Кыргызстан, Ысык Кол областы Тон району Тогуз Булак айылы
СДЕЛАЙТЕ СВОИ УРОКИ ЕЩЁ ЭФФЕКТИВНЕЕ, А ЖИЗНЬ СВОБОДНЕЕ
Благодаря готовым учебным материалам для работы в классе и дистанционно
Скидки до 50 % на комплекты
только до
Готовые ключевые этапы урока всегда будут у вас под рукой
Организационный момент
Проверка знаний
Объяснение материала
Закрепление изученного
Итоги урока
Была в сети 24.06.2020 16:03
Сасыкова Гулзат Шаршеналиевна
Кыргыз тил жана адаб мугалими
42 года
5 121
8 174 
Местоположение
Специализация
8-класс кыргыз тили
Категория:
Родной язык и литература
06.01.2020 21:02
Просмотр содержимого документа
«8-класс кыргыз тили»
8-класс: Физика «______» «201______» -ж
Сабактын темасы: § 55. РЕОСТАТТАР
Сабактын тиби: Жаны билимдерди оздоштуруу.
Сабактагы колдонулуучу усулдар жана ыкмалар: Интерактивдуу ыкмалар.
Сабакта колдонулуучу каражаттар жана материалдар: Окуу китеби,суроттор, компьютер,проектор,интерактивдуу доска.
| Сабактын максаттары | Корсоткучтор | |
| 1.Билим беруучулук | Окуучулар- реостат жөнүндө тушүнүк беришет | Натыйжага жете алат, эгер окуучу реостат жөнүндө тушүнүк беришсе |
| 2 .Онуктуруучулук | Окуучулар- жылдыргычтуу реостаттын тузулушун айтып беришет | Натыйжагажетеалат, эгер окуучу: жылдыргычтуу реостаттын тузулушун айтып беришсе |
| 3. Тарбиялык | Окуучуларбири-биринсыйлоого, алган билимин турмушта колдонууга тарбияланышат;
| Натыйжага жете алат, эгер окуучунун:: Мисалдарды кунт коюп угуусу, ойлонуусу терен болуп, кызыгуусу артып, жаныланса. |
Сабактын журушу:
| этап | убакыт | Мугалимдин иш аракети | Окуучунун иш аракети | Компетенттуулук баалоо | ||
| уюштуруу | 3 мин | Класста жагымдуу маанай тузуу, (кыскача кон.жасоо,туш коргонун айттыруу анегдот айтуу жанылык айтуу ж.б.)
| Саламдашат,жагымдуу маанайда сабакка киришет | НК-3 | | МААНАЙ |
| Уй тап ыр масын текшеруу | 12 мин | Уй тапшырмасын текшеруу,ал боюнча баалоо | уй тапшырмасын кайталашат суроолорго жооп беришет,оз ара суроо беришет.тапшырманы аткарууга жооптуу болушат | НК-2 | | ФОРМАТИВДИК |
| Жаны теманы тушундуруу | 20 мин | Отулгон теманын негизги элементтерин кайталоо,жана аны жаны темага байланыштыруу мн жаны теманы баштоо Тема боюнча кыскача тушунук беруу,турмуштан мисалдарды келтируу, (Формуласын тушундуруп анализдоо ж.б | Окуучулар ой жугуртуп жооп беришет,турдуу жоопторду айтышат,кайсы жооп тура экенине оздору ынанышат. РЕОСТАТТАРды тушунушот | НК-1 | ПК-2 ПК-3 | СУММАТИВДИК |
| бышыктоо | 6 мин | Теманы бышыктоочу суроолор 1.Реостат деген эмне? 2.Реостат эмне үчүн колдонулат? 3.Жвйөкөй реостаттын түзүлүшү кандай? Ар кандай вариангты сунуш кылгыла. 4.Жылдыргычтуу реостаттын түзүлүшүн айтып бергиле. 5.Ток күчүн жөнгө салуу эмнеге негизделген?
| Окуучулар РЕОСТАТТАР жонундо тушунугун айтып берет.тушунбогон жерлерин сурашат | | | |
| Тапшырма | 4 мин | § 55 окуп келуу маселе иштоо | Тапшырманы кундолукко жазышат | | | |
Жаны тема
Кундөлук турмушуңузда ток кучун бирде азайтып, бирде көбөйтуп турууга туура келет. Мисалы, радиокабылдагычтын унун чонойтуп же азайтууда, электр шгаткасын катуу ысытууда же азайтууда биз атайын жасалган куралдын жардамында ток кучун жөнгө салып турабыз.
Жөнөкөй реостат катары узундугун өзгөртуп турууга ынгай- лаштырылган зымды алса болот. Ал зымдын салыштырма каршылыгы чоң болууга тийиш. Бул максатта никелин же нихром зымдары пайдаланылат.
жүрүүчү пластинкага, пластинкадан өзөкчөгө, андан 1-клеммага берилет. 1 жана 2-клеммалар аркылуу реостат электр чынжырына бириктирилет.
Жылып жүрүүчү пластинканы өзөкчө аркылуу кыймылда-тып зымдын узундугун узартып же кыскартса болот. Өткөргүч узарганда, анын каршылыгы да көбөйүп, ток күчү азаят. Ал эми өткөргүч кыскарганда, каршылыгы кичирейип, ток күчү чоноңт. Демек, чынжырдагы ток күчү жөнгө салынат.
Ар бир реостат турактуу каршылыкка ээ болуп, белгилүү бир ток күчунө эсептелген. Реостаттын каршылыгы жана максимум ток күчү анын бетине жазылып коюлган. Демек, чынжырдагы ток күчүн андан ашырууга болбойт. Антпесе токтун жылуулук аракетинин таасиринде реостат күйүп кетиши мүмкүн. 
Сабакты жыйынтыктоо:
Баалоо:
8-класс: Физика «______» «201______» -ж
Сабактын темасы: § 56. ТОКТУН ЖУМУШУЖАНА КУБАТТУУЛУГУ
Сабактын тиби: Жаны билимдерди оздоштуруу.
Сабактагы колдонулуучу усулдар жана ыкмалар: Интерактивдуу ыкмалар.
Сабакта колдонулуучу каражаттар жана материалдар: Окуу китеби,суроттор, компьютер,проектор,интерактивдуу доска.
| Сабактын максаттары | Корсоткучтор | |
| 1.Билим беруучулук | Окуучулар- электр тогунун кубаттуулугу ваттан башка дагы кандай бирдиктер мечен өлчөнөрүн айтып беришет; | Натыйжага жете алат, эгер окуучу электр тогунун кубаттуулугу ваттан башка дагы кандай бирдиктер мечен өлчөнөрүн айтып беришсе |
| 2 .Онуктуруучулук | Окуучулар- кайсыл резистор кеп энергия сарптаарын айтып беришет | Натыйжагажетеалат, эгер окуучу: кайсыл резистор кеп энергия сарптаарын айтып беришсе |
| 3. Тарбиялык | Окуучулар бири-бирин сыйлоого, алган билимин турмушта колдонууга тарбияланышат | Натыйжага жете алат, эгер окуучунун:: Мисалдарды кунт коюп угуусу, ойлонуусу терен болуп, кызыгуусу артып, жаныланса. |
Сабактын журушу:
| этап | убакыт | Мугалимдин иш аракети | Окуучунун иш аракети | Компетенттуулук баалоо | ||
| уюштуруу | 3 мин | Класста жагымдуу маанай тузуу, (кыскача кон.жасоо,туш коргонун айттыруу анегдот айтуу жанылык айтуу ж.б.)
| Саламдашат,жагымдуу маанайда сабакка киришет | НК-3 | | МААНАЙ |
| Уй тап ыр масын текшеруу | 12 мин | Уй тапшырмасын текшеруу,ал боюнча баалоо | уй тапшырмасын кайталашат суроолорго жооп беришет,оз ара суроо беришет.тапшырманы аткарууга жооптуу болушат | НК-2 | | ФОРМАТИВДИК |
| Жаны теманы тушундуруу | 20 мин | Отулгон теманын негизги элементтерин кайталоо,жана аны жаны темага байланыштыруу мн жаны теманы баштоо Тема боюнча кыскача тушунук беруу,турмуштан мисалдарды келтируу, (Формуласын тушундуруп анализдоо ж.б | Окуучулар ой жугуртуп жооп беришет,турдуу жоопторду айтышат,кайсы жооп тура экенине оздору ынанышат. ТОКТУН ЖУМУШУЖАНА КУБАТТУУЛУГУн, тушунушот | НК-1 | ПК-2 ПК-3 | СУММАТИВДИК |
| бышыктоо | 6 мин | Теманы бышыктоочу суроолор 4.Бирдей резисторлор чынжырга 100-сүрөттөгүдөй бириктирилген. Кайсыл резистор коп энергия сарптайт? 6.Үйунөрдөгу болгон электр куралдардын паспортунан кубаттуулугун таап, аларда 10 минутада аткарылуучу токтун жумушун эсептегиле.
| Окуучулар , ТОКТУН ЖУМУШУЖАНА КУБАТТУУЛУГУ жонундо тушунугун айтып берет.тушунбогон жерлерин сурашат | | | |
| Тапшырма | 4 мин | маселе иштоо конугуу | Тапшырманы кундолукко жазышат | | | |
Жаны тема
Электр тогу — өткөргучтөгу заряддуу бөлукчөлврдун багыт-талган кыймылы. Өткөргучтөгу заряддуу бөлукчөлөр электр та-лаасынын таасиринде кыймылга келет. Демек, заряддуу бөлукчв-лөр кыймылга келгенде жумуш аткарылат.
Электр тогунун жумушу чынжырдын бөлугунун учтарында-гы чыцалууну заряддын чоцдугуна көбөйткөнгө барабар, б. а. А=Uq экендиги белгилуу.
I=
формуласынан q=Itалынат.
