10 informatika sapak ýazgy IV çäryek

Dersiň ady: Informatika Synpy: 10 ,,A,B'' Senesi:

Sapagyň gidişi:

1. Sapagyň guramaçylyk döwri:

1. Salamlaşmak. Gatnaşygy hasaba almak. 2. Okuwçylaryň sapaga taýýarlygyny barlamak.

3. Okuwçylaryň ünsüni sapaga gönükdirmek. 4. Syýasy wakalar bilen tanyşdyrmak.

2. Öý işiniň ýerine ýetirilişini barlamak:

Okuwçylar öý iş baradaky bilimlerini beýan edýär

3. Geçilen temany jemlemek:

Okuwçylar bilen geçilen tema esasynda sorog-jogap alyşmak

1. Haýsy gözleg algoritmine çyzykly diýilýär?

2. Saýlamak bilen tertipleşdirme nähili amala aşyrylýar?

4. Täze temany düşündirmek: Temany düşündirmegiň meýilnamasy:

1. Internet torunda enjam (apparat) we programma üpjünçiligi

2. Elektron kommunikasiýalar. Kommunikasiýa düşünjesi

3. Internete birikmek usullary

4. Toruň programma üpjünçiligi

Temany öwrenmek bilen okuwçylar bilmeli:

- kompýuterde modelleşdirmegi;

– çyzykly, şahalanma we gaýtalanma algoritmik gurluşlary;

- informasion hukuklary we howpsuzlyk düzgünlerini;

Temany öwrenmek bilen okuwçylar başarmaly:

- aýratynlykda we toparlaýyn işlemegi;

– obýektleriň we işleriň taýýar modellerini peýdalanmagy;

- kompýuter tehnologiýalaryndan gündelik durmuşda peýdalanmagy.

Dürli görnüşli tehniki gurluşlaryň oýlanyp tapylmagy we köpelmegi netijesinde adamzadyň habarlaşmak, infor­masiýa alyş-çalşygyny etmek mümkinçiligi has-da artdy. Ylymdaky oýlap tapyşlar, täze açyşlar wagtyň islendik pur­sadynda Ýer togalagy boýunça informasiýa alyş-çalşygyny etmäge ýol açdy, täze dörän gurluşlara Internete birikmek mümkinçiligi döredi. Personal hem-de mobil kompýuter-ler, serwerler we lokal torlar, telefonlar we saz merkezleri olaryň aýdyň mysallarydyr.

Elektron kommunikasiýalar habarlaşmaklyga giň mümkinçilikler döredýärler. Kommunikasiýa – bu habarlaşmak, ýagny adamdan-adama informasiýany geçirmekdir, şeýle hem habarlary geçirmegiň ýoludyr. Elektron kommunikasiýalar kompýuter torlarynyň kömegi bilen amala aşyrylýar. Informasiýa alyş-çalşygy maksady bilen özara baglanyşdyrylan kompýuterleriň sistemasyna kompýuter tory diýilýär. Kompýuter torlaryna personal, lokal, sebi­tara, korporatiw, milli we global torlar girýär. Kompýuter torunyň üpjünçiligi onuň apparat we programma üpjünçili­ginden durýar. Toruň bolmagyny we işlemegini üpjün edýän enjamlar apparat üpjünçiligidir. Toruň işlemegi üçin serwerler, müşderi kompýuterle­ri, tordaky kompýuterleri birleşdirmek üçin gurluşlar we olaryň arasyndaky aragatnaşyk kanaly zerurdyr. Internete çykyp, informasiýalary almak, ibermek işini ýerine ýetirýän kompýutere terminal diýilýär. Terminaldan Internete çykmak üçin modem (modulýator/demodulýator) gurluşy zerurdyr. Modem – aragatnaşyk kanaly boýunça ge­çirmek üçin informasiýalary sifr görnüşden elektrik signaly­na we tersine özgerdýän gurluşdyr. Modemleriň işleýşine olaryň bod hasabynda ölçelýän tizligi täsir edýär. Bod – – signaly geçiriş tizliginiň ölçeg birligidir we aragatnaşyk kanalynyň ýagdaýynyň bir sekuntdaky üýtgeme sanyny aňladýan ölçeg birligi hökmünde ulanylýar. Ýokary tizlikli modemlerde bir simwol birnäçe bit-i özünde saklaýar.

I nternete birikmek dürli usullar bilen amala aşyrylyp bilner (4.1-nji surat). Olardan has köp ýaýranlary aşakdakylardyr:

• dial–Up telefon liniýasy boýunça kommutirlenýän elýeterlik;

• ADSL (AsymmetricDigital Subscriber Line) – asim­metrik sifrli müşderi liniýasy boýunça elýeterlik;

• bölünip berlen aýratyn aragatnaşyk kanaly boýunça elýeterlik;

• simsiz sifrli aragatnaşyk kanaly boýunça elýeterlik;

• mobil telefon boýunça simsiz birikme.

Modemiň görnüşini saýlamak Internete birikmek usulynyň saýlanyp alnyşyna baglydyr: analog modem: adaty telefon boýun-ça birikme; sifr modemi: ADSL birikme üçin; radio modemi: simsiz birikme üçin.

Personal kompýuterler üçin, standart deşijegiň kömegi bilen düýp plata birikdirilen içki modem ulanylýar. Häzirki zaman noutbuklarynyň aglabasynda içinde oturdylan modem bardyr.

Kompýuter torlarynyň möhüm aýratynlyklarynyň biri onuň wagt birliginde informasiýany geçirip bilijilik ukybydyr, ýagny informasiýany geçiriş tizligidir. Geçiriş tizliginiň birligi deregine 1 bit/sekunt kabul edilen. Häzirki zaman kompýuter torlarynyň geçiriş tizligi sekuntda ýüz millionlarça bit-e ýetýär. Şonuň üçin hem, geçiriş tizliginiň has uly birlikleri ulanylýar:

1 Kbit/s=10³ bit/s; 1 Mbit/s=10³ Kbit/s=10⁶ bit/s.

Telefon liniýasy boýunça kommutirlenmede modem kom-pýuteriň buýrugy boýunça prowaýderiň telefon belgisini aýlaýar. Eger telefon liniýasy boş bolsa, prowaýderiň modemi bilen aragatnaşygy gurnaýar. Soňra ulanyjynyň ady we parol barlanýar. Eger bu barlag şowly geçse, onda Internete birikmek ýola goýulýar.

