Россия, Якутск
СДЕЛАЙТЕ СВОИ УРОКИ ЕЩЁ ЭФФЕКТИВНЕЕ, А ЖИЗНЬ СВОБОДНЕЕ
Благодаря готовым учебным материалам для работы в классе и дистанционно
Скидки до 50 % на комплекты
только до
Готовые ключевые этапы урока всегда будут у вас под рукой
Организационный момент
Проверка знаний
Объяснение материала
Закрепление изученного
Итоги урока
Была в сети 20.12.2022 19:23
Павлова Софья Егоровна
учитель начальных классов
65 лет
2 750
22 521 
Местоположение
Специализация
Рассказать о сайте
Рабочая программа по предмету "Якутский язык", 3 класс
Категория:
Начальные классы
30.11.2022 08:14
Рабочая программа по предмету "Якутский язык", 3 класс.
Просмотр содержимого документа
«Рабочая программа по предмету "Якутский язык", 3 класс»
Быьаарыы сурук
Программа үгэс буолбут үөрэхтээһин тупсарыллыбыт систематыгар олоҕурар. Билии, сатабыл уонна үөрүйэх кээмэйэ үөрэх стандартын ирдэбилигэр сөп түбэһэр.
Тереебут тыл, федеральнай государственнай уерэх стандартын (ФГОС) ирдэбилинэн, уопсай уерэхтээьин булгуччулаах чааьыгар киирэн, базиснай уерэх былааныгар (федеральнай) миэстэтэ, уерэтиллэр чааьа чопчу ыйыллан уерэтиллэр таьыма урдээтэ. Алын суьуех оскуола таьымыгар тереебут тылы уерэх предметин быьыытынан уерэтиигэ тумук ирдэбили эмиэ федеральнай государственнай уерэх стандарта суруннуур.
Ити ааттаммыт докумуон быьыытынан, начаалынай уорэхтээьин таьымыгар нуучча уонна торообут тылы уорэтиигэ тэн таьымнаах тумук ирдэнэр. Тереебут тыл атын уерэх предметтэрин кытта бииргэ о5о личность быьыытынан сайдыытын хааччыйыахтаа5а этиллэр, ону сэргэ урукку еттугэр ирдэммэт сана булгуччулаах ирдэбили - уерэнээччигэ уерэх дэгиттэр дьайыыларын инэриини киллэрэр.
Оскуола5а тереебут тыл предметэ баьылыыр суолталаах. Бастакы суьуех оскуола5а тереебут тыл туерт сыл устата уерэтиллэр. Тереебут тылы уерэтии олох сана ирдэбилигэр эппиэттиир, билинни о5о сайдыытын хааччыйар соруктаах. кыра кылаас о5ото ейдеен, сеп тэтимнээхтик таба аа5ара, суруйара, онтун ырытара, дьин чахчыны кытта тэннээн керере, санаатын сааьылаан этэрэ, кэпсиирэ, кэпсэтэрэ, тумуктуурэ бэйэтин тереебут тылын билэриттэн тутулуктаах.
Программа сурун сыала-соруга — тылынан уонна суругунан сананы сайыннарыы, ортоку суьуех оскуола5а саха тылын уонна литература курсун уерэтиигэ бэлэмнээьин. Манна биллэрэр, сайыннарар, иитэр сорук тэннэ дьуерэлэьэр.
Алын кылаастарга тереебут тылы уерэтии программата туерт сурун салаалаах:
грамота5а уерэтии;
аа5ыыга уерэтии;
фонетика, грамматика, таба суруйуу;
тылы сайыннарыы.
Хас биирдии салаа тылы туттуу туерт керунун (истии, санарыы, аа5ыы, суруйуу уеруйэхтэрин) дэгиттэр сайыннарар соруктаах.
Саха тылын уорэтии чааьа начаалынай уорэхтээьини суруннуур уопсай уорэхтээьин программатыгар (Примерная основная общеобразовательная программа начального общего образования) бэриллэр торуубут тылынан уорэнэр кылаастарга аналлаах базиснай уорэх былаанын 3 (уьус) барыйааныгар тирэ5ирэн быьаарыллар. Уорэх тэрилтэтэ бэйэтин уорэ5ин программатын, былаанын оносторугар онно баар булгуччулаах чааска киирбит предметтэр чаастарын тутуьара ирдэнэр. Онно эбии уорэх былаанын талар чааьыттан бэйэтэ корон, ханнык ба5арар предмеккэ чаас эбэрэ, эбэтэр атын предмети эбии уорэтэрэ конул.
Ити ыйыллар базиснай уорэх былааныгар нуучча уонна торообут тылы уорэтии чаастарын ахсаана тэннэнэн, ордук государственнай статустаах торообут тыл урдук таьымна уорэтиллэригэр усулуобуйа тэриллибитэ костор. Ону сэргэ торообут тылы уорэтии нуучча тылын уорэтиигэ тирэх буоларын ситиьэр туьуттан уорэх матырыйаалын аттарарга табыгастаах балаьыанньа уоскуур.
Уерэх былаанынан алын суьуех оскуола5а тереебут тылы уерэтиигэ барыта 542 ч. керуллэр. Ол иьигэр 3 кылааска — 136 чаас
Үерэх предметин уопсай ейдебулэ
(Общая характеристика учебного предмета)
Начаалынай оскуола5а тереебут тылы уерэтии предметэ атын уерэх предмэттэрин ортотугар уерэнээччи тылын-еьун уонна ейун-санаатын сайыннарар, сурун уерэнэр уеруйэ5и инэрэр кыа5ынан бас-кес балаьыанньаны ылар предмет буолар. Онон бу предмети уерэтии таьымыттан саха оскуолатыгар начаалынай уерэхтээьин уопсай туруга, уерэнээччи салгыы сурун оскуола5а ситиьиилээхтик уерэнэрэ тутулуктаах.
О5о начальнай оскуола5а уорэнэр сааьыгар билиитэ – коруутэ балысханных кэниир, тыла – оьо уонна ойо – санаата имигэстик сайдар, иэйиитэ уонна саныыр санаата судургутук олохсуйар буолан, торообут тылы бу кэмнэ кичэйэн уорэтии – норуот тыла чол туруктаах буоларыгар, кэнчээри ыччакка улуу нэьилиэстибэни тириэрдэргэ олус суолталаах.
Тереебут тылы уопсай уерэхтээьин алын суьуех таьымыгар уерэтии сыалын ус хайысха5а араарыахха сеп:
1) Уерэнээччигэ тереебут тыл туьунан билиини аан дойду туьунан научнай билии быстыспат сор5отун быьыытынан инэрии, тыл уерэ5ин сурун балаьыанньаларын билиьиннэрии, онно оло5уран, о5о билэр-керер, толкуйдуур кыа5ын сайыннарыы;
2) уерэнээччи дьону-сэргэни кытта тереебут тылынан бодоруьар уеруйэ5ин, сана (тыл) культурата киьи уопсай культуратын быстыспат сор5ото буоларын туьунан ейдебулгэ тирэ5ирэн, сана (тыл) араас керунэр (кэпсэтии, суруйуу, аа5ыы, ейтен айыы о.д.а.) уерэтэн, салгыы сайыннарыы;
3) уерэнээччигэ тереебут тыл норуот ытык ейдебуллэриттэн биирдэстэрэ буоларын быьыытынан ураты харыстабыллаах сыьыаны инэрии, хас биирдии киьи ийэ тылын сайыннарар иэстээ5ин ейдетуу;
Тереебут тылы начаалынай оскуола5а уерэтии сыала маннык сурун соруктары быьаардахха ситиьиллэр:
- дьону-сэргэни кытта бодоруьар сана (тыл) сурун керуннэрин уерэнээччигэ уерэх дэгиттэр дьайыыларын инэриини кытта бииргэ алтыьыннаран уерэтии;
- тыл (сана) - бодоруьуу сурун ньымата диэн тутаах ейдебулгэ тирэ5ирэн, уерэнээччи кэпсэтэр уонна санаатын толору этэр (тыл этэр), суруйар уеруйэ5ин сааьыгар сеп тубэьиннэрэн сайыннарыы;
- тыл уерэ5ин билиитигэр, сурук-бичик культуратын терут ейдебуллэригэр оло5уран, уерэнээччи тереебут тылын литературнай нуорматын тутуьарын, ал5аьа суох санарарын уонна суруйарын ситиьии;
- тыл уерэ5ин сурун салааларын (лексика, фонетика, морфология, синтаксис, тиэкис) туьунан уопсай ейдебулу инэриигэ тирэ5ирэн,уерэнээччи толкуйдуур дьо5урун сайыннарыы, сааьыгар сеп тубэьиннэрэн, ей улэтин дьайыыларыгар уерэтии;
- тереебут тылы билии, харыстааьын, сайыннарыы сурун ньымаларыгар уерэтии.
Саха оскуолатыгар нуучча тылын уорэнээччи торообут тылга ылбыт билиитигэр, инэриммит уоруйэ5эр уонна сатабылыгар тирэ5ирэн уорэтии – билигин олохсуйбут ойдобул, бастын учууталлар угэскэ кубулуйбут уорэтэр ньымала. Онно тирэ5ирэн, ФГУОС уорэнэргэ уорэтэр сурун балаьыаннатыгар уонна ирдэбилиглэр оло5уран, торообут тылга тирэ5ирэн нуучча тылын уорэтиини сана таьымна таьаарар кэм кэллэ.
Торообут тылы начаалынай оскуола5а уорэтии уорэнээччи нуучча тылын кэбэ5эстик ылынарын хааччыйар, нуучча тылыгар тыл уорэ5ин угус уопсай балаьыанньаларын хос эбэтэр уруттаан уорэтэри лаппа а5ыйатан, учуутал уорэх чааьын о5о нууччалыы санатын сайыннарыыга аныыр усулуобуйатын уоскэтиэхтээх. Онон саха оскуолатыгар нуучча тылын уорэтии хаачыстыбатын тупсарыыга усулуобуйа уоскэтии – торообут тылы уорэтии хос сыала-соруга.
Программа угэс буолбут уерэхтээьин тупсарыллыбыт систематыгар оло5урар. Билии, сатабыл уонна уеруйэх кээмэйэ уерэх стандартын ирдэбилигэр сеп тубэьэр.
Начаалынай кылааска саха тылын уерэтии о5о5о ытык ейдебуллэри (духуобунай сыаннастары) инэриигэ улахан суолталаах. Киьи аймах уйэлэртэн уйэлэргэ тутан илдьэ кэлбит ытык ейдебуллэрэ (духуобунай сыаннастара) тереебут тыл эгэлгэтигэр, кэрэтигэр сенеллер. Ол курдук уерэтии ис хоьоонугар тыл уерэ5ин сурун хайысхаларын сэргэ уруок, кэпсэтии (бодоруьуу) тиэмэтин, уерэтии матырыйаалын быьыытынан тереебут дойду, ийэ дойду, тереебут тыл, айыл5а, улэ, терут дьарык, ыал, дьиэ кэргэн, айымньы уонна кэрэ эйгэтэ, кенул, кырдьык, утуе санаа, киьи аймах, аан дойду омуктарын тылларын уонна культуратын эгэлгэтин курдук ытык ейдебуллэр (духуобунай сыаннастар) киириэхтээхтэр.
Yерэх былааныгар уерэх предметин миэстэтэ (описание места учебного предмета)
Уерэх федеральнай базиснай былаанын барыйааныгар оло5уран, саха оскуолатын начаалынай кылаастарыгар тереебут тылы уонна литературнай аа5ыыны уерэтиигэ барыта холбоон нэдиэлэ5э 21 чаас бэриллэр:
3 кылааска – 6 чаас (тереебут тылы уерэтиигэ – 4 чаас, аа5ыы уруога – 2 чаас ),
3 кылааска сылга 135 чаас: 1 чиэппэр – 36 чаас, 2 чиэппэр – 28 чаас, 3 чиэппэр – 38 чаас, 4 чиэппэр – 33 чаас.
4. Ытык ейдебуллэри инэрии, уерэх сатабылларын сайыннарыы, тустаах уерэх предметин уерэтии тумуктэрэ (Личностные, метапредметные, предметные результаты освоения учебного предмета)
Ытык ейдебуллэри инэрии тумугэ (личностные результаты)
Саха тылын оскуола5а уерэтии кэмигэр о5о маннык ытык ейдебуллэри (духуобунай сыаннастары) инэриннэ5инэ тереебут тыла сайдарыгар бэриниилээх, эппиэтинэстээх буоларыгар, бэйэтин кыа5ын толору туьанарыгар эрэниэххэ сеп.
Тереебут тыл - омугу сомо5олуур тыл буоларын ейдуур.
Тереебут тыл терут айылгыта, уйэлээх угэьэ, этигэн кэрэтэ норуот тылынан уус-уран айымньытыгар уонна уус-уран литература5а сенмутун билэр.
Тереебут тылын сайыннарар, кэлэр келуенэ5э тириэрдэр ытык иэстээьин, ийэ тыл уйэлэргэ чол туруктаах буоларыгар тус оруоллаа5ын ейдуур.
Тереебут тыл иитиллэр, уерэнэр, айар-сайдар тыл буоларын итэ5эйэр.
Тереебут тыл элбэх омук алтыьан бииргэ олорор кэмигэр, икки (элбэх) тылланыы усулуобуйатыгар хас биирдии киьиттэн харыстабыллаах сыьыаны эрэйэрин ейдуур.
Yерэх сатабылларын сайыннарыы тумугэ
Бэйэни салайынар-дьаьанар сатабыл.
*Тылын сайыннарар сыалы-соругу таба туруорунар, сатаан былаанныыр, туох ханнык тумуккэ кэлиэхтээ5ин быьа холоон билэр. Тугу билэрин-билбэтин, тугу ситэри уорэтиэхтээ5ин арааран ойдуур. Сылга бииртэн итэ5эьэ суох торообут тылга аналлаах бырайыактарга кыттар (тус бырайыага, коллективнай бырайыак) улэлиир.
* «тылы» сэрэйэр дьо5уру сайыннарыы. (языковое чутье, чувство языка) сайыннарыы. Бэйэтин сааьыгар соп тубэьэр тиэкискэ, уорэппит матырыйаалын сунньунэн тыл литературнай нуормата санарар эбэтэр суруйар киьи тылыгар тоьо сопко эбэтэр сыыьа туттулларын тута «сэрэйэн» билэр, итэ5эьин, ал5аьын быьаарар, коннорор, бэйэтин тылыгар-оьугэр тыл нуорматын ирдэбилин тутуьарга дьулуьар.