Ушул барабардыкты пайдаланып электр тогунун жумушу-нун формуласын алабыз:
A=UIt
Чынжырдын бөлугундөгу электр тогунун жумушу ошол болуктун учтарындагы чыцалууну ток кучуне жана убакытка көбөйтквнго барабар. Электр тогунун жумушунун бирдиги учун 1 джоуль (Дж) алынат.
1 Дж-1 В-А-с.
Электр тогунун жумушун эсептеө учун вольтметр, амперметр жана саат болсо эле жетиштуу. Бирок электр тогунун жумушун күндөлүк турмушта өлчөө үчүн атайын курал — электр өлчөгүч (эсептегич) колдонулат. Аны ар бирүйдвн кезиктирсе болот.
Кубаттуулук убакыт бирдиги ичинде аткарылган жумушка барабар экендиги VII класстын физика курсунан белгилуу. Ошон-дуктан электр тогунун кубаттуулугун табуу учун да электр то-гунун жумушун убакытка бвлөбуз. Эгер электр тогунун кубат-туулугун Р тамгасы мечен белгилесек:
Электр тогунун жугйгушу A=UIt экендигин эске алсак: P=
Электр тогунун кубаттуулугу ваттан башка: гектоватт (гВт), киловатт (кВт), мегаватт (МВт) аттуу бирдиктер менен ченелет.
1 гВт = 100 Вт; 1 кВт = 1000 Вт; 1 МВт = 1000000 Вт.
Электр тогунун кубаттуулугун өлчөөгө арналган курал ватт-метр дел аталат. Копчулук учурда кубаттуулукту ток кучун чыцалууга кобойтуп эле эсептеп алса болот.
P= формуласьшан А=Рt.
Ушу л формуланы пайдаланьып электр тогунун явумушунун жацы чен бирдигин алса болот. 1 Дж=1 Вт-с. Демек, электр тогунун жумушу учун 1 Вт- с алынат. Бул ото эле кичиле бирдиж болуп саналат. Ошондуктан, практикада андан чоң бирдик: 1 кВт-саат колдонулат. Жогоруда келтирилген электр олчогүчтөр токтун жумушун 1 кВт-саат менен ченейт. Ар бир олквдо 1 кВт-саат электр энергиясынын баасы
ар башка болот.
Маселе иштоо жана башка керектөөлөр учун жужуштун эки бирдигинин ортосундагы байланышты билуу ашыкча болбойт.
1 Вт -саат = 3600 Дж; 1 гВт -саат =100 Вт -саат = 360000 Дж;
1 кВт -саат =1000 Вт -саат = 3600000 Дж.
Сабакты жыйынтыктоо:
Баалоо:
8-класс: Физика «______» «201______» -ж
Сабактын темасы: § 57. ДЖОУЛЬ-ЛЕНЦТИН ЗАКОНУ
Сабактын тиби: Жаны билимдерди оздоштуруу.
Сабактагы колдонулуучу усулдар жана ыкмалар: Интерактивдуу ыкмалар.
Сабакта колдонулуучу каражаттар жана материалдар: Окуу китеби,суроттор, компьютер,проектор,интерактивдуу доска.
| Сабактын максаттары | Корсоткучтор | |
| 1.Билим беруучулук | Окуучулар- Джоуль—Ленцтин законунун эрежесин айтып бериүшет | Натыйжага жете алат, эгер окуучу Джоуль—Ленцтин законунун эрежесин айтып бериүшсе |
| 2 .Онуктуруучулук | Окуучулар- тогу бар еткергуч бвлуп чыгарган жылуулук санын аныктоого аракет жасашат; | Натыйжагажетеалат, эгер окуучу: тогу бар еткергуч бвлуп чыгарган жылуулук санын аныктоого аракет жасай алышса |
| 3. Тарбиялык | Турмуштагы мисалдарды угуп жана байкоо менен ойлоо сезимдери калыптанат, таанып-билуу жондому жогорулайт | Натыйжага жете алат, эгер окуучунун:: Мисалдарды кунт коюп угуусу, ойлонуусу терен болуп, кызыгуусу артып, жаныланса. |
Сабактын журушу:
| этап | убакыт | Мугалимдин иш аракети | Окуучунун иш аракети | Компетенттуулук баалоо | ||
| уюштуруу | 3 мин | Класста жагымдуу маанай тузуу, (кыскача кон.жасоо,туш коргонун айттыруу анегдот айтуу жанылык айтуу ж.б.)
| Саламдашат,жагымдуу маанайда сабакка киришет | НК-3 | | МААНАЙ |
| Уй тап ыр масын текшеруу | 12 мин | Уй тапшырмасын текшеруу,ал боюнча баалоо | уй тапшырмасын кайталашат суроолорго жооп беришет,оз ара суроо беришет.тапшырманы аткарууга жооптуу болушат | НК-2 | | ФОРМАТИВДИК |
| Жаны теманы тушундуруу | 20 мин | Отулгон теманын негизги элементтерин кайталоо,жана аны жаны темага байланыштыруу мн жаны теманы баштоо Тема боюнча кыскача тушунук беруу,турмуштан мисалдарды келтируу, (Формуласын тушундуруп анализдоо ж.б | Окуучулар ой жугуртуп жооп беришет,турдуу жоопторду айтышат,кайсы жооп тура экенине оздору ынанышат. ,,,, тушунушот | НК-1 | ПК-2 ПК-3 | СУММАТИВДИК |
| бышыктоо | 6 мин | Теманы бышыктоочу суроолор 1.Электр тогу нун Өтушу менен еткергучтун ысышын кант и п тушундурууге болот?| 2.Электр тогунун жумушу менен еткергучте болунуп чыккан жылуулук санынын байланышы барбы? 3.Тогу бар еткөргуч белуп чыгарган жылуулук санын кантип аныктаса болот? 4.Джоуль—Ленцтин законунун эрежеси кандай?
| Окуучулар ,, жонундо тушунугун айтып берет.тушунбогон жерлерин сурашат | | | |
| Тапшырма | 4 мин | маселе иштоо конугуу | Тапшырманы кундолукко жазышат | | | |
Жаны тема
Өткергуч аркылуу ток еткенде ал ысый тургандыгы бары-бызга белгил\\. Аны темендегуче тушундуребуз: металлдардагы эркин электрондор еткергуч аркылуу кыймылга келгенде ион-дорго урунушуп, энергиясынын бир белугун аларга беришет. Натыйжада, еткергучтун ички энергиясы жогорулайт.
Кыймылсыз металл өткөргучу аркылуу ток өткөндө, токтун жумушу толугу менен*еткергучтун ички энергиясына етерун кептеген тажрыйбалар далилдеди. Ысыган еткергуч алган энер- гиясын жылуулук турундө курчап турган чейреге берет. Демек, еткергучтен белу ну п чыккан жылуулук саны, токтун жумушу-на барабар. Жылуулук санын
Qтамгасы менен белгилесек:Q=A=UIt
Ом дун закону боюнча I=
Мындан U=IR чыналуунун маанисин пайдаланып дел жаза алабыз. Q=I2Rt
Откоргучто болунуп чыккан жылуулук саны токтун кучунун кватын каршылыкка жана убакытка кобойтконго барабар
Мындай жыйынтыкты бир эле учурда англиялык окумуштуу Дж. Джоуль жана орус окумуштуусу Э. Ленц тажрыйба жузунде алышкан. Ошондуктан жогорудагы корутунду Джоуль-Ленцтин закону деп аталат.
Сабакты жыйынтыктоо:
Баалоо:
8-класс: Физика «______» «201______» -ж
Сабактын темасы: Джоуль Ленцтин закону жана токтун кубаттулугу темаларына карата маселе иштоо
Сабактын тиби: Билимдерди бышыктоо
Сабактагы колдонулуучу усулдар жана ыкмалар: салттуу ыкмалар.
Сабакта колдонулуучу каражаттар жана материалдар: Окуу китеби,суроттор,формулалар.
| Сабактын максаттары | Корсоткучтор | |
| 1.Билим беруучулук | Окуучулар-теманын мисалдарын иштей алышат | Натыйжага жете алат, эгер окуучу теманын мисалдарын иштей алышса |
| 2 .Онуктуруучулук | Окуучулар- теманын мисалдарын иштеп аларды турмушта колдоно алышат | Натыйжагажетеалат, эгер окуучу: - теманын мисалдарын иштеп аларды турмушта колдоно алышса |
| 3. Тарбиялык | Турмуштагы мисалдарды угуп жана байкоо менен ойлоо сезимдери калыптанат, таанып-билуу жондому жогорулайт | Натыйжага жете алат, эгер окуучунун:: Мисалдарды кунт коюп угуусу, ойлонуусу терен болуп, кызыгуусу артып, жаныланса. |
Сабактын журушу:
| этап | убакыт | Мугалимдин иш аракети | Окуучунун иш аракети | Компетенттуулук баалоо | ||
| уюштуруу | 3 мин | Класста жагымдуу маанай тузуу, (кыскача кон.жасоо,туш коргонун айттыруу анегдот айтуу жанылык айтуу ж.б.)
| Саламдашат,жагымдуу маанайда сабакка киришет | НК-3 | | МААНАЙ |
| Уй тап ыр масын текшеруу | 12 мин | Уй тапшырмасын текшеруу,ал боюнча баалоо | уй тапшырмасын кайталашат суроолорго жооп беришет,оз ара суроо беришет.тапшырманы аткарууга жооптуу болушат | НК-2 | | ФОРМАТИВДИК |
| Жаны теманы тушундуруу | 20 мин | Отулгон теманын негизги элементтерин кайталоо,жана аны жаны темага байланыштыруу мн жаны теманы баштоо Тема боюнча кыскача тушунук беруу,турмуштан мисалдарды келтируу, (Формуласын тушундуруп анализдоо ж.б | Окуучулар ой жугуртуп жооп беришет,турдуу жоопторду айтышат,кайсы жооп тура экенине оздору ынанышат. ,,,, тушунушот | НК-1 | ПК-2 ПК-3 | СУММАТИВДИК |
| бышыктоо | 6 мин | Теманы бышыктоочу суроолор
| Окуучулар ,, жонундо тушунугун айтып берет.тушунбогон жерлерин сурашат | | | |
| Тапшырма | 4 мин | маселе иштоо конугуу | Тапшырманы кундолукко жазышат | | | |
1.Электр кыймылдаткычындагы ток ОфО А, чыңалуу 12 В, 15минутада электр тогу канча жумуш amкарат? (5400 Дж)
2.Каршылыгы 5 Ош болгон эки откоргуч удаалаш туташтырган жана ага 4,5 В чыңалуу берилген. Канча убакытта откоргучто 729 Дж жумуш аткарылат? (360 с)
3.Чыцалуусу 220 В чынжырга электр лампасы бириктирилген.
