Аңлатма язуы
Эш программасы түбәндәге документларны исәпкә алып төзелде:
- РФ Законы (Закон Российской Федерации от 29.12.2012 №273-ФЗ «Об образовании в Российской Федерации»);
- РФ Мәгариф һәм фән министрлыгы боерыгы (Приказ МОиН РФ (от 05.03.2004 № 1089) «Об утверждении федерального компонента государственных образовательных стандартов начального общего, основного общего и среднего (полного) общего образования»);
- РФ Мәгариф һәм фән министрлыгы боерыгы (“Порядок организации и осуществления образовательной деятельности по основным общеобразовательным программам – образовательным программам начального общего, основного общего и среднего общего образования”, утвержден приказом Министерства образования и науки Российской Федерации от 30.08.2013г. № 1015);
- РФ Законы (Закон Российской Федерации от 25.10.1991 № 1807-1 (ред. от 12.03.2014) «О языках народов Российской Федерации»);
- дәреслекләрнең федераль исемлеге (федеральный перечень учебников, рекомендованных и допущенных к использованию в образовательном процессе в образовательных организациях, реализующих образовательные программы общего образования и имеющих государственную аккредитацию);
- 2015-2016 нче уку елына дәүләт аккредитациясе булган гомумбелем бирү учреждениесендә куллану өчен тәкъдим ителгән региональ дәреслекләр исемлеге (Список учебников и учебных пособий рекомендуемых к использованию при реализации имеющих государственную аккредитацию образовательных программ начального общего, основного общего, среднего общего образования http://mon.tatarstan.ru/rus/file/pub/pub_347925.xlsx )
- РФ Мәгариф һәм фән министрлыгының 2015 нче ел, 8 нче июнь, 576 номерлы боерыгы. (Приказ Минобрнауки России от 08.06.2015 № 576 «О внесении изменений в федеральный перечень учебников... http://mon.tatarstan.ru/rus/file/pub/pub_330177.pdf)
- СанПиН таләпләре (СанПиН 2.4.2.2821–10 «Санитарно-эпидемиологические требования к условиям и организации обучения в общеобразовательных учреждениях» от 29.12.2010 № 189);
- ТР Законы (Закон Республики Татарстан от 22.07.2013 № 68-ЗРТ «Об образовании»);
- ТР Мәгариф һәм фән министрлыгы хаты (Письмо МО и Н РТ от19.08.2015 “Об утверждении методических рекомендаций по разработке учебного плана основного общего и среднего общего образования общеобразовательных организаций Республики Татарстан”);
- РФ Мәгариф һәм фән министрлыгы боерыгы (Приказ МОиН РФ (от 09.03.2004 № 1312) «Об утверждении федерального базисного учебного плана и примерных учебных планов для образовательных учреждений Российской Федерации, реализующих программы общего образования»);
- “Татарстан Республикасы дәүләт телләре һәм Татарстан Республикасында башка телләр турында” Татарстан Республикасы Законы, 01.07.2004
- “2014 – 2020 нче елларга Татарстан Республикасы дәүләт телләрен һәм Татарстан Республикасында башка телләрне саклау, өйрәнү һәм үстерү буенча Татарстан Республикасы дәүләт программасы”, 794 нче карар, 25.10.2013.
- Төп гомуми белем бирүнең Федераль дәүләт белем бирү стандарты (Россия Мәгариф һәм фән министрлыгында 2010 нчы ел, 17 нче декабрь боерыгы 1897 нче номер белән расланган, РФ Юстиция министрлыгында 19644 нче регистрация номеры белән 2011 нче елның 1 нче февралендә теркәлгән).
- Татарстан Республикасында 2012 – 2020 нче елларда фән һәм мәгариф үсеше турында “Дәүләт программасы”.
- МБГББУ “2нче гомуми урта белем бирү мәктәбе”нең 2016 – 2017 нче уку елына укыту планы.
- “МБГББУ 2нче гомуми урта белем бирү мәктәбе”нең “Эш программасы турында нигезләмә”се.
- 2016-2017 уку елына календарь укыту графигы.
- Үрнәк программа: Рус телендә сөйләшүче балаларга татар телен һәм әдәбиятын укыту программасы. Төп гомуми белем бирү мәктәбе / Төзүче-авторлар: Р.З.Хәйдәрова, К.С.Фәтхуллова, Г.М. Әхмәтҗанова. – Казан, 2013. (http://mon.tatarstan.ru/rus/file/pub/pub_263450.docx).
- Авторлык программасы: Урта (тулы) гомуми белем бирү мәктәбендә рус телле балаларга татар телен коммуникатив технология нигезендә укыту программасы (1-11 нче сыйныфлар)/ Төзүче-авторлар: Р.З.Хәйдәрова, Р.Л.Малафеева. – Казан, 2014.
(http://mon.tatarstan.ru/rus/programmy.htm?page=2)
Эш программасы түбәндәге дәреслек буенча укыту өчен эшләнде:
Р.З. Хәйдәрова, Р.Л. Малафеева. “Күңелле татар теле”. 8 нче сыйныф. Рус телендә төп гомуми белем бирү оешмалары өчен дәреслек (татар телен өйрәнүче укучылар өчен). - Казан: "Татармультфильм" нәшрияты, 2015.
Федераль Дәүләт стандартларында белем бирү системасының төп үсеш юнәлеше – системалы-эшчәнлекле (системно-деятельностный подход) юнәлеш, ә системаны барлыкка китерә торган төп компонент – нәтиҗә: шәхси, метапредмет, предмет нәтиҗәләре дип билгеләнелә. Стандартларда күрсәтелгән бу концептуаль методологик нигез барлык фәннәрне укыту системасына да карый. Рус телле балаларга татар теле укыту системасының барлык компонентлары да: программалар, укыту-методик комплектлары, укыту процессы, белем дәрәҗәсенә контроль, идарә итү, белем күтәрү һ.б. – бар да бер максатка – нәтиҗәгә хезмәт итә. Эш программасы коммуникатив технология нигезендә укыту принципларын исәпкә алып төзелде.
Төп гомуми белем бирү мәктәбендә рус телле балаларга татар телен укыту максатлары берничә аспектны үз эченә ала: танып белү, үстерү, тәрбия, белем бирү.
Танып белү максатының эчтәлеге
Татарстан Республикасында яшәүче һәр милләт кешесенә, үз халкы тарихыннан тыш, шушы төбәктә төп халык булып саналган татар халкы мәдәниятен, гореф-гадәтләрен, тарихи үткәнен, бүгенгесен, киләчәген белү зарур. Татар халкы белән кулга-кул тотынып яшәргә әзерләнүче һәр кеше бу халыкның бәйрәмнәрен, традицияләрен аңларга, хөрмәт итәргә, әдәбият-сәнгать вәкилләренең иҗади казанышлары белән үзенең рухи үсешен баета алу мөмкинлегеннән файдаланырга тиеш. Программа эчтәлеге телгә өйрәтү процессын бала өчен “башка дөньяга тәрәзә ачу” булырлык һәм шуның аркылы аның үз яшәешен дә тулырак аңлавына ярдәм итәрлек итеп сайланды.
Татарстанда яшәүче милләтләр, Татарстанның дәүләт символлары, Татарстанның территориясе, географик урыны; башкалабыз Казанның тарихи үткәне, бүгенге йөзе; татар сәнгатенең төрле тармаклары буенча күренекле шәхесләр турында укучыларның татарча сөйли алулары төп максат итеп куела.
Үстерү максатының эчтәлеге
Шәхеснең белемле булуы, тәрбиялелек һәм аның фикерләү сәләте үсеше дәрәҗәсеннән дә тора. Укыту процессында үстерү, тәрбия максатларын даими күзаллап эшләү – укытуның практик ягы уңышлылыгының алшарты. Балаларның психик үсешен түбәндәге юнәлешләрдә үстерүгә аеруча игътибар бирү таләп ителә:
– фикерләүне үстерү белән бәйле психик функцияләр: логик фикерләү, сәбәп-нәтиҗә бәйләнешләрен табу, индуктив, дедуктив фикерләү;
– хәтерне үстерү (ихтыярый, ихтыярсыз), игътибарлылыкны үстерү;
– аралаша белү сәләтен үстерү (аралашучанлык, хислелек, эмпатия хисләре);
– ихтыяр көче, максатчанлык, активлык кебек сәләтләрне үстерү.
Бу максатлар программага сайланган эчтәлек нигезендә сөйләм эшчәнлегенең барлык төрләре буенча да эш оештырганда да беренче планга куела.
Тәрбияви максатның эчтәлеге
Укучыларның тиешле дәрәҗәдәге тәрбиялелегеннән башка укыту процессын оештыру мөмкин түгел. Тәрбия процессы, беренче чиратта, укытуның эчтәлеге һәм методлары белән бәйле. Татар теленең грамматикасын өйрәнү процессында эчтәлектә әхлакый проблемалар булган кечкенә текстлар үзләре үк коммуникатив мотивациягә ия, ягъни, укучыларның эчке кызыксынуы тәэмин ителгән була. Шунлыктан тексттагы лексика, грамматика җайлырак истә кала һәм аралашу ситуациясе булдыру әллә ни кыенлык тудырмый.
Белем бирү максатының эчтәлеге
Укучыларның татар теле буенча лексик, грамматик күнекмәләре филологик белемнәр суммасы дәрәҗәсендә генә калмыйча, ә сөйләм эшчәнлегенең барлык төрләрендә дә аралашуда кулланырлык дәрәҗәгә җитүе зарур. Ягъни, укучылар, нинди дә булса сүзне, я грамматик категорияне тану, аеру, аңлау, тәрҗемә итү дәрәҗәсендә генә түгел, аларны аралашу максатыннан мөстәкыйль кулланырлык дәрәҗәдә өйрәнергә тиешләр. Укучының белеме дигәндә, без аның аерым сүзләрне яки грамматик категорияне тану, аера белүен генә күзалламыйбыз, ә аларны кулланып сөйләшә алуын күзаллыйбыз. Шул вакытта гына татар телен дәүләт теле буларак өйрәнү бурычы үтәлә.