*тылын сайыннарар ба5аны уескэтии (потребность в совершенствовании собственной речи). Торообµт тылын бар5а баайын сыаналыыр, тыл кэрэтигэр умсугуйар, этигэн тыл кууьун, кыа5ын толору туьанарга, тылын - оьун бэйэтэ сатаан чочуйан, тупсаран, санаатын сиьилии этэргэ, кэпсииргэ дьулуьар.
* хонтуруолланыы. Хонтуруолланыы. Бэйэ санатын оруу кэтэнэр, корунэр, ал5аьа суох санарарга, санаатын ыпсаран, хомо5ойдук этэргэ кыьаллар.
Билэр-көрөр сатабыл. Сүрүн үөрэнэр сатабыл.
*Yлэ сыалын-соругун таба туруорунуу. Торообут тылын уорэтэригэр сыал-сорук туруорунан кодьуустээхтик улэлиир.
*Билиини-керууну кэнэтэр араас матырыйааллары туьаныы. Сахалыы уорэх-наука литературатыттан (тылдьыттартан, ыйынньыктартан, энциклопедиялартан, араас кинигэттэн) туьааннаах информацияны, билиини добонук булар, бэлиэтэнэр, тумэр, ситимниир араас ньыманы табыгастаахтык туьанар. Сахалыы тахсар о5о5о аналлаах республика, улуус, оскуола хаьыаттарын-урунаалларын («Кэскил», «Чуораанчык» о.д.а.) тиьигин быспакка аа5ар, радионан, телевизорынан сахалыы биэриилэри сэргээн истэр-корор, уорэ5эр, чинчийэр, айар улэтигэр кодьуустээхтик туьанар. Сахалыы уорэ5и сайыннарар Интернет-сайтартан туьалаах, наадалаах информацияны булан, сопко наардаан туьанар; тиэкиқи компьютерга сахалыы шрибинэн бэйэтэ тэтимнээхтик бэчээттиир; интернет нонуо сахалыы ыытыллар араас тэрээьиннэ торообут тыл литературнай нуорматын тутуьан, кохтоохтук кыттар.
* Билиини сааһылааһын. Сана билии ыларга баар билиитигэр тирэ±ирэр. Атын предметтэргэ ылбыт билиитин сатаан ситимниир (интеграция знаний).
* Тобулук өйү сайыннарар үөрүйэхтэр. Торообут тыл оскуола5а о5ону сайыннарар уорэх тутаах салааларыттан (предметтэриттэн) биирдэстэрэ. Онон уорэнээччи саха тылын уорэтэр кэмигэр уорэнэргэ торут буолар ой улэтин сурун уоруйэхтэрин баьылыыр.
Саха тылын лингвистическэй матырыйаалыгар тирэ5ирэн, ой улэтин араас дьайыыларын кэбэ5эстик толорор: тэннээьин (сравнение), ырытыы (анализ), холбооьун (синтез), тумуктээьин (обобщение), (сериация), ханыылатан сааьылааьын (классификация), майгыннатыы (аналогия), сааьылаан ситимнээьин (систематизация). Итини сэргэ араас тойоннуур ньыманы (индукция, дедукция) табыгастаахтык туьанан дьону итэ5этэр, ылыннарар курдук санаатын сааьылаан этэр уоруйэ5э сайдыбыт.
* Рефлексия. Сыалы-соругу ситиьэр ньымаларын уонна усулуобуйаларын тоьо сопко талбытын сыаналыыр. Улэ хаамыытын хайдах салайан иьэрин кэтээн корор. Улэ тумугун дьон интэриэьин, бол5омтотун тардар курдук сахалыы кэпсиир.
* Бэлиэни – символы туһанар уеруйэхтэр. Дор5оон (буукуба), тыл, этии чилиэннэрин, тиэкис анал бэлиэлэрин сатаан туьанар. Анал бэлиэлэринэн тыл, этии, тиэкис моделын онорор. Бэриллибит моделга тирэ5ирэн, тылы, этиини толкуйдуур, тиэкиьи айар. Этиини, тиэкиьи коннорорго анал корректорскай бэлиэлэри сатаан туьанар. Лингвистическэй билиини араас таблица, схема, модель, диаграмма комотунэн кордорор. Таблицанан, схеманан, моделынан, диаграмманан кордоруллубут лингвистическэй билиини ойдуур уонна кэпсиир.
Бодоруһар сатабыл.
Бииргэ үлэлиир үөрүйэх. Бииргэ улэлиир уоруйэх. Дьону кытта бииргэ алтыьан уорэнэр, улэлиир араас ньыманы баьылаабыт (пааранан, боло5унэн, хамаанданан о.д.а). Саастыылаахтарын, улахан дьону кытта айымньылаах алтыьыы туругар кэбэ5эстик киирэр (продуктивное взаимодействие), биир сыаллаах-соруктаах дьонун кытта таьаарыылаахтык, кодьуустээхтик улэлиир уоруйэхтээх (продуктивное сотрудничество).
Кэпсэтэр үөрүйэх. Кэпсэтии уратыларын ойдуур, табан кэпсэтэр. Кэпсэтэр киьитин убаастыыр, сэнээрэр, санаатын бол5ойон истэр, ылынар. Ханнык ба5арар эйгэ5э кэпсэтэригэр дьон боломтотун тардар, сэргэхситэр, сонур5атар, ко5улуур сатабылы табан туьанар. Кэпсэтэр кэмнэ бэйэ корбутун, истибитин, аахпытын сиьилии сэьэргиир. Дьон ойдоспот, тыл тылга киирсибэт буолар торкоттэрин соптоохтук сыаналыыр, сатаан ырытар, ойдоьуу суолун добоннук тобулар.
Кэпсэтии сиэрин тутуһар үөрүйэх. Кэпсэтии сиэрин (речевой этикет) тутуьар уоруйэх. Дьону кытта алтыьыыга кэпсэтии сиэрин тутуьар, туттан-хаптан бодоруьуу ньымаларын тоҕоостоохтук туттар. Сахалыы дорооболоьор, билсиьэр, быраьаайдаьар, кордоьор, бырастыы гыннарар, буойар, телефонунан кэпсэтэр о.д.а. угэстэри инэриммит, куннээ5и оло5ор оруу туттар.
Тустаах уерэх предметин уерэтии тумугэ
Саха тылын литературнай нуорматын (орфоэпическэй, лексическэй, грамматическай) тутуьар. Дор5оону, буукубаны, тыл суьуе5ун, сана чааьын, этии чилиэнин, судургу этиини булар, быьаарар, наардыыр.
Сахалыы таба суруйуу, сурук бэлиэтин быраабылаларын тутуьар.
Тиэкис ейдебулун, бэлиэтин билэр (темата, сурун санаата, аата, эпиграф, тутула, этиилэрин ситимэ).
Саныыр санаатын сааьылаан, дьонно ейденумтуетук, тиийимтиэтик этэр, тиэкис тутулун тутуьан суруйары сатыыр.
Тиэкис тииптэрин сэьэргээьин, ойуулааьын, тойоннооьун диэн араарар.
Монолог (сэьэргиир, ойуулуур, тойоннуур) уонна диалог (кэпсэтии, санаа уллэстии, ыйыталаьыы о.д.а.) арааьын сатаан туьанар.
Бэйэ санатын (тылынан, суругунан) сатаан хонтуруолланар, тиэкиьин ис хоьоонун, тылын-еьун сыаналанар, ал5астарын булар, чочуйар, тупсарар.
5.Уерэх предметин ис хоьооно
(Содержание учебного предмета)
Начаалынай оскуола5а тереебут тылы уерэтии уопсай уерэхтээьин систиэмэтигэр саха тылын уерэтэр предмет быстыспат сор5ото, «Филология» уерэх уобалаьыгар терут буолар сурун куурус буолар. Онон уерэтии сыала-соруга, тутула, ис хоьооно уонна тумук ирдэбилэ урдуку кылаастарга тереебут тылы сэргэ атын филологическай предметтэри уерэтиини кытта алтыьыннаран-ситимнээн торумнанар.
Тереебут тылы начаалынай оскуола5а уерэтии маннайгы кылааска «Бодоруьуу култуурата» диэн сана киирэр салааттан са5аланар, ол кэнниттэн «Грамота5а уерэтии» диэн угэс буолбут аа5арга уонна суруйарга уерэтэр салаа «Аа5арга уонна суруйарга уерэнэбит» сана аатынан уерэтиллэр. Бу кэмнэ уерэх былааныгар тереебут тыл уонна литературнай аа5ыы чаастара бииргэ бэриллэллэр. «Аа5арга уонна суруйарга уерэнэбит» салаа кэнниттэн биирдэ тереебут тыл уонна литературнай аа5ыы предметтэрэ тус-туспа уерэтиллэллэр. Ити кэмтэн ыла начаалынай оскуола5а тереебут тыл предметин сурун ис хоьоонун тиhиктээхтик уерэтии са5аланар.
Тереебут тылы начаалынай оскуола5а уерэтии ис хоьоонун сурун хайысхалара уерэтии тумук ирдэбилин уонна сыалын-соругун ситиьэргэ аналлаах тутаах научнай балаьыанньалартан таныллар. Ити ирдэбилгэ оло5уран, тереебут тылы уерэтии ис хоьоонугар маннык сурун научнай хайысхалар киирэллэр:
Бодоруьуу культурата;
Сана керунэ (виды речевой деятельности): истии, санарыы, аа5ыы, суруйуу;
Тыл уерэ5ин тутаах салааларын туьунан уопсай ейдебулэ: фонетика, лексика, морфология, синтаксис;
Сурук культурата: таба суруйуу уонна сурук бэлиэтэ;
Ситимнээх сананы сайыннарыы (тиэкис туьунан сурун ейдебул).
Сурун хайысхаларга киирбит тиэмэлэр ис хоьоонноро начаалынай оскуола уерэнээччитин сааьын уратытын, ейун-санаатын кыа5ын, билэр-керер дьо5урун учуоттаан таныллыахтаахтар.
Бодоруьуу культурата
Дьону кытта бодоруьуу араас керунэ:
кэпсэтии,
cэhэргэhии,
субэлэһии,
cепcеhуу.
Тылы бодоруhуу сурун ньыматын быhыытынан арыйыы: бодоруhууга сана (вербальные средства общения) уонна туттуу-хаптыы (невербальные средства общения) суолтата. Санарыы уонна истии культуратын, кэпсэтии сиэрин тутуьуу.
Сана керунэ: истии, санарыы, аа5ыы, суруйуу
Истии. Дьону кытта бодоруьууга (кэпсэтиигэ) истии культуратын тутуьуу. Кэпсэтии сыалын-соругун, дьон этэр санаатын, кэпсэтии ис хоьоонун ейдееьун. Сахалыы араас тиэкиьи истии, сурун ис хоьоонун, бол5ойуллуохтаах тугэннэрин истэн сиьилии ылыныы, истибиккэ оло5уран тус санааны уескэтии. Истибиттэн туьааннаа5ы, суолталаа5ы сурунуу, былаан оноруу, анал бэлиэлэри туьанан, ис хоьоонун, тутулун схеманан кердеруу.
Аа5ыы. Сахалыы араас тиэкиьи сахалыы сана интонациятын, терут дор5оон этиллиитин тутуьан, тэтимнээхтик аа5ыы. Тиэкиьи туох сыаллаах-соруктаах аа5артан керен, аа5ыы араас керунун сатаан туьаныы (уорэтэр аа5ыы, билсиьэр ааьыы, сорудахтаах аа5ыы о.д.а.). Аа5;ыы кэмигэр тиэкис сурун санаатын ейдееьун, наадалаах, туьалаах информацияны араарыы. Аахпыт тиэкис сурун ис хоьоонугар тус сыанабылы (сыьыаны) сатаан этии. Тиэкистэн синонимы, сомо5о домо5у, туелбэ тылы, ойуулуур-дьуьуннуур ньыманы туттуу бастын холобурун булуу, анаан бол5ойуу, аахпыты кэпсииргэ туьаныы. Аа5ыллар тиэкистэн билбэт, ейдеебет сана тылларын тылдьыттан булар. Автор санаатын, иэйиитин биэрэригэр тиэкис тутулун, этии арааьын хайдах туьаммытын быьаарыы. Аа5ыыга тиэкис интонациятын, туонун сурун санаа5а сеп тубэьиннэрэн таба тайаныы.
Санарыы (дор5оонноох сана). Кэпсэтии сиэрин, санарыы культуратын тутуьуу. Дьону кытта табан кэпсэтии. Кэпсэтиини то5оостоохтук ке5улээьин, са5алааьын, сал5ааьын, тумуктээьин. Саныыр санааны толору, сиьилии тириэрдэр инниттэн кэпсэтии сыалыгар-соругар, ис хоьоонугар сеп тубэьэр сахалыы тылы-еьу, ойуулуур-дьуьуннуур ньымалары таба туьаныы. Санарыы кэмигэр туттуу-хаптыы бэлиэтин (невербальное общение) то5оостоохтук туттуу. Сана тиибин арааьын (ойуулааьын, сэьэргээьин, тойоннооьун) туттан тыл этии. Кэпсэтии, тыл этии тугэниттэн дор5оону кууьурдэн-сымнатан, урдэтэн-намтатан, уьатан, куолас толбонун, эгэлгэтин туьанан истээччигэ тус сыьыаны, иэйиини тириэрдии. Этэр санааны сааьылаары эбэтэр тустаах ейдебулу истээччигэ тоьо5олоон тиэрдээри то5оостоох миэстэ5э анал тохтобуллары (паузаны) сатаан туьаныы. Тугэниттэн керен, санарыы тэтимин сепке талыы.
Суруйуу (суругунан сана). Сурук-бичик культуратын тутуьуу. Тупса5ай буочарынан, ыраастык суруйуу. Тиэкиьи устуу, истэн суруйуу (диктант). Саныыр санааны суругунан сиьилии тириэрдии. Аахпыттан суруйуу (изложение). Дьиэ кэргэн, чугас до5ор, таптыыр дьарык, айыл5а, кыыллар тустарынан, ону таьынан аахпыт айымньы, хартыына, киинэ ис хоьоонун, экскурсия5а, выставка5а сырыытын туьунан тэттик тиэкистэри суруйуу (ойтон суруйуу). Суругунан улэ5э сомо5о домо5у, синоним тыллары, онтон да атын сахалыы ойуулуур-дьуьуннуур ньымалары туттуу. Тиэкис тутулун, сахалыы таба суруйуу, сурук бэлиэтин быраабылатын тутуьуу.
