Шахсий йўналтирилган ёндашув

Шахсий йўналтирилган ёндашув

Концепциянинг мазмуни ва унинг намоёндалари

• Гуруҳий учрашувлар гуруҳ психологик ишларниинг махсус тури бўлиб, у гуруҳ жараёнига ва мулоқот қобилиятларини ривожлантириш жараёнига, шунингдек, шахслараро муносабатларда ҳақиқийлик ва очиқликни излашга қаратилган
• Асосчилари:

• К. Роджерс У. Шутц
• К. Роджерс
• У. Шутц

К. Роджерс ёндашуви

Мақсад - шахсий табиий йўналишини излаш учун инсоний салоҳиятини озод қилиш ва реал ҳамда идеал “Мен” зиддиятларига рухсат бериш

• Вазифалар:

• Ўз-ўзини англаш даражасини ошириш Эмоционал салоҳиятни ривожланитириш Оламни хурсанд идрок қилишга эришиш
• Ўз-ўзини англаш даражасини ошириш
• Эмоционал салоҳиятни ривожланитириш
• Оламни хурсанд идрок қилишга эришиш

• Асосий методлар – ҳозирги замон билан ишлаш, илиқлик, ҳис-туйғуларнинг ҳақиқийлиги, муносабатларда эмпатия

• Техникалар:

• Сўзсиз қабул қилиш Ҳис-туйғуларни акс эттириш Вербаллаштириш
• Сўзсиз қабул қилиш
• Ҳис-туйғуларни акс эттириш
• Вербаллаштириш

• Гуруҳий жараён босқичлари:

• Ижтимоийлашув босқичи Авторитетларга ишонмаслик Ўз-ўзини намоён қилиш Ўзаро муносабатнинг янги кўринишлари Якуний босқич
• Ижтимоийлашув босқичи
• Авторитетларга ишонмаслик
• Ўз-ўзини намоён қилиш
• Ўзаро муносабатнинг янги кўринишлари
• Якуний босқич

У. Шутцнинг «Очиқ учрашув» концепцияси

• «Очиқ учрашув» - очиқлик ва тўғрисўзлик, ўз «Мен»ини англаш, масъулият, ҳис-туйғуларга эътибор, «Ҳозир ва шу ерда» тамойилига асосланган инсонлар ўртасида алоқа ўрнатиш усули
• Гуруҳий жараён босқичлари:

• Алоқа ўрнатиш Ишончли шароитни яратиш Низолар босқичи «Ҳозир ва шу ерда» Ўз-ўзини қабул қилиш босқичи Якуний босқич
• Алоқа ўрнатиш
• Ишончли шароитни яратиш
• Низолар босқичи
• «Ҳозир ва шу ерда»
• Ўз-ўзини қабул қилиш босқичи
• Якуний босқич

• Асосий техникалар:

• Алоқа ўрнатиш ёки танишув Ишончли муносабатларни рағбатлантириш «Доирага кир» «Ишончли йиқилиш ёки суғурта» «Низоларни ўрганиш»
• Алоқа ўрнатиш ёки танишув
• Ишончли муносабатларни рағбатлантириш
• «Доирага кир»
• «Ишончли йиқилиш ёки суғурта»
• «Низоларни ўрганиш»

• Гуруҳий учрашувлар иши натижаси

• Шахслараро муносабатларнинг турли кўринишларига сезгирликнинг ортиши Ўз-ўзига баҳо бериш ортади Ўз-ўзини қабул қилиш ортади Ёлғизланиш камаяди Иштирокчининг ўзи ҳақидаги тасаввурларида ижобий ўзгаришлар юзага келади
• Шахслараро муносабатларнинг турли кўринишларига сезгирликнинг ортиши
• Ўз-ўзига баҳо бериш ортади
• Ўз-ўзини қабул қилиш ортади
• Ёлғизланиш камаяди
• Иштирокчининг ўзи ҳақидаги тасаввурларида ижобий ўзгаришлар юзага келади

• Гуруҳий учрашувларда асосий эътибор ҳар бир инсонни шахс сифатида индивидуаллиги ва ривожланишини аниқлаштиришга қаратилган.
• Ушбу гуруҳларнинг мақсади ҳар бир шахсга хос бўлган шахсий ва интеллектуал ривожланиш салоҳиятини рўёбга чиқариш ва тўлиқ амалга оширишдир.

• Гуруҳий учрашувларда асосий эътибор ҳозирги вақтда танловга, иштирокчининг эса ўз танлови оқибатлари учун жавобгарлигига қаратилади.
• Гуруҳ раҳбари ўз-ўзини намоён қилиш ва конфронтацияга қодир шахс модели вазифасини бажаради. Тана ва соматик сезгиларнинг аҳамияти таъкидланади. Гуруҳ шахсий ривожланиш ва ўз-ўзини англашга ёрдам беради.

