Урок по родному языку в 7 классе: «Гьалишлик».

Къарабудагъгент бир номерли Абдуллаев Гьасан Мухтаровични атындагъы орта мактап.

Ана тилден 7 класда англатыв дарс: «Гьалишлик».

Муаллим:

Гаджиева Райсанат Алавутдиновна.

Дарс оьтгерилген аювъятгъан айны он сегизинде 2020 йыл.

Дарсны аты: Гьалишликни гьакъында англав .

Дарсны мурады :

- гечилген темаланы такрарлав;

- охувчулагъа гьалишликни гьакъында умуми англав берив;

- гьалишликни къошумчаларын белгилев

- гьалишликни жумладагъы къуллугъун гёрсетив;

- тил оьсдюрювню , тергевюн артдырывну, оюн теренлешдиривню уьстюнде ишлев.

Къоллав алатлар: карточкалар, билетлер.

Дарсны барышы

I. Яшланы низамгъа тартыв

II. Cынавун мекенлешдирив

Муаллим:

(яшлар класгъа билетлер алып гире ва соравлагъа гёре командалагъа бёлюне (ишлик, сыпатишлик, атишлик, гьалишлик)).

Яшлар саламлашып олтура.

Муаллим

- яшлар, бугюн бизин къумукъ тилден ачыкъ дарсыбыз, ана тил дарс бизге негер тарыкъ?

Яшланы жаваплары…

Эпиграф

«Пагьмулу адам арада болмакъ,

бизге яшама ва ишлеме кемек эте,

ону йимик болма борчлу эте»

К. Паустовский, язывчу

Муаллим:

– сиз шу эпиграфдан не англадыгъыз?

Яшланы ойлары:

арабызда пагьмулу, билимли адам болса, бирлигип ишлеме рагьат бола, тюрлю ойлагъа тынглап, тюз ойланы айырып бола…

Муаллим:

- яшлар, яшавда бирлигип ишлеп боламы, олай иш къайда тарыкъ бола?

Яшлар:

- коллективде, ишде, агьлюде, мактапда, кёбюсю ерде…

Муаллим:

- Яшлар, бугюн бизин ачыкъ дарсыбыз, дарсда биз не этежекбиз?

Яшлар:

- гечилген темаланы такрарлайбыз.

Муаллим:

- класгъа гиргенде сиз билетлер булан гирдигиз, тарыкълы ерлерде олтурма нечик билдигиз ?

Яшлар:

-сёзлени морфология белгилерине гёре, тил гесимлеге къарап…

Муаллим:

-буланы барын да билип не этебиз?

Яшлар:

- тилибизни оьсдюребиз, теренден ойлашма уьйренебиз…

Муаллим:

- яшлар сиз ерлеригизде тюз олтургъан бусуз тергеп къарайыкъ

(яшланы билетлери охула ва тергеле)

1. команда - ишлик ……..

2. команда – сыпатишлик ……

3. команда – атишлик ……

4. команда – гьалишлик …..

Муаллим:

- гьали яшлар, сынав иш этейик (гьар командагъа айры тапшурувлар)

- сынав иш негер тарыкъ?

Яшлар:

- ёлугъагъан къыйын ишлени ачыкъ этмеге.

Муаллим:

- столларда командаланы атларыны тюбюнде кагъызлар бар, шоланы алабыз ва тапшурувну этмеге къар. Тез этип битген команда тергеле (авуздан)

Муаллим:

-командаланы атларына да къарагъанда, этген тапшурувлагъа да къарагъанда биз бугюн дарсда не этежекбиз? Ким биле?

Яшлар:

- тил гесимлени белгилеме уьйренеби

- жумлаларда ёлукъгъан ишликни ат формаларын тюз айырма

уьйренебиз (дарсны мурадын белгилев)

- ишликни бирдагъы ат формасы булан таныш болабыз.

Муаллим:

- Яшлар,бугюнгю дарсгъа биз нечик ат салып болабыз?

Яшлар:

- Гьалишлик.

III. «Янгылыкъ ачыв» - янгы материалны уьйренив

Яшлар тархны ва дарсны атын яза

Аювъятгъан айны он сегизинчи гюню.

Гьалишликни гьакъында англав.

План къурув

Муаллим къургъан планны яшлар тюз этип тизе.

1. Гьалишликни гьакъында англав;

2. Гьалишликни къошумчалары;

3. Гьалишликни жумлада къуллугъу.