Ток кучу 0,60 А болсо, анын кубаттуулугун эсептегиле (132 Вт)
5.Эки электр плиткасы ток булагына жарыш туташтыркгаган, Биринчи плиткаяын каршылыпы 60 Ом, экивчисижики — 24 Он. Кайсы
нл и ткан ын кубатгуужугу чон жяяа жзшгаа эсе?
Каршылыгы 30 Ом спиралда ток кучу 5А бол со, 20 минутада спираль канча жылуулук санын белуп чыгарат? (9 • 10~5 Дж)
Материалы жана узундуктары бирдей, кесилиш аянттары ар башка болгон 'эки өткөргуч электр чынжырына жарыш туташтырылган. Алардын кайсынысында кеп жылуулук белу ну п чыгат?
Жез, болот жана никелинден жасалган уч зым чынжырга удаалаш туташтырылган. Кайсынысында кеп жылуулук белу ну п чыгат?
8-класс: Физика «______» «201______» -ж
Сабактын темасы: § 58. ЭЛЕКТР ЫСЫТКЫЧ КУРАЛДАРЫ
Сабактын тиби: Жаны билимдерди оздоштуруу.
Сабактагы колдонулуучу усулдар жана ыкмалар: Интерактивдуу ыкмалар.
Сабакта колдонулуучу каражаттар жана материалдар: Окуу китеби,суроттор, компьютер,проектор,интерактивдуу доска.
| Сабактын максаттары | Корсоткучтор | |
| 1.Билим беруучулук | Окуучулар- лампанын спираль/ кандай металлдан жасаларын билишет | Натыйжага жете алат, эгер окуучу Окуучулар лампанын спираль/ кандай металлдан жасаларын билишсе |
| 2 .Онуктуруучулук | Окуучулар- электр тогунун жылуулук аракети эмне менен мүнвздөлөрүн айтып беришет | Натыйжагажетеалат, эгер окуучу: электр тогунун жылуулук аракети эмне менен мүнвздөлөрүн айтып беришсе |
| 3. Тарбиялык | Окуучулар бири-бирин сыйлоого, алган билимин турмушта колдонууга тарбияланышат | Натыйжага жете алат, эгер окуучунун:: Мисалдарды кунт коюп угуусу, ойлонуусу терен болуп, кызыгуусу артып, жаныланса. |
Сабактын журушу:
| этап | убакыт | Мугалимдин иш аракети | Окуучунун иш аракети | Компетенттуулук баалоо | ||
| уюштуруу | 3 мин | Класста жагымдуу маанай тузуу, (кыскача кон.жасоо,туш коргонун айттыруу анегдот айтуу жанылык айтуу ж.б.)
| Саламдашат,жагымдуу маанайда сабакка киришет | НК-3 | | МААНАЙ |
| Уй тап ыр масын текшеруу | 12 мин | Уй тапшырмасын текшеруу,ал боюнча баалоо | уй тапшырмасын кайталашат суроолорго жооп беришет,оз ара суроо беришет.тапшырманы аткарууга жооптуу болушат | НК-2 | | ФОРМАТИВДИК |
| Жаны теманы тушундуруу | 20 мин | Отулгон теманын негизги элементтерин кайталоо,жана аны жаны темага байланыштыруу мн жаны теманы баштоо Тема боюнча кыскача тушунук беруу,турмуштан мисалдарды келтируу, (Формуласын тушундуруп анализдоо ж.б | Окуучулар ой жугуртуп жооп беришет,турдуу жоопторду айтышат,кайсы жооп тура экенине оздору ынанышат. ,,,, тушунушот | НК-1 | ПК-2 ПК-3 | СУММАТИВДИК |
| бышыктоо | 6 мин | Теманы бышыктоочу суроолор 1. Электр тогунун жылуулук ара кет и эм не менен мунезделэт? 2.Кызытма лампаны кимдер ачкан? 3.Кызытма лампанын тузулушу кандай? 4.Лампанын спираль/ кандай металлдан жасалат?
| Окуучулар ,, жонундо тушунугун айтып берет.тушунбогон жерлерин сурашат | | | |
| Тапшырма | 4 мин | маселе иштоо конугуу | Тапшырманы кундолукко жазышат | | | |
Жаны тема
Электр тогунун жылуулук аракети ар кандай жылытуучу куралдарда жана түзүлүштердө колдонулат. Алар уй шартында колдонулуучу электр лампалары, электр плиткасы, үтүктөр, чай-нектер, суу кайнаткычтар ж. б. Өндүрүштө болсо металлдарды эрит\\, электрдик кацдоо ж. б. колдонулат. Айыл чарбасында электр тогунун жардамы менен дан эгиндерин кургатат, тешга-цаларды (жылытылмаларды), инкубаторлорду ысытышат, силос- торду даярдашат.
Виз бул темада кызыткыч электр лампасы жана айрым жы-лытуучу куралдарга токтолобуз.
Электр менен жарыктандыруучу кызытма электр лампасын биринчи жолу орус инженери А. Н. Лодыгин жана америкалык ойлоп табуучу Т. Эдисондор сунуш кылышкан. Ага чейин электр жаасы аркылуу жарык алууну В. В. Петров, Г. Дэви, Б. С. Яко-би, П. Н. Яблочковдор сунуш кылышкан. Айрыкча «Яблочков-дун шамы» деп аталган түз\л\ш копчүлүктүн колдонуусуна та- тыктуу болгон.
Азыркы учурдагы кызытма электр лам-пасы ичке вольфрам зымынан жасалган спи-ралдан турат. Вольфрам тез эрибей турган металл. Анынэрүү температурасы 3387°С. Вольфрам зымын токко туташтырганда, ал 3000°С чейин ысып, ачык жарык бөлүп чы-гарат. Колдонууга ьщгайлуу болсун үчүн спираль абасы сордурулуп алынган айнек идиш-ке жайгаштырылган. Айнек идиши ичиндеги спиралды сырткы чынжырга бириктир\\ге ылайыкталган т\з\л\ш менен жабдылган.
Айнектин ичинде аба болсо же ал сордурулуп алынса деле вольфрам зымы ысы-гандан тез бууланууга дуушар болот. Ошол \ч\н айнек идишти азот, криптон же аргон газдары менен толтурушат. Ал газдардын молекулалары
вольфрам зымынан белукчелердун чыгышына тоскоолдук кылат, башкача айтканда ысыган зымдын тез «куйуп» кетишинөн сактайт.
Газ толтурулган кызытма лампанын тузулушу 101-суреттө керсөтулгөн. Вольфрам спиралынын (1) эки учу эки еткергучке кацдалган. Алар айнек идиштен (2) чыгарылып, лампанын тубундегу (цоколь) металлга (3) бириктирилет. Эки еткергучтун бири бурама турундегу шакекчеге, ал эми экинчиси цоколдун тубуне кацдалган.
Лампаны ток булагына кошуу учун патронго бурап киргизи-шет. Патрондун ички тубунде пружинага орнотулган тиймек (5) жана ички боорунда лампаны кармап туруучу сайлуу бурама (4) бар. Тиймек жана сайлуу бурама еткергучтер аркылуу сырткы чынжырга бириктирилген.
Өндуруште кызытма лампалардын ар кандай турлеру чыга-рылат. Алар негизинен кандай чыцалууга ылайыкталганы ме-нен айырмаланат. Мисалы, уйлерду жарыктандыруу учун 220 В жана 127 В, темир жол вагондору учун 50 В, автомобилдер учун 12 В жана 6 В, чентек фонарлары учун 3,5 В жана 2,5 В чыналууга арналган лампалар чыгарылат.
Кыргызстандын Майлуусуу шаарындагы электр лампалар за-воду да ушундай лампаларды чыгарат.
Электр тогунун жылуулук аракеттери ар кандай ысытуучу куралдарда жана тузулуштерде колдонулат. Алардын эн негизги белугу — ысытуучу элемент. Ысытуучу элемент — салыштырма каршылыгы жана эруу температурасы ете жогору (1000—1200°С га чейин) болгон еткергучтерден турат.
Бул максатта кебунче нихром зымы колдону-лат. Ал никель, темир, хром жана марганецтин кошулмасы болуп эсептелет. Анын салыштырма каршылыгы жездикине Караганда 70 эсе чондук кылат.
Ысытуучу элементтер кебунче спирапь же тасма формасында жасалып, ысыкка чыдам-дуу изоляторлорго коюлат. 102-суретте электр утугу, суюктук ысыткыч жана электр плиткасы келтирилген. Бул куралдар менен силер кундвлук турмуштан жакын таанышсыцар.
Сабакты жыйынтыктоо:
Баалоо:
8-класс: Физика «______» «201______» -ж
Сабактын темасы: § 59. ЧУКУЛ ТУТАШУУ. ЭЛЕКТРДИК САКТАГЫЧ
Сабактын тиби: Жаны билимдерди оздоштуруу.
Сабактагы колдонулуучу усулдар жана ыкмалар: Интерактивдуу ыкмалар.