Предметның гомуми тасвирламасы
“Филология” телнең билгеләр системасын өйрәнгән, кешелекнең аралашу нигезендә яткан һәм гражданлык, этник, социаль тәңгәллекне формалаштырган, аңларга һәм аңлатырга мөмкинлек тудырган, кешенең эчке халәтен чагылдырырга ярдәм иткән өлкә буларак түбәндәгеләрне тәэмин итә:
− әдәби мирас һәм аның аша туган тел, дөнья мәдәнияте хәзинәләре, цивилизация казанышларын файдалану мөмкинлегенә ия булу;
− төрле мәдәниятләрнең үзенчәлекләрен аңлау өчен нигез хәзерләү һәм аларга хөрмәт тәрбияләү;
− рухи, әхлакый, эмоциональ, иҗади, этик һәм танып белү үсешенә тәэсир иткән интеллектуаль һәм социаль үсеш арасындагы бәйләнешне аңлау;
− билингвизмны күздә тотып, телләрне өйрәнүне күз алдында тоткан төп күнекмәләрне формалаштыру;
− башка уку-укыту предметларын үзләштерүдә югары нәтиҗәләргә ирешү өчен актив һәм потенциаль сүзлек запасын баету.
Төп гомуми белем бирү мәктәбендә телне гамәли үзләштерү нәтиҗәсендә укучыларда татар теленең күп мәдәниятле дөньядагы роле һәм мөһимлеге турында күзаллаулар формалаша. Татар мәдәниятенең укучылар өчен булган катламы белән танышу башка мәдәнияткә карата ихтирам хисе уята, ягъни укучыларга үз мәдәниятләрен дә тирәнрәк аңларга мөмкинлек бирә, аларда ватанпәрвәрлек хисе уята.
Татар теле буенча эш программасы яңа темаларны нәтиҗәле үзләштерүне күздә тота. Моның өчен уку елы башында һәм ахырында кабатлауга зур игътибар бирелә. Һәр тема үткән материалны кабатлау, контроль эшләр, сүзлек диктантлары, изложениеләр, бәйләнешле сөйләм үстерү, тыңлап һәм укып аңлау белән тәмамлана.
Укучыларның сүзлек запасын баету өчен сүзлекләр белән эшләү даими алып барыла. Сүзлекләр белән эшләүнең иң мөһим таләбе - укучыларның таныш булмаган сүзләрне күрә, сүзлекләргә мөрәҗәгать итә һәм аларны куллана белергә өйрәтү. Татар теле буенча эш программасы укучыларның татар телендә сөйләшүчеләр белән язмача аралашу күнекмәләре булдыруга да юнәлтә.
Предметның укыту планында тоткан урыны
Белем бирү учреждениесенең гамәлдәге укыту планы буенча татар теле дәресе атнага 3 сәгать исәбеннән – 105 сәгать итеп төзелде.
8 нче сыйныфта уку атнасы – 35.
Рус телле балаларга татар телен укытуның көтелгән нәтиҗәләре
Татар теленә өйрәтүнең программада күрсәтелгән күләмдә предмет нәтиҗәләре түбәндәгеләрдән гыйбарәт:
коммуникатив компетенциягә (аралашу осталыгына) ия булу, ягъни, татар телендә сөйләшүчеләр белән телдән яки язмача аралашу күнекмәләрен үзләштерү;
коммуникатив бурычлар куя һәм хәл итә белү, аралашуның вербаль һәм вербаль булмаган чараларыннан, сөйләм этикеты үрнәкләреннән файдалана алу, киң күңелле һәм итагатьле әңгәмәдәш булу;
“Татар теле” фәнен өйрәнүгә карата уңай мотивация һәм тотрыклы кызыксыну булу һәм, шулар нигезендә белем алуның алдагы баскычларында татар телен уңышлы үзләштерү.
Укытуның шәхси нәтиҗәләре
Төп гомуми белем бирү мәктәбен тәмамлаганда, укучының үзенә һәм үзенең әйләнә-тирәсендәге кешеләргә, тормыштагы яшәеш проблемаларына карата түбәндәге шәхси кыйммәтләре формалашкан булуы күзаллана:
шәхесара һәм мәдәниятара аралашуда татар теленә карата ихтирамлы карашта булу һәм аны яхшы өйрәнү теләгенә ия булу;
әхлакый кагыйдәләрдә ориентлашу, аларны үтәүнең мәҗбүрилеген аңлау;
текстлардагы төрле тормыш ситуацияләренә һәм геройларның гамәлләренә гомумкешелек нормаларыннан чыгып бәя бирү;
“гаилә”, “туган ил”, “мәрхәмәтлелек” төшенчәләрен кабул итү, укучыларда “башкаларга карата түземлелек, кайгыртучанлык”, “кеше кадерен белү” кебек хисләр формалашу.
Укытуның метапредмет нәтиҗәләре
Төп гомуми белем бирү баскычында укучыларда киң мәгълүматлы җәмгыятьтә яшәү һәм эшләү өчен кирәкле күнекмәләр үстерү буенча эш дәвам иттерелә. Укучылар текст, күрмә-график рәсемнәр, хәрәкәтле яисә хәрәкәтсез сурәтләр, ягъни төрле коммуникацион технологияләр аша тапшырыла торган мәгълүмат чаралары белән эшләү тәҗрибәсен ныгыта; презенция материаллары әзерләп, зур булмаган аудитория алдында чыгыш ясау күнекмәләрен үстреә; укучыларда, компьюетр яисә мәгълүмати-коммуникатив технологияләрнең башка чаралары белән эш иткәндә сәламәтлеккә зыян иктерми торган эш алымнарын куллана алу күнекмәләре камилләшә.
Бу чорда татар телен укыту, таныпбелү чарасы буларак, укучыларның фикер йөртү, интеллектуаль һәм иҗади сәләтләрен үстерүгә, шулай ук чынбарлыкта килеп туган проблемаларны хәл итү өчен кирәк булган универсаль (танып белү, регулятив, коммуникатив) уку гамәлләрен формалаштыруны дәвам итүгә хезмәт итә.
Төп гомуми белем бирү баскычында укучыларның түбәндәге универсаль уку гамәлләренә ия булуы күзаллана.
Танып белү нәтиҗәләре:
фикерләүне үстерү белән бәйле психик функцияләр: логик фикерләү, сәбәп-нәтиҗә бәйләнешләрен табу, индуктив, дедуктив фикерли белү;
иҗади һәм эзләнү характерындагы проблеманы билгеләү, аларны чишү өчен алгоритм булдыру;
объектларны чагыштыру, классификацияләү өчен уртак билгеләрне билгеләү;
төп мәгълүматны аеру, укылган яки тыңланган мәгълүматның эчтәлегенә бәя бирә белү;
тиешле мәгълүматны табу өчен, энциклопедия, белешмәләр, сүзлекләр, электрон ресурслар куллану.
Регулятив нәтиҗәләр:
уку хезмәтендә үзеңә максат куя, бурычларны билгели белү;
эш тәртибен аңлап, уку эшчәнлеген оештыра, нәтиҗәле эш алымнарын таба белү;
уку эшчәнлеге нәтиҗәләрен контрольгә ала белү;
билгеләгән критерийларга таянып, эш сыйфатына бәя бирә белү;
укудагы уңышларның, уңышсызлыкларның сәбәбен аңлый, анализлый белү;
ихтыяр көче, максатчанлык, активлык кебек сәләтләрне формалаштыру;
дәрескә кирәкле уку-язу әсбапларын әзерли һәм алар белән дөрес эш итә белү;
дәрестә эш урынын мөстәкыйль әзерли белү һәм тәртиптә тоту күнекмәләренә ия булу.
Коммуникатив нәтиҗәләр:
әңгәмәдәшеңнең фикерен тыңлый, аңа туры килерлек җавап бирә белү;
әңгәмәдәш белән аралашу калыбын төзү;
аралаша белү сәләтен үстерү (аралашучанлык, хислелек, эмпатия хисләре);
парлап һәм төркемнәрдә эшли белү;
мәгълүматны туплау өчен, күмәк эшчәнлектә катнашу.
Сөйләм эшчәнлеге төрләре буенча планлаштырылган нәтиҗәләр (5-9 нчы сыйныфлар)
Тыңлап аңлау
Төрле төрдәге тыңлап аңлау күнегүләрен үти белү;
сүзләрне, җөмләләрне аңлап тәрҗемә итә белү; тәкъдим ителгән текстны тыңлап, эчтәлеге буенча сорау бирә, сорауларга җавап бирә белү;
зур булмаган аутентив яки адаптацияләнгән әдәби әсәрләрдән өзекләрне, информацион характердагы текстларны, газета-журналлардан мәкаләләрне тыңлап аңлап, эчтәлеге буенча фикереңне әйтә, аралашуга чыга белү;
Сыйныфташларыңның сөйләмен тыңлап аңлау һәм аларга үз фикереңне аңлата белү, алар белән әңгәмә кору, әңгәмәдә катнаша белү.
Диалогик сөйләм
Сорау, җавап, килешү-килешмәү, шикләнү һәм башка репликаларны дөрес кулланып, әңгәмә кору, сөйләшә белү;
аралашуда катнаша, аны туктата һәм яңадан башлый белү;
парда, төркемдә сөйләшү барышында үз фикереңне аңлата, раслый, дәлилли белү, ситуация аңлашылмаганда, сорау биреп, сөйләм барышын ачыклый белү;
терәк схемалар кулланып, ситуация буенча әңгәмә кора белү;
татар сөйләм этикеты үрнәкләреннән урынлы файдаланып әңгәмә кору, сөйләшә белү.
