Открытое внеклассное мероприятие, посвященное творчеству А.Аджаматова "Белая голубка"

внеклассное мероприятие,посвящённое творчеству Аткая Аджаматова:

« Белая голубка»

Тема :Аткъай Гьажаматов «Акъ гёгюрчюн»

Дарсны мурады:

1.А.Гьажаматов булан ва ону «Акъ гёгюрчюн» деген асары булан танышлыкъ этмек.

2.Охувчуланы тил байлыгъын оьсдюрмек.

3.Къумукъ адабиятгъа сююв гьислени артдырмакъ.

Алатлар:

Хуржун, хали-халча, опуракъ гийим ,савут саба,къучакълар ,оюнчакълар. Доскагъа ягъы сёзлер языла:

Гёгюрчюн-голубка,

Балалар-детёныши,

Байлыкъ-богатство,

Багьа-цена,

Къуванмакъ-радоваться.

Дарсны барышы:

1.Яшланы дарсгъа къуршав.

2.Шаирни гьакъында лакъырлашыв . Къачан , къайда ва кимни агьлюсюнде тувгъанын яшлагъа хабарлав. Яшав ва яратывчулукъ ёлун ачыкъ этив.

3.Яшлар булан сценка гёрсетмек:

Автор:

Муна, гьали-гьалиде,

Бизден хыйлы ариде,

Бир сувчу къатын болгъан,

Ярлы уью яшдан толгъан.

Ол яшлардан къувана,

Ону аты да Нана.

Хоншуда кёп сёйлейген,

Тек яшланы сюймейген,

Бирдагъы къатын болгъан,

Ону аты да Жогъан.

Сёзню мунда бёлейик ,

Гёгюрчюнге гелейик.

Буту сынгъан гёгюрчюн,

Тас этип бары гючюн,

Гелип сув ёлгъа къона,

Языкъны гёре Нана.

Бары ишин унутуп,

Уьркютмей ону тута.

Тез уьге гелип ,таза

Бир чюпюрекни яза.

Байлай бутну киришлеп,

Яра йибере ишлеп.

Яшлар чабып гелелер,

Сув ичирип ,аш берип,

Бетин башын оьбелер.

Жогъан эшитип биле,

Алгъасап чабып геле,

Тилеп айта Нанагъа:

Жогъан:

Гёгюрчюнню сат магъа,

Муну этине оьлемен,

Айтгъан багьанг беремен.

Нана:

Бу чу сют акъ гёгюрчюн,

Аявлу яшлар учун.

Мендей бу да анадыр,

Балары боладыр.

Муну сатма къоймасман,

Нас байлыгъынг сагъадыр!

Гёгюрчюн къанат къагъа

Балаларына багъа;

Гёгюрчюн:

Эпсиз эдим ,эпли этген

Кепсиз эдим ,кепсиз этген

Анагъа не этейим?

Къоймасман ону тегин!...

Къаладагъы сагьат да

Булай дей гьар сагьатда:

Сагьат:

Яшлар яшлар ,бавлар,

Яшамасын баавлар!

Жогъан:

Магъа да чачмакъ учун,

Урлукъ берсе гёгюрчюн,

Чачарман харбуз болар,

Нанадагъы байлыкъны

Барын къайтарып алар.

Барында магъа берер.

Яшлар да ону гёрер.

Яшлар бирче:

Шолай гёрсете гючюн

Бизин сют акъ гёгюрчюн,

Яхшыгъа эте яхшылыкъ

Ямангъа эте къаршылыкъ.

4.Беклешдирив:

Яшлагъа гечилген дарсны англатмакъ.

5.Дарсны натижасын чыгъарыв:

а) А.Гьажаматов кимдир?

б) А.Гьажаматовну гьакъында сиз нени билдигиз бугюн?

в) «Яхшыгъа эте яхшылыкъ

Ямангъа эте къаршылыкъ »деген сёзлер булан автор нени айтма сюе.

в) Гечилген дарсны ушатдыгъызму?

5.Уьйге иш:

Охумакъ ва чебер къайдада хабарламакъ.

5-нчи клас.

Тема: Абдулмежит Межитов «Юртну ийиси».

Мурады: 1) Охувчуланы А.Межитовну шиърусу булан таныш этмек;

2) Яшланы авуз тилин оьсдюрмек;

3) Чебер охув мердешлерини уьстюнде ишлемек;

4) Къумукъ тилге сюювюн артдырмакъ.

Къурал: китап, компьютер, презентация, сурат, дарман отлар, гьар тюрлю мурапалар.

Дарсны барышы:

1.Низамгъа тартыв

Слайд 1

2.Къумукъланы гимни.

Слайд 2

3.Чечеген ёмакъ.

Дагъыстанда яшайгъан,

Кёп тиллеге ошайгъан,

Бал татыгъан гьар сёзю,

тавларындан кёп тюзю,

Пагьмулу миллет оьзю,

Къолда беш бармакъ йимик,

Атында беш гьарп бола.