Муаллим:

Оьзюнде ишликни де, гьаллыкъны да белгилери бар ишлик къалибине гьалишлик деп айтыла. Гьалишликлер жумлада ишликлени ачыкъ этеген, тек оьзлер алышынмайгъан сёзлер.

Али турду ва эки ягъына къарады.

Али туруп эки ягъына къарады.

Экинчи жумлада туруп деген гьалишлик къарады деген ишликни ачыкъ эте.

Гьалишликлер оьзге ишликлер йимик гёчюм ва къалым бола, даража гёрсете. Язып (гёчюм), юхлап (къалым), къайтарып (юклетив д.), сёйлешип (ортакълыкъ д.).

Бир – бир белгилерине къарап гьалишликлер гьаллыкълагъа ошай.

Олар гьаллыкълар йимик алышынмай, ишликлеге байлана.

Ол чалт сёйлей.

Ол алгъасап сёйлей.

Эки де жумлада сёйлей деген ишлик англатагъан гьаракатны этилеген кююн гёрсете. Гьалишликлеге бетли ишликлер къошулуп да этиле. Къайтып гелди (3 б.), яшап тура (3 б.), тургъандокъ гёрдюм( 1 б.). Гьалишликлер ишликни баш къалибине тюрлю- тюрлю къошумчалар къошулуп да этиле.

- ып, - ип, - уп, - юп, - п

- а, -е, -й

- гъанлы, - генли

- гъанча, -генче, -гъынча, -гинче, -гъунча, - гюнче

- майлы, - мейли

- докъ

Айырыв диктант

Гьлишликлени табып белгилегиз.

Къарап, айта, тургъан, чыкъгъандокъ, къарагъан, гёрмейли,

байланып, гёрюп, сююп, билмек, гелгинче, къарамайлы, гёрдюм.

Берилген ишликлеге къаршыдаш сёзлер табып языгъыз.

Алып - ятып -

гелип - минип -

юрюп - теберип -

ачып - гётерип -

Жумлада гьалишликлер тюрлю – тюрлю гьалланы къуллугъун кюте.

Гьалишлик хабарлыкъны алдында кюй гьал болуп гелсе кёбюсю

( нечик?) деген соравгъа жавап бере. Жумлада гьалишлик къошма

хабарлыкъ болуп да геле. Яшлар къычырып кюледи.

Ол абзардан айланып гелди. IY. Башлапгъы бажарывлукъларын яратыв

Яшланы карточкалар булангъы иши. (оьзбашына иш). Гьар команда чыгъып доскада ишлей.

Муаллим:

- Яшлар, биз бугюн дарсны англагъаныбызны нечик билебиз?

Яшлар:

- бирдагъы тапшурув булан.

Тапшурув 435 (авуздан)

Муаллим:

-гьали яшлар, сизге бирдагъы тапшурув беремен ва агьамиятлы

болгъаныгъызны сюемен.

Гьалишликлени къоллап берилген темалагъа гёре хабар языв.

(сюеген бир теманы айыра ва командалар бирче ишлей)

Y. Дарсны жамы (рефлексия оьтгерив)

- Бугюнгю дарсны гьакъында биз не айтып болабыз?

-Гьалишлик ишликни бир къалиби…

- гьалишликлер ишликлени ачыкъ этеген, оьзлер алышынмайгъан

сёзлер.…

-гьалишликлер гьаллыкълагъа ошай…

-гьалишликлеге бетли ишлик къошулуп да этиле

- ишликни баш къалибине тюрлю къошумчалар къошулуп, гьалишлик

этиле…

- жумлада гьалишлик тюрлю гьалланы къуллугъун кюте. Муаллим:

Яшлар, сиз дарсда ишлеген кююгюзню мен бек ушатдым ва сизин

ойларыгъызгъа тынглама сюемен.

Рефлексия оьтгерив

1. Мен янгы дарсны англадым.

2. Магъа пайдалы маълуматлар алдым.

3. Тилимни оьсдюрдюм.

4. Оюмну теренлешдирдим.

5.Мен дарсда яхшы ишледим.

Охувчулар оьзлени оьзлер къыйматлай.

YI. Уьйге иш

§ 112, 113. Тапшурув 433, 437, 439. (сюеген тапшурувну айырып язмагъа)

Муаллим:

Яхшы ёл сизге яшлар, илму сапаргъа !

7 к ласны ачыкъ дарсда чыкъгъан

суратлары