Монологик сөйләм
Программада тәкъдим ителгән темалар буенча тиешле эзлеклелектә текст төзи һәм аның эчтәлеген сөйли белү;
конкрет ситуациягә үз карашыңны әйтә, төрле вакыйгалар, яңалыкларны хәбәр итә белү;
монологик сөйләмдә кереш, эндәш сүзләрне кулланып, орфоэпик һәм грамматик нормаларны саклап, үз фикереңне төгәл җиткерә белү;
өйрәнгән текстны үз сүзләрең белән сөйләп бирә белү;
өйрәнгән шигырьләрне яттан сәнгатьле сөйли белү.
Уку
Уку текстларын татар теленең әйтелеш нормаларын саклап, сәнгатьле һәм аңлап уку;
текстның эчтәлегенә нигезләнеп, контекст буенча яңа сүзләрнең мәгънәсен аңлый белү;
таныш булмаган текстны эчтән укып, аның төп фикерен таба белү;
таныш булмаган сүзләрнең, төзелмәләрнең тәрҗемәсен сүзлектән таба белү.
Язу
Өйрәнелгән темалар буенча актив куллануда булган сүзләрне дөрес яза белү;
конкрет бер тема буенча хикәя төзи белү;
прагматик текстлар (рецептлар, белдерүләр, афиша һ.б.), эпистоляр жанр текстлары (хатлар, котлаулар һ.б.) яза белү;
үзеңне борчыган проблемага карата үз фикерләреңне язмача җиткерә белү;
тәкъдим ителгән текстның эчтәлегенә нигезләнеп, аны үзгәртеп яки дәвам итеп яза белү.
Укучылар үзләштерергә тиешле грамматик материал
Хикәя фигыльнең заман формаларын (хәзерге, үткән, киләчәк) сөйләмдә куллануны ныгыту.
Сан төркемчәләрен гомумиләштереп кабатлау.
Билгеләү, билгесезлек, юклык, тартым алмашлыкларының сөйләмдә еш кулланыла торган очраклары белән таныштыру.
Сыйфат фигыльнең барлыкта һәм юклыкта заман формаларын сөйләмдә куллану.
Хәл фигыльне сөйләмдә куллану.
Бәйлек һәм бәйлек сүзләрне сөйләмдә куллану.
Җыйнак һәм җәенке җөмләләрне сөйләмдә куллану.
Гади фигыль хәбәрле (Мин татарча беләм), исем хәбәрле (Безнең гаиләбез тату) һәм тезмә фигыль хәбәрле (Мин укырга яратам) гади җөмләне таный, аера белү.
Тиңдәш кисәкле җөмләләрне таный, аера белү.
Программаның эчтәлеге
| Предмет буенча билгеләнгән тематик эчтәлек һәм якынча сәгатьләр саны | Тема буенча предмет нәтиҗәсе, коммуникатив максат |
| Күп укыган – күп белер (27 сәг.) Классташларның укуы, билгеләр алуы, өй эшен эшләү, дәрестә катнашу. Яхшы уку серләре, яхшы уку өчен кирәкле сыйфатлар. Интернет аша үз белемеңне күтәрү. | Класташларыңның белем алуга карашын, яхшы уку өчен кирәкле сыйфатлар турында сөйли белү. Яхшы укуга карата мөнәсәбәтнеңне белдерә белү. |
| Мин һәм минем яшьтәшләрем (34 сәг.) Яшьтәшләрең белән аралашу. Яшьтәшләр белән аралашу кагыйдәләре. Яшьтәш ләрнең тышкы кыяфәте һәм эчке сый фатлары. Матур киенү серләре. Яраткан шөгыльләр: музыка, бию, рәсем ясау, уку һ.б. | Яшьтәшләрең белән аралашу кагыйдәләре, дуслашу серләре, нинди кызлар һәм малайлар ошавы турында сөйләшү. Яшьтәшләреңнең тышкы кыяфәтен, характер сыйфатларын әйтә белү. Матур киенү серләре турында сөйләшү. Яраткан музыкаң, җырчылар, турында сөйли белү. |
| Табигать һәм кеше (24 сәг.) Табигать төшенчәсе. Бүгенге экологик проблемалар. Табигать байлыгы. Урман – кешенең якын дусты. Табигать һәм без, табигатьтәге кызыклы күренешләр | Табигать төшенчәсе, бүгенге экологик проблемалар, табигатькә сак караш турында сөйләшү. Табигать байлыгы, табигатьтәге кызыклы күренешләр турында мәгълүмат бирә белү. |
| Туган җирем – Татарстан (20 сәг.) Татарстанның табигате. Татарстанның башкаласы Казан, аның бүгенге йөзе: башкаладагы үзгәрешләр, спорт корылмалары, ял итү урыннары, тарихи урыннары. | Татарстанның табигате турында мәгълүмат бирә белү. Казан шәһәре, андагы яңа үзгәрешләр турында сөйли белү. Казан шәһәрендәге спорт корылмалары, ял итү урыннары, тарихи истәлекләр турында әңгәмәгә керә белү. |
Календарь-тематик тематик план
| Барлык сәгатьләр саны | Атнага сәгатьләр саны | Контроль дәресләр | БСҮ дәресләре саны | Дәреслекнең авторы, елы |
| 105 | 3 | 9 | 10 | Р.З. Хәйдәрова, Р.Л. Малафеева, 2015. |
Авторлык программасы һәм дәреслек 68 сәгатькә төзелгән, мәктәпнең базис укыту планында 105 сәгать планлаштырылу сәбәпле, эш программасына, темалар сакланган хәлдә, үзгәрешләр кертелде. Укучыларның әзерлек дәрәҗәсен исәпкә алып, алар контроль дәресләр, бәйләнешле сөйләм үстерү сәгатьләре һәм аерым темалар буенча грамматик материал өйрәнү өчен тәгаенләнде. Соңгы дәрестә ел буена үтелгән материалны йомгаклау рәвешендә укучылар үзләренә ошаган иң кызыклы бүлек буенча проект эше яклыйлар.
Кыскартулар: ЛКФ – лексик күнекмәләр формалаштыру, ЛКК – лексик күнекмәләрне камилләштерү, ГКФ – грамматик күнекмәләр формалаштыру, ГКК – грамматик күнекмәләрне камилләштерү, ЛГКК – лексик-грамматик күнекмәләрне камилләштерү, Д/МС – диалоги-монологик сөйләм дәресләре, К – контроль дәресләр, Л – лексик минимум, Г – грамматик минимум
| № | Дәрес темасы | Сәг. с/төре | Уку-укыту эшчәнлеге | Көтелгән нәтиҗә | Контороль төре | Үтәлеш |
| План | Факт |
| 1 нче чирек – 27 сәг. |
| Күп укыган күп белер – 27 сәг. |
| 1 | Яңа уку елы котлы булсын! | 1 Д/МС | 4-5 нче бит: 1-4 нче күнегү. Монологик һәм диалогик сөй-ләм, тыңлау, сүзлек белән эш, китап белән эш, тәрҗемә эше. Ишетеп аңлау күнегүләре. | Укытучыларны, укучыларны, дусларны бәй-рәм белән котлый, бер-береңә комплиментлар әйтә белү. Л: котлыйм, уңышлар, сәламәтлек, кәеф, сагына, өйрәнә, тарата, таныша, бурыч-лы. |
| 1.09 |
|
| 2 | Исемнәрнең тартым белән төрләнешен кабатлау. | 1 ЛГКК | 5-6 нчы бит: 5-7 нче күнегү. Монологик һәм диалогик сөй-ләм, тыңлау, сүзлек белән эш, китап белән эш, тәрҗемә эше. Ишетеп аңлау күнегүләре. | Тартымлы исемнәрне сөйләмдә дөрес куллану. Г: тартык һәм сузык авазларга беткән исемнәрнең тартым белән төрләнеше, -мы/-ме сорау кисәкчәсе, хикәя һәм сорау җөмләдә сүз тәртибе. |
| 3.09 |
|
| 3 | Р.Вәлиева “Мәктәбем” шигырендәге лексик-грамматик материал. | 1 ЛГКК | 6-7 нче бит: 8-11 нче күнегү. Сәнгатьле уку. Монологик һәм диалогик сөйләм, тыңлау, сүзлек белән эш, китап белән эш, тәр-җемә эше. Ишетеп аңлау күне-гүләре. | “Мәктәбем” шигырен сәнгатьле уку. Мәк-тәбең турында сөйли белү. Тексттагы тормыш ситуацияләренә һәм геройларның гамәлләренә гомумкешелек нормаларыннан чыгып бәя бирү. Текстның эчтәлегенә нигезләнеп, контекст буенча яңа сүзләрнең мәгънәсен аңлый белү. |
| 6.09 |
|
| 4 | Атна көннәрендә дәресләр расписаниесе. Сүз төркемнәрен кабатлау. | 1 ЛГКК | 8-9 нчы бит: 1-5 нче күнегү. Атна көннәрендә дәресләр рас-писаниесе төзү. “Беренче сен-тябрь» тексты буенча эш күне-гүләре. Сөйләү. Сүз төркемнәрен кабатлау. Ишетеп аңлау күне-гүләре. | Атна көннәре атамаларын кулланып, ниш-ләгәнеңне, нишләячәгеңне, расписание буенча нинди фәннәр керәчәген сөйли белү. Л: дү-шәмбе, сишәмбе, чәршәмбе, пәнҗешәмбе, җомга, шимбә, якшәмбе. Г: сүз төркемнәре: исем, сыйфат, фигыль, рәвеш. |