ADSL tehnologiýasy has oňaýly birikme hasaplanýar. Bu bi-rikme üçin sifr DSL modemi we signallary paýlaýjy gurluş bolan Splitter gerek bolýar. Şonuň ýaly-da aragatnaşygyň aýratyn bölü-nip berlen kanaly ýa-da DSL modem boýunça Internete birik-mek üçin tor kartasy zerurdyr. Tor kartasy kompýutere toruň beýleki gurluşlary bilen özara hereketine mümkinçilik berýän periferiýa gurluşydyr.

Torda işlemek üçin zerur bolan programmalaryň toplumyna toruň programma üpjünçiligi diýilýär. Kompýuter torlarynyň işlemegi üçin esasy programma ü-jünçiligi Windows Serwer, Free BSD, Linux-yň dürli wersiýa-lary we ş.m. serwerlerindäki tor operasion sistemalarydyr. Programma üpjünçiligi iki görnüşde bolýar: Bazalaýyn programma üpjünçiligi – TCP/IP protokol boýun-ça toruň işini goldamagy üpjün edýär;

Amaly programma üpjünçiligi – Internetiň gulluklarynyň (WWW, poçta) işini üpjün edýär.

5. Täze temany berkitmek:

Okuwçylar bilen geçilen tema esasynda sorog-jogap alyşmak, geçilen tema degişli meseleler çözmek. Sorog-jogap alyşmak : 1. Kommunikasiýa näme? 2. Kompýuter tory näme? Kompýuter torlarynyň haýsy görnüşlerini bil-ýärsiňiz? 3. Kompýuter torunyň enjam üpjünçiligi näme?

4. Kompýuter-serwer haýsy wezipeleri ýerine ýetirýär? 5. Internet toruna birikmegiň haýsy usullaryny bilýärsiňiz? 6. Modem näme üçin ulanylýar? 7. Kompýuter torunyň programma üpjünçiligi näçe görnüşde bolýar we haýsylar? 8. Brauzer näme?

6. Öý işini tabşyrmak:

Sapakda geçilen temany özleşdirmeklerini tabşyrmak. Öý işi.§25. sah 117-120 okamaly.

7. Sapagy jemlemek, umumylaşdyrmak, okuwçylary bahalandyrmak:

Soraglara takyk, dogry jogap beren, sapakda işjeňlik görkezip, temany gürrüň bermäge işjeň gatnaşan okuwçylar atlandyrylyp, olar bahalandyrylýar (bahalar synp žurnalyna, gündeliklere goýulýar).

Ýazan mugallym: Bellik:______________________________________________________________

Barlan: Müdiriň okuw işleri baradaky orunbasary __________________

Dersiň ady: Informatika Synpy: 10 ,,A,B'' Senesi:

Sapagyň gidişi:

1. Sapagyň guramaçylyk döwri:

1. Salamlaşmak. Gatnaşygy hasaba almak. 2. Okuwçylaryň sapaga taýýarlygyny barlamak.

3. Okuwçylaryň ünsüni sapaga gönükdirmek. 4. Syýasy wakalar bilen tanyşdyrmak.

2. Öý işiniň ýerine ýetirilişini soramak:

Okuwçylar öý iş baradaky bilimlerini beýan edýär

3. Geçilen temany jemlemek:

Okuwçylar bilen geçilen tema esasynda sorog-jogap alyşmak

1. Haýsy gözleg algoritmine yzygiderli diýilýär?

2. Elementleriň gözleginde köp ulanylýan şertler haýsy­lar?

4. Täze temany düşündirmek:

Temany düşündirmegiň meýilnamasy:

1. Bütindünýä informasiýalar kerebi gullugy

2. Internetiň kommunikasiýa gulluklary

3. Internetiň informasiýa gulluklary

Temany öwrenmek bilen okuwçylar bilmeli:

- algoritmiki-logiki pikirlenmegi;

– amaly programma üpjünçiligi bilen işlemegi;

- informasion medeniýetliligi;

Temany öwrenmek bilen okuwçylar başarmaly:

- kompýuterde işlenende syçan, klawiatura bilen işlemegi;

– öwrediji we ösdüriji kompýuter programmalary bilen işlemegi;

- meseleler çözülende algoritm düzmegi;

Bütindünýä informasiýalar kerebi gullugy (World Wide Web – WWW) Internet torunyň hyzmatlarynyň agla­basyny özüne birleşdirýär. Bütindünýä informasiýa ke­rebi, dürli torlaryň we hyzmatlaryň birleşmek zerurlygy, şonuň ýaly-da dürli informasiýa resurslaryna elýeterlilik mümkinçilikleriniň giňelmegi esasynda döredi.

Lokal torlar birikme gurluşlarynyň (marşrutlaýjylaryň– –ugrukdyryjylaryň) kömegi bilen aragatnaşyk kanaly arkaly bir etrabyň, şäheriň, welaýatyň çäklerinde sebitara torlara birleşýärler. Olar bolsa, öz gezeginde beýleki sebitler bilen özara birleşmek arkaly Bütindünýä global toruny emele ge­tirýärler Global kompýuter torlarynda kompýuterleriň aralaryndaky uzaklyklara çäklendirme ýokdur. Kompýuter tory habarlaşmak ýa-da umumy informasiýa gor-laryna elýeterlilik üçin ulanylýar. Şeýle informasiýa hyzmatlary Internetiň gulluklary tarapyndan edilýär.

Internet hyzmatlary kommunikasiýa ýa-da informasiýa görnüşinde bolýar. Internetiň kommunikasiýa gulluklaryna şu aşakdakylar degişlidir:

• elektron poçta ulanyjylaryň arasynda hat alyşmak;

• täzelikleriň topary ýa-da telekonferensiýalar (Usenet) konferensiýa gatnaşyjylaryň ählisine birlikde ugratmak bilen hat ýazyşmak;

• gysga wagtlaýyn habar (IM – Instant Messaging) – On-line kadasynda habarlaşmak;

• gönümel habarlaşmak forumy (IRC – Internet Relay Chat) – Online kadasynda ýazuw görnüşinde habarlaş-mak;

• internet – telefoniýa (IP telefoniýa) – müşderileriň biri-niň dürli şäherlerden ýa-da ýurtlardan Web kameranyň üsti bilen şol bir wagtda birnäçe adamlar bilen habarlaş-maga mümkinçilik berýän Skype programmasy bolanda habarlaşmak. Internetiň informasiýa gulluklaryna şu aşakdakylar degişlidir:

• FTP – faýllary geçirmek;

• Web serwis – grafikany, sesi, wideony öz içine alýan gipertekst dokumentleri gözlemek we gözden geçirmek;

• köpulanyjyly oýun – gyzykly serwis;

• audiotekst – kesgitli habarlaryň, meselem, hyzmatlaryň sanawy we ş.m. habarlaryň sesli eşitdirilmegi;

• sorag-jogap hyzmaty – hakyky wagtda we elektron poç-tanyň üsti bilen dürli gulluklar tarapyndan amala aşyrylýan hyzmat;

• geografik häsiýetli hyzmatlar – personal kompýuteriň elýeterlilik nokadyny gözlemek we ulanyja onuň duran ýeri bilen baglanyşykly maglumatlary geçirmek;

• mobil-banking we internet-banking – uly möçberli bank amallaryny ýerine ýetirmek;

• Web hosting – müşderileriň Web saýtyny gurnamak üçin serwerleri bermek we olaryň işini kärendäniň çäk-lerinde goldamak;

• Grid hyzmatlary – iri halkara taslamalarynda maglu-matlaryň uly topary arkaly hasaplama geçirmek bilen baglanyşykly meseleler çözülende ulanmak.