Сабакта колдонулуучу каражаттар жана материалдар: Окуу китеби,суроттор, компьютер,проектор,интерактивдуу доска.
| Сабактын максаттары | Корсоткучтор | |
| 1.Билим беруучулук | Окуучулар- электр чынжырында болуучу кокустуктун алдын алуу учун кандай тузулуш колдонуларын мүнөздөп беришет; | Натыйжага жете алат, эгер окуучу электр чынжырында болуучу кокустуктун алдын алуу учун кандай тузулуш колдонуларын мүнөздөп беришсе |
| 2 .Онуктуруучулук | Окуучулар- кайсы учурларда ток кучу кебөйушу мумкун женин айтып беришет; | Натыйжагажетеалат, эгер окуучу: кайсы учурларда ток кучу кебөйушу мумкун женин айтып беришсе |
| 3. Тарбиялык | Турмуштагы мисалдарды угуп жана байкоо менен ойлоо сезимдери калыптанат, таанып-билуу жондому жогорулайт | Натыйжага жете алат, эгер окуучунун:: Мисалдарды кунт коюп угуусу, ойлонуусу терен болуп, кызыгуусу артып, жаныланса. |
Сабактын журушу:
| этап | убакыт | Мугалимдин иш аракети | Окуучунун иш аракети | Компетенттуулук баалоо | ||
| уюштуруу | 3 мин | Класста жагымдуу маанай тузуу, (кыскача кон.жасоо,туш коргонун айттыруу анегдот айтуу жанылык айтуу ж.б.)
| Саламдашат,жагымдуу маанайда сабакка киришет | НК-3 | | МААНАЙ |
| Уй тап ыр масын текшеруу | 12 мин | Уй тапшырмасын текшеруу,ал боюнча баалоо | уй тапшырмасын кайталашат суроолорго жооп беришет,оз ара суроо беришет.тапшырманы аткарууга жооптуу болушат | НК-2 | | ФОРМАТИВДИК |
| Жаны теманы тушундуруу | 20 мин | Отулгон теманын негизги элементтерин кайталоо,жана аны жаны темага байланыштыруу мн жаны теманы баштоо Тема боюнча кыскача тушунук беруу,турмуштан мисалдарды келтируу, (Формуласын тушундуруп анализдоо ж.б | Окуучулар ой жугуртуп жооп беришет,турдуу жоопторду айтышат,кайсы жооп тура экенине оздору ынанышат. ,,,, тушунушот | НК-1 | ПК-2 ПК-3 | СУММАТИВДИК |
| бышыктоо | 6 мин | Теманы бышыктоочу суроолор 1. Эгер чынжырдагы ток кучу белгилуу чектен ашып кетсе эмне болушу мумкун? 2.Кайсы учурларда ток кучу көбөйушу мумкун? 3.Чукул туташуу деген эмне? 4.Электр чынжырында болуучу кокустуктун алдын алуу учун кандай тузулуш колдонулат? 5.Эрип кетуучу электр сактагычы деген эмне? Анын тузулушу кандай?
| Окуучулар ,, жонундо тушунугун айтып берет.тушунбогон жерлерин сурашат | | | |
| Тапшырма | 4 мин | маселе иштоо конугуу | Тапшырманы кундолукко жазышат | | | |
Жаны тема
Электр чынжыры жана электр энергиясын керектоочу курал-дар белгилуу бир ток кучунө ылайыкталып жасалат. Эгерде чын-жырдагы ток кучу кандайдыр бир себеп менен кобойуп кетсе, откоргуч тез ысып, анын сыртындагы изоляциялоочу желим эрип, куйуп кетиши мумкун. Мындай учурлар кобунчо электр утугундо, плиткалардын иштешинде кецири байкалат. Копчулук учурларда ремонт иштерин туура эмес жасоодо да ушундай эле кубулуш пайда болот. Алар кобунчо откоргучтор бири-бирине тийишип кал-ганда же алар башка кыска откоргучтор менен туташыбайкалат (103-сурөт). Мындай кубулуш чу-кул туташуу деп аталат. Бул учурда чын-жырдын бөлугундөгу каршылык ото ки-чине болуп, ага жараша ток кучу алда кан-ча чоноңт. Джоуль-Ленцтин за кону на ылайык, чынжырдын бул болугундо ото коп жылуулук саны болунуп, электр чын-жырынын бузулушуна алып келет. Коп- чулук учурларда алар орт кокустугун пай-да кылат, электр куралдарын куйгузот жана бузат. Электр чынжырын ушундай кокустуктардан сактоо учун эрип кетуучу электр сактагычтар колдонулат.
\й шартында колдо-нулуучу электр сактагычынын тузулушун карап королу. 104а-суротто корсотулгон электр сактагычынын негизги болугу фар-фор тыгыны П аркылуу втуучу тез эрий турган металлдан жа-салган С откоргучу. Адатта ал коргошундан жасалат. Тыгындын боорунда Р бурамасы жана борбордук тиймеги К бар. Бурама борбордук тиймек менен коргошун зымы аркылуу туташтырыл-ган. Тыгын фарфор кутусунун ичинде жайгашкан патронго бу-рап киргизилген.
зымы жалпы чынжырдын бир белугу болуп эсептелет. Коргошун зымынын жоондугу 5,10 А ток кучунө чыдагыдай өлчөмдө тандалып алынат. Эгер ток кучу бул чектен ашып кетсе, коргошун зымы эрип, чынжыр узулуп калат.
1046-сурөттө эрип кеткен бөлугун алмаштырып коюуга ар-налган электр сактагычы көрсөтулгөн.
Электр сактагычы ар бир уйгө электр өткергучтеру кирги-зилген жерге, атайын калканчага орнотулат. Ар бир өткөргучкө удаалашөз-өзүнчө сактагыч туташтырылат (105-сурет).
106а-с\рөттө радиокабылдагычтарда колдонуучу сактагыч кврсвтүлгөн. Мындай сактагычтар эки учу металл менен беки-тилген айнек тутүгүнвн турат. Түтүктүн эки учундагы металл коргошун зымы менен туташтырылган. Ту ту к атайын кармат-кычка (1066-сурөт) бекитилет. Ал эми 106в-сурөттө иштвв прин-циби өткөргучтун эришин эмес, анын жылуулуктан кецейиши-не негизделген сактагыч көрсөтулгөн.
| Ток булагы |
| Электр тогу |
| Электр тогун керектеөчулө Р | |
|
|
| ||||
|
| 1 | г |
| ||
|
|
|
|
|
| У |
| Ток кучу | Чыцалуу | Каршылык | |||
| 1 |
|
| 1 | ||
Сабакты жыйынтыктоо:
Баалоо:
8-класс: Физика «______» «201______» -ж
Сабактын темасы: § 60. МЕТАЛЛДАРДАГЫ ЭЛЕКТР ТОГУ
Сабактын тиби: Жаны билимдерди оздоштуруу.
Сабактагы колдонулуучу усулдар жана ыкмалар: Интерактивдуу ыкмалар.
Сабакта колдонулуучу каражаттар жана материалдар: Окуу китеби,суроттор, компьютер,проектор,интерактивдуу доска.
| Сабактын максаттары | Корсоткучтор | |
| 1.Билим беруучулук | Окуучулар- металлдарда электр тогун алып жүрүүчүлөр кайсылар женин айтып беришёт;
| Натыйжага жете алат, эгер окуучу металлдарда электр тогун алып жүрүүчүлөр кайсылар женин айтып беришсе |
| 2 .Онуктуруучулук | Окуучулар- металлдардагы электр тогунун жаратылышын кимдер далилдегенин айтып беришет;
| Натыйжагажетеалат, эгер окуучу: металлдардагы электр тогунун жаратылышын кимдер далилдегенин айтып беришсе |
| 3. Тарбиялык | Турмуштагы мисалдарды угуп жана байкоо менен ойлоо сезимдери калыптанат, таанып-билуу жондому жогорулайт | Натыйжага жете алат, эгер окуучунун:: Мисалдарды кунт коюп угуусу, ойлонуусу терен болуп, кызыгуусу артып, жаныланса. |
Сабактын журушу:
| этап | убакыт | Мугалимдин иш аракети | Окуучунун иш аракети | Компетенттуулук баалоо | ||
| уюштуруу | 3 мин | Класста жагымдуу маанай тузуу, (кыскача кон.жасоо,туш коргонун айттыруу анегдот айтуу жанылык айтуу ж.б.)
| Саламдашат,жагымдуу маанайда сабакка киришет | НК-3 | | МААНАЙ |
| Уй тап ыр масын текшеруу | 12 мин | Уй тапшырмасын текшеруу,ал боюнча баалоо | уй тапшырмасын кайталашат суроолорго жооп беришет,оз ара суроо беришет.тапшырманы аткарууга жооптуу болушат | НК-2 | | ФОРМАТИВДИК |
| Жаны теманы тушундуруу | 20 мин | Отулгон теманын негизги элементтерин кайталоо,жана аны жаны темага байланыштыруу мн жаны теманы баштоо Тема боюнча кыскача тушунук беруу,турмуштан мисалдарды келтируу, (Формуласын тушундуруп анализдоо ж.б | Окуучулар ой жугуртуп жооп беришет,турдуу жоопторду айтышат,кайсы жооп тура экенине оздору ынанышат. МЕТАЛЛДАРДАГЫ ЭЛЕКТР ТОГУн тушунушот | НК-1 | ПК-2 ПК-3 | СУММАТИВДИК |
| бышыктоо | 6 мин | Теманы бышыктоочу суроолор 1.Нормалдуу шартта металлдар электрдик жактан бейтарап дегенди кантип түшүнөбүз? 2.Металлдарда электр талаасы пайда болгондо электрондор кыймыл багытын взгөртебү? Эгер өзгөрсв кандай? 3.Металлдарда электр тогун алып жүрүүчүлөр кайсылар? 4.Металлдардагы электр тогунун жаратылышын кимдер далилдеген? Тажрыйбанын мазмуну менен тааныштыргыла. 5.Электр тогунун таралуу ылдамдыгын кандайча элестетебиз? Ал эмнеге барабар?
| Окуучулар , МЕТАЛЛДАРДАГЫ ЭЛЕКТР ТОГУ жонундо тушунугун айтып берет.тушунбогон жерлерин сурашат | | | |
| Тапшырма | 4 мин | маселе иштоо конугуу | Тапшырманы кундолукко жазышат | | | |
Жаны тема
Өтүлгөн тема боюнча окуучулардын алган билимин текшеруу,бышыктоо
Металлдар электр тогунэң жакшы вткврвт. Анын себеби эмнеде? Металлдар катуу абалында кристаллдык түзүлүшкө ээ. Крис-таллдагы бөлүкчөлөр белгилүү тартипте жайгашып, кристаллдык торчону түзүшөт. Металлдын кристаллдык торчолорунун түйүн-дөрүндө оң иондор жайгашкан. Алардын ор-тосундагы мейкиндикте бош электрондор баш аламан кыймылда болушат (107-сүрөт).