Тыл үөрэҕэ
Тереебут тылбыт - саха тыла. Саха омук уескээбит, сайдыбыт историята. Саха тыла — туур тыла. Саха тылын уруулуу тыллара. Тереебут тыл киьи оло5ор суолтата.
Дор5оон уонна таба санарыы. Сана дор5оонун ейдебулун, сахалыы дор5оон арааьын билии. Тереебут тылын дор5ооннорун, ордук чуолаан сахалыы ураты дор5ооннору (уьун-кылгас аьа5ас уонна хоьуласпыт, сэргэстэспит, маарыннаьар бутэй дор5ооннору, дифтоннары, һ, нъ, мурун j, 5 дор5ооннору), арааран истии, чуолкайдык, таба санарыы нуорматын тутуьан санарыы. Саха тылыгар киирии тыллары уксун сахатытан, аьа5ас дордооннор дьуерэлэhиилэрин сокуонун тутуhан санарыы. Тылы дордоонун састаабынан ырытыы.
Лексика. Норуот тылын туьунан уопсай ейдебулу, терут уонна киирии тыл уратыларын билии. Литературнай тыл суолтатын билии, нуорматын тутуьуу. Тыл лексическэй суолтатын быьаарыы. Хомуур суолталаах, туелбэ тыл, биир уонна элбэх суолталаах тыллар, кеспут суолталаах тыллар, омоним, антоним, синоним (харыс тыллар, сомо5о тыллар, метафоралар) ейдебуллэрин билии, тиэкистэн булуу, санарар сана5а сепке туттуу. Быьаарыылаах тылдьыт арааьын сатаан туьаныы, тыл суолтатын тылдьыттан булан быьаарыы.
Графика. Сурук сайдыытын бэлиэ тугэннэрин билсии, киьи оло5ор суолтатын ейдееьун. Сахалыы сурук-бичик сайдыытын историятын билии. Дордоон буукубаларын билии, таба ааттааьын. Буукубалары суруллар ньымаларынан холбоон, ыраастык, тэтимнээхтик илиинэн суруйуу. Сурукка туттуллар атын бэлиэлэри, ейдебуллэри (абзац, тылы кеьеруу бэлиэтэ, тыл икки арда (пробел)) сепке туттуу. Сахалыы алпаабыт бэрээдэгин билии. Араас тылдьытынан, ыйынньыгынан, каталогунан улэлииргэ алпабыыты сепке туьаныы. Компьютерга сахалыы шрибинэн, тиэкиьи тэтимнээхтик бэчээттээн суруйуу.
Морфология. Тыл састааба диэн ейдебулу, тыл уларыйар уонна уескуур ньыматын билии. Сана чааьын туьунан уопсай ейдебулу билии. Сана чаастарын беле5е: ааттар (аат тыл, да5аапын аат, ахсаан аат, солбуйар аат), туохтуурдар (аат туохтуур, сыьыат туохтуур, тус туохтуур), сыьыат, кеме сана чаастара. Тылы састаабынан ырытыы (тыл оло5о, сыьыарыыта). Тыллары сурун бэлиэлэринэн (грамматическай халыыптарынан) белехтееьун, ырытыы. Санарар сана5а тыл литературнай нуорматын тутуьуу.
Синтаксис. Этии уонна тыл ситимэ уратыларын, этии арааьын (сэьэн, ыйытыы, кууьурдуу) билии. Тэнийбит уонна тэнийбэтэх этии, судургу уонна холбуу этии, сирэй сана, ойо5ос сана, диалог, туьулуу ейдебуллэрин билии, этиигэ, тиэкискэ арааран булуу, бэйэ этиитин толкуйдааьын. Этиини таба интонациялаан аа5ыы, сурукка сана дэгэтин сурук бэлиэтинэн араарыы. Этии чилиэнинэн ырытыы.
Сурук – бичик культурата
Таба суруйуу. Таба суруйуу сурук-бичик культурата буоларын ейдееьун. Уьун аьадас дордооннору, дифтону, хоьуласпыт, сэргэстэспит, маарыннапар бутэй дор5ооннору, саха тылыгар киирии дор5ооннору таба суруйуу. Сахалыы араастык этиллэр тыллар таба суруллуулара тыл терут сокуоннарыттан тахсалларын, норуокка уеруйэх, угэс буолбут нуормаларыгар оло5уралларын ейдееьун, харыстабыллаахтык cыhыаннаhыы. Киэнник, элбэхтик туттуллар эбэтэр сахалыы этэргэ табыгастаах киирии тыллары сахатытан суруйуу; тылбаастанар эбэтэр саха тылынан бэриллэр кыахтаах нуучча тылларын сахалыы солбугунан биэрии; олохторо нууччалыы суруллар киирии тыллар сыьыарыыларын таба суруйуу.
Сурук бэлиэтэ. Сурук бэлиэтэ — тыл культуратын сор5ото буоларын, киhи этэр санаатын чуолкайдыырга, иэйэр иэйээни сурукка биэрэргэ, суругу-бичиги тупсарарга биллэр-кестер туьалаа5ын, тиэкис ардам-тардам барбатын, ыыллыбатын, биир сомо5о, сибээстээх буоларын хааччыйарын ейдееьун. Тылын ордук тупса5ай тутуллаах, этигэн, бэргэн буоларыгар сахалыы этии, сурук бэлиэтин арааьын (араарар, тоьо5олоон бэлиэтиир) сатабыллаахтык туттуу.
Ситимнээх сананы сайыннарыы
Туох сыаллаах-соруктаах санарарын-суруйарын чуолкай ейдеен (тема, сурун санаа), дьон ейугэр-санаатыгар тиийимтиэтик санаатын сааьылаан, араас тиэкистэри холкутук санарар-суруйар (истэн суруйуу, ойтон суруйуу о.д.а.). Тиэкис сурун санаатыгар оло5уран, тиэкиhи таба ааттыыр. Тиэкис тиибиттэн керен (сэьэргээьин, ойуулааьын, тойоннооьун), тиэкис тутулун тутуhар (киириитэ, сурун чааьа, тумугэ), былаанын онорор (кылгас, тэнийбит), кэрчик темаларга бытарытар. Тыл туттуллар уратытын, дэгэтин учуоттаан, сахалыы тутуллаах этиилэри (логичность речи), ойуулуур-дьуьуннуур ньымалары, тыл баайын (богатство речи) сепке туттар (уместность речи).
Аа5арга уонна суруйарга уерэнэбит
Саха тыла
3 кылаас (136 ч)
3 кылааска суругунан улэ кээмэйэ
Уерэнээччи кылааска суругунан толорор улэтэ (эрчиллиилэр, уерэтэр диктаннар, аахпыттан, айан суруйуу, о.д.а.) кылаастан кылаас аайы улаатан, тылын ахсаана элбээн иьэр. Быьа холоон нуорма маннык:
| Кылааьа | Аахпыттан суруйуу | Айан суруйуу |
| 3 | 80-100 | 1—1,5 сирэй |
|
|
|
|
3 кылааска диктант тиэкиьин кээмэйэ
| Кылааьа | Уерэтэр | Бэрэбиэркэлиир |
| 3 | 50-60 | 50-55 |
Сананы сайыннарыы
О5о тылын-еьун сайыннарыыга, санарар культуратын урдэтиигэ программа бигэ хайысханы тутуьар. Саха оскуолатын алын суьуех кылаастарыгар ситимнээх сананы сайыннарыы туох ханнык иннинэ тылынан кэпсиир уонна кэпсэтэр уеруйэ5и сайыннарартан тутулуктаах.
Бодоруьуу — кыра саастаах о5о киьини кытта кэпсэтэ уонна санаатын сааьылаан этэ уорэнэр уруога, ситимнээх санатын сайыннарар биир кодьуустээх хайысха. Программа5а кылаастарынан бэриллэр тиэмэлэр бэйэ-бэйэлэрин кытта ситимнээхтэр, сыл устата былааннаахтык ыытыллаллар.
Бодоруьуу
а) Истэр уонна тыынар органнар улэлэрин тупсарар, санарар органнар былчыннарын сайыннарар, куолаьы синньэтэ-соното, улаатыннара-куччата уерэтэр эрчиллиилэр. Тылы, этиини, хоЬоонунан тиэкиЬи чуолкайдык санарыы, ыксаабакка, тыыны сепке ылан, иЬиллэр гына, улаханнык санарарга уерэнии.
б) БодоруЬуу ейдебулэ, араастара. Араас ситуациялары кэпсэтиЬии,
ырытан быЬаарыы. Тыл культуратын билсиЬии.
в) Сана икки арааЬа: тылынан сана уонна суругунан сана. Сурук,
э5эрдэ арааЬа.
д) ТиэкиЬинэн улэ.
Бодоруьуу салаата — практическай. Араас сыаллаах-соруктаах задачалар, риторическай ситуациялар, оонньуулар.
Бодоруьуу тиэмэлэрэ уонна чааьа
3 кылаас (10 чаас)
Бодоруһуу арааһа. (1 ч).
То5о биьиги санарабытый (I ч).
Санара уорэнэбит (1 ч).
Истэргэ, аа5арга, суруйарга уерэнэбит (1 ч).
Утуе майгын — кетер кынатын (1 ч).
Сурук-бичик – саҥа култуурата
Ойуулааьыны уонна цитатаны туттуу (1ч).
8. Диалог уонна монолог (1ч).
9. Э5эрдэлээьин (1ч)
10.Тылдьыт — эн кемелеьееччун1(1 ч).
6.Учебнай - тематическай былаан
3 кылаас.
| № | Раздел аата | Чааьа | Суругунан улэ | Бэрэбиэркэлиир, хонтуруолунай улэ | Ал5а7ы кенн, хат | Бодор7уу | Барыта | ||
| диктант
| Изложение | Айар уруок | |||||||
| 1 | Иккис кылааска барбыты хатылааьын. Киирии эрчиллиилэр. | 3 | 1 | - | - | - | 1 | - | 5 |
| 2 | Дор5оон | 19 | 2 | - | - | 2 | 4 | 3 | 30 |
| 4 | Тыл. | 47 | 3 | 1 | 2 | 2 | 7 | 5 | 67 |
| 5 | Этии | 15 | 1 | - | 1 | - | 2 | 1 | 20 |
| 6 | Тумуктуур эрчиллиилэр | 7 | - | 1 | 1 | 1 | 3 | 1 | 14 |
|
| Барыта: | 91 | 7 | 2 | 4 | 5 | 17 | 10 | 136 |
Календарнай - тематический былаан
3 кылаас
| № | Уруок тиэмэтэ
| Тустаах үөрэх биридимиэтин үөрэтии түмүгэ (предметные УУД) | Үѳрэхсатабылларын сайыннарыы тумугэ (метапредметные УУД) | Чааһа | Күнэ-дьыла |
|
|
| |
| Былаан | Факт |
|
|
| |||||
| 1 чиэппэр |
|
|
| ||||||
| Иккис кылааска барбыты хатылааһын. Киирии эрчиллиилэр. (5 ч) |
|
|
| ||||||
| 1 | Икки буукубанан бэлиэтэнэр дорҕооннор. | Дорбооннор араастарын хатылааьын, таба суруйар дьо5ур суолтатын ейдетуу.Тыл дорҕоонун уонна буукубатын ахсаанын ырыта үөрэнии. | Билэр-керер сатабыллар. Сурун уерэнэр сатабыл. (познавательные УУД) Улэ сыалын-соругун таба туруорунар. Тереебут тылын уерэтэригэр сыал-сорук туруорунан кедьуустээхтик улэлиир.
Бэйэни салайынар-дьаьанар сатабыллар (регулятивные УУД) Тылын сайыннарар сыалы-соругу таба туруорунар, сатаан былаанныыр, туох- ханнык тумуккэ кэлиэхтээ5ин быьа холоон билэр. Тугу билэрин-билбэтин, тугу ситэри уерэтиэхтээ5ин арааран ейдуур. Сылга бииртэн итэ5эьэ суох тереебут тылга аналлаах бырайыактарга кыттан (тус бырайыага, коллективнай бырайыак) улэлиир.
| 1 | 02.09 | 02.09 |
|
|
|
| 2 | Тыл. Этии. | Этии ейдебулун хатылааьын, этиини сатаан ситимнээн онорор, таба суруйар дьо5уру сайыннарыы. | 1 | 03.09 | 03.09 |
|
|
| |
| 3 | Тиэкис | Тиэкиьи этиилэргэ араарарга, сепке аа5арга уерэтии, таба суруйар дьо5уру сайыннарыы.
| 1 | 05.09 | 05.09 |
|
|
| |
| 4 | Сэрэтиилээх диктант «Таабырын» | Таба суруйар дьо5уру сайыннарыы.Толкуйдуур, саҥарар, ырытар дьоҕуру сайыннарыы. | 1 | 07.09 | 07.09 |
|
|
| |
| 5 | Алҕаһы көннөрөр үлэ. | Бэйэ сыыЬатын кеннерер, хонтуруолланар усулуобуйаны тэрийии. | 1 | 09.09 | 09.09 |
|
|
| |
| Дорҕоон (30 ч) |
|
|
|
| |||||
| 6 | Дорҕоон уонна буукуба. Дорҕоон араастара. | Дор5оон араастарын хатылааЬын Тыл ханнык дор5ооннортон турарын истэн ырыта уерэнии.Тыл дорҕоонун схематын оҥорор сатабылы чиҥэтии | Билиини-керууну кэнэтэр араас матырыйаалы туьаныы. Сахалыы уерэх-наука литературатыттан (тылдьыттартан, ыйынньыктартан, энциклопедиялартан, араас кинигэттэн) туЬааннаах информацияны, билиини дебеннук булар, бэлиэтэнэр, тумэр, ситимниир араас ньыманы табыгастаахтык туьанар.
| 1 | 10.09 | 10.09 |
|
|
|
| 7 | Аһаҕас дор5ооннор, аһаҕас дорҕооннор араастара. | АҺа5ас дор5ооннору хатылааҺын. АЬа5ас дор5оон 3 арааЬын арааран истэр сатабылы чицэтии. Кылгас, уһун аһаҕас дорҕооннору чуолкайдык саҥара үөрэнии. | 1 | 12.09 | 12.09 |
|
|
| |
| 8 | Икки уһун аһаҕас дорҕоонноох уонна дифтоннаах тыллар. | Уьун, кылгас а/д таба суруйар дьо5уру сайыннарыы. Тыл аЬа5ас дор5ооннорун истэн ырыта уерэнии | 1 | 14.09 | 14.09 |
|
|
| |
| 9 | Илин-кэлин аһа5ас дор5ооннор Тылга аһаҕас дорҕооннор дьүөрэлэһиилэрэ. | Илин-кэлин аһа5ас дор5ооннор арааЬын арааран билии.Тылга аһаҕас дорҕооннор дьүөрэлэһиилэрин билии | Сахалыы тахсар о5о5о аналлаах республика, улуус, оскуола хаьыаттарын-сурунаалларын («Кэскил», «Чуораанчык», тиьигин быспакка аа5ар, араадьыйанан, телевизорынан сахалыы биэриилэри сэргээн истэр-керер, уерэ5эр, чинчийэр, айар улэтигэр кедьуустээхтик туьанар. Сахалыы уерэ5и сайыннарар интернет-сайтартан туьалаах, наадалаах информацияны булан, сепкэ наардаан туьанар; тиэкиьи компьютерга сахалыы шрибинэн бэйэтэ тэтимнээхтик бэчээттиир; интернет ненуе сахалыы ыытыллар араас тэрээьиннэ тереебут тыл литературнай нуорматын тутуьан, кехтеехтук кыттар.