Internete birikmek üçin kompýuter, aragatnaşyk kanaly, IP salgy, programma üpjünçiligi, şonuň ýaly-da ulanyjynyň ady we paroly zerurdyr. Birikmäni dogry sazlamak üçin hyzmat ediji gullugyň bermeli zerur maglumatlary aşakdakylardyr:

• birikme amala aşyrylýan telefonyň belgisi;

• ulanyjynyň ady (Login);

• parol;

• DNS serweriň IP salgysy.

Sifr IP salgylary ýatda saklamak üçin oňaýsyz bolýar. Şonuň üçin hem salgylaşdyrmagyň başga bir sistemasy – atlaryň domen sistemasy (DNS) döredildi.

5. Täze temany berkitmek:

Okuwçylar bilen geçilen tema esasynda sorog-jogap alyşmak, geçilen tema degişli meseleler çözmek. Sorog-jogap alyşmak : 1. Internetiň gulluklary ýa-da hyzmatlary haýsy görnüşlerde bolýar? 2. Birikmäni dogry sazlamak üçin hyzmat ediji gulluk haýsy maglumatlary bermeli?

3. Tor protokoly näme? 4. IP salgy nähili ýazylýar? 5. Domen salgy näme? Ol näçe bölekden durýar? 6. URL näme iş üçin niýetlenilen? Ol haýsy bölümleri özünde saklaýar?

6. Öý işini tabşyrmak:

Sapakda geçilen temany özleşdirmeklerini tabşyrmak. Öý işi.§26 sah. 121-124

7. Sapagy jemlemek, umumylaşdyrmak, okuwçylary bahalandyrmak:

Soraglara takyk, dogry jogap beren, sapakda işjeňlik görkezip, temany gürrüň bermäge işjeň gatnaşan okuwçylar atlandyrylyp, olar bahalandyrylýar (bahalar synp žurnalyna, gündeliklere goýulýar).

Ýazan mugallym: Bellik:______________________________________________________________

Barlan: Müdiriň okuw işleri baradaky orunbasary __________________

Mekdebi: _______ Senesi: _____ ______ ______

Dersiň ady: Informatika Synpy: X _____ ______ ______

Sapagyň gidişi:

1. Sapagyň guramaçylyk döwri:

1. Salamlaşmak. Gatnaşygy hasaba almak. 2. Okuwçylaryň sapaga taýýarlygyny barlamak.

3. Okuwçylaryň ünsüni sapaga gönükdirmek. 4. Syýasy wakalar bilen tanyşdyrmak.

2. Öý işiniň ýerine ýetirilişini barlamak:

Okuwçylar öý iş baradaky bilimlerini beýan edýär

3. Geçilen temany jemlemek:

Okuwçylar bilen geçilen tema esasynda sorog-jogap alyşmak

1. Haýsy gözleg algoritmine yzygiderli diýilýär?

2. Elementleriň gözleginde köp ulanylýan şertler haýsy­lar?

4. Täze temany düşündirmek:

Temany düşündirmegiň meýilnamasy:

1. Web serwer barada düşünje

2. Salgylar sistemasy barada düşünje

3. Protokollar

4. Internetde informasiýalary gözlemegiň usullary

Temany öwrenmek bilen okuwçylar bilmeli:

- informasion hukuklary we howpsuzlyk düzgünlerini;

-algoritmler, algoritmi ýerine ýetirijileri;

- Internet torunda howpsuzlyk düzgünlerini;

Temany öwrenmek bilen okuwçylar başarmaly:

- aýratynlykda we toparlaýyn işlemegi;

– obýektleriň we işleriň taýýar modellerini peýdalanmagy;

– öwrediji we ösdüriji kompýuter programmalary bilen işlemegi.

Şol bir kompýuter dürli hyzmatlaryň serweriniň işini ýerine ýetirip biler. Ähli zat wagtyň edil şu berlen pursadynda haýsy programma serweriniň ýerine ýetirilýändigine baglydyr. Serwer-leriň poçta serweri, neşir ediji serwer, aragatnaşyk serweri, faýl serweri, telefon serweri, host-uzel serweri, köp prosessorly serwer ýaly dürli görnüşleri bar.

Internetiň aglaba gulluklary müşderi bilen serweriň arasynda informasiýalary alyşmagy göz öňünde tutýar. Müşderi – bu ulanyjy bilen gönüden-göni işleşýän programma, serwer bolsa, ulanyjylaryň ýüztutmalaryna hyzmat edýän programma.

Kompýuterleriň, Web dokumentleriň öz salgylary bolýar. Internetiň (Web sahypanyň) dokumentleriniň salgylaryny ýazmak üçin URL ( Uniform Resourse Location) salgy ulanylýar. URL – bu geçirmek protokolynyň adyndan, kompýuteriň salgysyn-dan, bu kompýuterde faýly gözlemegiň ýolundan ybarat bolan Web sahypany bölüp, Internetde onuň takyk koordinatalaryny görkezýär.

Bir kompýuter tarapyndan beýlekä iberilen informasiýany kabul etmek üçin informasiýalary geçirmekligiň ýeke-täk düz-günleri ulanylýar we olara protokollar diýilýär. TCP protokoly müşderi kompýuterleri bilen serwerleriň arasynda logiki bir-leşmäni gurnamaklyga, habarlary bukjalara bölmek we olaryň iberilen ýerine barşyna gözegçilik etmeklige niýetlenendir. TCP/IP ýeke-täk halkara protokoly hasaplanýar. Salgy diňe bir siz üçin zerur bolan informasiýanyň nirede ýerleşýändigi hakyn-daky informasiýany däl-de, eýsem, oňa nähili ýüzlenmelidigi ba-radaky informasiýany hem özünde saklaýar. Internetiň esasy protokoly TCP/IP protokoldyr. Bu protokol informasiýalaryň geçirilişini dolandyryş protokolydyr.

