"Координаталык тегиздик" 6-класс

У

2

К

1

-1

2

1

0

-2

X

Е

6-класс

Сабактын максаты:

1) Координаталык тегиздик,чекиттин

координаталары түшүнүктөрү менен

тааныштыруу.

2) Координаталык тегиздикте жайланышкан

чекиттин координатасын табууну үйрөнүү.

3) Берилген координаталары боюнча чекитти координаталык тегиздиктен белгилей билүү.

Х түз сызыгындагы чекиттин координатасын тапкыла

O

B

D

R

К

0

-1

-2,5

3,5

6

1

- 4

х

R(-4) ; D(-2 , 5) ; О(0); B(3 , 5) ; К ( 6 )

Координаталык торчонун жардамы менен летчиктер, моряктар объектилердин жайгашкан ордун аныкташкан.

Кинотеатр

Кинотеатрда ордуңду туура таап олтуруу үчүн эки координатаны билүүң керек -

Катарыңды жана орунуңду ;

ЭКРАН

2

3

10

5

4

12

6

9

8

7

1

11

1 -катар

4

3

1

5

2 -катар

2

6

7

10

9

8

12

11

5

4

3

2

3-катар

1

6

12

10

9

8

7

11

2

6

5

1

12

4

10

9

8

3

7

4 -катар

11

6

5

4

3

2

1

7

8

9

10

12

5-катар

11

5 -катар , 8-орун

Географиялык координаталардын системасы

параллелдер-кеңдиги, меридиандар-узактыгы.

5

Ким бала кезинде деңиз согушу оюнун ойногон болсо ал төмөнкүлөрдү эстейт, оюн талаасындагы ар бир клетка эки координата менен аныкталат - тамга жана цифра

Е 6

Шахматта да ушул сыяктуу болот

5

шахмат

8

b7

7

d 6

6

5

4

е 4

3

2

1

е 1

5

h

d

c

b

a

e

f

g

Гиппарх

Птолемей

Рене Декарт

Б.доордогу

II кылым

Б.з.чейин 100 жыл

XVII кылым

8

Координаттардын пайда болуу тарыхы

Бизин заманга чейин 100 жылдан мурун грек окумуштуусу Гиппарх картага жер шарын параллелдер жана меридиандар менен курчап азыр кеңири белгилүү болгон географиялык координаттар : кеңдигин жана узактыгын сандар менен белгилөөнү сунуштаган .

8

Биздин доордун II кылымында белгилүү байыркы грек астроному Клавдий Птолемей географиялык координаталар катары узактык жана кеңдикти колдонгон.

8

14 кылымда француз математиги Н. Орсем кеңдикти- абсцисса , ал эми узактыкты – ордината деп атоону сунуш кылган .

Ошентип жаңы координаталар методу пайда болгон.

Рене Декарт

(1596 - 1650)

Никола Орсем

(1323-1382)

Бул методду түзүүдө негизги эмгек француз философу, математиги Рене Декартка тиешелүү

Декарттын максаты жаратылышты математикалык закондор менен жазуу болгон. Ал координаталык тегиздиктин автору болгон, ошондуктан көпчүлүк учурда декарттык координаталар системасы деп аташат.

Декарттык координаталар системасы

8

Координаталык тегиздик

Ар бири үчүн эсептөө башталышы болуп эсептелген чекитте кесилишкен эки перпендикулярдуу түз сызыктар

координаталар системасын түзүшөт.

Координаталар ситемасы тандалган тегиздик координаталык тегиздик деп аталат .

8

у

1

о

-1

х

1

-1

8

Координаталар системасын түзүүчү түз сызыктар координаталык октор деп аталат.

Горизонталдык ок – абсцисса огу

Вертикалдык ок – ордината огу

Y

II

I

4

3

Тик бурчтуу

координаталар системасы

2

1

О

абсцисса огу

-1

-2

-3

-5

5

4

3

2

1

0

-4

X

-1

Координаталар башталышы

-2

-3

-4

III

IV

Ордината огу

хОу координаталар ситемасынан М чекитинин координатасын табуунун алгоритми:

• М чекити аркылуу у огуна параллель түз сызык жүргүзөлү жана бул түз сызык менен х огунун кесилиш чекитинин координатасы – бул М чекитинин абсциссасы болот.
• М чекити аркылуу х огуна параллель түз сызык жүргүзөлү жана бул түз сызык менен у огунун кесилиш чекитинин координатасы – бул М чекитинин ординатасы болот.

