MAVZU: Egri chiziqli harakat.Aylana bo’ylab tekis harakatni tavsiflovchi kattaliklar. |
Nazariy mashg’ulotining o’qitish texnologiyasi |
Mashg’ulot vaqti-2 soat | O’quvchilar soni-30-32 nafar |
Mashg’ulot shakli | Nazariy-to’liq o’quv mashg’uloti; Amaliy-bilimlarni tizimlashtirish; |
Mashg’ulot rejasi | 1. Burchak tezlik. 2.Egri chiziqli harakat. 3.Egri chiziqli harakatda ko'chish , tezlik va tezlanish. 4.Aylana bo'ylab tekis harakatni tavsiflovchi kattaliklar. |
O’quv mashg’ulotining maqsadi: Egri chiziqli harakat haqidagi bilimlarni shakllantirish. Aylana bo’ylab tekis harakatni tavfsivlovchi kattaliklar bo’yicha bilim va malakalarni shakllantirish. |
Pedagogik vazifalar: Burchak tezlik, egri chizqli harakat haqida tushuncha berish; Egri chiziqli harakatni tavsiflovchi kattaliklatrni o’rgatish; Aylana bo’ylab tekis harakatni ochib berish; Egri chizqli harakatni tavfsivlovchi kattaliklarni to’g’ri chiziqli harakatni tavfsivlovchi kattaliklar bilan taqqoslash va farqlashni o’rgatish; Mavzu savollari bo’yicha izohlash va shakllantirish jarayonini tashkil qilish. | O’quv faoliyatini natijalari: Mavzuni maqsadi, vazifalari, o’quv jarayonida tutgan o’rnini yoritib beradi; Egri chiziqli harakatni tasniflaydilar;; Aylana bo’ylab tekis harakat haqida ma’lumotga ega bo’ladilar; Egri chizqli harakatdagi fizik kattaliklarni tartibli ravishda ochib beradilar; Mavzu asosida hulosalar chiqaradilar; |
O’qitish usullari | Tushuntirish, yo’riqnoma berish, namoyish, aqliy hujum; “B/B/B” va “T-sxema”-grafik organayzerlari. |
O’qitish vositalari | Ma’ruzalar matni, doska, slaydlar, tarqatma materiallar, o’quv topshiriqlari; |
O’quv faoliyatini tashkil etish shakli | Kichik guruhlarda ishlash |
O’qitish shart-sharoitlari | Texnik vositalardan foydalanishga va kichik guruhlarda ishlashga mo’ljallangan auditoriya; |
Qaytar aloqaning usul va vositalari | Og’zaki so’rov: tezkor so’rov, taqdimot; Yozma so’rov: tarqatma materiallar asosida |
“Egri chiziqli harakat.Aylana bo’ylab tekis harakatni tavsiflovchi kattaliklar” mavzusidagi nazariy mashg’ulotining texnologik xaritasi
Faoliyat bosqichlari | Faoliyat mazmuni |
O’qituvchi | O’quvchi |
1-bosqich O’quv mashg’ulotiga kirish (10 daqiqa) | 1.1Mavzuning nomi, maqsadi va kutilayotgan natijalarni yetkazadi. Mashg’ulot rejasi bilan tanishtiradi. Mavzu bo’yicha asosiy tushunchalarni aytadi. (1-Ilova) Mashg’ulotda baholash mezonlari bilan tanishtiradi. 1.3 Mavzu shiori asosida ma’naviyat saboqlarini beradi; | Tinglaydilar; Aniqlashtiradilar; Savollar beradi; Yozib oladilar Tinglaydilar; |
2-bosqich Asosiy (60 daqiqa) | 2.1 O’quvchilarning o’tilgan mavzu bo’yicha egallagan bilimlarini “Tezkor so’rov” usuli orqali tekshiradi. (2-Ilova) Savollarni guruhlar bo’yicha (4 ta kichik guruh) navbatma-navbat o’qiydi va javoblarini eshitadi, asoslab o’tadi; 2. O’quvchilarga o’tiladigan yangi mavzu bo’yicha maktab programmasida ham ma’lumotlar berilganini eslatib, guruhlarga “B/B/B” usulida yangi mavzu bo’yicha tarqatma material tarqatadi, darslik bilan ta’minlaydi, usul uchun yo’riqnoma beradi; (3-Ilova) Taqdimotini tashkillashtiradi; 2.3 Bajarilgan o’quv topshirig’ining taqdimoti asosida, slaydlardan foydalanib, (4-Ilova) o’quvchilarga yangi mavzuni tushuntiradi. O’quvchilarning bilishga qiziqqan eng muhim jihatlariga e’tiborini qaratadi. 