Рәшит Назаров тураһында замандаштары

Һаумыһығыҙ,ҡәҙерле ҡунаҡтар,уҡытыусылар,уҡыусылар!

Презентацияға иғтибарығыҙҙы йүнәлтегеҙ!

Йәмле йылға-күл буйҙары,урам,тау,урам күренештәре...Улар ни тиклем таныш та,яҡын да эйе бит...

Ә ошо вәхшилеккә кем өйрәтә икән һуң?

Бәләкәйҙән шуға өйрәнәбеҙме?Ғаилә тәрбиәһеме?

Мәктәптә балаларҙы тәбиғәткә һаҡсыл ҡараш тәрбиәләү нигеҙендә нимәләр эшләнә һуң?

Ошондай һорауҙарҙы ҡуйҙым мин үҙемдең ғилми эшемдә...

Әйҙәгеҙ,тәүҙә мәктәп тәрбиәһенә туҡталайыҡ....Ғөмүмән алғанда тел һәм әҙәбиәт дәрестәре кешене тәрбиәләүҙә иң ҙур өлөш һала,тип иҫәпләнә.Мәҫәлән,башҡорт теле һәм әҙәбиәте ләреслектәрендә ошо экология,тәбиғәт темаһына арналған әҫәрҙәр бармы һуң?

   Урта кимәлде алайыҡ,йәғни 5-се кдасс дәреслеген...Беҙҙең мәктәптә ошо дәреслек менән уҡытыла:авторҙары:Хажин Вәкил Исмәғил улы,Вилданов Әхәт Ханнан улы.Рус мәктәптәренең 5- се класында уҡыусы башҡорт балалары өсөн дәреслек,Өфө,2008

Дәреслек Сөләймән Мулллабаевтың “Шатлыҡлы иртә” шиғыры менән башлана,ул көҙ,мәктәп менән осрашыу,яңы уҡыу йылы башланыуы тураһында бәйән ителә.

     Артабан,телгә арналған шиғырҙар шәлкеме...

Әкиәттәр өлөшө тормош-көнкүрешә бағышланған:төп мәғәнәһе кешегә етмеш төрлө һөнәр ҙә аҙ мәҡәленә килеп төртөлә...

   Һәм туҡта, ....Кәтибә Кинйәбулатованың “Көҙ еткәс” шиғырында көҙҙөң матурлығын асып һала,шул матурлыҡты тоя,һиҙә генә бел,һаҡла   тигән кеүек.

     Уға Фәүзиә Рәхимғолова “Көҙгө Урал”,Рәми Ғарипов “Торналар”,Нәжиб Иҙелбаев “Дүрт миҙгел”,Барый Ноғоманов “Йәйбикә Һәм Көҙбикә” әҫәрҙәре көҙҙөң матурлығына күрһәтә.

     Ә инде Мостай Кәримдең “Сыйырсыҡ балаһы” әҫәре: ҡоштарҙың балаларына тейгән уҡыусыларҙың тормошон ҡурҡыныс төшкә әйләндерә.

      Айһылыу Йәғәфәрова “Яҡшылыҡ”әкиәтендә экологияның девизы булып яңғырай.”Минең һыуымды эс,эс,ҡотҡарыусым.Яҡшылыҡҡа-яҡшылыҡ,-тип төртөп күрһәтә.Әйтерһең,тәбиғәткә насарлыҡ эшләһәң,үҙеңә яҡшылыҡ булмаҫ,бөтмәҫ-төкәнмәҫ ауырыуҙыр,төрлө тәбиғәт катаклизмы булыр,ти.

     Диҡҡәт Бураҡаев(тәбиғәт ағаһы,аҡһаҡал) Урал тауҙарына алып китә,матурлығын күрһәтә.

     Тамара Ғәниева”Уралиә” тигән әҫәрендә Башҡортостанды Аллаһ Үҙе ҡыҙыҡҡан ер бит ҡыуан,һоҡлан,һаҡла, ти

     Рәшит Ниғмәти “Йәмле Ағиҙел буйҙарында Ағиҙелде  ”һылыу ҙа һылыу йылға”,...”Күпме йыр бар һинең исемгә”-тигән һығымта сығара.

   Фәүзиә Рәхимғолова уға ҡушыла(“Мин-Башҡортостан” шиғырында...)