Терсине охусанг да,

Аты шо кюйде къала.

Къайсы миллетдир яшлар?

Ким жавап берме башлар?

Вагьит Атаев. (КЪУМУКЪ)

4.Уьйге берилген ишни сорав.

Слайд 3

- Гетген дарс сиз нени гьакъында сёйледигиз? (Ватанны)

- Ватан деген недир?

- Дагъы да недир Ватан деген?

- Ватан деген дагъы да не затдыр?

- Шагьар деген недир? Юрт деген недир?

- Яшлар, юртну шагьардан не башгъалыгъы бар? (Юртдагъы уьйлер алаша, шагьардагъы уьйлер бийик. Юртда бавлар, тавлар, оьзенлер бар. Шагьарда троллейбуслар юрюй, )

- Орамлары нечикдир юртну да, шагьарны да? (генг-тар)

- Бийик – алаша деген сёзлер нени англата. Языв дарсда сиз гечгенсиз оланы(КЪАРШЫДАШЛАР)

-Сизин ватаныгъыз, яшлар, шагьар. Бир-биревлени ватаны юрт.

5. Лакъырлашыв оьтгерив

-Табиат дарсларда сиз гечгенсиздир отланы. Нечик отланы билесиз?

- оланы атларын эсибизге салайыкъ гьали. (бакъаяпыракъ, гийигот, тавмичари, ётелбалам)

- Сиз оланы гергенмисиз, билемисиз?

Слайд 3

Суратларын гёрсетмек.

Шу дарман отлар нечик сёзлердир? (къошма)

Нече тамурдан этилген?

(Муаллим дарман отланы гёрсете, яшлар атларын айтма тарыкъ)

Слайд4

6.Ял алыв мюгьлет

Арыдыкъ – эретурдукъ,

Ари – бери бурулдукъ,

Артгъа – алгъа иелдик.

Къолубуз белге салып

Эки якъгъа чюелдик.

Сонг бир ерде атылдыкъ,

Чонкъайдыкъ, эретурдукъ,

Бир – эки харс да урдукъ.

Ял алгъаныкъ да таман.

Аста булан олтурдукъ.

6. Янгы дарс

Слайд5

Абдулмежит Межитовну гьакъында бир-нече сёз.

Шиъруну муаллим чебер охуй.

- Шиъруда сизге нечик сёзлер англашылмай, табыгъыз гьали?

(англашылмайгъан сёзлени уьстюнде иш гёрюв)

Слайд 6

Гётерме – сарай, чулан

Чюй - гвоздь

Бакъаяпыракъ чебрец

Тавмичари - тмин

Аткъулакъ - щавель

Ётелбалам - калина

Генгюнгню – настроение

7. Охувчуланы чебер оувуна тергев берив.

-Шу шиъругъа гёре нечик соравлар салма болар эдигиз сиз?

1.Язда салкъын болуп, къышда исси болагъан не ердир о? (гётерме)

2.Нелер къагъылгъан гётермени тамына? (чюйлер, дарман отлар)

3.Къайсы дарман отланы атлары эсгериле бу шиъруда? (табыгъыз, охугъуз)

4.Дадай о отланы не эте? (табып, гьайын эте)

5.къуругъанда отланы тюслери нечик бола? (непти, боямыш)

6.Гётермеде нечик ийис геле дей?

7.Сизин барму шолай гётермегиз?

8. Оюн. «Айтывланы жыймакъ»

Слайд7

Ватанны гьакъында айтывлар.

-Ата юртда хан болмас. (В отчем ауле хана (для аульчанина не бывает)т.е. он свободен, имеет опору)

- Ватанын сатгъан, атасын сатар. (Продавший Родину, продаст и своего отца)

- Халкъ бириксе, эл тувар. (если народ объеденится, страна (государство) сложится)

Билимни гьакъында

-Башда илму кёкде гюн йимик. (Знания в голове подобны солнцу на небе)

-Баш сав буса, бёрк табулар. (Если голова цела, папаха найдется)

-Кёп яшагъан кёп билмес, кёпню гёрген (охугъан) кёп билер. (Не тот много знает, кто много прожил, а тот, кто много видел)

9. Дарман отланы билдик. Гьали дармангъа гьисапланагъан мурапаланы эсге алайыкъ.

- Нечик тюрлю мурапаланы атларын сиз билесиз. (мурапаланы ашама берив, татывундан билерми экен неден этилген мурапа экенин)

Слайд 8

10. Кроссвордну чечив.

Солдан онгъа:

Атылагъан савут.

Автомобильге, самолетгъа, поездге минегенде гёрсетеген документ.

Совхозну, колхозну гьайванларын сакълайгъан ер.

Уьсден тюпге:

Бутну бир ери.

Къатты темир.

Къумач

11. Рефлексия:

-Бугюн дарсда не янгы зат алдыгъыз оьзюгюзге?

-Дарман отланы къайсылары эсигизде къалды?

1. Уьйге иш: шиъруну гёнгюнден уьйренмек.