2.4 O’quvchilarning mavzu bo’yicha egallagan bilimlarini “T sxema” orqali mustahkamlaydi. Guruhlarga o’quv topshirig’ini tarqatadi, yo’riqnoma beradi, taqdimotini tashkillashtiradi; (5-Ilova) | Savollarga javob beradilar; Guruhlarda ishlaydilar; taqdimot qiladilar. Eshitadilar, yozib oladilar; Guruhlarda ishlaydilar, taqdimot qiladilar; |
3-Bosqich Yakuniy (10 daqiqa) | 3.1 Mavzu bo’yicha hulosa qiladi; 3.2 Guruhdagi ish jarayonini baholaydi; 3.3. Mustaqil ishlash uchun vazifa beradi Uyga vazifa: Mavzu bo’yicha asosiy tushunchalarni yozish va masala ishlash. (6-Ilova) | Tinglaydilar Masalani yozib oladilar |
1-Ilova
Mashg’ulot shiori: O’qib o’rganilgan har bitta hunar, hunarmandga bir kun foyda kеltirar.
Nizomiy Ganjaviy
Nizomiy Ganjaviy
Mavzu: Egri chiziqli harakat. Aylana bo’ylab tekis harakatni tavsiflovchi kattaliklar
Rеja:
Reja:
1. Burchak tezlik.
2.Egri chiziqli harakat.
3.Egri chiziqli harakatda ko'chish , tezlik va tezlanish.
4.Aylana bo'ylab tekis harakatni tavsivlovchi kattaliklar
Tayanch tushunchalar:
Burchak tezlik, burchak tezlanish, egri chiziqli harakat, aylana bo’ylab harakat;aylanish chastotasi;
2-Ilova
Tezkor so’rov uchun savollar:
Moddiy nuqtaning tekis harakati deb nimaga aytiladi?
Tezlik vektor kattalikmi yoki skalyarmi?
Tezlanish deb nimaga aytiladi?
To’g’ri chiziqli tekis o’zgaruvchan harakat deb nimaga aytiladi?
Erkin tushish deb qanday harakatga aytiladi?
Erkin tushish tezlanishining son qiymati nechchiga teng?
Gorizontal otilgan jism harakati qanday bo’ladi?
Gorizontga qiya otilgan jism harakati qanday bo’ladi?
Jadvalni tuszish qoidasi bilan tanishadilar. Alohida, kichik guruhlarda jadvalni rasmiylashtiradilar.
B/B/B JADVALI-Bilaman/ Bilishni hohlayman/Bilib oldim.
Mavzu, matn, bo’lim bo’yicha izlanuvchanlikni olib boorish imkonini beradi.
Tizimli fikrlash, tuzilmaga keltirish, tahlil qilish ko’nikmalarini rivojlantiradi.
3-Ilova
“Mavzu bo’yicha nimalarni balasiz” va “Nimani bilishni hohlaysiz”-degan savollarga javob beradilar. (oldindagi ish uchun yo’naltiruvchi asos yaratiladi). Jadvalning birinchi va ikkinchi bo’limlarini to’ldiradilar.
Ma’ruzani tinglaydilar, mustaqil o’qiydilar.
Mustaqil kichik guruhlarda jadvalning 3-Bo’limini to’ldiradilar
B/B/B usuli uchun ekspert varag’i:
Bilardim | Bilishni hohlayman | Bilib oldim |
| | |
| | |
| | |
| | |
B/B/B usuli uchun o’quv topshirig’i:
Tezlik;
Tezlanish
Tekis harakat;
Notekis harakat;
Egri chiziqli harakat;
Burchak tezlik;
Aylanma harakat
4-Ilova
1-Slayd
Burchak tezlik moddiy nuqtaning burilish burchagidan vaqt bo'yicha olingan birinchi tartibli hosiladek aniqlanadigan vektor kattalikdir.
2-Slayt
Burchak tezlikning o'rtacha qiymati, quyidagicha aniqlanadi:
2-Slayd
Tezlanish ortganda, ε va ω vektorlarining yo’nalishlari bir xil, tezlanish kamayganda esa, qarama-qarshi bo’ladi.