     Фәрит Иҫәнғолов”Йылмайыу” әҫәрендә:”Һин ниндәй аҡыл эйәһе,белемлеләрҙән-белемле  булып та,ябай ҡош-ҡортто,тәбиғәтте,тормошто аңламаҫһың,йәшәү йәмен юғалтырһың,хатта йылмайыуың китер. Ана ал да көрәк,уларға ярҙам ит,һыу эсер,ярҙам ҡулыңды һуҙ,-тип хатта тәбиғәтте һаҡлау юлын аса.

   “Ҡыш” бүлегенә арналған бүлектә ҡоралайҙарға ҡышын ярҙам итеү булһынмы,Рәшит Солтангәрәев әйтмешләй,үҙең үҫтергә һуғаның да татлы,ҡатҡан икмәгең лә тел йоторлоҡ.”Эшләп ашаһаң”әҫәре.

        Зөлфәр Хисмәтуллин”Сыйырсыҡ” әҫәрендә, ҡош һәм кеше айырылғыһыҙ  икәнен иҫбатлай.Эйе, ҡанаты һынған сыйырсыҡ ҡошҡа  лирик герой ярҙам итмәһә, сыйырсыҡ бала сығырып,иҫән-һау сыйырсыҡ шикелле йәшәр инеме ни?

        5 класс дәреслегендә бирелгән 64 әҫәрҙең 46 әҫәре туранан-тура экология ,тәбиғәт темаһына арналыуын тел белгесе булмаған кеше билдәләй ала.Был әле 5 класта ғына...Башланғыс класс,6,7,8,9,10,11 кластарҙа һуң? Алдағы кластарҙа Ноғман Мусин “Йыртҡыс тиреһе”, “Мәңгелек урман”,Рауил Бикбаев “Һыуһаным,һыуҙар бирегеҙ”поэмаһы,”Мәжит .Ғафури “Ҡыр ҡаҙы”,”Болон”,”Гөлдәр баҡсаһында”, Раил.Байбулатов “Һарығолаҡ”,ИлшатТеләүембәтов”Маралым таңы”, ЗиннурУраҡсин “Алмағас”,Шамил Янбаев”Дегәнәк”Әлфиә Хәмәтдинова “Йәшел дарыухана”....икенсе төрлө әйткәндә дәреслектәрҙә һәр икенсе әҫәр экология,тәбиғәтте һаҡлау тураһында.

        Ә ниңә икән ул, ошо дәреслекте уҡып бөткән 5 класс уҡыусыһы йәйен йылға-күл буйҙарында рәхәтләнеп ял итеп,үҙе килтергән аш-һыуын эсеп, әллә нисә килограмм сүп-сар ҡалдыра? Урамда йөрөгәндә кәнфит ҡағыҙҙары ташлай?

         Нимә ата-әсәһе өйрәтәме улай булғас?

        Ғөмүмән, ғалимдар раҫлауынса,(быларҙы өйрәнеүсе

Богомолова Н.И.Развивающая среда в экологическом образовании дошкольников-“Воспитатель дошкольного образовательного учреждения”, 2009,№5,  Зыкова О.В.любовь к природе воспитывается с детства, “Воспитатель дошкольного образовательного учреждения” 2011, №9,                                КузнецоваЛ.В.Взаимодействие детского сада и семь и в экологическом воспитании-Дошкольная педагогика-2009№6, Николаева С.Н.О возможностях народной педагогики в экологическом воспитании детей- Дошкольное воспитание 2009№4 мәҡәләләрендә)  бала экологик тәрбиәне ғаиләлә алыуҙарын раҫлайҙар.Ә инде совет педагогикаһы мәктәп менән берлектә башҡара ине.”Юные пернаты”, “Юные экологи”,”Юный натуралист”,”Юные Юннаты”...һәр ваҡытта ғаилә һәм мәктәп,балалар баҡсаһы,башҡа белем усаҡтары бергә эшләне.Һәм бик тә һөҙөмтәле минеңсә. Бала ата-әсәһен  ҡабатлай,хатта ҙурайып еткәс тә үҙе ата-әсә булғас, үҙе шул уҡ  ата-әсә өлгөһөндә бала тәрбиәләй.шуның өсөн бер ҡуласаға әйләнмәһен өсөн эште күмәкләп эшләр кәрәк.Өйҙә тәрбиә...-балалар баҡсаһы....-мәктәп...-мөхит. Быйылғы йылдың ҡабатланып экология йылы итеп иғлан ителеүе ошо йүнәлешкә аҙымдарҙыр ул,тип уйлағы килә...  

       Ә бит ҡайһылай ҙа күңелле ҡоштар һайрауын тыңлау, шишмә сылтырау тауышын ишетеү.тереклек бит дауам итә.

     Иғтибарығыҙ өсөн рәхмәт