Dokumentleri gözlemek, müşderä geçirmek we gipersal-gylanmalary işläp taýýarlamak bilen giperteksti geçirmegiň HTTP protokoly meşgullanýar.

Web sahypa elýeterliligi guramak üçin, bir domen ady ýe-terlik bolmaýar. Diňe Web serweriň ady däl-de, eýsem, onda sahypanyň ýerleşişini bilmek möhüm. Kompýuteriň domen adyn-dan we faýla barýan ýoluň ýazgysyndan ybarat bolan salga goruň uniwersal görkeziji diýilýär we umumy görnüşde aşakdaky ýaly ýazylýar:

[protocol]://[domen ady]/[faýla barýan ýol].

URL salga mysal: http://www.mail.ru/ftp.html. Bu ýerde http – protokolyň ady.

Informasiýany geçirmegiň esasy aýratynlygy – onuň aýry-aýry bölek bukjalar görnüşinde geçirilip, iň soňunda ýene bir bitewi görnüşde görkezilýänligindedir.

Munuň sebäbi toruň dürli ugurlaryna düşýän agramyň azal-magyna getirýär. Bu bolsa eger bukjalaryň biri näsaz geçäýse, onda tutuşlygyna faýly däl-de, diňe şol bukjany täzeden almaga ýardam edýär. IP internet protokol – her bir bölek bukjany bel-lenen salga eltmegi üpjün edýär.

Geçirmegiň protokoly bilen kompýuteriň (serweriň) sal-gysynyň arasy «:» bilen bölünýär. Meselem:

http://serweriň ady/ýol/faýlyň ady.

Internet dokumentiniň gözleg ýolunda olaryň arasynda bölüji hökmünde «/» (ýapgyt çyzyk) ulanylýar.

Internetde informasiýalary gözlemegiň esasy üç sany usuly bar:

1. Brauzeriň penjiresinde sahypanyň salgysyny görkezmek (torda gerekli bolan sahypanyň salgysyny takyk bilen ýagda-ýyňyzda);

2. Gipersalgylanmalar boýunça süýşmek (bu usul diňe gözlenýän informasiýalar meňzeş bolanda ulanylýar);

3. Gözleg serweri boýunça gözlemek (bu usul – informasiýalary haýsy-da bolsa bir söz boýunça gözlemekdir).

5. Täze temany berkitmek:

Okuwçylar bilen geçilen tema esasynda sorog-jogap alyşmak, geçilen tema degişli meseleler çözmek.

Sorog-jogap alyşmak : 1. TCP/IP protokol näme?

2. Gerekli salgyny görkezmegiň näçe usuly bar? 3. Siz serwerleriň haýsy görnüşlerini bilýärsiňiz?

6. Öý işini tabşyrmak:

Sapakda geçilen temany özleşdirmeklerini tabşyrmak. Öý işi.§26 we §2

7. Sapagy jemlemek, umumylaşdyrmak, okuwçylary bahalandyrmak:

Soraglara takyk, dogry jogap beren, sapakda işjeňlik görkezip, temany gürrüň bermäge işjeň gatnaşan okuwçylar atlandyrylyp, olar bahalandyrylýar (bahalar synp žurnalyna, gündeliklere goýulýar).

Ýazan mugallym: ________________________________________________

Bellik:______________________________________________________________

Barlan: Müdiriň okuw işleri baradaky orunbasary __________________________

Dersiň ady: Informatika Synpy: 10 ,,A,B'' Senesi:

Sapagyň gidişi:

1. Sapagyň guramaçylyk döwri:

1. Salamlaşmak. Gatnaşygy hasaba almak. 2. Okuwçylaryň sapaga taýýarlygyny barlamak.

3. Okuwçylaryň ünsüni sapaga gönükdirmek. 4. Syýasy wakalar bilen tanyşdyrmak.

2. Öý işiniň ýerine ýetirilişini soramak:

Okuwçylar öý iş baradaky bilimlerini beýan edýär

3. Geçilen temany jemlemek:

Okuwçylar bilen geçilen tema esasynda sorog-jogap alyşmak

1. Web-sahypalary haýsy formatlarda ýatda saklamak bolýar?

2. Olaryň aýratynlyklaryny häsiýetlendiriň.

4. Täze temany düşündirmek:

Temany düşündirmegiň meýilnamasy:

1. Milli informasiýa gorlary bilen tanyşmak

2. Dünýä informasiýa gorlary

3. Türkmenistanyň informasiýa sistemalary

4. Geoinformasion sistemalar

Temany öwrenmek bilen okuwçylar bilmeli:

- kompýuterde modelleşdirmegi;

– çyzykly, şahalanma we gaýtalanma algoritmik gurluşlary;

- informasion hukuklary we howpsuzlyk düzgünlerini;

Temany öwrenmek bilen okuwçylar başarmaly:

- aýratynlykda we toparlaýyn işlemegi;

– obýektleriň we işleriň taýýar modellerini peýdalanmagy;

- kompýuter tehnologiýalaryndan gündelik durmuşda peýdalanmagy.

Aýry-aýry dokumentler we dokumentleriň aýry-aýry massiwleri informasiýa gorlaryny emele getirýär. Olar kitaphanalardan, arhiwlerden, berlenleriň gorlaryndan durýan informasion sistemalarda ýatda saklanýar.

Informasiýa gorlary ygtybarly informasiýalary çalt almak üçin döredilýär.

Jemgyýetiň ykdysadyýetinde önümçilik gatnaşyklaryny häsiýetlendirýän informasiýalar dünýä informasiýa gorlaryna degişlidir.

Dünýä informasiýa gorlary üç görnüşde bolýar:

1. Milli (döwlet) informasiýa gorlary – işewür informasiýalar sektory;

2. Kärhanalaryň informasiýa gorlary – ylmy-tehniki we ýöri-te informasiýalar sektory;

3. Personal informasion gorlary – köpçülikleýin sarp edilýän informasiýalar sektory.

Milli informasiýa gorlaryna häkimiýetiň döwlet guramalarynyň işi, hukuk, maliýe, ykdysady informasiýalar, kitaphana, arhiw gorlary, ylmy tehniki informasiýa, pudaklaýyn informa-siýa, tebigy gorlar baradaky informasiýalar degişlidir.

Bilşimiz ýaly, kitaphanalarda informasiýalar ägirt köp muk-darda kagyzda saklanýar. Soňky ýyllarda kitaphana gorlaryny saklamak üçin sifr gurluşlara geçirilýär.