16

Y

Чекиттин координаталары

М

( х; у )

4

М (3; -2)

3

2

абсцисса

1

О

ордината

Абсцисса огу

-2

-1

-5

0

1

5

4

3

2

-3

-4

X

-1

М

-2

-3

-4

16

Ордината огу

• Координаталык тегиздиктин каалаган чекитинин координатасын көрсөтүүгө болот.
• Ал үчүн чекиттен ар бир координаталык окторго перпендикулярларды түшүрүп перпендикулярдын учу координаталык октордогу кайсы сандарга туура келгендигин аныктоо керек.

18

Чекиттердин абсциссасын жана ординатасын атагыла

N (2,7; 0)

Азаматсыңар!

D (- 4; 0)

М (-1;-3)

К (0;- 3)

А (2;7)

18

К (1;1) , Т (0;3)

Н (4;-5) , Р (-2;-4)

М (-8;-2) , С (-4;1)

N (-10;0)

( -3; 5)

В

( 6 ; 4 )

А

Т

С

К

N

К

М

Р

Н

18

18

«Координат» аралы

Y

8

Уюлдук жылдыз

7

6

5

(6;6)

4

3

2

1

0

1

4

5

8

-8

-5

-4

-1

X

-6

2

-2

3

6

7

-7

-3

-1

-2

Чекиттерди белгилегиле жана удаалаш туташтыргыла:

(6;6), (3;7), (0;7,5), (3;5,5), (-5;7), (-8;5), (-6;3).

-3

-4

-5

-6

Малая медведица

-7

-8

Туура жоопту танда!

Чекиттердин координаталарын тапкыла:

У

(Х;У)

(Х;У)

(Х;У)

(Х;У)

F

( 2 ;- 2 )

( 2 ; 2 )

( -2 ; 2 )

( -2 ;- 2 )

А

P

( -4 ; 1 )

B

( 1 ;- 4 )

( 4 ; 1 )

( 1 ; 4 )

А

D

В

C

( -2 ; 2 )

( -2 ;- 2 )

( 2 ;- 2 )

( 2 ; 2 )

1

N

-1

( 2 ;- 4 )

D

( 4 ;- 2 )

( -4 ; - 2 )

( -4 ; 2 )

M

Х

1

( 2 ;- 4 )

E

( -4 ;- 2 )

( 2 ; 4 )

( -2 ; -4 )

-1

К

G

С

O

F

( -1 ; 4 )

( 1 ;- 4 )

( 1 ; 4 )

( 4 ;- 1 )

G

( 2 ; 2 )

( 2 ;- 2 )

( -2 ;- 2 )

( -2 ; 2 )

Е

( 2 ; 4 )

K

( 4 ; 2 )

( 2 ;- 4 )

( 4 ;- 2 )

(3; 0 )

( - 3; 0 )

( 0 ;-3)

M

( 0 ; 3)

( 0 ;- 2 )

N

( 0 ; 2 )

( 2 ; 0 )

( -2 ; 0 )

O

( 2 ; 0 )

( 0 ;- 2 )

( -2 ; 0 )

( 0 ; 2 )

P

( 0 ;-3)

(3; 0 )

( 0 ; 3)

( - 3; 0 )

24

Үй тапшырма:

П. 45 (260-беттеги суроолорго жооптор)

№ 1401; 1403; 140 4

25

• 1. Кандай түз сызыктар параллель жана кандай түз сызыктар перпендикуляр деп аталышат?
• 2. Координаталык түз сызыкка чекитти сүрөттөөнүн этаптарын атап берчи.
• 3. Координаталары боюнча чекитти кантип түзөбүз?

Сабакка баа-жакшы!

Эң сонун !

Негизги тема

Декартка ырахмат

Өзүмдүн вариантым

Баага ыраазымын

Сабак жакты

Кызыксыз болду

Суроолорум бар

Эч деле өзгөчөлүгү жок

Баама ыраазымын

Мага кызыктуу болду

Көп жаңы нерсе үйрөндүм

Мен азаматмын !

Эч нерсе түшүнүксүз

Жеңил тема

Сабактын баасы –эң жакшы

25

Ушинтип биздин саякатыбыз дагы аяктады.

Сабак үчүн бардыгыңарга рахмат!!!

28