Aylanish davri — Т deb, nuqta bir marta tola aylanib chiqishi uchun, ya'ni 2n burchakka burilish uchun ketgan vaqtga aytiladi.
Demak, ∆t = Т da ∆φ = 2π bo'ladi. Unda:
3-Slayd
Moddiy nuqtaning vaqt birligidagi to'la aylanishlar soniga aylanish chastotasi — n deyiladi, Demak, aylanish chastotasi va aylanish davri o'zaro teskari kattaliklardir:
4-Slayd
Chiziqli tezlik chastota va davr bilan quyidagicha bog'langan
5-Slayd
Burchak tezlanishning birligi. Burchak tezlanishning ta'rifiga asosan:
bo’ladi
6-Slayd
5-Ilova
T – sхеmani to’ldiring.
Agar jadvalda kеltirilgan fikrga qo’shilsangiz birinchi ustunga “+”, aks holda oхirgi ustunga “-” bеlgisini qo’ying.
Ha | Fikr–mulohazalar | Yo’q |
| Moddiy nuqta aylana bo'ylab harakati davomida ma'lum nuqtadan takror-takror o'taveradi. | |
| Ko'chish va yo'l kabi kattaliklar moddiy nuqtaning aylana bo'ylab harakatini tavsiflovchi asosiy kattaliklar bo'la olmaydi | |
| Yo'nalishi aylana yo'nalishi bilan bog'liq bo'lgan vektorlarga ozod vektorlar deyiladi | |
| Burchak tezlikning SI da birligi “Radian” | |
| Burchak tezlanishi deb burchak tezlikdan olingan birinchi tartibli hosiladek aniqlanadigan vektor kattalikka aytiladi | |
| Moddiy nuqtaning vaqt birligidagi to'la aylanishlar soniga aylanish davri deyiladi | |
| Aylanish chastotasi deb, nuqta bir marta tola aylanib chiqishi uchun, ya'ni 2n burchakka burilish uchun ketgan vaqtga aytiladi | |
| Burchak tezlanishning yo'nalishi burchak tezlik yotgan o'q bilan mos keladi. | |
T-sxema uchun javoblar varianti:
Ha | Fikr–mulohazalar | Yo’q |
+ | Moddiy nuqta aylana bo'ylab harakati davomida ma'lum nuqtadan takror-takror o'taveradi. | |
+ | Ko'chish va yo'l kabi kattaliklar moddiy nuqtaning aylana bo'ylab harakatini tavsiflovchi asosiy kattaliklar bo'la olmaydi | |
| Yo'nalishi aylana yo'nalishi bilan bog'liq bo'lgan vektorlarga ozod vektorlar deyiladi | - |
| Burchak tezlikning SI da birligi “Radian” | - |
+ | Burchak tezlanishi deb burchak tezlikdan olingan birinchi tartibli hosiladek aniqlanadigan vektor kattalikka aytiladi | |
| Moddiy nuqtaning vaqt birligidagi to'la aylanishlar soniga aylanish davri deyiladi | - |
| Aylanish chastotasi deb, nuqta bir marta tola aylanib chiqishi uchun, ya'ni 2n burchakka burilish uchun ketgan vaqtga aytiladi | - |
+ | Burchak tezlanishning yo'nalishi burchak tezlik yotgan o'q bilan mos keladi. | |
6-Ilova
Uyga vazifa uchun masalalar:
1-Masala:
Erkin tushayotgan jism oxirgi 196 metr yo’lni 4 sekundda o’tgan bo’lsa, jismning tushish vaqti va tushish balandligi topilsin
2-Masala:
Minoradan gorizontal yo’nalishda 30 m/s tezlik bilan otilgan tosh 4 s dan keyin Yerga tushgan bo’lsa, minoraning balandligi va toshning gorizontal uchish masofasini toping.
Mavzuga mustaqil tayyorlanish uchun savollar:
Burchak tezlik deb qanday tezlikka aytiladi?
Egri chiziqli harakat deb qanday harakatga aytiladi?
Aylana bo’ylab tekis harakatni tavsiflovchi kattaliklarni ayting.
Egri chiziqli harakatda ko’chish nimaga teng?
Egri chiziqli harakatda tezlik va tezlanishlar nimaga teng?
Aylanish chastotasining birligi?
Aylanish davrining birligi nima?
Aylanish chastotasi nima?