Arhiwler ýurduň taryhy we medeni informasiýalaryny özün-de saklaýar. Arhiw materiallarynyň göwrümi ägirt uludyr. Ähli ösen ýurtlarda ylmy tehniki informasiýalaryň ýörite-leşdirilen sistemasy bardyr. Olar öz içine köp sanly ýumuşlary, patent gulluklaryny we ş.m alýar. Hiç bir döwlet kanunsyz, ko-dekssiz, kadalaşdyryjy resminamasyz işläp bilmeýär. Bu infor-masiýalar – hukuk informasiýalardyr.

Jemgyýetdäki, agrar, senagat we durmuşy sferalar hem öz pudaklaýyn gorlaryna eýe bolýar.

Kitaphananyň elektron katalogynda ýüztutmalar esasyn-da gyzyklandyrýan kitaplaryň sanawyny, žurnal makalalaryny alyp görmek bolar. Internetdäki gözleg serwerleri islendik çeş-melerdäki, dürli görnüşdäki informasiýalary tapmaga ukyply. Internetiň milli informasiýa gorlarynda Türkmenistanyň informasiýa sistemalarynyň aşakdaky saýtlary bar:

www.turkmenistan.ru – elektron gazeti;

www.asgabat.net – Aşgabadyň şäher täzelikleri;

www.turkmenistan.com – gözel, ajaýyp ünsüňi çekýän gyzyklandyryjy saýt;

www.turkmenistan.gov.tm – informasion saýt;

www.tdh.gov.tm – döwlet informasion agentliginiň saýty;

www.turkmeninform.com – «Türkmeninform» informasion portaly;

www.turkmenbuziness.org – informasion işewür merkez.

Häzirki zaman informasion sistemalardan geoinformasion sistemalar (GIS) has köp ulanylýar. Geoinformasion sistemalar ýeriň (etrabyň, şäheriň, ýurduň we ş.m.) kartasynda goşmaça maglumatlary saklaýar. Geoinformasion sistemalar sebitara, döwlet we halkara görnüşinde bolýar. Google kartalary (Google Maps) – bu Web interfeýsiň ýa-da Google Earth programmasynyň kömegi bi-len dünýäniň islendik nokadyndan Ýer üstüniň islendik beýik-likdäki hemra arkaly alnan suratyna gözegçilik etmäge niýet-lenilen tehnologiýa hasaplanýar. Şeýle tehnologiýa öz öýüňi ýa-da töwerekdäki derýany hemranyň üsti bilen mugt görmäge mümkinçilik berýär. Bu tehnologiýa arkaly ýörite hemra kabul edijisiniň kömegi bilen öz geografik koordinatalaryňy bilmek ýa-da obýektleriň arasyndaky uzaklygy ölçemek işlerini-de ýerine ýetirip bolýar.

Google Earth programmasy ýer üstüniň geografik üç ölçeg-li obýektleriniň ägirt uly toplumyny (bazasyny) öz içine alýar. Google programmasynda gözlegiň kuwwatly mümkinçiliklerini hemra suratlary, kartalary, landşaftlary we üçölçegli obýektleri birleşdirmek bilen dünýä barada geografik informasiýalary alýar, hatda galaktikany we ýyldyz asmanyny derňemäge hem mümkin-çilik berýär.

Internetden informasiýany gözlemekligiň soňy, adatça, ony diskde ýatda saklatmak bilen tamamlanýar.Internetde ýatda saklanylýan dokumentler üçin birnäçe for-matlar teklip edilýär:

• Веб страница, полностью (*.htm, *.html); • Веб архив, один файл (*.mht);

• Веб страница, только HTML (*.htm, *.html); • Текстовый файл (*.txt).

5. Täze temany berkitmek:

Okuwçylar bilen geçilen tema esasynda sorog-jogap alyşmak, geçilen tema degişli meseleler çözmek. Sorog-jogap alyşmak : 1. Informasiýa gorlary we informasion sistemalar näme? 2. Dünýä informasiýa gorlaryna nämeler degişli? 3. Milli informasiýa gorlaryna nämeler degişli? 4. Google Maps we Google Earth programmalarynyň kömegi bilen haýsy işleri ýerine ýetirmek bolar? 5. Web sahypalary haýsy formatlarda ýatda saklamak bolýar?

6. Öý işini tabşyrmak:

Sapakda geçilen temany özleşdirmeklerini tabşyrmak Öý işi. §28. sah 127-133 okamaly.

7. Sapagy jemlemek, umumylaşdyrmak, okuwçylary bahalandyrmak:

Soraglara takyk, dogry jogap beren, sapakda işjeňlik görkezip, temany gürrüň bermäge işjeň gatnaşan okuwçylar atlandyrylyp, olar bahalandyrylýar (bahalar synp žurnalyna, gündeliklere goýulýar).

Ýazan mugallym: Bellik:______________________________________________________________

Barlan: Müdiriň okuw işleri baradaky orunbasary __________________

Mekdebi: _______ Senesi: _____ ______ ______

Dersiň ady: Informatika Synpy: X _____ ______ ______

Sapagyň gidişi:

1. Sapagyň guramaçylyk döwri:

1. Salamlaşmak. Gatnaşygy hasaba almak. 2. Okuwçylaryň sapaga taýýarlygyny barlamak.

3. Okuwçylaryň ünsüni sapaga gönükdirmek. 4. Syýasy wakalar bilen tanyşdyrmak.

2. Öý işiniň ýerine ýetirilişini barlamak:

Okuwçylar öý iş baradaky bilimlerini beýan edýär

3. Geçilen temany jemlemek:

Okuwçylar bilen geçilen tema esasynda sorog-jogap alyşmak

1. Informasiýa gorlary we informasion sistemalar näme? 2. Dünýä informasiýa gorlaryna nämeler degişli? 3. Milli informasiýa gorlaryna nämeler degişli? 4. Google Maps we Google Earth programmalarynyň kömegi bilen haýsy işleri ýerine ýetirmek bolar? 5. Web sahypalary haýsy formatlarda ýatda saklamak bolýar?

4. Täze temany düşündirmek:

Temany düşündirmegiň meýilnamasy:

1. Internetiň bilim gorlary

2. Häzirki wagtda aragatnaşygyň elektron sistemasy

Temany öwrenmek bilen okuwçylar bilmeli:

- algoritmiki-logiki pikirlenmegi;

– amaly programma üpjünçiligi bilen işlemegi;

- informasion medeniýetliligi;

Temany öwrenmek bilen okuwçylar başarmaly:

- kompýuterde işlenende syçan, klawiatura bilen işlemegi;

– öwrediji we ösdüriji kompýuter programmalary bilen işlemegi;

- meseleler çözülende algoritm düzmegi;

Internet kompýuter torunda berlen informasiýa gorlary häzirki wagtda adamzat ýaşaýşynyň ähli ugurlarynda ulanylýar. Olaryň kömegi bilen inženerleriň we mugallymlaryň, hukuk go-raýjylaryň we harbylaryň, ykdysatçylaryň we medeniýet işgär-leriniň işleriniň netijeliligi has-da ýokarlanýar. Häzirki zaman kommunikasion tehnologiýasy we informasiýa gorlary bilim babatynda hem oňyn netijesini berýär. Okuwçylary, talyplary okatmakda, sapakdan daşary, ylmy-derňew işlerini guramakda, bilim edaralarynyň işini meýilleşdirmekde we dolandyrmakda Internetiň hyzmatyndan peýdalanmagyň giň mümkinçiliginiň dörändigi hemmelere äşgärdir. Kommunikasion sistemany özleş-dirýän, olary öz işlerinde ulanyp başlaýan mugallymlaryň we okuwçylaryň sany barha artýar.