| 8.09 |
|
| 5 | Хикәя фигыльнең заман формалары. | 1 ГКК | 9-10 нчы бит: 6-10 нчы күнегү. Сорау җөмләләр төзү, схема бу-енча диалог төзү. Ишетеп аңлау күнегүләре. | Хикәя фигыльнең заман формаларын дөрес кулланып, беренче сентябрь турында сөйли белү. Л: әлбәттә, хөрмәтле. Г: хәзерге, үткән, киләчәк заман хикәя фигыль. |
| 10.09 |
|
| 6 | Бәйләнешле сөйләм үстерү №1. “Безнең йорт малайлары”, җәйге ялым. | 1 Д/МС | 10-11 нче бит: 11-16 нчы күнегү. Шигырьне уку, эчтәлеген аңлау, сүзлек өстендә эш, тәрҗемә эше, фикер алышу. Диалог төзү. Җәйге ял турында монологик сөйләм оештыру. | Г: хәзерге, үткән, киләчәк заман хикәя фи-гыль. Лексик материалны кулланып, җәйге ял турында сөйләү. Иҗади характердагы проб-леманы билгеләү, аларны чишү өчен алго-ритм булдыру. | Миниатюр өй сочинениесе. | 13.09 |
|
| 7 | №1. Кереш контроль эш. “Мөстәкыйль сүз төркемнәре”. | 1 К
| Контроль эш башкару. | Мөстәкыйль сүз төркемнәрен аера белү, ми-саллар китерү, сөйләмгә кертү. Уку эшчәнлеге нәтиҗәләрен контрольгә ала белү. | Контроль эш. | 15.09 |
|
| 8 | Хаталар өстендә эш. Билгесез үткән заман хикәя фигыль. | 1 ГКК | 12-13 нче бит: 3-4 нче күнегү. Хаталар өстендә эшләү. Диалог төзү. Тәрҗемә эше. Ишетеп аң-лау күнегүләре. | Хаталарны төзәтә белү. Үткән заман хикәя фигыльнең билегеле һәм билгесез төрләрен аера, җөмлә эчендә билгели белү. Мәгънә төсмерләренә төшенү (билгесезлек төсмере). Укудагы уңышларның, уңышсызлыкларның сәбәбен аңлый, анализлый белү. |
| 17.09 |
|
| 9 | Билгесез үткән заман хикәя фигыльнең зат-сан белән төрләнеше. | 1 ЛГКК | 12-14 нче бит: 2, 5-10 нчы күне-гү. Ишетеп аңлау күнегүләре. | Билгесез үткән заман хикәя фигыльне зат-сан белән төрләндерә белү; мәгънә төсмерләренә төшенеп, сөйләмдә урынлы куллану. Л: йоклый (йоклап китә), соңга кала, әзерләнә, шалтырата, арый, башлана, чишә. Г: билгесез үткән заман хикәя фигыльнең зат-сан белән төрләнеше. |
| 20.09 |
|
| 10 | Билгеле киләчәк заман хикәя фигыль. | 1 ГКК | 14-16 нчы битләр: 1, 3 нче күне-гү. Ишетеп аңлау күнегүләре. | Билгеле киләчәк заман хикәя фигыльнең бил-геле төрен аера, җөмлә эчендә билгели белү; мәгънә төсмерләренә төшенү. Г: билгеле кил-әчәк заман хикәя фигыль. |
| 22.09 |
|
| 11 | Билгеле киләчәк заман хикәя фигыльнең зат-сан белән төрләнеше. | 1 ГКК | 15 нче бит: 2 нче күнегү. Ишетеп аңлау күнегүләре. Тәрҗемә эше. | Билгеле киләчәк заман хикәя фигыльне зат-сан белән төрләндерә белү; мәгънә төсмер-ләренә төшенеп, сөйләмдә урынлы куллану. |
| 24.09 |
|
| 12 | Билгесез киләчәк заман хикәя фигыль. | 1 ГКК | 14-16 нчы битләр: 1, 4 нче күне-гү. Ишетеп аңлау күнегүләре. | Билгеле һәм билгесе киләчәк заман хикәя фи-гыльләрнең төрләрен аера, җөмлә эчендә билгели белү; мәгънә төсмерләренә төшенү (билгесезлек, икеләнү төсмере). Г: билгесез киләчәк заман хикәя фигыль. |
| 27.09 |
|
| 13 | Билгесез киләчәк заман хикәя фигыльнең зат-сан белән төрләнеше. | 1 Д/МС | 14-16 нчы битләр: 5-9 нчы күне-гү. Ишетеп аңлау күнегүләре. Тәрҗемә эше. Диалог төзү. | Билгесез киләчәк заман хикәя фигыльне зат-сан белән төрләндерә белү; мәгънә төсмер-ләренә төшенеп, сөйләмдә урынлы куллану. Л: ята, тора, иртәрәк, күчерә. |
| 29.09 |
|
| 14 | Хәл фигыльнең ясалышы. | 1 ГКК | 16-17 нче бит: 1-2 нче күнегү. Ишетеп аңлау күнегүләре. | Хәл фигыльнең төрләрен, аларның ясалышын гамәли үзләштерү. |
| 1.10 |
|
| 15 | Хәл фигыль төрләрен гамәли үзләштерү. | 1 ЛГКК | 17 нче бит: 3-4 нче күнегү. Ишетеп аңлау күнегүләре. |
| 4.10 |
|
| 16 | Хәл фигыльләрнең сөйләмдә кулланышы. | 1 ЛГКК | Ишетеп аңлау, диалог төзү күне-гүләре. | Хәл фигыль төрләре белән катлау-ландырылган җөмләләрне аңлап уку, сөй-ләмдә дөрес куллану. Тиешле мәгълүматны табу өчен өстәмә чыганакларны куллану. |
| 6.10 |
|
| 17 | “Өлгерәм әле” хикәясендәге лексик-грамматик материал (беренче өлеш). | 1 ЛГКК | 18-19 нчы битләр: 5-13 нче кү-негү. Хикәя уку, эчтәлекне аң-лау, сүзлек өстендә эш, тәрҗемә эше, дөрес уку һәм әйтү. Хикәя фигыльләрне табу һәм язу. Җөм-ләләр төзү, яңа ситуация өчен үз-гәртү. Логик чылбыр төзү. Диа-лог төзү. | Тексттагы лексик-грамматик материалны истә калдыру. Текстны аңлап уку, кирәкле мәгълү-матны таба белү. Текстның эчтәлегенә ни-гезләнеп, контекст буенча яңа сүзләрнең мәгънәсен аңлый белү. Хикәядәге геройларга киңәшләр бирә белү. Әхлакый кагыйдәләрдә ориентлашу, аларны үтәүнең мәҗбүрилеген аңлау. Тексттагы тормыш ситуацияләренә һәм геройларның гамәлләренә гомумкешелек нор-маларыннан чыгып бәя бирү. Л: яраткан аш, аннары (аннан соң), караңгы төшкәч, өлгерәм, күзләр йомыла. Г: Хикәя фигыльнең заман формалары. Хәл фигыль. |
| 8.10 |
|
| 18 | Шарт фигыль. | 1 ГКФ | 19-20 нче бит: 1, 3 нче күнегү. Ишетеп аңлау күнегүләре. Таб-лица белән эшләү. Тәрҗемә эше. | Шарт фигыльле җөмләләрне аңлап укырга, охшаш җөмләләр төзергә өйрәнү; рус телендәге кулланылышы белән чагыштырып өйрәнү; диалогик сөйләмдә куллану. Тиешле мәгълүматны табу өчен өстәмә чыганакларны куллану. Г: шарт фигыльнең зат-сан белән төрләнеше. |
| 11.10 |
|
| 19 | Шарт фигыльнең зат-сан белән төрләнеше. | 1 ГКФ | 20 нче бит: 2, 4-5 нче күнегү. Таблица белән эшләү. Диалог тө-зү. Ишетеп аңлау күнегүләре. |
| 13.10 |
|
| 20 | Шарт фигыльнең сөйләмдә кулланылышын камилләштерү. | 1 ЛГКК | 20-21 нче бит: 6-8 нче күнегү. Җөмлә төзү. Диалог төзү. Ише-теп аңлау күнегүләре. |
| 15.10 |
|
| 21 | Инфинитив. | 1 | 21-22 нче бит: 1-5 нче күнегү. Ишетеп аңлау күнегүләре. Тәр-җемә эше, җөмлә төзү. Логик рәт белән эшләү, логик парларны та-бу. | Җөмлә төзелешендә фигыльнең инфинитив формасын дөрес куллану; рус телендәге кулланылышы белән чагыштырырга өйрәнү. Л: зыян, мәзәк, ризык, күчерә, сөйли чакыра. Г: инфини-тив+модаль сүзләр; хикәя фигыльнең заман формалары; хәл фигыль. |
| 18.10 |
|
| 22 | Инфинитив+ модаль сүзләр. | 1 Д/МС | 22-23 нче бит: 6-10 нчы күнегү. Ишетеп аңлау күнегүләре. Тәр-җемә итү. Җөмлә төзү. Җөмлә-ләрне киңәйтеп язу. Диалог төзү. |
| 20.10 |
|
| 23 | Ярдәмче фигыльләр. “Өлгерәм әле...” хикәясендәге лексик-грамматик материал (икенче өлеш). | 1 ЛГКК | 23-26 нчы бит: 1-11 нче күнегү. Хикәяне уку, сүзлек өстендә эш. Тәрҗемә итү. Эчтәлек буенча кү-негүләр эшләү. Сорау җөмләләр төзү. Диалог төзү. 3 нче зат исе-меннән сөйләү. Хикәя героена таблица материалын кулланып характеристика язу. | Тексттагы грамматик материалны истә калды-ру. Текстны аңлап уку, кирәкле мәгълүматны таба белү. Текстның эчтәлегенә нигезләнеп, контекст буенча яңа сүзләрнең мәгънәсен аң-лый белү. Әхлакый кагыйдәләрдә ори-ентлашу, аларны үтәүнең мәҗбүрилеген аңлау. Тексттагы тормыш ситуацияләренә һәм геройларның гамәлләренә гомумкешелек нор-маларыннан чыгып бәя бирү. Г: өйрәнелгән фигыль формалары. |