БодоруҺан үѳрэнэр үѳрүйэх (коммуникативные УУ)
Дьону кытта бииргэ алтыҺан үѳрэнэр, үлэлиир (пааранан, бѳлѳҕүнэн, хамаанданан о.д.а.). Кэпсэтэр киҺитин сэҥээрэр, санаатын болҕойон истэр, ылынар, ыйытыы биэрэр. Тус санаатын сатаан этэр. Кэпсэтэр кэмҥэ кѳрбүтүн, истибитин, аахпытын туҺанан сиҺилии сэҺэргиир. Сахалыы дорооболоҺор, билсиҺэр, быраҺаайдаҺар, кѳрдѳҺѳр, телефонунан кэпсэтэр о.д.а. үгэстэри күннээҕи олоҕор туттар.
Билэр-керер сатабыллар. Сурун уерэнэр сатабыл. ( познавательные УУД) Улэ сыалын-соругун таба туруоруу. Тереебут тылын уерэтэригэр сыал-сорук туруорунан кедьуустээхтик улэлиир.
| 1 | 16.09 | 16.09 |
|
|
|
| 10 | Киирии хонтуруолунай диктант «Ыраас хаар» | Кылгас, уЬун aha5ac дор5ооннору, дифтону таба суруйуу Таба суруйар дьо5уру сайыннарыы | 1 | 17.09 | 17.09 |
|
|
| |
| 11 | Алҕаһы көннөрөр үлэ. | Бэйэ сыыЬатын кеннерер, хонтуруолланар усулуобуйаны тэрийии.Тыл схематын туһанан, кылгас, уһун аһаҕас уонна дифтонг дорҕоонноох тыллары таба саҥарыы уонна суруйары чиҥэтии. | 1 | 19.09 | 19.09 |
|
|
| |
| 12 | Бодоруһуу арааһа. | Ылбыт билиилэрин уонна сатабылларын чицэтии | 1 | 21.09 | 21.09 |
|
|
| |
| 13 | Бутэй дор5ооннор. Уос, тиис, тыл, мурун бүтэй дорҕоонноро. | Бутэй дор5ооннор араастарын хатылааьын, таба, бол5омтолоохтук суруйар дьо5урдарын сайыннарыы. | 1 | 23.09 | 23.09 |
|
|
| |
| 14 | Маарыннаһар бутэй дор5ооннор | МаарыннаЬар бутэй дорҕоонноох тыллары арааран истии, чуолкай саҥарыыДорҕоон уонна буукуба туох уратылаахтарын быһаара үөрэнии. | 1 | 24.09 | 24.09 |
|
|
| |
| 15 | Маарыннаһар бутэй дор5оонноох тыллар. | К,х,5,н, бүтэй дорҕооннору арааран истэ, саҥара уонна таба суруйа үөрэнии. | 1 | 26.09 | 26.09 |
|
|
| |
| 16 | Сэргэстэспит бутэй дор5ооннор | Сэргэстэспит бутэй дор5. хатылааьын, таба суруйар дьо5уру, бол5омтону сайыннарыы.Сэргэстэспит бүтэй дорҕоону сүһүөххэ таба араара үөрэнии. | 1 | 28.09 | 28.09 |
|
|
| |
| 17 | Тоҕо биһиги саҥарабытый | Тоҕо биһиги саҥарабытый? диэн тиэмэ5э бэйэ санаатын этэ уерэнииСаҥарар саҥаны, болҕомтону сайыннарыы. | 1 | 30.09 | 30.09 |
|
|
| |
| 18 | Хоһулаһар бүтэй дорҕооннор | Хоьуласпыт бутэй дор5ооннору хатылааьын, арааран истии, чуолкайдык саңарыы, таба суруйар дьо5уру сайыннарыы. Тылы дор5оонун састаабынан ырытыы. | 1 | 01.10 | 01.10 |
|
|
| |
| 19 | Хоһуласпыт, сэргэстэспит бутэй дор5оонноох уонна уһун аһаҕас дорҕоонноох тыллар. | Хоһуласпыт, сэргэстэспит бутэй дор5оонноох уонна уһун аһаҕас дорҕоонноох тыллары таба суруйуу | Ытык ейдебуллэри инэрии тумугэ (личностные результаты)
Саха тылын оскуола5а уерэтии кэмигэр о5о маннык ытык ейдебуллэри (духуобунай сыаннастары) инэриннэ5инэ тереебут тыла сайдарыгар бэриниилээх, эппиэтинэстээх буоларыгар, бэйэтин кыа5ын толору туьанарыгар эрэниэххэ сеп. Тереебут тыл — омугу сомо5олуур тыл буоларын ейдуур. Тереебут тыл терут айылгыта, уйэлээх угэьэ, этигэн кэрэтэ норуот тылы уус-уран айымньытыгар уонна уус-уран литература5а сенмутун билэр. Тереебут тылын сайыннарар, кэлэр келуенэ5э тириэрдэр ытык иэстээ5ин, тыл уэлэргэ чел туруктаах буоларыгар тус оруоллаа5ын ейдуур. Тереебут тыл иитиллэр, уерэнэр, айар-сайдар тыл буоларын итэ5эйэр. Тереебут тыл элбэх омук алтыьан бииргэ олорор кэмигэр, икки (элбэх) тылланыы усулуобуйатыгар хас биирдии киьиттэн харыстабыллаах сыьыаны эрэйэрин ейдуур.
| 1 | 03.10 | 03.10 |
|
|
|
| 20 | Икки хоһуласпыт бутэй дор5оонноох тыллар | Икки хоһуласпыт бутэй дор5оонноох тыллары таба суруйууТыл схематын туһанан, хоЬуласпыт бутэй дорҕоонноох тыллары таба саҥарыы уонна суруйары чиҥэтии. | 1 | 05.10 | 05.10 |
|
|
| |
| 21 | Хатылааһын, чиҥэтии “Хоһуласпыт, сэргэстэспит бутэй дор5оонноох” | Хоьуласпыт бутэй дор5ооннору хатылааьын, арааран истии, чуолкайдык, таба саңарыы нуорматын тутуЬан саңарыы, таба суруйар, кеьерер дьо5уру сайыннарыы. Тылы дор5оонун састаабынан ырытыы. | 1 | 07.10 | 07.10 |
|
|
| |
| 22 | Сэрэтиилээх диктант «Эһэ» | Хоьуласпыт бутэй дор5ооннору хатылааьын, таба суруйар, кеЬерер дьо5уру бэрэбиэркэлээЬинТолкуйдуур, саҥарар, ырытар дьоҕуру сайыннарыы. | 1 | 08.10 | 08.10 |
|
|
| |
| 23 | Алҕаһы көннөрөр үлэ. | Бэйэ сыыЬатын кеннерер, хонтуруолланар усулуобуйаны тэрийииТыл дорҕоонун схематын оҥорор сатабылы чиҥэтии. | 1 | 10.10 | 10.10 |
|
|
| |
| 24 | Киирии дорҕоон уонна буукуба. Сахалыы уонна нууччалыы этиллэр киирии тыллар. | Киирии аьа5ас дор5ооннор икки дор5оон ситимин бэлиэтииллэрин ейдетуу, таба суруйарга уерэтии, сепке аа5ар, суруйар дьо5уру сайыннарыы, предмеккэ интэриэьи тардыы. | Тылын сайыннарар ба5аны уескэтии (потребность в совершенствовании собственной речи). Тереебут тылын бар5а баайын сыаналыыр, тыл кэрэтигэр умсугуйар, этигэн тыл кууьун, кыа5ын толору туьанарга, тылын-еьун бэйэтэ сатаан чочуйан, тупсаран, санаатын сиьилии этэргэ, кэпсииргэ дьулуьар. Хонтуруолланыы. Бэйэ сацатын еруу кэтэнэр, керунэр, ал5аьа суох санарарга, санаатын ыпсаран, хомо5ойдук этэргэ кыЬаллар.
Бэйэни салайынар-дьаҺанар (организационные) үѳрэнэр үѳрүйэх. Учуутал кѳмѳтүнэн тѳрѳѳбүт тылын дьарыгар сыал-сорук туруорунар. Учуутал кѳмѳтүнэн үѳрэнэр соругу хайдах быҺаарары былаанныыр. Тугу билэрин-билбэтин арааран ѳйдүүр. Бэйэ оҥорбут үлэтин хонтуруоллана уерэнэр | 1 | 12.10 | 12.10 |
|
|
|
| 25 | Я, е, ё ю буукубалаах тыллар. | Бутэй дорбооннору сымнатар я, е, ё, ю киирии аьа5ас дор5ооннору таба суруйарга уерэтии, сепке аа5ар, суруйар дьо5уру сайыннарыы, | 1 | 14.10 | 14.10 |
|
|
| |
| 26 | Сэрэтиилээх диктант «Я,е, ё, ю буукубалаах тыллар» | Киирии аЬа5ас дор5ооннору арааран истии, таба суруйар, кеьерер дьо5уру сайыннарыы, бэрэбиэркэлээЬин | 1 | 15.10 | 15.10 |
|
|
| |
| 27 | Алҕаһы көннөрөр үлэ. | Бэйэ сыыЬатын кеннерер, хонтуруолланар усулуобуйаны тэрийии | 1 | 17.10 | 17.10 |
|
|
| |
| 28 | Саҥара үөрэнэбит | БодоруЬуу култууратыгар уерэнииСаҥарар саҥаны, болҕомтону сайыннарыы. | 1 | 19.10 | 19.10 |
|
|
| |
| 29 | Маарыннаһар бутэй дорҕоонноох тыллар | МаарыннаЬар дор5оонноох тыллары таба суруйарга уерэтии, сепке аа5ар, суруйар дьо5уру сайыннарыы | 1 | 21.10 | 21.10 |
|
|
| |
| 30 | Тыл кэннинээҕи бутэй дорҕоон иһиллэрэ | Тыл иннигэр, кэннигэр бутэй дор5оон сэргэстэЬиитин таба суруйууга эрчиллииТыл дорҕоонун схематын оҥорор сатабылы чиҥэтии. | 1 | 22.10 | 22.10 |
|
|
| |
| 31 | Сэргэстэспит бутэй дорҕоонноох нууччалыы суруллар тыллар | Сэргэстэспит бутэй дорҕоонноох нууччалыы суруллар тыллары таба суруйуу |
Билиини-кѳрүүнү хаҥатар араас матырыйаалы туҺаныы.
ТуҺааннаах информацияны учуутал ыйан биэрбит литературатыттан (тылдьыттартан, ыйынньыктартан, энциклопедиялартан) булар. Сахалыы тахсар оҕоҕо аналлаах хаҺыаты-сурунаалы («Кэскил», «Чуораанчык») ааҕар, телевизорынан сахалыы биэриилэри сэргээн керер.
| 1 | 24.10 | 24.10 |
|
|
|
| 32 | Хатылааһын “Бутэй дор5ооннор” | ц, щ, ф, в, ф дор5оонноох тыллары таба суруйарга уерэтии, сепке аа5ар, суруйар дьо5уру сайыннарыы таба суруйуу. Төрүт уонна киирии тыл уратыларын билии | 1 | 26.10 | 26.10 |
|
|
| |
| 33 | 1 –гы чиэппэри түмүктүүр хонтуруолунай диктант «Маҥнайгы композитор» | Чиэппэр устата грамматика5а ылбыт билиилэрин, таба суруйар дьо5уру бэрэбиэркэлээЬин. | 1 | 28.10 | 28.10 |
|
|
| |
| 34 | Алҕаһы көннөрөр үлэ. | Бэйэ сыыЬатын кеннеруу, хонтуруолланыы.Тыл дорҕоонун уонна буукубатын ахсаанын ырыта үөрэнии | 1 | 29.10 | 29.10 |
|
|
| |
| 2 чиэппэр |
|
|
| ||||||
| 35 | Түмүктүүр уруок. | Ылбыт билиилэрин уонна сатабылларын хатылааЬын, чицэтии | 1 | 07.11 | 07.11 |
|
|
| |
| Тыл (67 ч) |
|
|
| ||||||
| 36 | Тыл састааба. Тыл олоҕо, сыһыарыыта. Төрүт олох. Үөскээбит олох. | Тыл састаабын туьунан ейдебулу быьаарыы, тылы сепке ырытар, таба суруйар дьо5уру сайыннарыы, тылы сайыннарыы. | Торообут тылынан бодоруьан сана билиини ылар сатабыллар (коммуникативные УУД) Бииргэ улэлииргэ уеруйэх. Дьону кытта бииргэ алтыЬан уерэнэр, улэлиир араас ньыманы баьылыыр (пааранан, беле5унэн, хамаанданан, о.д.а). Саастыылаахтарын, улахан дьону кытта айымньылаах алтыьыы туругар кэбэ5эстик киирэр (продуктивное взаимодействие), биир сыаллаах-соруктаах дьонун кытта таьаарыылаахтык, кедьуустээхтик улэлиир уеруйэхтэнэр (продуктивное сотрудничество).
| 1 | 09.11 | 09.11 |
|
|
|
| 37 | Истэргэ, ааҕарга, суруйарга үөрэнэбит. | Тылы састаабынан ырытыы (тыл оло5о, сыкыарыыта). | 1 | 11.11 | 11.11 |
|
|
| |
| 38 | Сыһыарыы сыстарыгар тыл олоҕун тиһэх бүтэй дорҕооно уларыйара. | Сыһыарыы сыстарыгар тыл олоҕун тиһэх бүтэй дорҕооно уларыйарын кэтээн керуу, таба суруйуу.Тылы састаабынан ырытыыга эрчиллии | 1 | 12.11 | 12.11 |
|
|
| |
| 39 | Айар уруок . Өйтөн суруйуу «Мин сөбүлүүр дьарыгым» | «Мин сөбүлүүр дьарыгым» өйтөн суруйууга бэйэ санаатын сатаан сааЬылаан этии Толкуйдуур, саҥарар, ырытар дьоҕуру сайыннарыы. | 1 | 14.11 | 14.11 |
|
|
| |
| 40 | Алҕаһы көннөрүү. Хатылааһын. | Алҕаһы көннөрүүгэ улэСаҥарар саҥаны, болҕомтону сайыннарыы.Тылтан олоҕун уонна сыһыарыытын сатаан араарар үөрүйэҕи чиҥэтии. |
Кэпсэтэр уеруйэх. Кэпсэтии уратыларын ейдуур, табан кэпсэтэр. Кэпсэтэр киьитин убаастыыр, сэнээрэр, санаатын бол5ойон истэр, ылынар. Ханнык ба5арар эйгэ5э кэпсэтэригэр дьон бол5омтотун тардар, сэргэхситэр, сонур5атар, ке5улуур сатабылы табан туьанар. Кэпсэтэр кэмнэ бэйэ кербутун, истибитин, аахпытын сиЬилии сэЬэргиир. Дьон ейдеспет, тыл тылга киирсибэт буолар теруеттэрин септеехтук сыаналыыр, сатаан ырытар, ейдеьуу суолун дебеннук тобулар.