Häzirki wagtda durmuşda aragatnaşygyň elektron sistemasy – Internet giň gerim alýar. Ol dünýä maglumatlar giňişli-gine çykmaga we gyzyklandyrýan köp sanly maglumatlary tap-maga mümkinçilik berýär. Soňky ýyllarda Internetiň halkara informasion sistemasyndan peýdalanmaga mümkinçilik welaýat merkezlerinde-de döredildi. Şeýle mümkinçilik häzir etraplarda, obalarda hem döredilýär. Gurlup, ulanylmaga berilýän mekdep-ler, çagalar baglary dünýäniň ösen döwletleriniň öňdebaryjy teh-nologik enjamlary bilen üpjün edilip, olaryň Internet sistemasy-na birikdirilmegi ýaş nesliň dünýäniň ösen döwletlerinde ykrar edilen ylym-bilimler bilen ýakyndan tanyşmagyna giň mümkin-çilikler döredýär. Sol bir wagtyň özünde dünýä jemgyýetçiligi ýurdumyzyň maglumatlar serişdelerini peýdalanmaga mümkin-çilik alýar. Häzir türkmen, rus we iňlis dillerinde çykýan «Türkmenistanyň Prezidentiniň metbugat çapary» gazetiniň elektron sahypasy («Türkmenistan-Altyn asyr») internet sistemasyna yzy-giderli berilýär. Internetiň müşderileriniň Türkmenistan hakyndaky giň maglumatlary haýsydyr bir başga çeşmeler arkaly däl-de, gös-göni şu çeşme arkaly alýandygy bellemäge mynasyp-dyr. Ol maglumatlaryň dünýä jemgyýetçiliginde, işewür adamlar-da, maliýe guramalarynda, alymlarda gyzyklanma döredýändigi şübhesizdir.

Beýleki islendik işlerde bolşy ýaly, kompýuter toruny özleşdirmekde hem ilkinji ädim möhümdir. Birinji derejeli gorlaryň beýan etmesi «Образовательные ресурсы сети Интернет» atly katalogyň kagyz görnüşindäki neşirinde ýygnalyp, yzygiderli çap edildi. Kataloglaryň ähli goýberişleriniň elektron görnüşleri In-ternet torunda http:// katalog.iot.ru salgyda çap edildi. Katalo-gyň ähli neşirleri tematik häsiýetdedir. Şeýle neşirleriň bolmagy bilen, tebigy-ylmy we ynsanperwer dersleriniň okadylyşynyň neti-jeliliginiň, guramaçylyk-dolandyryş işleriniň hiliniň ýokarlanma-gyna ýardam edýän gorlar bilen tanyşmak mümkinçiligi döredi.

Türkmenistanda Türkmenistan Ylymlar akademiýasynyň www.science.gov.tm saýty işleýär. 2014-nji ýylda Türkmenis-tanyň Adalat ministrliginiň minjust.gov.tm saýtynyň işe başla-magy bilen ilat hukuk meseleleri boýunça bilimleri şol saýtdan alyp bilýär.

Häzirki döwürde informasiýa gorlaryny işjeň ulanmak güýçli depginde amala aşyrylýar. Şeýle gorlar bilen işlemek üçin, giňden ýaýran meşhur Internet synçylardan başga ýörite programma üpjünçiligi talap edilmeýär. Katalogyň islendik goruna barmak üçin, ýörite setirde gözlenýän goruň neşirdäki salgysyny bolşy ýaly ýazmak ýeterlikdir.

Biziň mähriban ýurdumyz, onuň medeniýeti baradaky giňişleýin informasiýalary medeniýet.gov.tm saýtyndan almak bolýar. Bu saýt Magtymguly, «wakalar», «medeniýetleriň gatnaşy-gy», «sungat durmuşy», «miras» we «fotogalereýa» ýaly bölümler-den durýar. Bu saýtdan «Türkmenistanyň» Döwlet medeniýet merkezi, Türkmenistanyň Döwlet kitaphanasy, Türkmenistanyň Döwlet medeniýet merkeziniň Mukamlar köşgi, Türkmenistanyň Döwlet medeniýet merkeziniň Döwlet muzeýine degişli informa-siýalar bilen tanyşmak bolýar (4.8-nji surat).

Şeýle hem milli informasiýa gorlarynda esasy orun tutýan Milli kitaphana, onda bar bolan elektron kataloglar, elektron ki-taplar baradaky milli informasiýalar gory bilen tm.geoview.info hem-de gollanma.com saýtlarynda tanyşmak bolar.

5. Täze temany berkitmek:

Okuwçylar bilen geçilen tema esasynda sorog-jogap alyşmak, geçilen tema degişli meseleler çözmek.

Sorog-jogap alyşmak : 1. Aşgabatda Internetiň halkara sistemasynyň aragatnaşyk halkasy haçan açyldy? 2. Türkmenistanyň raýatlary haçan Internet sistemasyndan peýdalanyp başladylar?

3. Kataloglaryň ähli goýberişleriniň elektron görnüşleri Internet torunda haýsy salgyda çap edildi?

4. Elektron kitaplar baradaky milli informasiýalar gory bilen haýsy saýtlarda tanyşmak bolar?

6. Öý işini tabşyrmak:

Sapakda geçilen temany özleşdirmeklerini tabşyrmak. Öý işi. §29. sah 133-135 okamaly.

7. Sapagy jemlemek, umumylaşdyrmak, okuwçylary bahalandyrmak:

Soraglara takyk, dogry jogap beren, sapakda işjeňlik görkezip, temany gürrüň bermäge işjeň gatnaşan okuwçylar atlandyrylyp, olar bahalandyrylýar (bahalar synp žurnalyna, gündeliklere goýulýar).