Эгер металлда электр талаасын түзсөк, анын таасиринде электрондордун тобу ба-гытталган кыймылга келет. Демек, металл өткөргүчүндө электр тогу лайда болот.
Металлдагы электр тогун алып жүрүү-чүлөр бир багытта кыймылга келген
элек-трондор болушат. Бул Л. И. Мандельштам жана Н. Д. Папалекси (1913-
ж.), Б. Стюарт жана Р. Толмендин (1916-ж.) тажрыйбала-
рында эксперимент жүзүндө аныкталган. Ал тажрыйбанын схе-масы 108-
сүрөттө кврсвтүлгвн. Анда чыгырыкка (катушкага)
оролгон зымдардын эки учу чы-гырыктын жогору жана томен жа-гына
орнотулган эки дискага би-риктирилген. Дискаларга жылмы-шып туруучу
тиймектер коюлуп, алардын учтары өткөргүч аркылуу гальванометрге кошулган.
Чыгырыкты катуу айланды-рып, кайра тез токтоткондо чыгы-рыктын оромолорунда токтун пай-да болгондугун гальванометр көр-сөткөн. Бул эмнени билгизет? Чы-гырыкты катуу айлантканда өткөр-гүчтүн ичиндеги бош электрондор да ошол багытта кыймылга кели-шет. Аны тез токтоткондо элект-рондор инерция (куу) боюнча өздорүнүн багытталган кыймылын кандайдыр бир аз убакытка улантууга мажбур болушат. Мына ушул тажрыйба металлдардагы электр тогу эркин электрондор-дун багытталган кыймылы экендигин дагы бир жолу далилдейт. Металлдагы бош электрондор адатта жылуулук кыймылын-да болушат. Алардын ылдамдыгы анча чоц эмес. Качан металл-да электр талаасы лайда болгондо алар өтө чоң ылдамдык (« 300000 км/с) менен өткөргүчтүн бардык узундугу боюнча кый-мылга келет. Ошондуктан, электр тогунун таралуу ылдамдыгы жөнундө сөз болгондо, өткөргүч боюнча электр талаасынын та-ралуу ылдамдыгы эске алынат.
Сабакты жыйынтыктоо:
Баалоо:
8-класс: Физика «______» «201______» -ж
Сабактын темасы: § 61. ГАЗДАРДАГЫ ЭЛЕКТР ТОГУ
Сабактын тиби: Жаны билимдерди оздоштуруу.
Сабактагы колдонулуучу усулдар жана ыкмалар: Интерактивдуу ыкмалар.
Сабакта колдонулуучу каражаттар жана материалдар: Окуу китеби,суроттор, компьютер,проектор,интерактивдуу доска.
| Сабактын максаттары | Корсоткучтор | |
| 1.Билим беруучулук | Окуучулар- электр разряды деген сездун маанисин айтып беришет | Натыйжага жете алат, эгер окуучу электр разряды деген сездун маанисин айтып беришсе |
| 2 .Онуктуруучулук | Окуучулар- иондошуу кубулушун кантип тузүүнү билишет | Натыйжагажетеалат, эгер окуучу: иондошуу кубулушун кантип тузүүнү билишет |
| 3. Тарбиялык | Турмуштагы мисалдарды угуп жана байкоо менен ойлоо сезимдери калыптанат, таанып-билуу жондому жогорулайт | Натыйжага жете алат, эгер окуучунун:: Мисалдарды кунт коюп угуусу, ойлонуусу терен болуп, кызыгуусу артып, жаныланса. |
Сабактын журушу:
| этап | убакыт | Мугалимдин иш аракети | Окуучунун иш аракети | Компетенттуулук баалоо | ||
| уюштуруу | 3 мин | Класста жагымдуу маанай тузуу, (кыскача кон.жасоо,туш коргонун айттыруу анегдот айтуу жанылык айтуу ж.б.)
| Саламдашат,жагымдуу маанайда сабакка киришет | НК-3 | | МААНАЙ |
| Уй тап ыр масын текшеруу | 12 мин | Уй тапшырмасын текшеруу,ал боюнча баалоо | уй тапшырмасын кайталашат суроолорго жооп беришет,оз ара суроо беришет.тапшырманы аткарууга жооптуу болушат | НК-2 | | ФОРМАТИВДИК |
| Жаны теманы тушундуруу | 20 мин | Отулгон теманын негизги элементтерин кайталоо,жана аны жаны темага байланыштыруу мн жаны теманы баштоо Тема боюнча кыскача тушунук беруу,турмуштан мисалдарды келтируу, (Формуласын тушундуруп анализдоо ж.б | Окуучулар ой жугуртуп жооп беришет,турдуу жоопторду айтышат,кайсы жооп тура экенине оздору ынанышат. ГАЗДАРДАГЫ ЭЛЕКТР ТОГУн тушунушот | НК-1 | ПК-2 ПК-3 | СУММАТИВДИК |
| бышыктоо | 6 мин | Теманы бышыктоочу суроолор 1.Нормалдуу шартта газдардьш электрдик жактан бейтараптуулугу эм не менен түшүндүрүлөт? 2.Иондошуу деген эм не? 3.Иондошуу кубулушун кантип түзөбүз ? 4.Электр разряды деген сөздүн мааниси эмнеде?
| Окуучулар , ГАЗДАРДАГЫ ЭЛЕКТР ТОГУ, жонундо тушунугун айтып берет.тушунбогон жерлерин сурашат | | | |
| Тапшырма | 4 мин | маселе иштоо конугуу | Тапшырманы кундолукко жазышат | | | |
Жаны тема
Адатта газдын молекулалары электрдик жактан бейтарап бо- лушат. Демек, газдар электр тогун өткөзбөй, изолятор болушат. Газдын ток өткөзбөө касиети да техникада кецири колдонулат.
128
109-сурет. Газ аркылуу электр тогунун өтушун мунөздөөчу тажрыйбанын схемасы.
Мисалы, электр энергиясын ара-лыкка беруучу линияларда аба эки өткөргучтун ортосунда изолятор-дук кызмат аткарат, айрым конденсатордук обкладкалар аба ме нен бөлунөт ж. б. Ал эми атайын тузулген шарттарда газ электр өткөруучулук касиетине ээ болот. Аны тушундуруш учун төмөнку таж-рыйбага кайрылалы.
109-сурөттөгу схеманы чогул-талы. Мында, К жана А металл пластинкалары. Адатта булар конденсатордун аба менен бөлунгөн эки обкладкасын элестетет. Бул эки пластинканы электроддор деп аташат. К - катод, А -анод. К ток булагынын терс уюлуна, А- он уюлуна туташтыры-лат. Ушундай шартта чынжырды туюктасак, гальванометр эч кандай токту көрсөтпөйт. Демек, аба электр тогун өткөрбөйт.
Эгер эки пластинканын ортосундагы абаны куйген ширен-кенин же спиртовканын жардамы менен ысытсак, бир аз уба-кыттан кийин
гальванометрдин жөбөси кыйшайып, чынжырда токтун пайда болгонун көрсөтөт. Ток кантип пайда болду? Газ-дарда токту алып жүрүүчүлөр кайсылар?
Эки пластинканын ортосундагы газды ысытканда иондошуу кубулушу жүрөт. Иондошуу — сырткы энергиянын таасиринде газдын молекулаларыныноң иондорго жана бош электрондорго ажырашы. Демек, жылуулук энергиясынын таасиринде газдын айрым молекулаларынан электрондор бөлүнүп чыгат. Электро-нун жоготкон молекулаоң ионго айланат. Пластинкалардын ор- тосунда электр талаасы болгондуктан, анын таасириндеоң ион- дор К пластинкасын карай, ал эми электрондор А пластинка-сын карай багытталган кыймылга келишет (110-сүрөт). Антке-ни К пластинкасы терс, ал эми А пластинкасыоң заряд менен заряддалган. Ошентип газдагы электр тогун алып жүрүүчүлөр электрондор жана он иондор болуп эсептелет.
Газ аркылуу электр тогунун өтүү кубулушу электр разряды деп аталат. Электр разряды деген сөздүн мааниси эмнеде? Нер- селерди электрлегенде алар заряддалды деп айтабыз. Ал эми электр талаасынын таасиринде заряддалган нерселер зарядын жоготкондо, аларды разряддалды деп айтабыз. Демек «разряд- далды» деген сөз нерсе зарядын жоготту дегенди билдирет. Мындан ары «электр разряды» жана «газдардагы электр тогу» деген сөздөр бир эле маанини түшүндүрөрүн эске туталы.
Сабакты жыйынтыктоо:
Баалоо:
8-класс: Физика «______» «201______» -ж
Сабактын темасы: 62. ЭЛЕКТР РАЗРЯДДАРЫНЫН ТҮРЛӨРҮ
Сабактын тиби: Жаны билимдерди оздоштуруу.
Сабактагы колдонулуучу усулдар жана ыкмалар: Интерактивдуу ыкмалар.