Асосий қоидалар:

• Очиқ ва тўғри мулоқотни ташкил қилиш;
• Тана сезгиларига алоҳида эътибор қаратиш;
• Фикрларга эмас, туйғуларга эътибор бериш;
• Ўз тажрибасига ва оқилона изоҳларга мурожаат қилиш (иложи борича).

Гуруҳий учрашувларга номзодларни танлаш

• Бир томондан конфронтацияларга, ҳиссий шокларга толерант, бошқа томондан гуруҳий тажрибани оддий муҳитга ўтказа оладиган инсонлар киради.
• Учрашувлар қатъий ман қилинадиган инсонлар мавжуд, улар инсон ҳолатини ёмонлаштиради. Бу одатда ўзига ишонмайдиган, ўз-ўзига паст баҳо берадиган, ўзаро таъсирдан нореал эффектни кутадиган – ҳаддан ташқари таъсирчан инсонлардир. Адекват шахслараро муносабатларни ўрната олмайдиган ва учрашувларга ортиқча умид қиладиган мижозлар – хавф гуруҳи сифатида таснифланиши керак.

• Гуруҳда алоқа умумий танишиш билан бошланади. Гуруҳ аъзоларининг ўзлари нима қилишларини аниқлашлари керак бўлганда, умидсизлик даври бошланади. Шахслараро муносабатларнинг бу даври ўз-ўзини ифодалашга ва ўз-ўзини намоён қилишга қаршилик кўрсатиш билан тавсифланади.

Гуруҳий учрашувлар ишининг асосий босқичлари

• 1. Шахслараро алоқаларни ўрнатиш . Гуруҳий учрашувларда биргаликда ишлаш тартиби иштирокчилар ўртасида ишонч муҳитини, очиқлик ва ҳар бир инсоннинг ҳақиқий ҳаётда бўлгани каби сўзсиз қабул қилиниши ва тасдиқланишини белгилашга мўлжалланган. Гуруҳий учрашувлар гуруҳларида шахслараро мулоқотда очиқлик ҳар бир иштирокчининг психологик ўз-ўзини намоён қилиши улар ўртасида яқин ишонувчан муносабатлар ўрнатилиши туфайли эришилади .

• 2. Ишонч муносабатларини ўрнатиш . Гуруҳдан изоляцияланиш ҳисси ҳақиқий ҳаётида мулоқотда хавотирланадиган ва бошқаларга ўз кечинмаларини ишонмайдиган аъзоларига хосдир. Ишончнинг ривожланишига ҳис-туйғулар ва таассуротларнинг спонтан алмашинуви, шунингдек, кўплаб махсус техникалар, масалан, қуйидаги машқлар ёрдам беради: ёпиқ кўзлар билан орқага йиқилиш, унда шериги ерга тушаётган одамни тутиб олиши керак; «доирага кириш" машқлари ва бошқалар.

• 3. Юзага келаётган зиддиятларни бартараф этиш . Зиддият оғзаки даражада ҳам (раҳбар гуруҳ аъзоларини уни муҳокама қилишга ундаши, зиддият қатнашчиларини очиқ гапиришга ва бир-бирини тинглашга ундаши), жисмоний ўзаро таъсир даражасида ҳам ҳал қилинади .

• 4. Ўз-ўзини намоён қилишга қаршилик кўрсатишни енгиб ўтиш. Гуруҳ раҳбари ушбу қаршиликни "йўналтирилган фантазия" техникаси ёрдамида ўрганишни таклиф қилиши мумкин.

• 5 . Ҳамдардлик билдириш, бир-бирини қўллаб-қувватлаш. Дастлаб бундай кўмак гуруҳ раҳбари томонидан тақдим этилади, аммо вақт ўтиши билан гуруҳ ўз иштирокчисига ўз ижобий мулоҳазаларини тақдим эта олади.

У.Шутц бўйича гуруҳий учрашувлар белгилари:

• гуруҳ аъзолари мулоқотида очиқлик ва тўғрисўзлик;
• Ўз-ўзини, ўз «мен»ини (психик, жисмоний) англаш;
• ўзи ва гуруҳ аъзолари учун жавобгарлик;
• ҳиссиётларга эътибор;
• «шу ерда ва ҳозир» тамойили.

Гуруҳий учрашувлар туфайли ўзгаришлар

• Шахслараро муносабатларнинг тури жиҳатларига сезгирлик ортади;
• Ўз-ўзига баҳо бериш ортади;
• Ўз-ўзини қабул қилиш ортади;
• Ёлғизланиш камаяди;
• Иштирокчининг ўз-ўзини тасвирлашда ижобий ўзгаришлар юз беради

Гуруҳий учрашувларда қўлланиладиган техникалар

• Улар алоқаларни ўрнатиш, ишончли муносабатларни қуриш, зиддиятларни ўрганиш, қаршилик, мураккаблик ва қўллаб-қувватлашни таҳлил қилишдир. Масалан: «Доно», «Бирга», «Тирик қўллар» ва бошқалар.