Д.И. Менделеевті? периодты? за?ы, атомды? ??рылыс теориясы т?р?ысынан Д.И.Менделеев жаса?ан химиялы? элементтерді? периодты? ж?йесі ж?не жа?а химиялы? элементтерді? ашылуы туралы м?ліметтер.

К?ні: 21.11.15 ж.

Саба? №21

Та?ырыбы

Д.И. Менделеевті? периодты? за?ы, атомды? ??рылыс теориясы т?р?ысынан Д.И.Менделеев жаса?ан химиялы? элементтерді? периодты? ж?йесі ж?не жа?а химиялы? элементтерді? ашылуы туралы м?ліметтер.

Ма?саты

О?ушылар?а Д.И. Менделеевті? периодты? за?ы ж?не периодты? ж?йесі ж?не жа?а химиялы? элементтерді? ашылуы туралы ма?л?маттармен таныстыру

Міндеттері

Білімділік

О?ушыларды? периодты? ж?йе ж?не периодты? за? туралы білімдерін ж?йелеу

Дамытушылы?

О?ушыларды? шы?армашылы? ж?не логикалы? ойлау ?абілеттерін дамыту

Т?рбиелік

О?ушыларды ??ыптылы??а, зейін ?ою?а, ?йымшылды??а т?рбиелеу

Саба?ты? типі

Жа?а та?ырыпты игеру

Саба?ты? т?рі

Аралас

Саба?ты? ?дісі

Т?сіндіру, с?ра?-жауап, ?з бетінше ж?мыс жасау

К?рнекіліктер

Д.И. Менделеев жасаан периодты? ж?йе, адам организміндегі химиялы? элементтерді? топографиясы» кестесі,  презентациялар,

Саба?ты? барысы

І. ?йымдастыру кезе?і

О?ушылармен амандасып, т?гендеу

ІІ. ?ткен материалды ?айталау

«Атомны? ??рамы мен ??рылысы» та?ырыбы бойынша с?ра?тар мен тапсырмаларды орындау ар?ылы ?ткен та?ырыпты с?рау.

ІІІ. Жа?а та?ырыпты игеру

     К?птеген елдерді? ?алым-химиктері химиялы? элементтерді жіктеуді? ?р т?рлі т?сілдерін ?сынды.  Біра? олар барлы? элементтерді бір ж?йеге келтіруіне байланысты таба алмады. Б?л проблеманы ?лы орыс ?алымы Д.И. Менделеев шешті.

   Химиялы? элементтерді жіктеуде Д.И. Менделеев ?зіне дейінгі ?алымдарды? е?бектеріне с?йенді.  Біра? ол химиялы? элементтерді?  ??сас ?асиеттеріне ?арап топтастырып ?ана ?оймай, оларды бір ж?йеге келтіру ?шін б?кіл элементтерді  ?зара байланыстыратын за?дылы? іздеді.

Д.И. Менделеев ?з кезінде белгілі бол?ан элементтерді атомды? массаларыны? ?су реті бойынша орналастырды. , ?асиеттері ??сас элементтер белгілі бір аралы?тан кейін ?айталанып отыратынды?ы аны?талды.

   Б?л за?дылы?ты Д.И. Менделеев 1869 ж.   былайша т?жырымдады: салыстырмалы атомды? массаларыны? ?су реті бойынша орналас?ан элементтерді? химиялы? ?асиеттері периодты т?рде ?згереді.

            Элементтер мен олар т?зетін жай ж?не к?рделі заттарды? ?асиеттері сол элементтерді? атомды? массасына периодты т?уелділікте болады.

ПЕРИОДТЫ? ЗА? Д.И.Менделеев барлы? белгілі элементтерді атомды? массаларыны? ?су ретімен орналастырды.

Д.И.МЕНДЕЛЕЕВ ЖАСА?АН ЭЛЕМЕНТТЕРДІ? ПЕРИОДТЫ? Ж?ЙЕСІ

Кесте бойынша салыстырмалы атомды? массалары ?су ретімен орналас?ан элементтер ?атарында, мынадай ?згерістер бай?алады:

Химиялы? элементтерді? атомдарыны? ??рылысы аны?талып, атомны? басты сипаттамасы оны? ядросыны? заряды екендігі табыл?аннан кейін периодты? за?ны? т?жырымдамасы былайша ?згерді:

"Жай заттарды? ?асиеттері, сондай-а? химиялы? элементтер ?осылыстарыны? ??рамдары мен ?асиеттері оларды? атомды? массаларына периодты т?рде т?уелді болады".

Периодты? ж?йеде элементтер

Периодтар                                          Топтар

Кіші                       ?лкен                         Негізгі                ?осымша

      1,2,3                     4,5,6,7 ая?талма?ан

Период дегеніміз-атомды? массаларыны? ?су реті бойынша орналас?ан элементтер ?атары.  Периоды сілтілік металдан басталып сал?ырт элменттен ая?талады.

Периодтарда?ы элементтерді? салыстырмалы атомды? массалары б?се?деп, бейметалды? ?асиеттері арта т?седі. Элементтер ?осылыстарыны? ?асиеттері де осы ба?ытта негіздіктен ?ыш?ылды??а ?арай ауысады.

РЕТТІК Н?МІР. Д.И.Менделеев периодты?  ж?йедегі ?рбір элементті реттік н?мірі бойынша орналастырды.