| 22.10 |
|
| 24 | Бәйләнешле сөйләм үстерү №2. Без хикәя язабыз. | 1 Д/МС | 26 нчы бит: 12 нче күнегү. В.Ну-риевның ”Өлгерәм әле...” хи-кәясен үзгәртеп язу. Хикәянең героен тырыш, үз сүзендә тору-чы укучы итеп күз алдына ките-реп язу. | Өйрәнелгән темалар буенча актив сүзләрне, грамматик конструкцияләрне дөрес кулланып яза белү. | Хикәя язу. | 8.11 |
|
| 25 | “Барый телевизор карый” шигырендәге лексик- грамматик материал. | 1 ЛГКК | 27 нче бит: 13 нче күнегү. Уку, тәрҗемә итү, сүзлек өстендә эшләү. Сәнгатьле уку. Шигырь-нең эчтәлеген бер-береңә сөйләү. В.Нуриевның ”Өлгерәм әле...” хикәясен Р.Вәлиеваның “Барый телевизор карый” шигырендәге герой белән чагыштыру. | Текстның эчтәлегенә нигезләнеп, контекст бу-енча яңа сүзләрнең мәгънәсен аңлый белү. Ча-гыштырып сөйли белү. Әхлакый кагый-дәләрдә ориентлашу, аларны үтәүнең мәҗбү-рилеген аңлау. Текстлардагы тормыш ситуацияләренә һәм геройларның гамәлләренә гомумкешелек нормаларыннан чыгып бәя бирү. |
| 10.11 |
|
| 26 | “Күп укыган күп белер” темасы буенча күнегүләр эшләү. | 1 ЛГКК | 28-29 нчы биттәге материал белән эшләү. Төркемнәрдә эшләү. Сорау җөмләләр төзү. | Өйрәнелгән темалар буенча актив сүзләрне, грамматик конструкцияләрне дөрес куллана белү. |
| 29.11 |
|
| 27 | №2. Контроль эш. “Фигыльнең заман формалары”. | 1 К | Контроль эш башкару. | Уку эшчәнлеге нәтиҗәләрен контрольгә ала белү. | Контроль эш. | 25.11 |
|
|
| 2 нче чирек – 21 сәг. |
|
|
| Мин һәм минем яшьтәшләрем – 34 сәг. |
|
| 28 | Хаталар өстендә эш. Сыйфат ясагыч кушымчалар. | 1 ГКФ | 30-31 нче бит: 1-4 нче күнегү. Хаталар өстендә эшләү. Транс-крипция билгеләре белән язу. Дөрес уку. Тәрҗемә итү. Бирел-гән үрнәк буенча яңа сүзләр ясау. Ишетеп аңлау күнегүләре. | Укудагы уңышларның, уңышсызлыкларның сәбәбен аңлый, анализлый белү. Л: берәүләр, оялу, кайбер, киресенчә, тупас, аралашу, фи-кер, килешәм, килешмим, дуслашу, ябык, рән-җү, таза, искечә. Г: -лы/-ле, -сыз/-сез – сыйфат ясагыч кушымчалар. |
| 27.10 |
|
| 29 | Антонимнар. Аларның сөйләмдә кулланылышы. | 1 ГКФ | 30-31 нче бит: 6-8 нче күнегү. Сүзләрнең антоним парларын та-бу. Сыйфатлар белән җөмләләр төзү. Ишетеп аңлау күнегүләре. | Антонимнарны сөйләмгә кертү. Г: антоним-нар. |
| 12.11 |
|
| 30 | Бәйләнешле сөйләм үстерү №3. “Дустымның тышкы кыяфәте һәм характер сыйфатлары”. | 1 Д/МС | 31 нче бит: 5 нче күнегү. Дус-ларның тышкы кыяфәтен һәм ха-рактер сыйфатларын сурәтләп сөйләү һәм язу. | Иҗади һәм эзләнү характерындагы проблема-ны билгеләү, аларны чишү өчен алгоритм булдыру. Дусларның тышкы кыяфәтен һәм характер сыйфатларын сурәтләп сөйли белү һәм язу. | Характеристика язу. | 15.11 |
|
| 31 | Шарт фигыльнең юклык формасы. | 1 ГКФ | 32-33 нче бит: 9-12 нче күнегү. Диалог төзү. Төркемнәрдә эш-ләү. Ишетеп аңлау күнегүләре. | Г: шарт фигыльнең барлык һәм юклык форма-сы. |
| 17.11 |
|
| 32 | “Аралашу серләре” текстына караган лексик-грамматик материал. -лык/ -лек исем ясагыч кушымчалар. | 1 ЛГКК | 33-34 нче бит: 1-6 нчы күнегү. Җөмләләр төзү. Уку. Сүзлек өс-тендә эшләү. Тәрҗемә итү. Ара-лашу серләре турында төр-кемнәрдә фикер алышу. Яңа исемнәр ясау. | Текстның эчтәлегенә нигезләнеп, контекст бу-енча яңа сүзләрнең мәгънәсен аңлый белү. “Аралашу серләре” текстына караган лексик-грамматик материалны истә калдыру. Фикер алышуда катнашу. |
| 19.11 |
|
| 33 | Кереш сүзләр. | 1 ГКФ | 35 нче бит: 7-9 нчы күнегү. “Кайбер малайлар әдәпле булырга оялалар” дигән фикер буенча диалогик, монологик сөйләм, фикер белдерү. Ишетеп аңлау күнегүләре. | Әдәплелеккә карата тормыштан мисаллар китереп, үз фикереңне белдереп, сөйләшүдә катнашу. Фикер белдергәндә, кереш сүзләр куллану. Г: кереш сүзләр. |
| 22.11 |
|
| 34 | Алынма сүзләр. “Әдәп кагыйдәләре” текстына караган лексик материал. | 1 ЛГКК | 35-37 нче бит: 1-14 нче күнегү. “Әдәп кагыйдәләре” текстына караган лексик-грамматик ма-териал буенча эш. Транскрипция билгеләре белән язу. Тәрҗемә итү. Сүзләрнең дөрес язылышы буенча эшләү. Фигыльләрне юк-лык формасына куеп язу. Моно-логик сөйләм оештыру. Төркем-нәрдә фикерләшү. Диалог төзү. | “Әдәп кагыйдәләре” текстына караган лексик-грамматик материалны истә калдыру. Текстны аңлап уку, китерелгән фикерләр белән килешүеңне яисә килешмәвеңне әйтә һәм дәлилли бе-лү, киңәшләр бирү. Л: кагыйдә, таныш, игътибар, һаман, канәгать, гаеп, мәгънә, үз-үзен тота белә (белми). Г: шарт фигыль+модаль сүзләр. |
| 24.11 |
|
| 35 | Бәйләнешле сөйләм үстерү №4. Изложение. | 1 Д/МС | Ишетеп аңлау һәм язу. | Эчтәлекне ишетеп аңлау һәм кыскартып яза белү. | Изложение язу. | 26.11 |
|
| 36 | Исем фигыль. Исем фигыльнең барлык һәм юклык формасы. | 1 ГКФ | 37-38 нче бит: 1-4 нче күнегү. Ишетеп аңлау күнегүләре. Сүзтезмәләр ясау, җөмлә төзү. | Г: исем фигыльнең барлык һәм юклык форма-сы. |
| 29.11 |
|
| 37 | Исем фигыльнең тартым һәм килеш белән төрләнеше | 1 ГКК | 38 нче бит: 5-6 нчы күнегү. Ишетеп аңлау күнегүләре. Тәр-җемә эше. Җөмләләр, диалог тө-зү. | Г: исем фигыльнең тартым һәм килеш белән төрләнеше |
| 1.12 |
|
| 38 | “Психологи киңәшләре” текстына караган лексик материал. Әхлак нәрсәдән башлана? | 1 ЛГКФ | 38-39 нчы бит: 7-9 нчы күнегү. Уку. Тәрҗемә, сүзлек өстендә эш. Төркемнәрдә эшләү. Сорау-ларга җавап бирү. | Текстны аңлап уку. Өйрәнелгән лексик-грамматик материалны кулланып, әдәпле сөйләшү турында куелган сорауларга җавап бирә алу. Л: аралашу, аралашучан, ялгышны (хатаны) тану, ялгыш адым, кимчелекне төзәтү, бәяләргә, әңгәмәдәш, әһәмиятле, иркен тоту, уртак тел табу, мөнәсәбәт. |
| 3.12 |
|
| 39 | Бәйләнешле сөйләм үстерү №5. “Әдәп төбе – матур гадәт”. | 1 Д/МС | 39-40 нчы бит: 1-9 нчы күнегү. Әдәпле сүзләр белән җөмләләр төзү. Әдәпле сүзләрне кулланып, тормыштан алынган ситуация-ләр буенча сөйләшү, киңәшләр бирү. | Әдәпле сүзләрне кулланып, тормыштан алын-ган ситуацияләр буенча сөйләшә белү, ки-ңәшләр бирү. Әхлакый кагыйдәләрдә ориен-тлашу, аларны үтәүнең мәҗбүрилеген аңлау. Тиешле мәгълүматны табу өчен өстәмә чыга-накларны куллану. | Монологик сөйләм. | 6.12 |
|