Кэпсэтии сиэрин (речевой этикет) тутуьар уеруйэх. Дьонукыттаалтыьыыгакэпсэтиисиэринтутуьар, туттан-хаптанбодоруьууньымаларын то5оостоохтук туттар. Сахалыыдорооболоьор, билсиьэр, быраьаайдаьар, кердеьер, бырастыыгыннарар, буойар, телефонунанкэпсэтэр, о.д.а. угэстэриинэриммит, куннээ5и оло5ор еруутуттар. | 1 | 16.11 | 16.11 |
|
|
|
| 41 | Сыһыарыы арааһа | -лар, -Ьыт, _лаах сыьыарыылар суолталарын билиЬиннэрии Уларыйбыт сыЬыарыыны кэтээн керуу, быЬаарыы | 1 | 18.11 | 18.11 |
|
|
| |
| 42 | Сыһыарыы арааһа | Сыһыарыы арааһын хатылааЬын. Тыл састааба диэн өйдөбулу, тыл уларыйар уонна уескуур ньыматын билии. | 1 | 19.11 | 19.11 |
|
|
| |
| 43 | Саҥа чааһа Саҥа чааһын өйдөбүлэ. | Предметтэр ааттарын, бэлиэлэрин, тугу гыналларын таба наардыырга уерэтии, тылы байытыы. Билиини бэрэбиэркэлээьин. | 1 | 21.11 | 21.11 |
|
|
| |
| 44 | Аат тыл. Ким? Туох? | Аат тыл ейдебулун быЬаарыы, аат тылы арааран билэр дьо5урдарын сайыннарыы, тылы сайыннарыы.Предмет аатыгар Ким? уонна туох? диэн ыйытыылары сөпкө туруора үөрэнии | 1 | 23.11 | 23.11 |
|
|
| |
| 45 | Чопчу предметтэр | Ыйытыы көмөтүнэн этиилэргэ ханнык сана чааһа буоларын быһаара үөрэнии | 1 | 25.11 | 25.11 |
|
|
| |
| 46 | Чопчу предметтэр | Чопчу предмети кердерер аат тыллары арааран билэ уерэнии. Ким? Туох? Ыйытыыга эппиэттиир тыллары арааран билии | 1 | 26.11 | 26.11 |
|
|
| |
| 47 | Айылҕа көстүүтүн аата | Предмет аата уопсай уонна анал ааттарга арахсарын туЬунан ейдебулу ицэрии | Бэлиэни-символы туьанар уеруйэхтэр.
Дор5оон (буукуба), тыл, этии чилиэннэрин, тиэкис анал бэлиэлэрин сатаан туьанар. Анал бэлиэлэринэн тыл, этии, тиэкис моделын онорор. Бэриллибит моделга тирэ5ирэн, тылы, этиини толкуйдуур, тиэкиьи айар. Этиини, тиэкиьи кеннерерге анал корректорскай бэлиэлэри сатаан туьанар. Лингвистическэй билиини араас таблица, исхиэмэ, модель, диаграмма кеметунэн кердерер. Таблицанан, исхиэмэнэн, моделынан, диаграмманан кердеруллубут лингвистическэй билиини ейдуур уонна кэпсиир.
«Тылы сэрэйэр» дьо5уру (языковое чутье, чувство языка) сайыннарыы. Бэйэ сааЬыгар сеп тубэьэр тиэкискэ уерэппит матырыйаалын сунньунэн тыл литературы нуормата санарар эбэтэр суруйар киьи тылыгар теье сепке эбэтэр сыыьа туттуллар тута «сэрэйэн» билэр, итэ5эьин, ал5аьын быьаарар, кеннерер, бэйэтин тылыгар-еьугэр тыл нуорматын ирдэбилин тутуьарга дьулуьар. .
| 1 | 28.11 | 28.11 |
|
|
|
| 48 | Хайааһын аата | ХайааЬын ааты кердерер аат тыллары арааран билэ уерэнии
| 1 | 3011 | 3011 |
|
|
| |
| 49 | Хатылааһын | Термини кердерер аат тыллары арааран билэ уерэнии Тыл ситимин таба оҥорон этиилэри толкуйдааһын. | 1 | 02.12 |
09.12
|
|
|
| |
| 50 | Идэни көрдөрөр уопсай ааттар | Идэни көрдөрөр уопсай ааттары билииИдэни көрдөрөр аат тыллары киллэрэн аат тыл туһунан билиини хаҥатыы | 1 | 03.12 |
|
|
| ||
| 51 | Сыһыарыы көмөтунэн үөскуур идэни көрдөрөр аат тыл | Сыһыарыы көмөтунэн үөскуур идэни көрдөрөр аат тыллары таба суруйуу | 1 | 05.12 |
12.12 |
|
|
| |
| 52 | Сэрэтэр диктант «Маҥнайгы хаар» | Таба суруйар дьо5уру сайыннарыы. Сурукка туттуллар атын бэлиэлэри, вйдвбуллэри (абзац, тылы кеьеруу бэлиэтэ, тыл икки арда (пробел)) сепке туттуу. | 1 | 07.12 |
|
|
| ||
| 53 | Алҕаһы көннөрөр үлэ. Хатылааһын. | Бэйэ оцорбут алҕаһын сатаан булар уонна көннөрөр үлэ. | 1 | 09.12 |
14.12 |
|
|
| |
| 54 | Үтүө майгыҥ – көтөр кынатыҥ | “Үтүө майгыҥ – көтөр кынатыҥ” диэн тиэмэ5э бэйэ санаатын этэ уерэнииСаҥарар саҥаны, болҕомтону сайыннарыы. | 1 | 10.12 |
|
|
| ||
| 55 | Хартыынанан үлэ. Хатылааһын. | Хартыынанан суругунан үлэ уеруйэхтэрин ицэрииЭтиилэри табатык ситимниир сатабылы салгыы сайыннарыы. Толкуйдуур, саҥарар, ырытар дьоҕуру сайыннарыы. | 1 | 12.12 |
16.12 |
|
|
| |
| 56 | Маарыннаһар суолталаах аат тыллар. | Биир предмети атын атыннык ааттыы уерэнии, синонимнары сацарар саца5а туттууМаарыннаһар суолталаах аат тылллары булан, суолталарын тэҥнээн көрө үөрэнии |
Тобулук ѳйү сайыннарар үѳрэнэр үѳрүйэх (логические УД)
Үѳрэнээччи саха тылын үѳрэтэр кэмигэр үѳрэнэргэ тѳрүт буолар ѳй үлэтин сүрүн үѳрүйэхтэрин баҺылыыр. Саха тылын предметин, сүрүн үѳрэтэр матырыйаалыгар тирэҕирэн, сахалыы толкуйдаан, ѳй сүрүн үлэтин араас дьайыыларын толорор: тэҥнээҺин (сравнение), ырытыы (анализ), холбооҺун (синтез), түмүктээҺин (обобщение), ханыылатан сааҺылааҺын (классификация), сааҺылаан ситимнээҺин (систематизация), майгыннатыы (аналогия). Рефлексия. Сыалы-соругу ситиҺэр ньымалары уонна усулуобуйаларын тѳҺѳ сѳпкѳ талбытын сыаналыыр. Үлэ хаамыытын хайдах оҥорбутун сааҺылаан кэпсиир. | 1 | 14.12 |
|
|
| |
| 57 | Утары суолталаах аат тыллар. | Утары суолталаах аат тыллары була уерэнии. Утары суолталаах аат тылллары булан, суолталарын тэҥнээн көрө үөрэнии | 1 | 16.12 |
17.12 |
|
|
| |
| 58 | Анал ааттар. | КиЬи аата, араспаанньата, а5атын аата улахан буукубаттан сурулларын чицэтии | 1 | 17.12 |
|
|
| ||
| 59 | Хонтуруолунай диктант «Албын саһыл» | Киһи аатыгар, дьиэ кыылларын, сир-дойду ааттарыгар улахан буукубаны сөпкө суруйуу. | 1 | 19.12 | 19.12 |
|
|
| |
| 60 | Алҕаһы көннөрүү. Хатылааһын. | Бэйэ оцорбут алҕаһын сатаан булар уонна көннөрөр үлэ. | 1 | 21.12 | 21.12 |
|
|
| |
| 61 | Анал ааттар. | Сир-дойду аата улахан буукубаттан сурулларын чицэтииАнал ааты атын тыллары кытта ситимнээн этиилэри оҥоруу, суруйуу. | 1 | 23.12 | 23.12 |
|
|
| |
| 62 | Паараласпыт аат тыллар | Паараласпыт аат тыллары арааран билии, паараласпыт аат тыл икки ардыгар дефис турарын билии. Паараласпыт ааты атын тыллары кытта ситимнээн этиилэри оҥоруу, суруйуу. | 1 | 24.12 | 24.12 |
|
|
| |
| 3 чиэппэр |
|
|
| ||||||
| 63 | Нуучча тылыттан киирбит аат тыллар | Нуучча тылыттан киирбит аат тыллары билии, таба суруйуу | Ытык ейдебуллэри инэрии тумугэ (личностные результаты) Саха тылын оскуола5а уерэтии кэмигэр о5о маннык ытык ейдебуллэри (духуобунай сыаннастары) инэриннэ5инэ тереебут тыла сайдарыгар бэриниилээх, эппиэтинэстээх буоларыгар, бэйэтин кыа5ын толору туьанарыгар эрэниэххэ сеп. Тереебут тыл — омугу сомо5олуур тыл буоларын ейдуур. Тереебут тыл терут айылгыта, уйэлээх угэьэ, этигэн кэрэтэ норуот тылы уус-уран айымньытыгар уонна уус-уран литература5а сенмутун билэр. Тереебут тылын сайыннарар, кэлэр келуенэ5э тириэрдэр ытык иэстээ5ин, тыл уэлэргэ чел туруктаах буоларыгар тус оруоллаа5ын ейдуур. Тереебут тыл иитиллэр, уерэнэр, айар-сайдар тыл буоларын итэ5эйэр. Тереебут тыл элбэх омук алтыьан бииргэ олорор кэмигэр, икки (элбэх) тылланыы усулуобуйатыгар хас биирдии киьиттэн харыстабыллаах сыьыаны эрэйэрин ейдуур.
Тѳрѳѳбүт тылга харыстабыллаах сыҺыан
Тылы харыстыыр, сайыннарар усулуобуйалары билэр: 1) дьиэҕэ-уокка, оскуолаҕа тѳрѳѳбүт тылынан кэпсэтии, 2) бэйэ омук дьонун кытта (сахалардыын) тѳрѳѳбүт тылынан бодоруҺуу, 3) тѳрѳѳбүт тылынан лоп бааччы саҥарыы, суруйуу, 4) тѳрѳѳбүт тылы-ѳҺү эрчийэ, дьарыктыы сылдьыы, 5) улахандьонукыттатабанкэпсэтии
Билиини сааьылааьын (структурирование знаний). Сана билии ыларга баар билиитигэр тирэ5ирэр. Атын предметтэргэ ылбыт билиитин сатаан ситимниир(интеграция знаний ).