XX ?асырда атом ??рылысы туралы ілімні? одан ?рі дамуы реттік н?мірді? физикалы? ма?ынасын ай?ын т?сіндірді.

Химиялы? элементті? реттік н?мірі оны? атомыны? ядро зарядыны? санды? шамасына те?. Аргон атомыны? ядросыны? о? заряды +18, ал калийдікі +19. С?йкесінше калий аргоннан кейін орналас?ан.Химиялы? элементті? реттік н?мірі оны? атомыны? ядро зарядыны? санды? шамасына те? ж?не химиялы? элементті? басты сипаттамасы болып табылады.

ЭЛЕМЕНТТЕР ?АСИЕТТЕРІНІ? ?ЗГЕРУІНІ? ПЕРИОДТЫЛЫ?Ы

 І де?гей Периодты? ж?йеде реттік н?мірлеріні? ?суіне байланысты орналас?ан барлы? элементтерді? белгілі бір элементтерді? санынан кейін, я?ни периодты, ?асиеттері бірдей ?згереді:

·        Металдар?а т?н ?асиеттері ?лсірейді;

·        Бейметалдар?а т?н ?асиеттері к?шейеді;

·        Оттегімен ?осылыстарында валенттігі ?седі;

·        Бейметалдарды? сутегімен ?осылыстарында валенттігі т?мендейді;

·        Оксидтер мен гидроксидтерді? ?асиеттері негіздіктен амфотерлік ар?ылы ?ыш?ылды??а ?згеріп, к?шейе т?седі;

·       Осылайша ?асиеттері ?згеріп отыратын элементтерді? ?рбір б?лігі инертті газбен ая?талады.

II де?гей

Атом ??рылысы теориясы элементтер ?асиеттеріні? периодты т?рде ?згеретіндігін т?сіндірді. Атом ядросыны? о? зарядыны? 1-ден 109-?а дейін ?суі ж?не атомда?ы электрон саныны? ?суі сырт?ы энергетикалы? де?гейді? сандарыны? ?айталануына ?келеді, сонды?тан да элементтерді? барлы? ?асиеттері де ?айталанады.

Периодты? за?ны? физикалы? ма?ынасы міне осында.

?осымша топшалар?а валенттік электрондары d-энергетикалы? де?гейде болатын элементтер жатады. ?осымша топшаларды? элементтері d–элементтерге жатады

І?. Саба?ты бекіту

1. Химиялы? элементтерді? периодты? ж?йесін  кім ашты?
2. ?ай жылы химиялы? элементтерді? периодты? ж?йесі ашылды?
3. Химиялы? элементтер периодты? ж?йеде ?алай орналас?ан?
4. Химиялы? элементтерді? периодты? ж?йесінде атомды? массасыны? ?су ретімен орналас?ан. ?андай элементтер б?л за??а ба?ынбайды?
5. Период  дегеніміз не?
6. Топ дегеніміз не?
7. Негізгі топша мен ?осымша топша элементтерін ?алай аны?таймыз?

?. «?ш тіл-т??ырым»

Химия- химия – chemistry

Период- период- period [ ?p??ri?d ]

Топ – группа – group [ ?ru?p ]

Атомды? масса – атомная масса- Atomic mass [ ??t?m.?k ] [ mæs ]

Периодты? ж?йе – периодическая система- PERIODIC TABLE  [ ?p?(?)r???d?k?te?b(?)l ]

Периодты? за?- периодический закон – PERIODIC [ ?p??.ri??d.?k ] [ l?? ]

?І. ?БТ-?а дайынды?

1.Бесінші периодта орналас?ан элемент

А) ?алайы   В) калий   С) к?міртек   Д) ?ор?асын  Е) кальций

2. Элементтер ?асиеттеріні? периодты т?рде ?згеру себебі

А) ??сас электронды? ??рылымыны? периодты ?айталануы

В) электрон  ?абаттары артуы

С) топта?ы атом радиусыны? артуы

Д) атом радиусыны? о? зарядыны? артуы

Е) периодта?ы атом радиусыны? кемуі

3. т?ртінші периодта?ы барлы? элементтер саны

А) 8   В) 23   С) 2   Д) 32   Е) 18

4. периодта?ы реттік н?міріні? ?суіне сай элементтерді? ?асиеттеріні? ?згеруі

А) бейметалды? ж?не металды? ?асиеттері артады

В) металды? ж?не бейметалды? ?асиеттері артады

С) металды? ?асиеті кеміп, бейметалды? ?асиеті артады

Д) металды? ж?не бейметалды? ?асиеттері кемиді

Е) металды? ?асиеттері артып, бейметалды? ?асиеттері кемиді

5. ?ІІ топ элементтеріні? ?ш?ыш сутекті ?осылысыны? формуласы

А) RH     В)RH₄    С)R₂H       Д) RH₂  Е) RH₃

6. Негізгі топша элементі

А)  Mn    В) Mg    С)  Ni   Д) Fe  Е)Ti

7. т?ртінші период, бірінші топты? ?осымша топшасында орналас?ан элементті? реттік н?мірі

А) 19  В) 29    С) 37   Д) 11    Е) 47

?ІІ. ?йге тапсырма

52,58

Ж?мыс д?птері 105 беттегі 4-14 жаттыулар

?ІІІ. Ба?алау

Саба??а белсене ?атыс?ан о?ушыларды ба?алау