| 40 | №3. Сүзлек диктанты. Исем, фигыль, сыйфатларны кабатлау. | 1 К | 40-41 нче бит: 1-8 нче күнегү. Транскрипция билгеләре белән язу. Тәрҗемә эше. Логик парлар-ны табу. Яңа сүзләр ясау, җөмлә-ләр төзү. Синоним парлар табу, алар белән җөмләләр төзү. Сүз-лек диктанты язу. | Өйрәнелгән сүзләрне дөрес яза белү. Уку эшчәнлеге нәтиҗәләрен контрольгә ала белү. |
| 8.12 |
|
| 41 | Сыйфат фигыль. Кабатлау. | 1 ГКК | 42-43 нче бит: 1-7 нче күнегү. Таблица белән эшләү. Җөмләләр төзү. Диалог төзү. Ишетеп аңлау күнегүләре. | Г: сыйфат фигыль. |
| 10.12 |
|
| 42 | “Җиңәсем килде” хикәясендәге лексик материал. | 1 ЛКФ | 43-45 нче бит: 1-5 нче күнегү. Уку, сәнгатьле уку, тәрҗемә итү, сүзлек өстендә эш. | Хикәяне аңлап уку. Хикәя эчтәлегенә караган сүзләрнең тәрҗемәсен белү. Шахмат уенын яратканыңны, шахмат түгәрәгенә язылырга те-ләвеңне әйтә белү. Л: шахмат түгәрәге, һәвәс-кәр, җиңү, җиңелү,оялу, кызару. |
| 13.12 |
|
| 43 | “Җиңәсем килде” хикәясендәге лексик-грамматик материал. Без хикәя сөйлибез. | 1 ЛГКК | 45-46 нчы бит: 6-16 нчы күнегү. Рольләргә бүлеп уку. Фикер алы-шу. Бәя бирү. Эчтәлекне сөйләү. | Эчтәлектән чыгып, фикер алышуда катнашу. Хикәя героеның эшенә бәя бирү. Җавабыңны дәлилләү. Хикәянең эчтәлеген сөйли белү. Л: шахмат түгәрәге, һәвәскәр, җиңү, җиңелү, оялу, кызару. Фикер белдергәндә, кереш җөмләләр куллану. |
| 15.12 |
|
| 44 | Хәзерге заман сыйфат фигыль формасы. | 1 ГКК | 43 нче бит: 1, 6-7 нче күнегү. Ишетеп аңлау күнегүләре. Җөм-ләләр төзү. Монологик сөйләм оештыру. | Г: хәзерге заман сыйфат фигыль формасы. |
| 17.12 |
|
| 45 | Үткән заман сыйфат фигыль. Үткән заман сыйфат фигыльләрнең сөйләмдә кулланылышын камилләштерү. | 1 ГКК | 43 нче бит: 1 нче күнегү. Ишетеп аңлау күнегүләре. | Г: үткән заман сыйфат фигыль. |
| 24.12 |
|
| 46 | №4. 2 нче чиреккә контроль эш. | 1 К | Контроль эш башкару. | Уку эшчәнлеге нәтиҗәләрен контрольгә ала бе-лү. | Контроль эш. | 20.12 |
|
| 47 | Хаталар өстендә эш. Киләчәк заман сыйфат фигыль | 1 ГКФ | 43 нче бит: 1 нче күнегү. Хаталар өстендә эшләү. Ишетеп аңлау күнегүләре. | Укудагы уңышларның, уңышсызлыкларның сә-бәбен аңлый, анализлый белү. |
| 22.12 |
|
| 48 | Сыйфат фигыльнең заман формаларын ныгыту. | 1 ГКК | Ишетеп аңлау күнегүләре. Диа-лог, монолог төзү. | Г: сыйфат фигыльнең заман формалары. |
|
|
|
|
| 3 нче чирек – 30 сәг. |
|
| 49 | Бәйләнешле сөйләм үстерү №6. Изложение. | 1 Д/МС | Сүзләр өйрәнү, сорауларга җа-вап бирү, җөмләләр төзү, моно-логик сөйләм төзү. Эчтәлекне ишетеп аңлау һәм кыскартып язу. | Эчтәлекне ишетеп аңлау һәм кыскартып яза алу. | Изложение. |
|
|
| 50 | “Сыйфат + исем” төзелмәсе. “Ал кирәк, гөл кирәк, безгә нинди кыз кирәк?” текстындагы лексик материал. | 1 ЛГКК | 47-48 нче биттәге материал белән эшләү. “Сыйфат + исем” төзелмәсенә туры килүче сүзтезмәләрне язып алу. Транскрипция билгеләре белән язу. Хат уку, тәрҗемә итү, сүзлек өстендә эшләү. Фикер әйтү. Эчтәлекне аңлау. | Текст эчтәлегенә караган сүзләрнең тәрҗемә-сен, дөрес язылышын, әйтелешен белү. Текстны аңлап уку. Л: тырыш, уңган, тыйнак, саф күңел-ле, чибәр, ямьле, тәмле телле, сөйкемле, тормыш, ризык, оекбаш, ямьләнә, яктыра. Г: “сый-фат + исем” төзелмәсе. |
|
|
|
| 51 | Безгә нинди кызлар кирәк? | 1 Д/МС | 48 нче бит: 5-7 нче күнегүләр. Җөмләләр төзү. Аергычларны та-бу һәм шартлы билгеләр белән тамгалау. | “Ал кирәк, гөл кирәк, безгә нинди кыз кирәк?” тексты герое әйткән фикерләр белән килешү-еңне яисә килешмәвеңне әйтә алу. Г: “сыйфат + исем” төзелмәсе. Өй сочинениесе яза белү. |
|
|
|
| 52 | Безнең дуслар нинди? | 1 Д/МС | 48 нче бит: 8-9 нчы күнегүләр. Фикерләрне дөрес язу. Диалог төзү. | Дус кызлар (егетләр), апа-абыйларның тышкы кыяфәтләрен, аларга ничә яшьикәнен әйтә, ха-рактер сыйфатларын сурәтли белү. Г: “сыйфат + исем” төзелмәсе. |
|
|
|
| 53 | Алмашлыкларның төркемчәләре. Зат, күрсәтү,сорау, билгесезлек алмашлык-лары. | 1 ГКФ | 49-50 нче битттәге материал буенча эш: 1-2 нче күнегү. Таб-лицаны үзлектән өйрәнү, шуның буенча сөйләү. Алмашлыкларны тәрҗемә итү. Сүзлекләр белән эшләү. Төркемчәсен билгеләү. Ишетеп аңлау күнегүләре. | Г: алмашлыкларның төркемчәләре, зат, күрсә-тү,сорау, билгесезлек алмашлыклары. |
|
|
|
| 54 | Билгеләү алмашлыклары. | 1 ГКФ | 50-51 нче бит: 3-9 нчы күнегү. Җөмләләр төзү. Сүзлекләр белән эшләү. Тәрҗемә итү. Ишетеп аң-лау күнегүләре. | Билгеләү алмашлыкларын тану, тәрҗемәләрен һәм ике телдә дә кулланылыш үзенчәлекләрен белү, сөйләмдә дөрес куллану. Г: билгеләү ал-машлыклары. |
|
|
|
| 55 | “Минем төс – яшел. Ә синеке?” текстындагы лексик-грамматик материал. | 1 ЛГКК | 51-52 нче бит: 10-11 нче күнегү. Дөрес уку, сүзлек өстендә эшләү. Тәрҗемә итү. Моногик сөйләм оештыру: үзеңә ошаган өлешне сөйләү. | Текст эчтәлегенә караган сүзләрнең тәрҗемә-сен, дөрес язылышын, әйтелешен белү. Текстны аңлап уку, үзеңә ошаган өлешне сөйләргә өйрә-нү. Л: төс, яраткан төс, үз итә, бизәк, чалбар, каеш, өр-яңа, игътибар үзәге, күңелне күтәрә, ышанычны арттыра. |
|
|
|
| 56 | Миңа нинди төс ошый? | 1 Д/МС | 52-53 нче бит: 12-15 нче күнегү. Моногик сөйләм. Җөмләләр тө-зү. Диалог төзү. Интернет чыга-наклар белән эшләү. | Үзеңә нинди төс ошаганны яисә нинди төстәге киемнәр килешкәнне әйтә белү. Дусларыңа комплиментлар әйтә белү. Л: төс, яраткан төс, үз итә, бизәк, чалбар, каеш, өр-яңа, игътибар үзәге, күңелне күтәрә, ышанычны арттыра. |
|
|
|
| 57 | Тезмә фигыльләр. | 1 ГКК | 52-53 нче битләр: 13-15 нче күне-гүләр. Җөмләләр төзү. Диалог төзү, әңгәмә оештыру. Ишетеп аңлау күнегүләре. | Төсләрнең кәефкә ничек тәэсир итүе турында сөйләшүдә катнашу. Л: үз итә, күңелне күтәрә, ышанычны арттыра. |
|
|
|
| 58 | “Музыка дөньясында” тексты. Җәенке җөмләләр. | 1 ЛГКК | 53-54 нче бит: 1-5 нче күнегү. Текстны уку, тәрҗемә итү, сүз-лек өстендә эшләү. Җөмләләр төзү. Моногик сөйләм оештыру. | Текстның эчтәлегенә нигезләнеп, контекст бу-енча яңа сүзләрнең мәгънәсен аңлау. Текст-тагы мәгълүматка карата үз фикереңне әйтә алу. |
|
|
|
| 59 | Бәйләнешле сөйләм үстерү №7. Минем яраткан музыкам. | 1 Д/МС | 54-55 нче битләр: 6-10 нчы күнегүләр. Тәрҗемә итү, цита-таларга карата үз фикереңне әй-тү. Хатлар уку. Монологик сөй-ләм: хатларның эчтәлеген сөй-ләү. Диалог оештыру. Яраткан шөгылең, музыкаль төркемнә-рең, җырчыларың турында әйтү, дуслардан сорау. | Яраткан шөгылең, музыкаль төркемнәрең, җырчыларың турында әйтә алу, дусларыңнан сорый белү. | Монолик һәм диалогик сөйләм. |
|
|
| 60 | №5. “Мин һәм минем яшьтәшләрем”темасы буенча мөстәкыйль эш. | 1 К | 56-57 нче битләр: мөстәкыйль эш башкару. | Уку эшчәнлеге нәтиҗәләрен контрольгә ала белү. Әхлакый кагыйдәләрдә ориентлашу, аларны үтәүнең мәҗбүрилеген аңлау. | Мөстәкыйль эш. |