| 1 | 09.01 | 09.01 |
|
|
|
| 64 | Сурук-бичик – саҥа култуурата | Сурук-бичик – саҥа култуурата буоларын ейдетуу | 1 | 11.01 | 11.01 |
|
|
| |
| 65 | Даҕааһын аат. Ханнык? Хайдах? | Предмет бэлиэтин кердерер тыллар тустарынан ейдебулу биэрии, | 1 | 13.01 |
14.01 |
|
|
| |
| 66 | Биир предмет хас да бэлиэлээх буолара. Даҕааһын ааттары наардааһын. | Да5ааьын ааты аат тылы кытта ситимнииргэ уерэнии Даҕааһын ааттары наардааһын.Предмет өҥүн, дьүһүнүн, кээмэйин, форматын, хаачыстыбатын уонна туохтааҕы көрдөрөр тылларын предмет бэлиэтин туһунан өйдөбүлү кэҥэтии. | 1 | 14.01 |
|
|
| ||
| 67 | Биир предмет хас да бэлиэлээх буолара. Даҕааһын ааттары наардааһын. | Аат тылга септеех да5ааЬыннары була уерэнии | 1 | 16.01 |
25.01 |
|
|
| |
| 68 | Предмети ойуулуурга даҕааһын аат туттуллуута. | Этииттэн да5ааЬын ааты булар, быьаарар дьо5урдарын сайыннарыы, билиини бэрэбиэркэлэнэр улэни тэрийии. | 1 | 18.01 |
|
|
| ||
| 69 | Маарыннаһар суолталаах даҕааһын ааттар | Маарыннаһар суолталаах даҕааһын ааттары була уерэнии. МаарыннаЬар суолталаах даҕааһын ааттары булан, суолталарын тэҥнээн көрө үөрэнии. | 1 | 20.01 |
28.01 |
|
|
| |
| 70 | Утарыта суолталаах даҕааһын ааттар | Утарыта суолталаах даҕааһын ааттары булуу. Утары суолталаах даҕааһын ааттары булан, суолталарын тэҥнээн көрө үөрэнии. | 1 | 21.01 |
|
|
| ||
| 71 | Сэрэтиилээх диктант «Муҥхаһыттар» | Таба суруйар дьо5уру сайыннарыыТолкуйдуур, саҥарар, ырытар дьоҕуру сайыннарыы. | 1 | 23.01 |
30.01 |
|
|
| |
| 72 | Алҕаһы көннөрүү. Хатылааһын | Бэйэ оцорбут алҕаһын сатаан булар уонна көннөрөр үлэ. | 1 | 25.01 |
|
|
| ||
| 73 | Аат тылтан даҕааһын ааты үөскэтии | Аат тылтан даҕааһын ааты үөскуурун кэтээн керуу | 1 | 27. 01 |
01.02 |
|
|
| |
| 74 | Аат тыл даҕааһын аат суолтатыгар туттуллуута | Аат тыл даҕааһын аат суолтатыгар туттуллуутун билии Аат тыл сороҕор уларыйбакка даҕааһын аат суолтатыгар туттуллуутун билиһиннэрии. Аат тыллары даҕааһын суолтатыгар туттан этиилэри оҥоруу, суруйуу. | 1 | 28.01 |
|
|
| ||
| 75 | Даҕааһын аат аат тылы кытта ситимнэһэрэ | Предмет бэлиэтин кердерер тыллары этиигэ сепке туттар дьо5уру сайыннарыы, тылы байытыы. | 1 | 30.01 |
03.02 |
|
|
| |
| 76 | Хатылааһын. Чиҥэтии “Да5ааЬын аат” | Да5ааЬын аат туЬунан билиини хатылааЬын, чицэтииПредмет аатын уонна бэлиэтин көрдөрөр тыллары таба ситимнээн этиилэри оҥоруу, суруйуу | 1 | 01.02 |
|
|
| ||
| 77 | Ойуулааһыны уонна цитатаны туттуу. Ойуулааһын өйтөн суруйууга бэлэмнэнии | Ситимнээх текст бэрээдэгин кэспэккэ, тыллары табатык туттан, этиилэри сепке онорон суруйа уерэнии. | 1 | 03.02 |
08.02 |
|
|
| |
| 78 | Айар уруок. Ойуулааһын өйтөн суруйуу «Мин доҕорум» | Да5ааЬыннары туттан ойуулааЬын текст суруйа уерэнииТолкуйдуур, саҥарар, ырытар дьоҕуру сайыннарыы. |
Бэйэни салайынар-дьаьанар сатабыллар (регулятивные УУД)
Тылын сайыннарар сыалы-соругу таба туруорунар, сатаан былаанныыр, туох- ханнык тумуккэ кэлиэхтээ5ин быьа холоон билэр. Тугу билэрин-билбэтин, тугу ситэри уерэтиэхтээ5ин арааран ейдуур. Сылга бииртэн итэ5эьэ суох тереебут тылга аналлаах бырайыактарга кыттан (тус бырайыага, коллективнай бырайыак) улэлиир. «Тылы сэрэйэр» дьо5уру (языковое чутье, чувство языка) сайыннарыы. Бэйэ сааЬыгар сеп тубэьэр тиэкискэ уерэппит матырыйаалын сунньунэн тыл литературы нуормата санарар эбэтэр суруйар киьи тылыгар теье сепке эбэтэр сыыьа туттуллар тута «сэрэйэн» билэр, итэ5эьин, ал5аьын быьаарар, кеннерер, бэйэтин тылыгар-еьугэр тыл нуорматын ирдэбилин тутуьарга дьулуьар. Тылын сайыннарар ба5аны уескэтии (потребность в совершенствовании собственной речи). Тереебут тылын бар5а баайын сыаналыыр, тыл кэрэтигэр умсугуйан этигэн тыл кууьун, кыа5ын толору туьанарга, тылын-еьун бэйэтэ сатаан чочуйан, тупсаран, санаатын сиьилии этэргэ, кэпсииргэ дьулуьар. Хонтуруолланыы. Бэйэ сацатын еруу кэтэнэр, керунэр, ал5аьа суох санарарга, санаатын ыпсаран, хомо5ойдук этэргэ кыЬаллар.
Рефлекися Сыалы-соругу ситиьэр ньымаларын уонна усулуобуйаларын теЬе сепке талбытын сыаналыыр. Улэ хаамыытын хайдах салайан иьэрин кэтээн керер. Улэ тумугун дьон интэриэьин, бол5омтотун тардар курдук сахалыы кэпсиир.
| 1 | 04.02 |
|
|
| |
| 79 | Туохтуур өйдөбүлэ | Ыйытыы кеметунэн туохтууру була уерэнии | 1 | 06.02 |
10.02 |
|
|
| |
| 80 | Туохтуур уонна аат тыл ситимэ | Туохтуур аат тылы кытта ситимин оцоро уерэнии | 1 | 08.02 |
|
|
| ||
| 81 | Туохтуур төрүт олоҕо | Туохтуур төрүт олоҕун буларга уерэнии. | 1 | 10.02 |
11.02 |
|
|
| |
| 82 | Туохтуур хайдах? Хаһан? Тоҕо? диэн ыйытыыга эппиэттиир тыллары кытта ситимнэһиитэ | Туохтуур хайдах? Хаһан? Тоҕо? диэн ыйытыыга эппиэттиир тыллары кытта ситимнэһиитин таба оцоруу | 1 | 11.02 |
|
|
| ||
| 83 | Хатылааһын, чиҥэтии | Предмет тугу гынарын бэлиэтиир тыллар тустарынан ейдебулу хатылааЬын, чицэтии. Ыйытыы көмөтүнэн предмет тугу гынарын көрдөрөр тыллары була үөрэнии. | 1 | 13.02 | 13.02 |
|
|
| |
| 84 | Сэрэтиилээх диктант «Өс хоһооно» | Таба суруйар дьо5уру сайыннарыы.Өс хоһооннорун быЬаарыыТолкуйдуур, саҥарар, ырытар дьоҕуру сайыннарыы. | 1 | 15.02 |
17.02 |
|
|
| |
| 85 | Алҕаһы көннөрүү. Хатылааһын | Алҕаһы көннөрүүгэ улэ. Барбыт матырыйаалы хатылааһын | 1 | 17.02 |
|
|
| ||
| 86 | Туохтуур атын тыллары кытта ситимнэһиитэ | Туохтуур атын тылы кытта ситимин оцоро уерэнии | 1 | 18.02 | 18.02 |
|
|
| |
| 87 | Икки тылтан турар туохтуурдар. Көмө туохтуур | Кеме тыллаах туохтуурдар суолталарын туЬунан ейдебулу кэцэтии | 1 | 20.02 | 20.02 |
|
|
| |
| 88 | Икки тылтан турар туохтуурдар. Көмө туохтуур | Икки тылтан турар туохтуурдары булуу. Көмө туохтууру була уерэнии | 1 | 22.02 | 22.02 |
|
|
| |
| 89 | Туохтуур бириэмэтэ: урут, билигин, хойут | Туохтуур бириэмэтин туһунан билиһиннэрии. Туохтууру билиҥҥи, ааспыт , кэлэр бириэмэҕэ уларытыы. | 1 | 25.02 | 25.02 |
|
|
| |
| 90 | Туохтуур бириэмэтэ: урут, билигин, хойут | Туохтуур бириэмэтин быЬаара уерэнии.Туохтуур бириэмэнэн урут, билигин, хойут сепке уларытыы | 1 | 27.02 | 27.02 |
|
|
| |
| 91 | Аахпыттан суруйуу «Маҥнайгы муус» | Ситимнээх текст бэрээдэгин кэспэккэ, тыллары табатык туттан, этиилэри сепке онорон суруйа уерэнии. Мууска сэрэхтээх буолуу туЬунан санатыы | 1 | 01.03 | 01.03 |
|
|
| |
| 92 | Алҕаһы көннөрүү. | Бэйэ оцорбут алҕаһын сатаан булар уонна көннөрөр үлэ. | 1 | 03.03 | 03.03 |
|
|
| |
| 93 | Туохтуур биир, элбэх ахсаана | Туохтуур биир уонна элбэх ахсааҥҥа уларыйыытын билиһиннэрии. Элбэх ахсааҥҥа уларыйарыгар үөскүүр хоһуласпыт бүтэй дорҕооннору таба суруйуу. Туохтуур ахсаанынан сепке уларыйыытын быьаарыы | 1 | 04.03 | 04.03 |
|
|
| |
| 94 | Аат тылтан үөскээбит туохтуурдар | Сыһыарыы көмөтүнэн аат тылтан туохтуур үөскүүрүн билиһиннэрии. Туохтууру хатылааЬын, этиигэ таба туЬаныы | 1 | 06.03 | 06.03 |
|
|
| |
| 95 | Паараласпыт туохтуурдар | Пааралаһар туохтуурдары кытта билиһиннэрии. Этиилэри табатык ситимниир сатабылы салгыы сайыннарыы. Пааралаьар туохтуурдары булан этиигэ тутта уерэнии | Билэр-керер сатабыллар. Сурун уерэнэр сатабыл. ( познавательные УУД) Улэ сыалын-соругун таба туруоруу.Тереебут тылын уерэтэригэр сыал-сорук туруорунан кедьуустээхтик улэлиир. Билиини-керууну кэнэтэр араас матырыйаалы туьаныы.Сахалыы уерэх-наука литературатыттан (тылдьыттартан, ыйынньыктартан, энциклопедиялартан, араас кинигэттэн) туЬааннаах информацияны, билиини дебеннук булар, бэлиэтэнэр, тумэр, ситимниир араас ньыманы табыгастаахтык туьанар. Сахалыы тахсар о5о5о аналлаах республика, улуус, оскуола хаьыаттарын-сурунаалларын («Кэскил», «Чуораанчык», тиьигин быспакка аа5ар, араадьыйанан, телевизорынан сахалыы биэриилэри сэргээн истэр-керер, уерэ5эр, чинчийэр, айар улэтигэр кедьуустээхтик туьанар. Сахалыы уерэ5и сайыннарар интернет-сайтартан туьалаах, наадалаах информацияны булан, сепкэ наардаан туьанар; тиэкиьи компьютерга сахалыы шрибинэн бэйэтэ тэтимнээхтик бэчээттиир; интернет ненуе сахалыы ыытыллар араас тэрээьиннэ тереебут тыл литературнай нуорматын тутуьан, кехтеехтук кыттар. | 1 | 10.03 | 10.03 |
|
|
|
| 96 | Маарыннаһар суолталаах туохтуурдар | Маарыннаһар туохтуурдары кытта билиһиннэрии. Этиилэри табатык ситимниир сатабылы салгыы сайыннарыы. | 1 | 11.03 |
13.03 |
|
|
| |
| 97 | Маарыннаһар суолталаах туохтуурдар | Маарыннаһар суолталаах туохтуурдары була уерэнииМаарыннаьар туохтуурдар булан этиигэ тутта уерэнии | 1 | 13.03 |
|
|
| ||
| 98 | Арахсыспат туохтуурдар | Арахсыспат сомо5о туохтуурдары таба суруйуу. Сомо5о туохтуурдары этиигэ киллэрэн, туохтуур туһунан өйдөбүлү кэҥэтии | 1 | 15.03 | 15.03 |
|
|
| |
| 99 | Түмүктүүр уруок | Туохтуур туЬунан билиини чинэтии, тылы сайыннарыы.Предмет аатын көрдөрөр тылтан ыйытыы туруоран, тугу гынарын көрдөрөр тыллары булар сатабылы чиҥэтии. | 1 | 17.03 | 17.03 |
|
|
| |
| 100 | Хонтуруолунай диктант «Тииҥ хайдах ириэринэрий» | Чиэппэри түмүктүүр уонна билиини хонтуруоллуур сурук үлэ. Истэр дьоҕуру, болҕомтону, өйү-санааны, толкуйдуур дьоҕуру сайыннарыы.Хонтуруолунай диктацца таба суруйууну бэрэбиэркэлээЬин | 1 | 18.03 | 18.03 |
|
|
| |
| 101 | Алҕаһы көннөрүү. Хатылааһын. | Бэйэ оцорбут алҕаһын сатаан булар уонна көннөрөр үлэ. | 1 | 20.03 | 20.03 |
|
|
| |
| 102 | Диалог уонна монолог | Диалог уонна монолог туЬунан ейдебулу кэцэтииСаҥарар саҥаны, болҕомтону сайыннарыы. | 1 | 22.03 | 22.03 |
|
|
| |
| 4 чиэппэр |
|
|
| ||||||
| Этии (20 ч) |
|
|
| ||||||
| 103 | Айар уруок.Чугас дьоҥҥо, табаарыска сурук суруйуу | Чугас дьоҥҥо, табаарыска сурук суруйа уерэнииЭтиилэри бэйэ-бэйэлэрин кытта сибээстээн тиэкис оҥорор сатабылы үөскэтии | Ытык ейдебуллэри инэрии тумугэ (личностные результаты) Тереебут тыл — омугу сомо5олуур тыл буоларын ейдуур. Тереебут тыл терут айылгыта, уйэлээх угэьэ, этигэн кэрэтэ норуот тылы уус-уран айымньытыгар уонна уус-уран литература5а сенмутун билэр. Тереебут тылын сайыннарар, кэлэр келуенэ5э тириэрдэр ытык иэстээ5ин, тыл уэлэргэ чел туруктаах буоларыгар тус оруоллаа5ын ейдуур. Тереебут тыл иитиллэр, уерэнэр, айар-сайдар тыл буоларын итэ5эйэр. Тереебут тыл элбэх омук алтыьан бииргэ олорор кэмигэр, икки (элбэх) тылланыы усулуобуйатыгар хас биирдии киьиттэн харыстабыллаах сыьыаны эрэйэрин ейдуур. | 1 | 01.04 | 01.04 |
|
|
|
| 104 | Алҕаһы көннөрүү . Хатылааһын. | Бэйэ сыыЬатын кеннерер, хонтуруолланар усулуобуйаны тэрийии. | 1 | 03.04 | 03.04 |
|
|
| |
| 105 | Этии араастара. Этиигэ интонация оруола. Сэһэн, ыйытыы этии интонацията, сурук бэлиэтэ | Сэьэн, ыйытыы, соруйар этиилэри арааран билии. Этии бутуутугэр сурук бэлиэтин таба туруора уерэнии | 1 | 05.04 | 05.04 |
|
|
| |
| 106 | Соруйар, күүһүрдүү этии интонацията. | Соруйар, күүһүрдүү этиилэри сепке интонациялаан сацара уерэнии.Саҥарар саҥаттан этиини арааран истэ үөрэнии. Этии бүтүүтэ, тохтобул оҥоһулларын кэтээн көрүү.
