӹржäт

Лӹмлештäлтеш йӹрвäшок.

Припев

Герб Йошкар-Олы представляет собой лазоревый геральдический щит с изображением серебряного лося с золотыми рогами и копытами. Щит увенчан золотой башенной короной о пяти зубцах с национальным марийским орнаментом в обруче.

Йошкар-Ола гербĕ

Флаг Йошкар-Олы создан на основе символики герба города.

Йошкар-Ола ялавĕ

17