Ýazan mugallym: ________________________________________________

Bellik:______________________________________________________________

Barlan: Müdiriň okuw işleri baradaky orunbasary __________________________

Dersiň ady: Informatika Synpy: 10 ,,A,B'' Senesi:

Sapagyň gidişi:

1. Sapagyň guramaçylyk döwri:

1. Salamlaşmak. Gatnaşygy hasaba almak. 2. Okuwçylaryň sapaga taýýarlygyny barlamak.

3. Okuwçylaryň ünsüni sapaga gönükdirmek. 4. Syýasy wakalar bilen tanyşdyrmak.

2. Öý işiniň ýerine ýetirilişini barlamak:

Okuwçylar öý iş baradaky bilimlerini beýan edýär

3. Geçilen temany jemlemek:

Okuwçylar bilen geçilen tema esasynda sorog-jogap alyşmak

1. Aşgabatda Internetiň halkara sistemasynyň aragatnaşyk halkasy haçan açyldy? 2. Türkmenistanyň raýatlary haçan Internet sistemasyndan peýdalanyp başladylar?

3. Kataloglaryň ähli goýberişleriniň elektron görnüşleri Internet torunda haýsy salgyda çap edildi?

4. Elektron kitaplar baradaky milli informasiýalar gory bilen haýsy saýtlarda tanyşmak bolar?

4. Täze temany düşündirmek:

Temany düşündirmegiň meýilnamasy:

1. Zyýanly programma üpjünçiligi

2. Brauzeriň howpsuzlygyny sazlamak

3. Kukiler ( cookie)

Temany öwrenmek bilen okuwçylar bilmeli:

- informasion hukuklary we howpsuzlyk düzgünlerini;

-algoritmler, algoritmi ýerine ýetirijileri;

- Internet torunda howpsuzlyk düzgünlerini;

Temany öwrenmek bilen okuwçylar başarmaly:

- aýratynlykda we toparlaýyn işlemegi;

– obýektleriň we işleriň taýýar modellerini peýdalanmagy;

– öwrediji we ösdüriji kompýuter programmalary bilen işlemegi.

Zyýanly programma üpjünçiligi, kompýuter çeşmelerini rugsatsyz ulanmak, howpsuzlyga zyýan ýetirmek ýa-da maglu-matlary göçürmek, üýtgetmek, çalyşmak, ýok etmek, şeýle-de ola-ra rugsatsyz girmek üçin döredilýär.

Wiruslary öz içine alýan zyýanly programma üpjünçiligi, maglumatlaryň gizlinligini, bütewüligini we elýeterliligini boz-ýar. Wiruslaryň aglaba bölegi tor tehnologiýalary (tor, paket, poçta gurçuklary we ş.m.) arkaly ýaýradylýar. Internetde işle-nende, şol wiruslar, gurçuklar siziň kompýuteriňize aňsatlyk bilen geçip biler. Bu ýagdaýy aradan aýyrmak üçin, Internetde

howpsuz işlemegiň düzgünleri berjaý edilmelidir we antiwi-rus programma üpjünçiligi ulanylmalydyr. Elbetde, zyýanly programma üpjünçiliginiň hem yzygiderli kämilleşýändigini ýatdan çykarmaly däldir, şeýle hem zyýanly salgylara tötän-leýin geçmekden ägä bolmalydyr. Hemişe işleýän brauzeriňiziň howpsuzlygyny sazlamak möhümdir, ony Firefox brauzeriniň mysalynda görkezeliň.

B rauzerde Настройки – Приватность и Защита bölü-minden goşmaça sazlamalary gurnamak bolar. Şol ýerde kezzap-çylykly hereketleri güman edilýän saýtlary beklemekligi ýerine ýetirip bolar (4.9-njy surat). Bu ýerde, esasan, kukileriň üstünde durup geçeris.

Kukiler ( cookie) – ulanyjynyň kompýuterinde Web saýt tarapyndan galdyrylýan informasiýadyr. Kukiler ulanyjynyň atlandyrylyşyna degişli we onuň göz öňünde tutýan maglumat-laryny, statistiki informasiýalary we ş.m. saklamaga ukyply-dyr. Brauzer Web saýta ýüzlenende, kukileri Web serwere HTTP-talaplaryň düzüminde iberýär. Kukiler şol bir informa-siýa çeşmeleri bilen işlenende, has oňaýly bolýar (meselem, her gezekde ady we paroly girizmez ýaly). Kukiler hemme saýtlar üçin däl-de, adatça, olar elýeterliligi çäklendirilen saýtlarda talap edilýär.

Kukileriň özleri howpsuzdyrlar, ýöne ulanyjy hakynda infor-masiýa çeşmesi bolup hyzmat edip biler.

Kukileri ýatda saklamagyň aşakdaky ýaly dürli döwürlerini görkezmek bolar:

• täsir ediş möhleti gutarýança;

• brauzer ýapylýança;

• saýt kukileri iberende, brauzer olary ýatda saklamalydy-gyny soranda.

Girýän saýtlaryňyza, sizi yzarlamagy gadagan etmegi ýa-da rugsat bermegi gurnamak mümkin. Bu saýtlar siziň saýta gat-naşygyňyzy, halaýan informasiýalaryňyzy, eden söwdalaryňyzy yzarlap, soňra bu maglumatlaryň hemmesini mahabat berijilere satyp bilerler. Şeýle hem gorag üçin, brauzerde parollary ulanma-gyň düzgünlerini kesgitläp bolar. Firefox brauzeri talap edýän saýtlara girmegi ýönekeýleşdirmek üçin parollary ýatda saklap biler. Запрашивать сохранение логинов и паролей для веб сайтов buýrugynyň öňündäki bellik aýrylanda, parol ýatda saklanmaz.

Eger Использовать мастер-пароль buýrugyny işjeňleşdirsek, onda brauzer ulanyjynyň şahsy informasiýalaryny (mese-lem, ýatda saklanan parollary we sertifikatlary) şifrlemek arkaly gorar. Kukileriň gapdalyndan taryh gurnamalary gatnaşyk žurnal-laryny, formalary (brauzer bilen işlenende doldurylýan forma-lar) dolandyrmaga mümkinçilik berýär. Удаление недавней истории funksiýasynyň kömegi bilen taryhy ýok etmek sazla-masyny ýerine ýetirip bolar.

5. Täze temany berkitmek:

Okuwçylar bilen geçilen tema esasynda sorog-jogap alyşmak, geçilen tema degişli meseleler çözmek.

Sorog-jogap alyşmak : 1. Zyýanly programmalar, esasan, haýsy ýollar bilen ýaýraýar? 2. Siz haýsy brauzerleri bilýärsiňiz? 3. Brauzeriň howpsuzlygynyň esasy gurnamalary haýsylar? 4. Kukiler (cookie) näme? 5. Brauzerde howpsuzlygy sazlamak işi haýsy buýruklary yzygiderli ýerine ýetirmek arkaly amala aşyrylýar?