|
|
|
| Табигать һәм кеше – 24 сәг. |
|
| 61 | “Нәрсә ул табигать?” “Табигать” темасына караган лексика. | 1 ЛКФ | 58-59 нчы битләр: 1-3 нче күнегүләр. Дөрес уку. Тәрҗемә итү. Рәсемнәр буенча эшләү. Җөмләләр төзү. | “Табигать” темасына караган сүзләрнең тәрҗемәләрен, дөрес язылышын, әйтелешен белү. Нәрсә ул табигать дигән сорауга фикер йөртеп җавап бирә белү. Л: терлек, казылма байлык-лар, буыннар, кайгыртырга, сакларга, пычрат-маска, файдалы, Җир шары, гасыр, кими, бу-рыч. |
|
|
|
| 62 | Җөмләнең баш кисәкләре. | 1 ГКФ | 59 нчы бит: 4-6 нчы күнегүләр. Грамматик материалны укып аң-лау. Баш һәм иярчен кисәкләрне билгеләү. Җөмлә төзү. Ишетеп аңлау күнегүләре. | Җөмләнең баш кисәкләрен билгели белү. Г: җөмләнең баш кисәкләре. |
|
|
|
| 63 | Ия белән хәбәр арасына сызык кую очраклары. | 1 ГКФ | 60 нчы бит: 7-9 нчы күнегү. Ты-ныш билгеләрен куеп язу, ише-теп язу, җөмләләр төзү. Өстәмә әдәбият белән эшләү. Ишетеп аң-лау күнегүләре. | Өстәмә әдәбият белән эшләү күнекмәләренә ия булу. Г: ия белән хәбәр арасына сызык кую оч-раклары. |
|
|
|
| 64-65 | Җөмләнең иярчен кисәкләрен кабатлау. | 2 ГКК | Тыныш билгеләрен куеп язу, ишетеп язу, җөмләләр төзү. Өс-тәмә әдәбият белән эшләү. Ише-теп аңлау күнегүләре. | Җыйнак җөмләләрне җәенкеләндереп язу. Ты-ныш билгеләрен дөрес урнаштыру. Г: җөмлә-нең иярчен кисәкләре. |
|
|
|
| 66-67 | “Табигать” текстындагы лексик- грамматик материал. | 1 ЛГКК | 60-61 нче бит: 1-2, 6-8 нче күнегү. Транскрипция билгеләре белән язу, яңа сүзләрне дөрес әйтергә өйрәнү. Текстны дөрес уку, тәрҗемә итү, сүзлек өстендә эшләү. | Текст эчтәлегенә караган сүзләрнең тәрҗемә-сен, дөрес язылышын, әйтелешен белү. Текстны аңлап уку. Төп фикерне саклап, текстны сөй-ләргә өйрәнү. Л: гасыр, агулы, зарарлы, бурыч, пычрана, үстерә, үрчетә, әйләнә-тирә, киләчәк, буын, куркыныч, гаепле. |
|
|
|
| 68 | Бәйлекләр. Бәйлек сүзләр. | 1 ГКФ | 61-62 нче бит: 3-5 нче күнегү. Ишетеп аңлау күнегүләре. | Г: бәйлек һәм бәйлек сүзләр. |
|
|
|
| 69 | Исемнәрнең баш килешен таләп иткән бәйлекләр. | 1 ГКФ
| Эчендә, өстендә, читендә бәйлек сүзләрен кулланып җөмләләр төзү. Ишетеп аңлау күнегүләре. Диалог төзү. Төркемнәрдә эшләү. | Г: исемнәрнең баш килешен таләп иткән бәйлекләр. |
|
|
|
| 70 | Табигать – безнең әйләнә-тирә. | 1 Д/МС | 62 нче бит: 9-11 нче күнегү. Та-бигать төшенчәсе, бүгенге эко-логик проблемалар, табигатькә сак караш турында диалог оеш-тыру. | Табигать төшенчәсе, бүгенге экологик проб-лемалар, табигатькә сак караш турында әңгә-мәдә катнашу. Г: бәйлек һәм бәйлек сүзләр, ия белән хәбәр арасында сызык. |
|
|
|
| 71 | Теләкне белдерүче конструкцияләр. Теләк белдерү формаларының сөйләмдә кулланылышы. | 1 ГКФ | 63-64 нче бит: 1-8 нче күнегү. Кушымчалар өстәп язу. Тәрҗемә итү. Фигыльләрнең зат-санын билгеләү. Диалог төзеп сөйләшү. Җөмләләр төзү. Ишетеп аңлау күнегүләре. | Яңа форманы кулланып, урманга, елга буена барырга теләк белдерү. Дусларыңны табигать-нең чисталыгы өчен көрәшергә чакыру. Г: теләк фигыльнең барлык һәм юклык формалары. Теләк белдерүнең башка төрләре. |
|
|
|
| 72 | Теркәгечләр. Тезүче һәм ияртүче теркәгечләр. | 1 ГКФ | 65 нче бит: 1-4 нче күнегү. Тер-кәгечләрне табу, төркемчәләрен билгеләү. Җөмлә составында куллану. Ишетеп аңлау күне-гүләре. | Тезүче һәм ияртүче теркәгечләрне кулланып, табигатькә сакчыл караш турында җөмләләр төзеп әйтә белү. Г: тезүче һәм ияртүче теркәгечләр. |
|
|
|
| 73 | Теркәгечләрнең дөрес язылышы. | 1 ГКК | 65-66 нчы бит: 5-9 нчы күнегү. Җөмләләр төзү, ишеткәнне язу. Ишетеп аңлау күнегүләре. | Табигатьне саклаучыларны мактау, пычратучыларга киңәш бирү. Теркәгечләрне дөрес куллану һәм язу. Г: тезүче һәм ияртүче теркәгечләр. |
|
|
|
| 74-75 | “Урман – кешенең якын дусты” текстындагы лексик-грамматик материал. | 2 ГЛКК Д/МС | 66-68 нче бит: 1-11 нче күнегү. Текст материалын дөрес уку, тәрҗемә итү, сүзлек өстендә эш-ләү. Тексттан теркәгечләрне та-бу. Җөмләләр төзү. Таблица ту-тыру. Сорауларга җавап бирү. Диалог төзү. Өстәмә чыганаклар белән эшләү. | Текст эчтәлегенә караган сүзләрнең тәрҗемә-сен, дөрес язылышын, әйтелешен белү. Текстны аңлап уку. Төп фикерне саклап, текстны сөйләргә өйрәнү. Урманның файдасы, матурлыгы турында сөйли белү. Л: матурлык, гүзәллек, ямь, кислород чишмәсе, ягулык, төзү материалы. Г: теләк белдерү формалары, теркәгечләр, инфинитив+кирәк. |
|
|
|
| 76 | Бәйләнешле сөйләм үстерү №8. “Без табигатьне саклыйбыз”. | 1 Д/МС | Монологик һәм диалогик сөй-ләм, тыңлау, сүзлек белән эш, дәреслек белән эш, тәрҗемә эше, презентация өстендә эш. | Иҗади һәм эзләнү характерындагы пробле-маны билгеләү, аларны чишү өчен алгоритм булдыру. Әхлакый кагыйдәләрдә ориентлашу, аларны үтәүнең мәҗбүрилеген аңлау. | Монологик һәм диалогик сөй-ләм |
|
|
| 77 | №6. 3 нче чиреккә контроль эш. | 1 К | Контроль эш башкару. | Уку эшчәнлеге нәтиҗәләрен контрольгә ала бе-лү. | Контроль эш. |
|
|
| 78 | Хаталар өстендә эш. Ясалышлары буенча исемнәрнең төрләре. | 1 ЛГКК | 68-69 нчы бит: 1-4 нче күнегү. Транскрипция билгеләре белән язу. Җөмләләр төзү. Синоним парларны табып язу. Хаталар өстендә эшләү. | Укудагы уңышларның, уңышсызлыкларның сәбәбен аңлый, анализлый белү. Г: яса-лышлары буенча исемнәрнең төрләре. |
|
|
|
|
| 4 нче чирек – 27 сәг. |
|
| 79 | Ясалышлары буенча исемнәрнең төрләре. №7. Сүзлек диктанты. | 1 К | Яңа сүзләр ясау. Сүзлек өстендә эш. Җөмләләр төзү. Ишетеп аң-лау һәм язу: сүзлек диктанты. | Ясалышлары буенча төрле исемнәрне яза, алар белән җөмләләр төзи белү. | Сүзлек диктанты. |
|
|
| 80 | Сыйфат дәрәҗәләрен кабатлау. | 1 ГКК | 69 нчы бит: 5 нче күнегү. Таб-лица тутыру. Сүзлекләр белән эшләү. Рәсемнәр буенча җөмлә-ләр төзү. Ишетеп аңлау күнегү-ләре. | Г: сыйфат дәрәҗәләре. |
|
|
|
| 81 | “И ямьле дә соң дөнья!» текстындагы лексик-грамматик материал. | 1 ЛКФ | 70 нче бит: 6-9 нчы күнегү. “И ямьле дә соң дөнья!» текстын дө-рес уку, тәрҗемә итү, эчтәлеген сөйләү. Сүзлек өстендә эшләү, | Текст эчтәлегенә караган сүзләрнең тәрҗемә-сен, дөрес язылышын, әйтелешен белү. Текстны аңлап уку. Л: ел фасылы, дуамал бураннар, ләй-сән яңгырлар, ябалак-ябалак карлар, сусыл җиләкләр, хәтфә үләннәр, исәпсез-хисапсыз чәчәкләр, шифалы яңгырлар, алтынсу умырзая, гөрләвекләр, дөнья. |
|
|
|