| 1 | 07.04 | 07.04 |
|
|
| |
| 107 | Хатылааһын. Чиҥэтии | Этии араастарын хатылааЬын. Этиигэ интонация оруолун ейдееЬун.Этии улахан буукубаттан сурулларын, бүттэҕинэ сурук бэлиэтэ турарын өйдөтүү. | Тобулук ейу сайыннарар уеруйэхтэр. Тереебут тыл оскуола5а о5ону сайыннарар уерэх тутаах салааларыттан (предметтэриттэн) биирдэстэрэ. Онон уерэнээччи саха тылын уерэтэр кэмигэр уерэнэргэ терут буолар ей улэтин сурун уеруйэхтэрин баьылыыр. Саха тылын лингвистическэй матырыйаалыгар тирэ5ирэн, ей улэтин араас дьайыыларын кэбэ5эстик толорор: тэцнээьин(сравнение), ырытыы (анализ), холбооьун (синтез), тумуктээьин (обобщение), (сериация), ханыылатан сааьылааьын(классификация), майгыннатыы (аналогия), сааьылаан ситимнээЬин(систематизация). Итини сэргэ араас тойоннуур ньыманы (индукция, дедукция) табыгастаахтык туьанан дьону итэ5этэр, ылыннарар курдук санаатын сааьылаан этэр уеруйэ5э сайдар.
| 1 | 08.04 | 08.04 |
|
|
|
| 108 | Этии тутаах чилиэннэрэ | Ыйытыы кеметунэн этии тутаах чилиэннэрин була уерэнии | 1 | 10.04 | 10.04 |
|
|
| |
| 109 | Сэрэйиллэр туьааннаах этиилэр | Этии чилиэннэринэн ырыта уерэнии. Сэрэйиллэр туЬааны ыйытыы кеметунэн буларга эрчиллии | 1 | 12.04 |
|
|
|
| |
| 110 | Кэпсиирэ араас саҥа чааһынан бэриллэрэ | Этииттэн аат тылынан уонна да5ааьын аатынан бэриллибит кэпсиирэни була уерэнии | 1 | 14.04 |
|
|
|
| |
| 111 | Хатылааһын | Этиигэ тутаах чилиэннэри булар сатабылы чицэтииКэпсиирэ аат тылынан уонна даҕааһын аатынан бэриллэр түбэлтэлэрин билии. | 1 | 15.04 |
|
|
|
| |
| 112 | Этии ойоҕос чилиэннэрэ. Тэнийбит уонна тэнийбэтэх этиилэр | Этии ойоҕос чилиэннэрин арааран билии. Ыйытыы көмөтүнэн этии ойоҕос чилиэннэрин була үөрэнии; тутаах чилиэннэри этии ойоҕос чилиэннэрэ хайдах быһааралларын кэтээн көрүү; Тэнийбит уонна тэнийбэтэх этиилэри билсиЬии | 1 | 17.04 |
|
|
|
| |
| 113 | Этии ойоҕос чилиэннэрэ. Тэнийбит уонна тэнийбэтэх этиилэр | Этии ойоҕос чилиэннэрин быЬаара уерэнии. Тэнийбит уонна тэнийбэтэх этиилэри оцоро уерэнии | 1 | 19.04 |
|
|
|
| |
| 114 | Туһааны, кэпсиирэни быһаарар ойоҕос чилиэннэр. | Туьааны быьаарар ойо5ос чилиэннэри ыйытыы кеметунэн була уерэнии | Рефлексия. Сыалы-соругу ситиьэр ньымаларын уонна усулуобуйаларын теЬе сепке талбытын сыаналыыр. Улэ хаамыытын хайдах салайан иьэрин кэтээн керер. Улэ тумугун дьон интэриэьин, бол5омтотун тардар курдук сахалыы кэпсиир. Бэлиэни-символы туьанар уеруйэхтэр. Дор5оон (буукуба), тыл, этии чилиэннэрин, тиэкис анал бэлиэлэрин сатаан туьанар. Анал бэлиэлэринэн тыл, этии, тиэкис моделын онорор. Бэриллибит моделга тирэ5ирэн, тылы, этиини толкуйдуур, тиэкиьи айар. Этиини, тиэкиьи кеннерерге анал корректорскай бэлиэлэри сатаан туьанар. Лингвистическэй билиини араас таблица, исхиэмэ, модель, диаграмма кеметунэн кердерер. Таблицанан, исхиэмэнэн, моделынан, диаграмманан кердеруллубут лингвистическэй билиини ейдуур уонна кэпсиир.
| 1 | 21.04 |
|
|
|
|
| 115 | Этии ойоҕос чилиэннэрин ыйытыы көмөтүнэн буларга эрчиллии. | Этиини этии чилиэннэринэн ырытыыЭтии схематын туттар сатабылы чиҥэтии. Тыллартан этии оҥорторо үөрэтии | 1 | 22.04 |
|
|
|
| |
| 116 | Эҕэрдэлээһин. | Эҕэрдэлээһини суруйа уерэнии. Ситимнээх этиилэри оҥорор сатабылларын сайыннарыы. | 1 | 24.04 |
|
|
|
| |
| 117 | Биир уустаах чилиэннэр. | Биир уустаах тыллар тустарынан ейдебул биэрии.
| 1 | 26.04 |
|
|
|
| |
| 118 | Биир уустаах чилиэннэр. Интонацията, сурук бэлиэтэ | Этииттэн биир ыйытыыга эппиэттиир тыллары була уерэнии. Биир уустаах чилиэннэр икки ардыларыгар соппутуой турарын дакаастааһын; | 1 | 28.04 |
|
|
|
| |
| 119 | Биир уустаах чилиэннэр. Хатылааһын. | Биир уустаах тылларга сурук бэлиэтин таба туруоруу. Этииттэн биир ыйытыыга эппиэттиир тыллары булуу | 1 | 29.04 |
|
|
|
| |
| 120 | Сэрэтиилээх диктант «Күөрэгэй-хорсун чыычаах» | Ситимнээх сананы сайыннарыы, тылы байытыы, билиини сатаан айар улэ5э туттар кыа5ы биэрии. | 1 | 03.05 |
|
|
|
| |
| 121 | Алҕаһы көннөрүү. Хатылааһын. | Бэйэ оцорбут алҕаһын сатаан булар уонна көннөрөр үлэ.Этии схематын туттар сатабылы чиҥэтии. Тыллартан этии оҥорторо үөрэтии | 1 | 05.05 |
|
|
|
| |
| 122 | Түмүктүүр уруок. | Этии тутаах уонна ойо5ос чилиэннэрин таба булар уеруйэ5и бэрэбиэркэлээЬин | 1 | 06.05 |
|
|
|
| |
| Түмүктүүр эрчиллиилэр (14 ч) |
|
|
| ||||||
| 123 | Аахпыттан суруйуу « Кулунчук» | Ситимнээх текст бэрээдэгин кэспэккэ, тыллары табатык туттан, этиилэри сепке онорон суруйа уерэнии.Саҥарар саҥаны, болҕомтону сайыннарыы. | Торообут тылынан бодоруьан сана билиини ылар сатабыллар (коммуникативные УУД) Бииргэ улэлииргэ уеруйэх. Дьону кытта бииргэ алтыЬан уерэнэр, улэлиир араас ньыманы баьылыыр (пааранан, беле5унэн, хамаанданан, о.д.а).Саастыылаахтарын, улахандьону кытта айымньылаах алтыьыы туругар кэбэ5эстик киирэр (продуктивное взаимодействие),биир сыаллаах-соруктаах дьонун кытта таьаарыылаахтык, кедьуустээхтик улэлиир уеруйэхтэнэр (продуктивное сотрудничество). Кэпсэтэр уеруйэх. Кэпсэтии уратыларын ейдуур, табан кэпсэтэр. Кэпсэтэр киьитин убаастыыр, сэнээрэр, санаатын бол5ойон истэр, ылынар. Ханнык ба5арар эйгэ5э кэпсэтэригэр дьон бол5омтотун тардар, сэргэхситэр, сонур5атар, ке5улуур сатабылы табан туьанар. Кэпсэтэр кэмнэ бэйэ кербутун, истибитин, аахпытын сиЬилии сэЬэргиир. Дьон ейдеспет, тыл тылга киирсибэт буолар теруеттэрин септеехтук сыаналыыр, сатаан ырытар, ейдеьуу суолун дебеннук тобулар. Кэпсэтии сиэрин (речевой этикет) тутуьар уеруйэх. Дьону кытта алтыьыыга кэпсэтии сиэрин тутуьар, туттан-хаптан бодоруьуу ньымаларын то5оостоохтук туттар. Сахалыы дорооболоьор, билсиьэр, быраьаайдаьар, кердеьер, бырастыы гыннарар, буойар, телефонунан кэпсэтэр, о.д.а. угэстэри инэриммит, куннээ5и оло5ор еруу туттар.
| 1 | 08.05 |
|
|
|
|
| 124 | Алҕаһы көннөрүү. | Бэйэ оцорбут алҕаһын сатаан булар уонна көннөрөр үлэ. | 1 | 10.05 |
|
|
|
| |
| 125 | Тылга дорҕооннору, сүһүөхтэри ырытыы | Дорҕоон, буукуба, сүһүөх туһунан билиилэрин чиҥэтии; тыл дорҕоонун састаабын схематын көрдөрө үөрэнии; Тылга дорҕооннору, сүһүөхтэри ырытыы | 1 | 12.05 |
|
|
|
| |
| 126 | Саҥа чаастара. | Предмет аатын, бэлиэтин, тугу гынарын кердерер тыллары чинэтии, тылы сайыннарыы. | 1 | 13.05 |
|
|
|
| |
| 127 | Саҥа чаастара. | Саца чаастарын туЬунан билии таьымын бэрэбиэркэлээьин, бэйэни хонтуруолланарга уерэтии | 1 | 15.05 |
|
|
|
| |
| 128 | Этии тутаах уонна ойоҕос чилиэннэрэ. | Этии тутаах уонна ойоҕос чилиэннэрин ыйытыы кеметунэн булуу | 1 | 17.05 |
|
|
|
| |
| 129 | Этии тутаах уонна ойоҕос чилиэннэрэ. | Этии тутаах уонна ойоҕос чилиэннэрин туЬунан ылбыт билиилэрин уонна сатабылларын чицэтии | 1 | 19.05 |
|
|
|
| |
| 130 | Хатылааһын. | Этиини чилиэннэринэн ырытыы. Ылбыт билиилэрин уонна сатабылларын чицэтии | 1 | 20.05 |
|
|
|
| |
| 131 | Тылдьыт – эн көмөлөһөөччуҥ | Тылдьытынан улэлии уерэнииСаҥарар саҥаны, болҕомтону сайыннарыы. | 1 | 22.05 |
|
|
|
| |
| 132 | Сыллааҕы хонтуруолунай үлэ «Уу» | Сыл устата таба суруйууга ылбыт билиилэрин уонна сатабылларын бэрэбиэркэлээЬинЧиэппэри түмүктүүр уонна билиини хонтуруоллуур сурук үлэ. Истэр дьоҕуру, болҕомтону, өйү-санааны, толкуйдуур дьоҕуру сайыннарыы. | 1 | 24.05 |
|
|
|
| |
| 133 | Алҕаһы көннөрүү. Хатылааһын | Бэйэ оцорбут алҕаһын сатаан булар уонна көннөрөр үлэ. | 1 | 26.05 |
|
|
|
| |
| 134 | Айар уруок «Мин баҕа санаам» | Кецул тема5а санааны сааЬылаан суруйар сатабылы уескэтии, тылы байытыы, билиини сатаан айар улэ5э туттар кыа5ы биэрии.Этиилэри бэйэ-бэйэлэрин кытта сибээстээн тиэкис оҥорор сатабылы үөскэтии | 1 | 27.05 |
|
|
|
| |
| 135 | Алҕаһы көннөрүү. Хатылааһын. | Бэйэ сыыЬатын кеннерер, хонтуруолланар усулуобуйаны тэрийии. | 1 | 29.05 |
|
|
|
| |
| 136 | Сыллааҕы түмүк | Сыл устата ылбыт билиилэрин чицэтии | 1 | 31.05 |
|
|
|
| |
Календарно-тематический план по якутскому языку
3 класс (2016-2017 уч. гг.)