6. Öý işini tabşyrmak:

Sapakda geçilen temany özleşdirmeklerini tabşyrmak

Öý işi.§30. sah 136-118 okamaly.

7. Sapagy jemlemek, umumylaşdyrmak, okuwçylary bahalandyrmak:

Soraglara takyk, dogry jogap beren, sapakda işjeňlik görkezip, temany gürrüň bermäge işjeň gatnaşan okuwçylar atlandyrylyp, olar bahalandyrylýar (bahalar synp žurnalyna, gündeliklere goýulýar).

Ýazan mugallym: Bellik:______________________________________________________________

Barlan: Müdiriň okuw işleri baradaky orunbasary __________________

Mekdebi: _______ Senesi: _____ ______ ______

Dersiň ady: Informatika Synpy: X _____ ______ ______

Sapagyň gidişi:

1. Sapagyň guramaçylyk döwri:

1. Salamlaşmak. Gatnaşygy hasaba almak. 2. Okuwçylaryň sapaga taýýarlygyny barlamak.

3. Okuwçylaryň ünsüni sapaga gönükdirmek. 4. Syýasy wakalar bilen tanyşdyrmak.

2. Öýe berlen ýazuw işleriň ýerine ýetirilişini barlamak:

Okuwçylar öý iş baradaky bilimlerini beýan edýär

3. Okuwçylaryň bilimini dilden soramak we gönükmeleri çözmek arkaly sapagy berkitmek.:

1. if operatory käbir şerte seljerme berýär. Eger şert dogry (çyn) bolsa, onda 1-nji operator, bolmasa (eger şert ýerine ýetmese ýalan bolsa), 2-nji operator ýerine ýetirilýär. 1-nji we 2-nji operatorlara näme diýilýär?

   1. Hasaplaýyş sistemalary

   2. Operasion sistema

   3. Matematiki şahalar

   4. Hasaplama ulgamlary

   5. Programmanyň şahalary

2. Computer – iňlisçeden terjime edilende, näme diýmekligi aňladýar?

   1. Biologiýa

   2. Fizika

   3. Matematika

   4. Hasaplaýjy

   5. Informatika

3. Ýönekeý şertler. Şert – bu if ... then ... else operatorynda haýsy sözden soň gelýän aňlatmadyr.?

   1. Şert

   2. bu

   3. if

   4. then

   5. else

4. Kompýuteri matematiki meseleleri çözmek üçin ulanmak....

   1. bolmaýar

   2. bolýar

   3. bolýar, eger sifrleri gök syýa bilen depdere ýazsaň

   4. bolýar, eger sifrleri ýaşyl syýa bilen depdere ýazsaň

   5. bolýar, eger sifrleri gyzyl syýa bilen depdere ýazsaň

5. Kompýuterde elipbiý çalşyrylanda haýsy klawişler ulanylýar?

   1. Alt+home

   2. Alt+Shift

   3. Alt+Tab

   4. Alt+ Insert

   5. Alt+Delete

6. Faýly ýatda saklamak üçin haýsy klawişleriň utgaşmasyny ulanmak mümkin?

   1. CTRL+S

   2. CTRL+N

   3. CTRL+A

   4. CTRL+B

   5. CTRL+C

7. Shift dxwmesiniň islendik harply düwme bilen bile basylmagy ....... getirer.

1. Kompýuteriň açylmagyna

2. Baş harpyň peýda bolmagyna

3. Harplaryň arasynda boşlugyň bolmagyna

4. Baş harplaryň setir harpa geçmegine

5. Penjireleriň ýapylmasyna

1. Käwagt iki we ondan-da köp ýönekeý şertleriň ýerine ýetirilişini barlamak zerurlygy ýüze çykýar. Olara nähili şertler diýilýär.?

   1. Ýönekeý şertler

   2. Garyşyk şertler

   3. Dolandyryş şertler

   4. Düzme şertler

   5. Logiki şertler

2. Aşakdakylaryň haýsylary Pascal ABC programmalaşdyrma dilinde logiki amallaryň görnüşleri bolup hyzmat edýär?

   1. If – or – not

   2. And – or – not

   3. While – or – not

   4. For – or – not

   5. Do – or – not

3. Pascal ABC programmalaşdyrma dilinde else sözünden öň nähili belgi goýmak bolmaýar?

   1. « ; »

   2. « / »

   3. « + »

   4. « : »

   5. « ! »

4. Öý işini tabşyrmak:

Sapakda geçilen temany özleşdirmeklerini tabşyrmak.

5. Sapagy jemlemek we okuwçylaryň bilimlerini bahalandyrmak:

Soraglara takyk, dogry jogap beren, sapakda işjeňlik görkezip, temany gürrüň bermäge işjeň gatnaşan okuwçylar atlandyrylyp, olar bahalandyrylýar (bahalar synp žurnalyna, gündeliklere goýulýar).

• Sapakda nämeler öwrendiňiz? Sapak gyzykly geçdimi?

Ýazan mugallym: ________________________________________________

Bellik:______________________________________________________________

Barlan: Müdiriň okuw işleri baradaky orunbasary __________________________

Mekdebi: _______ Senesi: _____ ______ ______

Dersiň ady: Informatika Synpy: X _____ ______ ______

Sapagyň gidişi:

1. Sapagyň guramaçylyk döwri:

1. Salamlaşmak. Gatnaşygy hasaba almak. 2. Okuwçylaryň sapaga taýýarlygyny barlamak.

3. Okuwçylaryň ünsüni sapaga gönükdirmek. 4. Syýasy wakalar bilen tanyşdyrmak.

2. Öý işiniň ýerine ýetirilişini barlamak:

Okuwçylar öý iş baradaky bilimlerini beýan edýär

3. Geçilenleri sorag-jogap arkaly gaýtalap berkitmek:

Bir ölçegli massiwleri gaýtadan işlemek.

Iki ölçegli massiwleri gaýtadan işlemek.

4. Öý işini tabşyrmak:

Sapakda geçilen temany özleşdirmeklerini tabşyrmak.

5. Sapagy jemlemek we okuwçylaryň bilimlerini bahalandyrmak:

Soraglara takyk, dogry jogap beren, sapakda işjeňlik görkezip, temany gürrüň bermäge işjeň gatnaşan okuwçylar atlandyrylyp, olar bahalandyrylýar (bahalar synp žurnalyna, gündeliklere goýulýar).

Ýazan mugallym: ________________________________________________

Bellik:______________________________________________________________

Barlan: Müdiriň okuw işleri baradaky orunbasary __________________________