Сабакта колдонулуучу каражаттар жана материалдар: Окуу китеби,суроттор, компьютер,проектор,интерактивдуу доска.
| Сабактын максаттары | Корсоткучтор | |
| 1.Билим беруучулук | Окуучулар- газдагы электр разряддарынын түрлөрүн айтып беришет | Натыйжага жете алат, эгер окуучу газдагы электр разряддарынын түрлөрүн айтып беришсе |
| 2 .Онуктуруучулук | Окуучулар- өз алдынча эмес разрядды алуунун жолун билишет | Натыйжагажетеалат, эгер окуучу: өз алдынча эмес разрядды алуунун жолун билишсе |
| 3. Тарбиялык | Турмуштагы мисалдарды угуп жана байкоо менен ойлоо сезимдери калыптанат, таанып-билуу жондому жогорулайт | Натыйжага жете алат, эгер окуучунун:: Мисалдарды кунт коюп угуусу, ойлонуусу терен болуп, кызыгуусу артып, жаныланса. |
Сабактын журушу:
| этап | убакыт | Мугалимдин иш аракети | Окуучунун иш аракети | Компетенттуулук баалоо | ||
| уюштуруу | 3 мин | Класста жагымдуу маанай тузуу, (кыскача кон.жасоо,туш коргонун айттыруу анегдот айтуу жанылык айтуу ж.б.)
| Саламдашат,жагымдуу маанайда сабакка киришет | НК-3 | | МААНАЙ |
| Уй тап ыр масын текшеруу | 12 мин | Уй тапшырмасын текшеруу,ал боюнча баалоо | уй тапшырмасын кайталашат суроолорго жооп беришет,оз ара суроо беришет.тапшырманы аткарууга жооптуу болушат | НК-2 | | ФОРМАТИВДИК |
| Жаны теманы тушундуруу | 20 мин | Отулгон теманын негизги элементтерин кайталоо,жана аны жаны темага байланыштыруу мн жаны теманы баштоо Тема боюнча кыскача тушунук беруу,турмуштан мисалдарды келтируу, (Формуласын тушундуруп анализдоо ж.б | Окуучулар ой жугуртуп жооп беришет,турдуу жоопторду айтышат,кайсы жооп тура экенине оздору ынанышат. ,,,, тушунушот | НК-1 | ПК-2 ПК-3 | СУММАТИВДИК |
| бышыктоо | 6 мин | Теманы бышыктоочу суроолор 1.Газдагы электр разряддарынын кандай түрлөрүн билесипер? 2.Өз алдынча эмес разрядды алуунун жолу кандай? 3.Өз алдынча разряд кандайча лайда болот? Суюлтулган газдагы разрядды алуунун жолун түшүндүр
| Окуучулар ,, жонундо тушунугун айтып берет.тушунбогон жерлерин сурашат | | | |
| Тапшырма | 4 мин | маселе иштоо конугуу | Тапшырманы кундолукко жазышат | | | |
Жаны тема
Газдагы электр разряддары эки түрдө болушу мүмкүн: өз ал-дынча разряд жана өз алдынча эмес разряд.
61-параграфта каралган газ аркылуу токтун ө/т?үшү өз алдын-ча эмес разрядга мисал болот. Анткени эки пластинканын орто-сундагы иондошуу кубулушу сырткы энергиянын таасиринде, б. а., ионизатордун жардамында жүрөт. Биз караган учурда иони-затордун милдетин спиртовканын жалыны аткарат.
110-сүрөттөгү А жана К плас-тинкаларынын ортосундагы чьща-лууну жогорулатсак, токтун күч\-н\н чонойгонун көрөбүз. Ал плас-тинкалардын ортосундагы электр талаасынын чыналышы жогору-лап, заряддалган бөлүкчөлөргө таа-сир э/пүүчү күчтүн чоцоюшу менен мүнөздөлөт. Заряддалган бөлүкчө-
лөргө а ракет эткен күч канчалык чоц болсо, аны» бөлүгүнө туура келет.
Газдагы электрондор жана иондор кыймылда болгон учурда, алар бири-бири менен биригип бейтарап молекулаларды түзүшү мүмкүн. Бул кубулуш рекомбина-ция деп аталат. Чыцалуунун кай-сы бир маанисинде иондошуунун саны менен рекомбинациянын саны бирдей болуп, алардын орто- сунда динамикалык тен салмак-туулук пайда болот.
калыптанып, турактуу бойдон калат. Бул ток күчүнүн турактуу бойдон каларын көрсөтөт. Мындай учурга 111-сүрөттөгү график-тин АС бөлүгү туура келет. Ал каныккан ток дел аталат. Чыца-луу көбөйгөнү менен ток күчү турактуу бойдон калат. Чынжыр-дын бөлүгү үчүн Омдун закону аткарылбайт. Бул болсо ар бир закондун колдонуу чеги болот дегенди түшүндүрөт.
Чынжырдагы чьталууну андан ары да жогорулатса ток күчүнүн ылдам чопойгондугу байкалат (графиктин СВ бөлүгү). Бул, ток өтүп жаткан аймакта заряддуу бөлүкчөлврдү лайда кы-луучу ички булактын лайда болгонун түшүндүрөт. Разряддын мындай түрү өз алдынча разряд дел аталат. Турактуу аракет этүүчү сырткы ионизатор жок кезде лайда болгон разрядөз алдынча разряд дел аталат.
Өз алдынча разряддын лайда болуу себеби эмнеде?
Электр талаасынан тийиштүү энергия алган электрондороң заряддалган пластинканы карай кыймылга келет. Ал өзүнүн жо-лундагы молекулаларга урунуп, аларды иондоштурат. Эми ток ионизатор жок болсо да,өз алдынча ө/т)ө берет.
К жана А электроддорун айнек түтүктүн ички эки учуна жай-гаштырып, аны ток булагына бириктирсек, жогорку чыңалууда да түтүктүн ичинде разряд лайда болбойт (112-сүрөт). Эгер ошол түтүктүн ичиндеги абаны сордура баштасак ток күчүнүн тез чоцойгонун байкайбыз. Бул учурда разряддын себеби ката-ры иондор кызмат кылат.
Электр талаасынан жетки-ликтүү энергия алганоң ион-дор терс заряддалган пластин-кага урунуп, андан электрон-дорду бөлүп чыгарат. Жыйынтыктап айтканда,
Суюлтулган газдагыөз алдынча разряддын лайда болушун байкоого арналган тажрыйба. 
өз алдынча разрядды алуунун эки жолу болот. 1. Электроддор-дун ортосундагы чьталууну жогорулатуу. 2. Газдын басымын азайтуу, башкача айтканда, молекулалардын ортосундагы ара-лыкты чопрйтуу.
Сабакты жыйынтыктоо:
Баалоо:
8-класс: Физика «______» «201______» -ж
Сабактын темасы: § 64. СУЮКТУКТАГЫ ЭЛЕКТР ТОГУ
Сабактын тиби: Жаны билимдерди оздоштуруу.
Сабактагы колдонулуучу усулдар жана ыкмалар: Интерактивдуу ыкмалар.
Сабакта колдонулуучу каражаттар жана материалдар: Окуу китеби,суроттор, компьютер,проектор,интерактивдуу доска.
| Сабактын максаттары | Корсоткучтор | |
| 1.Билим беруучулук | Окуучулар- электролиттик диссоциация жөнүндө айтып беришет | Натыйжага жете алат, эгер окуучу электролиттик диссоциация жөнүндө айтып беришсе |
| 2 .Онуктуруучулук | Окуучулар- дистирленген таза суунун электр тогун өткербөшүн тажрыйба боюнча аныктап беришет | Натыйжагажетеалат, эгер окуучу: дистирленген таза суунун электр тогун өткербөшүн тажрыйба боюнча аныктап беришсе |
| 3. Тарбиялык | Турмуштагы мисалдарды угуп жана байкоо менен ойлоо сезимдери калыптанат, таанып-билуу жондому жогорулайт | Натыйжага жете алат, эгер окуучунун:: Мисалдарды кунт коюп угуусу, ойлонуусу терен болуп, кызыгуусу артып, жаныланса. |
Сабактын журушу:
| этап | убакыт | Мугалимдин иш аракети | Окуучунун иш аракети | Компетенттуулук баалоо | ||
| уюштуруу | 3 мин | Класста жагымдуу маанай тузуу, (кыскача кон.жасоо,туш коргонун айттыруу анегдот айтуу жанылык айтуу ж.б.)
| Саламдашат,жагымдуу маанайда сабакка киришет | НК-3 | | МААНАЙ |
| Уй тап ыр масын текшеруу | 12 мин | Уй тапшырмасын текшеруу,ал боюнча баалоо | уй тапшырмасын кайталашат суроолорго жооп беришет,оз ара суроо беришет.тапшырманы аткарууга жооптуу болушат | НК-2 | | ФОРМАТИВДИК |
| Жаны теманы тушундуруу | 20 мин | Отулгон теманын негизги элементтерин кайталоо,жана аны жаны темага байланыштыруу мн жаны теманы баштоо Тема боюнча кыскача тушунук беруу,турмуштан мисалдарды келтируу, (Формуласын тушундуруп анализдоо ж.б | Окуучулар ой жугуртуп жооп беришет,турдуу жоопторду айтышат,кайсы жооп тура экенине оздору ынанышат. ,,,, тушунушот | НК-1 | ПК-2 ПК-3 | СУММАТИВДИК |
| бышыктоо | 6 мин | Теманы бышыктоочу суроолор 1. Дистирленген таза суунун электр тогун өткербөшүн кандай тажрыйбадан байкаса болот? 2.Таза сууга салынган аш тузу эмне үчүн электр тогун еткөзет? 3.Электролиттик диссоциация деген эмне? 4.Диссоциациянын негизинде пайда болгон иондор электр тал а асы жок учурда кандай кыймылда болушат? Электр талаасы болгондочу?
| Окуучулар ,, жонундо тушунугун айтып берет.тушунбогон жерлерин сурашат | | | |
| Тапшырма | 4 мин | маселе иштоо конугуу | Тапшырманы кундолукко жазышат | | | |
Жаны тема
Дистирленген таза суу электр тогун өткөрбөйт. Ал эми сууда эритилген кислота-лар же туздар, электр тогун жакшы өткөрүшөт. Эми ушул масе- лелерге токтололу.