| № | Уруок темата
| Чааһа | Дата | ||
| Былаан | Факт | ||||
|
| 1 чиэппэр |
|
|
| |
| Иккис кылааска барбыты хатылааһын. Киирии эрчиллиилэр. (5 ч) | |||||
| 1 | Икки буукубанан бэлиэтэнэр дорҕооннор. | 1 | 02.09 | 02.09 | |
| 2 | Тыл. Этии. | 1 | 03.09 | 03.09 | |
| 3 | Тиэкис | 1 | 05.09 | 05.09 | |
| 4 | Сэрэтиилээх диктант «Таабырын» | 1 | 07.09 | 07.09 | |
| 5 | Алҕаһы көннөрөр үлэ. | 1 | 09.09 | 09.09 | |
|
| Дорҕоон (30 ч) |
|
|
| |
| 6 | Дорҕоон уонна буукуба. Дорҕоон араастара. | 1 | 10.09 | 10.09 | |
| 7 | Аһаҕас дор5ооннор, аһаҕас дорҕооннор араастара. | 1 | 12.09 | 12.09 | |
| 8 | Икки уһун аһаҕас дорҕоонноох уонна дифтоннаах тыллар. | 1 | 14.09 | 14.09 | |
| 9 | Илин-кэлин аһа5ас дор5ооннор Тылга аһаҕас дорҕооннор дьүөрэлэһиилэрэ. | 1 | 16.09 | 16.09 | |
| 10 | Киирии хонтуруолунай диктант «Ыраас хаар» | 1 | 17.09 | 17.09 | |
| 11 | Алҕаһы көннөрөр үлэ. | 1 | 19.09 | 19.09 | |
| 12 | Бодоруһуу арааһа. | 1 | 21.09 | 21.09 | |
| 13 | Бутэй дор5ооннор. Уос, тиис, тыл, мурун бүтэй дорҕоонноро. | 1 | 23.09 | 23.09 | |
| 14 | Маарыннаһар бутэй дор5ооннор | 1 | 24.09 | 24.09 | |
| 15 | Маарыннаһар бутэй дор5оонноох тыллар. | 1 | 26.09 | 26.09 | |
| 16 | Сэргэстэспит бутэй дор5ооннор | 1 | 28.09 | 28.09 | |
| 17 | Тоҕо биһиги саҥарабытый | 1 | 30.09 | 30.09 | |
| 18 | Хоһулаһар бүтэй дорҕооннор | 1 | 01.10 | 01.10 | |
| 19 | Хоһуласпыт, сэргэстэспит бутэй дор5оонноох уонна уһун аһаҕас дорҕоонноох тыллар. | 1 | 03.10 | 03.10 | |
| 20 | Икки хоһуласпыт бутэй дор5оонноох тыллар | 1 | 05.10 | 05.10 | |
| 21 | Хатылааһын, чиҥэтии. | 1 | 07.10 | 07.10 | |
| 22 | Сэрэтиилээх диктант «Эһэ» | 1 | 08.10 | 08.10 | |
| 23 | Алҕаһы көннөрөр үлэ. | 1 | 10.10 | 10.10 | |
| 24 | Киирии дорҕоон уонна буукуба. Сахалыы уонна нууччалыы этиллэр киирии тыллар. | 1 | 12.10 | 12.10 | |
| 25 | Я, е, ё ю буукубалаах тыллар. | 1 | 14.10 | 14.10 | |
| 26 | Сэрэтиилээх диктант «Я,е, ё, ю буукубалаах тыллар» | 1 | 15.10 | 15.10 | |
| 27 | Алҕаһы көннөрөр үлэ. | 1 | 17.10 | 17.10 | |
| 28 | Саҥара үөрэнэбит | 1 | 19.10 | 19.10 | |
| 29 | Маарыннаһар бутэй дорҕоонноох тыллар | 1 | 21.10 | 21.10 | |
| 30 | Тыл кэннинээҕи бутэй дорҕоон иһиллэрэ | 1 | 22.10 | 22.10 | |
| 31 | Сэргэстэспит бутэй дорҕоонноох нууччалыы суруллар тыллар | 1 | 24.10 | 24.10 | |
| 32 | Хатылааһын. | 1 | 26.10 | 26.10 | |
| 33 | 1 –гы чиэппэри түмүктүүр хонтуруолунай диктант «Маҥнайгы композитор» | 1 | 28.10 | 28.10 | |
| 34 | Алҕаһы көннөрөр үлэ. | 1 | 29.10 | 29.10 | |
|
| 2 чиэппэр |
|
|
| |
| 35 | Түмүктүүр уруок. | 1 | 07.11 | 07.11 | |
|
| Тыл (67 ч) |
|
|
| |
| 36 | Тыл састааба. Тыл олоҕо, сыһыарыыта. Төрүт олох. Үөскээбит олох. | 1 | 09.11 | 09.11 | |
| 37 | Истэргэ, ааҕарга, суруйарга үөрэнэбит. | 1 | 11.11 | 11.11 | |
| 38 | Сыһыарыы сыстарыгар тыл олоҕун тиһэх бүтэй дорҕооно уларыйара. | 1 | 12.11 | 12.11 | |
| 39 | Айар уруок . Өйтөн суруйуу «Мин сөбүлүүр дьарыгым» | 1 | 14.11 | 14.11 | |
| 40 | Алҕаһы көннөрүү. Хатылааһын. | 1 | 16.11 | 16.11 | |
| 41 | Сыһыарыы арааһа | 1 | 18.11 | 18.11 | |
| 42 | Сыһыарыы арааһа | 1 | 19.11 | 19.11 | |
| 43 | Саҥа чааһа Саҥа чааһын өйдөбүлэ. | 1 | 21.11 | 21.11 | |
| 44 | Аат тыл. Ким? Туох? | 1 | 23.11 | 23.11 | |
| 45 | Чопчу предметтэр | 1 | 25.11 | 25.11 | |
| 46 | Чопчу предметтэр | 1 | 26.11 | 26.11 | |
| 47 | Айылҕа көстүүтүн аата | 1 | 28.11 | 28.11 | |
| 48 | Хайааһын аата | 1 | 3011 | 3011 | |
| 49 | Хатылааһын | 1 | 02.12 | 09.12 | |
| 50 | Идэни көрдөрөр уопсай ааттар | 1 | 03.12 | ||
| 51 | Сыһыарыы көмөтунэн үөскуур идэни көрдөрөр аат тыл | 1 | 05.12 |
12.12 | |
| 52 | Сэрэтэр диктант «Маҥнайгы хаар» | 1 | 07.12 | ||
| 53 | Алҕаһы көннөрөр үлэ. Хатылааһын. | 1 | 09.12 | 14.12 | |
| 54 | Үтүө майгыҥ – көтөр кынатыҥ | 1 | 10.12 | ||
| 55 | Хартыынанан үлэ. Хатылааһын. | 1 | 12.12 | 16.12 | |
| 56 | Маарыннаһар суолталаах аат тыллар. | 1 | 14.12 | ||
| 57 | Утары суолталаах аат тыллар. | 1 | 16.12 | 17.12 | |
| 58 | Анал ааттар. | 1 | 17.12 | ||
| 59 | Хонтуруолунай диктант «Албын саһыл» | 1 | 19.12 | 19.12 | |
| 60 | Алҕаһы көннөрүү. Хатылааһын. | 1 | 21.12 | 21.12 | |
| 61 | Анал ааттар. | 1 | 23.12 | 23.12 | |
| 62 | Паараласпыт аат тыллар | 1 | 24.12 | 24.12 | |
|
| 3 чиэппэр |
|
|
| |
| 63 | Нуучча тылыттан киирбит аат тыллар | 1 | 09.01 | 09.01 | |
| 64 | Сурук-бичик – саҥа култуурата | 1 | 11.01 | 11.01 | |
| 65 | Даҕааһын аат. Ханнык? Хайдах? | 1 | 13.01 |
14.01 | |
| 66 | Биир предмет хас да бэлиэлээх буолара. Даҕааһын ааттары наардааһын. | 1 | 14.01 | ||
| 67 | Биир предмет хас да бэлиэлээх буолара. Даҕааһын ааттары наардааһын. | 1 | 16.01 | 25.01 | |
| 68 | Предмети ойуулуурга даҕааһын аат туттуллуута. | 1 | 18.01 | ||
| 69 | Маарыннаһар суолталаах даҕааһын ааттар | 1 | 20.01 | 28.01 | |
| 70 | Утарыта суолталаах даҕааһын ааттар | 1 | 21.01 | ||
| 71 | Сэрэтиилээх диктант «Муҥхаһыттар» | 1 | 23.01 | 30.01 | |
| 72 | Алҕаһы көннөрүү. Хатылааһын | 1 | 25.01 | ||
| 73 | Аат тылтан даҕааһын ааты үөскэтии | 1 | 27. 01 | 01.02 | |
| 74 | Аат тыл даҕааһын аат суолтатыгар туттуллуута | 1 | 28.01 | ||
| 75 | Даҕааһын аат аат тылы кытта ситимнэһэрэ | 1 | 30.01 | 03.02 | |
| 76 | Хатылааһын. Чиҥэтии. | 1 | 01.02 | ||
| 77 | Ойуулааһыны уонна цитатаны туттуу. Ойуулааһын өйтөн суруйууга бэлэмнэнии | 1 | 03.02 | 08.02 | |
| 78 | Айар уруок. Ойуулааһын өйтөн суруйуу «Мин доҕорум» | 1 | 04.02 | ||
| 79 | Туохтуур өйдөбүлэ | 1 | 06.02 | 10.02 | |
| 80 | Туохтуур уонна аат тыл ситимэ | 1 | 08.02 | ||
| 81 | Туохтуур төрүт олоҕо | 1 | 10.02 | 11.02 | |
| 82 | Туохтуур хайдах? Хаһан? Тоҕо? диэн ыйытыыга эппиэттиир тыллары кытта ситимнэһиитэ | 1 | 11.02 | ||
| 83 | Хатылааһын, чиҥэтии | 1 | 13.02 | 13.02 | |
| 84 | Сэрэтиилээх диктант «Өс хоһооно» | 1 | 15.02 | 17.02 | |
| 85 | Алҕаһы көннөрүү. Хатылааһын | 1 | 17.02 | ||
| 86 | Туохтуур атын тыллары кытта ситимнэһиитэ | 1 | 18.02 | 18.02 | |
| 87 | Икки тылтан турар туохтуурдар. Көмө туохтуур | 1 | 20.02 | 20.02 | |
| 88 | Икки тылтан турар туохтуурдар. Көмө туохтуур | 1 | 22.02 | 22.02 | |
| 89 | Туохтуур бириэмэтэ: урут, билигин, хойут | 1 | 25.02 | 25.02 | |
| 90 | Туохтуур бириэмэтэ: урут, билигин, хойут | 1 | 27.02 | 27.02 | |
| 91 | Аахпыттан суруйуу «Маҥнайгы муус» | 1 | 01.03 | 01.03 | |
| 92 | Алҕаһы көннөрүү. | 1 | 03.03 | 03.03 | |
| 93 | Туохтуур биир, элбэх ахсаана | 1 | 04.03 | 04.03 | |
| 94 | Аат тылтан үөскээбит туохтуурдар | 1 | 06.03 | 06.03 | |
| 95 | Паараласпыт туохтуурдар | 1 | 10.03 | 10.03 | |
| 96 | Маарыннаһар суолталаах туохтуурдар | 1 | 11.03 | 13.03 | |
| 97 | Маарыннаһар суолталаах туохтуурдар | 1 | 13.03 | ||
| 98 | Арахсыспат туохтуурдар | 1 | 15.03 | 15.03 | |
| 99 | Түмүктүүр уруок | 1 | 17.03 | 17.03 | |
| 100 | Хонтуруолунай диктант «Тииҥ хайдах ириэринэрий» | 1 | 18.03 | 18.03 | |
| 101 | Алҕаһы көннөрүү. Хатылааһын. | 1 | 20.03 | 20.03 | |
| 102 | Диалог уонна монолог | 1 | 22.03 | 22.03 | |
|
| 4 чиэппэр |
|
|
| |
| Этии (20 ч) | |||||
| 103 | Айар уруок. Чугас дьоҥҥо, табаарыска сурук суруйуу | 1 | 01.04 | 01.04 | |
| 104 | Алҕаһы көннөрүү . Хатылааһын. | 1 | 03.04 | 03.04 | |
| 105 | Этии араастара. Этиигэ интонация оруола. Сэһэн, ыйытыы этии интонацията, сурук бэлиэтэ | 1 | 05.04 | 05.04 | |
| 106 | Соруйар, күүһүрдүү этии интонацията. | 1 | 07.04 | 07.04 | |
| 107 | Хатылааһын. Чиҥэтии | 1 | 0804 | 0804 | |
| 108 | Этии тутаах чилиэннэрэ | 1 | 10.04 | 10.04 | |
| 109 | Сэрэйиллэр туьааннаах этиилэр | 1 | 12.04 |
| |
| 110 | Кэпсиирэ араас саҥа чааһынан бэриллэрэ | 1 | 14.04 |
| |
| 111 | Хатылааһын | 1 | 15.04 |
| |
| 112 | Этии ойоҕос чилиэннэрэ. Тэнийбит уонна тэнийбэтэх этиилэр | 1 | 17.04 |
| |
| 113 | Этии ойоҕос чилиэннэрэ. Тэнийбит уонна тэнийбэтэх этиилэр | 1 | 19.04 |
| |
| 114 | Туһааны, кэпсиирэни быһаарар ойоҕос чилиэннэр. | 1 | 21.04 |
| |
| 115 | Этии ойоҕос чилиэннэрин ыйытыы көмөтүнэн буларга эрчиллии. | 1 | 22.04 |
| |
| 116 | Эҕэрдэлээһин. | 1 | 24.04 |
| |
| 117 | Биир уустаах чилиэннэр. | 1 | 26.04 |
| |
| 118 | Биир уустаах чилиэннэр. Интонацията, сурук бэлиэтэ | 1 | 28.04 |
| |
| 119 | Биир уустаах чилиэннэр. Хатылааһын. | 1 | 29.04 |
| |
| 120 | Сэрэтиилээх диктант «Күөрэгэй-хорсун чыычаах» | 1 | 03.05 |
| |
| 121 | Алҕаһы көннөрүү. Хатылааһын. | 1 | 05.05 |
| |
| 122 | Түмүктүүр уруок. | 1 | 06.05 |
| |
| Түмүктүүр эрчиллиилэр (14 ч) | |||||
| 123 | Аахпыттан суруйуу « Кулунчук» | 1 | 08.05 |
| |
| 124 | Алҕаһы көннөрүү. | 1 | 10.05 |
| |
| 125 | Тылга дорҕооннору, сүһүөхтэри ырытыы | 1 | 12.05 |
| |
| 126 | Саҥа чаастара. | 1 | 13.05 |
| |
| 127 | Саҥа чаастара. | 1 | 15.05 |
| |
| 128 | Этии тутаах уонна ойоҕос чилиэннэрэ. | 1 | 17.05 |
| |
| 129 | Этии тутаах уонна ойоҕос чилиэннэрэ. | 1 | 19.05 |
| |
| 130 | Хатылааһын. | 1 | 20.05 |
| |
| 131 | Тылдьыт – эн көмөлөһөөччуҥ | 1 | 22.05 |
| |
| 132 | Сыллааҕы хонтуруолунай үлэ «Уу» | 1 | 24.05 |
| |
| 133 | Алҕаһы көннөрүү. Хатылааһын | 1 | 26.05 |
| |
| 134 | Айар уруок «Мин баҕа санаам» | 1 | 27.05 |
| |
| 135 | Алҕаһы көннөрүү. Хатылааһын. | 1 | 29.05 |
| |
| 136 | Сыллааҕы түмүк | 1 | 31.05 |
| |
Туьаныллыбыт литература:
Саха оскуолатын программата «Саха тыла »1-4 кылаас. (автордар: Захарова Л. В., Потапова С.Е.) Дьокуускай: Бичик, 2006
Тереебут тыл: улэлиир бырагыраамма: 1-4 кылаас (ааптардар: С.С. Семенова, Н.Н. Васильева, М.Ф. Кронникова; Саха Оресп.Уерэ5ин мин.-бэтэ. Дьокуускай: Бичик, 2013. («Саха оскуолата» систиэмэ)
Учебник: И.И. Каратаев, Н.С. Попова «Саха тыла 3 кылаас» 2000 сыл.
Семенова А.А. , Хаптасова Н.Е. Диктант, изложение хомуурунньуга: Учууталга аналлаах методическай пособие. – Дьокуускай: Бичик, 1999
Саха тылыгар тестэр: 1-4 кылаас
Нагляднай материаллар, карточкалар, таблицалар.
Эбии литература
Техническэй хааччыйыы:
Компьютер
Интерактивнай дуоска
Вебинар для учителей
Свидетельство об участии БЕСПЛАТНО!