114-с\рөттөгү электр чынжырын чогултабыз. Мында В - айнек идиш, электролиттик ванна деп аталат; К, А - электроддор (К- катод, А-анод). Алгач чынжырдагы айнек идиш-ке дистирленген таза суу куюп, чын-жырды туюктайбыз. Электр лампоч-касы күйбөйт. Демек, дистирленген таза суу электр тогун өткөрбөйт. Экинчи учурда ушул эле чын-жырды чогултуп, айнек идиштеги дистирленген таза сууга бир кашык-тай аш тузун салып аралаштырабыз. Чынжырды туюктаганда электр лампочкасы күйгенд\г\н көрөбүз. Бул болсо аш тузунун суудагы эритмеси аркылуу токтун өткөндүгүн далилдейт.
Суюктук аркылуу токтунөтүү кубулушу электролиз деп ата-лат. Электр тогу өтүп жаткан суюктук электролит деп аталат.
Эми суюктук аркылуу токтун өтүү механизминө-жана суюк-тукта токту алып жүрүүчүлөр эмнелер болорун изилдейли. Ал үчүн төмөндөгүчө ой жүгүртөбүз.
Электр тогу деген эм не? Ал заряддуу бөлүкчөлөрдүн багыт- талган кыймылы. Заряддуу бвлүкчөлөр электр талаасынын таа- сиринде бир багытта кыймылдашат.
Ваннага таза суу куюп чынжырды туюктаганда электрод-дордун ортосунда электр талаасы пайда болот. Бирок бул учурда эмне үчүн ток жок? Мында эки учурдун болушу мүмкүн. Бирин-чиси, суюктукта заряддалган бөлүкчөлөр жок. Экинчиси, за-ряддалган бөлүкчөлөр болсо дагы, алар багытталган кыймылга келишпейт. Мында экинчи учурдун болушу мүмкүн эмес. Ант-кени электр талаасында заряддалган белүкчөлөр болсо, аларсөзсүз кыймылга келиши керек. Демек таза сууда токту алып жүрүүчү заряддалган бош бөлүкчөлөр жок. 
Анда таза сууга аш тузун салып, аралаштырганда заряддал-ган бош бөлүкчөлөр кайдан пайда болушат? Адатта аш тузу нун 134
химиялык формуласы КаС'1 (натрий хлор) деп жазылат. Аны таза сууга салганда эрийт да, анын молекулаларыоң жана терс ион- дорго бөлүнөт. Натрийдин иондоруоң зарядга (Ка+), хлордун ион- дору терс зарядга (С1г) ээ болушат. Бул кубулуш химия курсунда электролиттик диссоциация деп аталат. Диссоциация латын сөзүнөн алынган. Бизче ажыроо дегенди билгизет.
Демек аш тузунун кристаллын таза сууга салганда анын молекулаларыоң жана терс иондорго ажырайт. Электр талаасынын таасириндеоң иондор ток булагынын терс уюлуна бирик- тирилген электродго (катодго) карай, ал эми терс иондор ток булагынын он уюлуна бириктирилген электродго (анодго) ка-рай багытталган кыймылга келет. Бул болсо суюктук аркылуу токтун өтүшүн мүнөздөйт.
Сабакты жыйынтыктоо:
Баалоо:
8-класс: Физика «______» «201______» -ж
Сабактын темасы: § 65. ФАРАДЕЙДИН ЗАКОНУ
Сабактын тиби: Жаны билимдерди оздоштуруу.
Сабактагы колдонулуучу усулдар жана ыкмалар: Интерактивдуу ыкмалар.
Сабакта колдонулуучу каражаттар жана материалдар: Окуу китеби,суроттор, компьютер,проектор,интерактивдуу доска.
| Сабактын максаттары | Корсоткучтор | |
| 1.Билим беруучулук | Окуучулар- Фарадейдин законунун эрежесин айтып беришет | Натыйжага жете алат, эгер окуучу Фарадейдин законунун эрежесин айтып беришсе |
| 2 .Онуктуруучулук | Окуучулар- электролиз учурундагы ток кучун аныкташат; | Натыйжагажетеалат, эгер окуучу: электролиз учурундагы ток к\ч\н аныкташса |
| 3. Тарбиялык | Турмуштагы мисалдарды угуп жана байкоо менен ойлоо сезимдери калыптанат, таанып-билуу жондому жогорулайт | Натыйжага жете алат, эгер окуучунун:: Мисалдарды кунт коюп угуусу, ойлонуусу терен болуп, кызыгуусу артып, жаныланса. |
Сабактын журушу:
| этап | убакыт | Мугалимдин иш аракети | Окуучунун иш аракети | Компетенттуулук баалоо | ||
| уюштуруу | 3 мин | Класста жагымдуу маанай тузуу, (кыскача кон.жасоо,туш коргонун айттыруу анегдот айтуу жанылык айтуу ж.б.)
| Саламдашат,жагымдуу маанайда сабакка киришет | НК-3 | | МААНАЙ |
| Уй тап ыр масын текшеруу | 12 мин | Уй тапшырмасын текшеруу,ал боюнча баалоо | уй тапшырмасын кайталашат суроолорго жооп беришет,оз ара суроо беришет.тапшырманы аткарууга жооптуу болушат | НК-2 | | ФОРМАТИВДИК |
| Жаны теманы тушундуруу | 20 мин | Отулгон теманын негизги элементтерин кайталоо,жана аны жаны темага байланыштыруу мн жаны теманы баштоо Тема боюнча кыскача тушунук беруу,турмуштан мисалдарды келтируу, (Формуласын тушундуруп анализдоо ж.б | Окуучулар ой жугуртуп жооп беришет,турдуу жоопторду айтышат,кайсы жооп тура экенине оздору ынанышат. ,,,, тушунушот | НК-1 | ПК-2 ПК-3 | СУММАТИВДИК |
| бышыктоо | 6 мин | Теманы бышыктоочу суроолор 1. Электролиттик диссоциация учурунда иондордун бөлунушунө мисалдар келтиргиле. 2.Электроддо белунуп чыккан заттын массасын кантип эсептоеге болот? 3.Фарадейдин законунун эрежеси кандай айтылат?
| Окуучулар ,, жонундо тушунугун айтып берет.тушунбогон жерлерин сурашат | | | |
| Тапшырма | 4 мин | маселе иштоо конугуу | Тапшырманы кундолукко жазышат | | | |
Жаны тема
Практикада электр тогун аш тузунун суудагы эритмеси гана өткөрбөстөн башка эритмелер да өткөрөрү белгил\\. Мисалы, жез хлоридинин суудагы эритмеси жездиноң жана хлордун терс иондоруна ажырайт:
СиС12++2С1~.
Электроддорду ток булагына туташтырсак, электр талаасы-нын таасиринде жездиноң иондору катодду көздөй, ал эми хлордун терс иондору анодду көздөй багытталган кыймылга келет.
Жездин он иондору катоддун бетине жетип, андагы ашыкча электрондор менен биригет да жездин бейтарап атомуна айла-нып, катоддун бетине жайланышат:
Си2+ + 2е" - Си.
Ал эми хлордун иондору анодго жетип,өзүнүн ашыкча элек-трондорун берип, хлордун бейтарап атомдоруна айланат:
Хлор аноддун бетинде абанын бүртукчөлврү катары белунуп чыгат.
Эми туз кислотасынын суудагы эритмеси аркылуу электр тогунун от\ш\н карайлы. Туз кислотасынын (НС1) молекулала-ры сууда эригенде суутектин он ионуна (Н+) жана хлордун терс ионуна (СГ) ажырайт.
НС1 о Н+ + СГ.
Электр талаасынын таасиринде туз кислотасынын эритмеси аркылуу ток өткөндө аноддо хлор, катоддо суутек бөлунуп чыгат.
Дагы бир тажрыйбаны карап көрөлу. Көк таштын (Си804) эритмесине эки жез пластинкасын салып, ал аркылуу электр тогун өткөрөбуз. Кандайдыр бир убакыттан кийин ал пластин-калардын массасын влчөп көрсвк, кызыктуудай көрунүш бай-калат. Катод катары кызмат кылган электроддун массасы кан-
153
чага көбойсө, анод катары кызмат кылган электроддун массасы ошончого азаят. Анын себеби, электролит аркылуу ток откондо катоддун бетинде таза жез жыйналат, ал эми анод пластинка-сынын бети эрууго дуушар болуп, жукарат.
Электролиттердин электр откоруу механизмин билуу менен электролиз учурунда болунуп чыккан заттын массасын аныктап алууга болот. Электролит аркылуу жалпы Азаряд жана болунуп чыккан зат иондор аркылуу ташылып келгендиги бел-гилуу. Ошондуктан электроддо болунуп чыккан заттын массасы, электродго келген иондордун жалпы массасына барабар: т= т1N мында т — электроддо бөлунуп чыккан заттын массасы, тА — бир иондун массасы, N— электродго келген жалпы иондун саны.
Жалпы иондун санын томонкучо табабыз: N= 
мында Q — электролит аркылуу откон жалпы заряд, q1 — бир иондун заря-ды. Анда т= т1 =
Q
Бул формулада — катышы ар кандай зат учун турактуу. Ант-кени т1 — берилген заттын бир ионунун массасы, q1 — берилген заттын бир ионунун заряды. Ошондуктан — =К деп белгилеп алабыз. К — заттын электрохимиялык эквиваленти деп аталат.
= К формуласын пайдаланып m=К Q деп жазсак болот.
I= 
же Q=It экендигин зеке алып:
m=KIt деп жазабыз.
Мындан төмөнкудөй эреже келип чыгат. Электроддо бөлунуп чыккан заттын массасы, электролит аркылуу еткон жалпы зарядга туз пропорциялаш жана заттын электрохимиялык эквива-лентине коз каранды. Же болбосо ал эрежени башкача айтсак болот. Электроддо белунуп чыккан заттын массасы электролит-теги ток кучун, ток өткөн убакытка кобөйткенгө барабар жана заттын электрохимиялык эквивалентине коз каранды.
Бул коз карандылыкты 1832-жылы М. Фарадей эксперимент-те далилдеген. Ошондуктан, ал Фарадейдин закону деп аталат.
Буюмдун бетин кумуш менен каптоодо 30 минута ичинде каттоодо 4,55 г кумуш болунуп чыгат. Электролиз учурундагы ток кучун аныктагыла. (2,25 А) 2. Цинк окисинин эритмесинен ток откондо 7,2 • 106Дж жумуш аткарылат. Эгер чыцалуу 4 В болсо, болунуп чыккан цинктин массасын аныктагыла. К = 0,34 • 10-6 • (0,61 кг).
Сабакты жыйынтыктоо:
Баалоо:
8-класс: Физика «______» «201______» -ж
Сабактын темасы: Вакуумдагы ток
Сабактын тиби: Жаны билимдерди оздоштуруу.
Сабактагы колдонулуучу усулдар жана ыкмалар: Интерактивдуу ыкмалар.
Сабакта колдонулуучу каражаттар жана материалдар: Окуу китеби,суроттор, компьютер,проектор,интерактивдуу доска.
| Сабактын максаттары | Корсоткучтор | |
| 1.Билим беруучулук | Окуучулар- вакуумдагы токтун табияты ж/до тушунук алышат | Натыйжага жете алат, эгер окуучу вакуумдагы токтун табияты ж/до тушунук алышса |
| 2 .Онуктуруучулук | Окуучулар- вакуумдагы оз ойлорун айтып бере алышат.физика б/ча билимдери кенеет | Натыйжагажетеалат, эгер окуучу: вакуумдагы оз ойлорун айтып бере алышса.физика б/ча билимдери кенейсе |
| 3. Тарбиялык | Турмуштагы мисалдарды угуп жана байкоо менен ойлоо сезимдери калыптанат, таанып-билуу жондому жогорулайт | Натыйжага жете алат, эгер окуучунун:: Мисалдарды кунт коюп угуусу, ойлонуусу терен болуп, кызыгуусу артып, жаныланса. |
Сабактын журушу:
| этап | убакыт | Мугалимдин иш аракети | Окуучунун иш аракети | Компетенттуулук баалоо | ||
| уюштуруу | 3 мин | Класста жагымдуу маанай тузуу, (кыскача кон.жасоо,туш коргонун айттыруу анегдот айтуу жанылык айтуу ж.б.)
| Саламдашат,жагымдуу маанайда сабакка киришет | НК-3 | | МААНАЙ |
| Уй тап ыр масын текшеруу | 12 мин | Уй тапшырмасын текшеруу,ал боюнча баалоо | уй тапшырмасын кайталашат суроолорго жооп беришет,оз ара суроо беришет.тапшырманы аткарууга жооптуу болушат | НК-2 | | ФОРМАТИВДИК |
| Жаны теманы тушундуруу | 20 мин | Отулгон теманын негизги элементтерин кайталоо,жана аны жаны темага байланыштыруу мн жаны теманы баштоо Тема боюнча кыскача тушунук беруу,турмуштан мисалдарды келтируу, (Формуласын тушундуруп анализдоо ж.б | Окуучулар ой жугуртуп жооп беришет,турдуу жоопторду айтышат,кайсы жооп тура экенине оздору ынанышат. ,,,, тушунушот | НК-1 | ПК-2 ПК-3 | СУММАТИВДИК |
| бышыктоо | 6 мин | Теманы бышыктоочу суроолор Вакуумда кандай шартта ток отот?. Вакуумдагы токту эмне деп аталат? 3.Вакуумдагы токтун кучу эмнеге коз каранды?
| Окуучулар ,, жонундо тушунугун айтып берет.тушунбогон жерлерин сурашат | | | |
| Тапшырма | 4 мин | маселе иштоо конугуу | Тапшырманы кундолукко жазышат | | | |
Жаны тема
Жонокой шарттарда вакуумдан ток отпойт.Эгерде вакум идиштин ичине токтун уюлдарын (катод жа анодду орнотуп,катодду ысытуучу батерея мн ысытса ток ото баштайт.Бул кубулуш термоэммиция деп аталат.Катодду ысытуу учурунда мындагы жылуулук кыймылы чоноюп электрондор атомдом болунуп чыгууга мумкунчулук болот.Мындагы токтун кучу катоддогу жылуулуктун чоноюшуна жана чыналууга коз каранды болот. 
Эгер чынжырдагы анод мн катоддун ортосунда электр талаасы жок болсо б.а. чынжыр ажыратылган учурда катоддон ажыраган электрондор анын тегерегинде жайгашып электрондук булутчаны пайда кылат.Качан чынжырды туюктаганда гальванометрде ток пайда болот.Анткени чынжырды туюктаганда катод мн аноддун ортосунда электр талаасы пайда болот да терс заряддуу электрондор он заряддуу аноду коздой тартылышат.мындан откоргучто электрдик тен салмакттуулук бузулуп бир багытта токтун пайда болуусуна алып келет.Мындай Вакуумдагы токту Вакуум лампасында алынат.аны диод деп аташат
Диоддор радиотехникада автоматикада электротехникада кенири колдонулат
Б)Бул сабакта видеоанимация корсотулуп презентация жазылат
Сабакты жыйынтыктоо:
Баалоо:
8-класс: Физика «______» «201______» -ж
Сабактын темасы: жарым откоргучтор
Сабактын тиби: Жаны билимдерди оздоштуруу.
Сабактагы колдонулуучу усулдар жана ыкмалар: Интерактивдуу ыкмалар.
Сабакта колдонулуучу каражаттар жана материалдар: Окуу китеби,суроттор, компьютер,проектор,интерактивдуу доска.
| Сабактын максаттары | Корсоткучтор | |
| 1.Билим беруучулук | Окуучулар-жарым откоргучтор ж/до маалымат алышат | Натыйжага жете алат, эгер окуучу жарым откоргучтор ж/до маалымат алышса |
| 2 .Онуктуруучулук | Окуучулар- жарым откоргучтордун техникада колдонулушун билишет | Натыйжагажетеалат, эгер окуучу: жарым откоргучтордун техникада колдонулушун билишсе |
| 3. Тарбиялык | Турмуштагы мисалдарды угуп жана байкоо менен ойлоо сезимдери калыптанат, таанып-билуу жондому жогорулайт | Натыйжага жете алат, эгер окуучунун:: Мисалдарды кунт коюп угуусу, ойлонуусу терен болуп, кызыгуусу артып, жаныланса. |
Сабактын журушу:
| этап | убакыт | Мугалимдин иш аракети | Окуучунун иш аракети | Компетенттуулук баалоо | ||
| уюштуруу | 3 мин | Класста жагымдуу маанай тузуу, (кыскача кон.жасоо,туш коргонун айттыруу анегдот айтуу жанылык айтуу ж.б.)
| Саламдашат,жагымдуу маанайда сабакка киришет | НК-3 | | МААНАЙ |
| Уй тап ыр масын текшеруу | 12 мин | Уй тапшырмасын текшеруу,ал боюнча баалоо | уй тапшырмасын кайталашат суроолорго жооп беришет,оз ара суроо беришет.тапшырманы аткарууга жооптуу болушат | НК-2 | | ФОРМАТИВДИК |
| Жаны теманы тушундуруу | 20 мин | Отулгон теманын негизги элементтерин кайталоо,жана аны жаны темага байланыштыруу мн жаны теманы баштоо Тема боюнча кыскача тушунук беруу,турмуштан мисалдарды келтируу, (Формуласын тушундуруп анализдоо ж.б | Окуучулар ой жугуртуп жооп беришет,турдуу жоопторду айтышат,кайсы жооп тура экенине оздору ынанышат. жарым откоргучторду тушунушот | НК-1 | ПК-2 ПК-3 | СУММАТИВДИК |
| бышыктоо | 6 мин | Теманы бышыктоочу суроолор Жарым откоргучтордун озгочолугу эмнеде? Жарым откоргучтордун каршылыгы эмнеден коз каранды? Терморезистор деген эмне?
| Окуучулар ,, жарым откоргучтор жонундо тушунугун айтып берет.тушунбогон жерлерин сурашат | | | |
| Тапшырма | 4 мин | маселе иштоо конугуу | Тапшырманы кундолукко жазышат | | | |
Жаны тема
Ар кандай чойродогу электр тогун караган учурда эн алгач биз электр тогун откоруучулор жана откорбоочулор жонундо айтабыз.Алар откоргучтор жана диелектриктер болуп экиге болунот.Демек булл заттардын электрдик касиетине коз каранды.Заттардын электр тогун откоруусу же откорбошу ,андагы заряддуу болукчолордун санына жараша болот.Диелектриктерде мындай бош болукчолор откоргучторго салыштырмалуу жокко эссе.Жаратылышта заряддуу бош болукчолору откоргучтукунон аз ал эми диелектриктердикинен кобуроок болгон заттар кездешет.Мындай заттар электр тогун жарым жартылай откорушот.Ошондуктан алар жарым откоргучтор деп аталышат.Мындай откоргучтордун электр откорумдуулугу металлдын температурасына коз каранды болот.Канчалык температура чоноцгон сайын откорумдуулук кобойот.б.а. зат ысыган сайын каршылык азайып ток кучу чонойот.Ал эми температура азайганда каршылык чонойуп,ток кучу азаят.Мунун себеби заттын температурасы чонойгондо жылуулук кыймылынын чонойушу мн молекулалар бири бирине кату кагылышып эркин электрондор кобойот Натыйжада заттын каршылыгы азаюга алып келет. Мындай заттарды жарым откоргучтор деп аташат.Алар Менделеевдин таблицасындагы Кремний,германий,селен ж.б. заттар.
Жарым откоргучтуу криссталлдарды биринчи жлу радиофизиги О.В.Лосев изилдеген.Ал 1923-ж дуйнодо биринчи радиокабылдагычты тузгон
Сабакты жыйынтыктоо:
Баалоо:
Вебинар для учителей
Свидетельство об участии БЕСПЛАТНО!
Полезное для учителя
Реализация образовательных программ осуществляется с применением исключительно электронного обучения и ДОТ