| 82-83 | Бәйләнешле сөйләм үстерү №9-10. Сочинение. “Минем яраткан ел фасылым”. | 2 Д/МС | Әңгәмә, монологик һәм диалогик сөйләм, сүзлек белән эш, дәреслек белән эш, тәрҗемә эше, презентация өстендә эш, сочинение язу. | Яраткан ел фасылын, текстка якынайтып, об-разлы сурәтләргә өйрәнү. Иҗади һәм эзләнү характерындагы проблеманы билгеләү, алар-ны чишү өчен алгоритм булдыру. | Сочинение. |
|
|
| 84 | “Табигать һәм без” текстына караган лексик-грамматик материал. “Туган ягыбыз табигате”. | 1 ЛГКК | 71-73 нче бит: 1-10 нчы күнегү. Рәсемнәр белән эшләү. Тәрҗемә эше. “Табигать һәм без” текстын дөрес уку, аңлау. Сыйфатларны сыйфатланмышлары белән язып алу. Җөмләләр төзү. Акулалар турында сөйләү. Дәреслек белән мөстәкыйль эшләү. Ишетеп аң-лау күнегүләре. | Дару үләннәре атамаларын истә калдыру, сәла-мәтлек өчен файдалары турында сөйли белү. Туган як табигатен саклау турында әңгәмә кора белү (чакыру, теләк белдерү). Текстның эчтәле-генә нигезләнеп, контекст буенча яңа сүзләрнең мәгънәсен аңлый белү. Л: гөлҗимеш, кычыткан, бака яфрагы, әрем, мәтрүшкә, үги ана яф-рагы. Г: теләк белдерү формалары. |
|
|
|
| 85 | Хаталар өстендә эш. “Табигать һәм кеше” бүлеге буенча кабатлау. | 1 Д/МС | 74-76 нчы битләрдәге күнегүләр буенча эш: тәрҗемә итү, башват-кыч чишү, җөмләләр төзү, мә-кальләрне үз сүзләрең белән аң-лату, рәсемнәр белән эш, төркем-дә эшләү (плакат ясау), диалог төзү. Ребус чишү. | Укудагы уңышларның, уңышсызлыкларның сәбәбен аңлый, анализлый белү. Тиешле мәгълүматны табу өчен, өстәмә чыганакларны куллану. |
|
|
|
|
| Туган җирем-Татарстан – 20 сәг. |
|
| 86 | И.Юзеевның “Татарстаным” шигырендәге лексик-грамматик материал. Тәрҗемә эше. | 1 ЛКФ | 77-78 нче бит: 1-8 нче күнегү. Укытучы сүзе, әңгәмә, моноло-гик һәм диалогик сөйләм оешты-ру, тыңлау, сәнгатьле уку, ише-теп аңлау күнегүләре, сүзлек эше, дәреслек белән эш, тәрҗемә эше. Төркемнәрдә эшләү. | Шигырь эчтәлегеннән чыгып, Татарстан таби-гате, байлыклары, киләчәге турында әңгәмә ко-ру. Текстның эчтәлегенә нигезләнеп, контекст буенча яңа сүзләрнең мәгънәсен аңлый белү. Л: көмеш, якын, батыр, ачык, якты, туган як, таң, дәүләт. Г: исемнәрнең тартым белән төрләнеше. |
|
|
|
| 87 | Минем туган ягым. | 1 Д/МС | 79 нчы бит: 9-10 нчы күнегү. Таблица белән эшләү. Моноло-гик һәм диалогик сөйләм төзү. Электрон китап (“Татарстан. Иллюстрированная энциклопе-дия”, “Аксу” компаниясе ҖЧҖ, 2014) белән эш. | Туган ягыңны ни өчен яратканлыгыңны, горурлануың турында әйтә белү. Текстның эчтәлеге-нә нигезләнеп, контекст буенча яңа сүзләрнең мәгънәсен аңлый белү. Тиешле мәгълүматны табу өчен, өстәмә чыганакларны куллана белү. Г: исемнәрнең тартым белән төрләнеше. |
|
|
|
| 88-89 | “Казан – борынгы шәһәр” текстындагы лексик-грамматик материал. | 2 ЛГКК Д/МС | 79-82 нче бит: 1-9 нчы күнегү. Әңгәмә, монологик һәм диа-логик сөйләм, тыңлау, сүзлек белән эш, дәреслек белән эш, тәрҗемә эше. Электрон китап (“Татарстан. Иллюстрированная энциклопе-дия”, “Аксу” ком-паниясе ҖЧҖ, 2014) белән эш. | Казан шәһәре, Казанда яшәгән күренекле шә-хесләр, истәлекле урыннар турында мәгълүматны истә калдыру. Әңгәмә кора белү. Тиешле мәгълүматны табу өчен, өстәмә чыганакларны куллану. Л: борынгы, башкала, искиткеч, истәлек, мәчет, манара, мәйдан. Г: исем+исем сүзтезмәсе, бәйлек сүзләр. |
|
|
|
| 90 | Әйтү максаты буенча җөмлә төрләре. | 1 Д/МС | Сәнгатьле уку, укыганны аңлау, сөйләү күнегүләре эшләү. Диа-логик һәм монологик сөйләм. Ишетеп аңлау күнегүләре. | Сәнгатьле укый, укыганның эчтәлеген сөйли белү. Г: әйтү максаты буенча җөмлә төрләре. |
|
|
|
| 91 | Гади җөмлә. Җыйнак һәм җәенке җөмләләр. | 1 ГКК | 83 нче биттәге материал буенча эш: 1-4 нче күнегү. Җыйнак җөм-ләдән җәенке җөмлә ясап язу. Диалогны дөрес итеп уку. Саннарны сүзләр белән язу, дөрес әйтү. | Г: җыйнак һәм җәенке җөмләләр. |
|
|
|
| 92 | “Казан – спорт шәһәре” текстындагы лексик-грамматик материал. | 1 ЛГКК
| 84 нче бит: 5 нче күнегү. Текстны мөстәкыйль рәвештә өйрәнү, сөйләү, тәрҗемә итү. “Казан – Универсиада шәһәре” видеоролигын карау, эчтәлеген аңлату. Сүзлек өстендә эшләү. | Укылган текст эчтәлегеннән чыгып, Казандагы спорт корылмалары, спорт төрләре турындагы мәгълүматны истә калдыру. Әңгәмә кора белү. Өстәмә мәгълүмат чыганаклары белән эшләү күнекмәсе булу. Л: үзгәреш, спорт төрләре, спорт корылмалары. Г: җыйнак һәм җәенке җөмләләр |
|
|
|
| 93-94 | “Казан – бик кунакчыл шәһәр” текстындагы лексик-грамматик материал. Казанда ял итү урыннары. | 2 ЛГКК Д/МС
| 84-85 нче бит: 6 нчы күнегү. Текстны мөстәкыйль рәвештә өй-рәнү, сөйләү, тәрҗемә итү. Электрон китап (“Татарстан. Иллюстрированная энцик-лопедия”, “Аксу” компаниясе ҖЧҖ, 2014) белән эш. Сүзлек өстендә эшләү. Диалогик һәм монологик сөйләм оештыру. | Казандагы ял урыннары турында сөйли белү. Әңгәмә кора белү. Тиешле мәгълүматны табу өчен, өстәмә чыганакларны куллану. Л: кунакчыл, кунакханә, заманча. Г: җыйнак һәм җәенке җөмләләр. |
|
|
|
| 95 | Сан төркемчәләрен кабатлау. | 1 ГКК | Терәк схема белән эшләү. Грамматик материалны мөстә-кыйль кабатлау. Саннарны ише-теп язу. Ишетеп аңлау күнегү-ләре. | Саннарны язуда дөрес күрсәтә белү. Г: сан төркемчәләре. |
|
|
|
| 96-97 | “Сөембикә манарасы” текстындагы лексик-грамматик материал. | 2 ЛГКК Д/МС | 85-87 нче бит: 1-13 нче күнегү. “Сөембикә манарасы” инфогра-фикасы буенча эшләү (http://giylem.pro/archives/80) | Текст эчтәлегенә караган сүзләрнең тәрҗемә-сен, дөрес язылышын, әйтелешен белү. Текстны аңлап уку. Сөембикә манарасы турындагы мәгълүматны сөйли белү. Өстәмә мәгълүмат туплап, шуның буенча сөйли белү. |
|
|
|
| 98 | Тартымлы исемнәрнең килеш белән төрләнешен кабатлау. | 1 ЛГКК | Ишетеп аңлау, диалог төзү, җөмләләр төзү, уен күнегүләре. | Г: тартымлы исемнәрнең килеш белән төрләнешен |
|
|
|
| 99 | Аваз ияртемнәре. | 1 ЛГКК | Ишетеп аңлау, диалог төзү, җөмләләр төзү, төркемнәрдә эшләү күнегүләре. | Г: аваз ияртемнәре. |
|
|
|
| 100 | Ымлыклар. | 1 ЛГКК | Ишетеп аңлау, диалог төзү, җөмләләр төзү, төркемнәрдә эшләү күнегүләре.. | Г: ымлыклар. |
|
|
|
| 101 | “ Туган җирем - Татарстан” бүлеге буенча йомгаклау дәресе. | 1 Д/МС | 87 нче бит: 1-5 нче күнегү. Диалогик һәм монологик сөйләм төзү. | Татарстан Республикасы, Каәан шәһәре турында сөйли белү. |
|
|
|
| 102 | №8. Арадаш аттестация эше. Тест. | 1 К | Тест биремнәре эшләү. | Уку эшчәнлеге нәтиҗәләрен контрольгә ала бе-лү. | Арадаш аттестация эше. Тест. |
|
|
| 103 | Хаталар өстендә эш. Грамматик материалны кабатлау. | 1 ЛГКК | Хаталар өстендә эшләү. Уен элементлары белән күнегүләр эшләү. | Укудагы уңышларның, уңышсызлыкларның сә-бәбен аңлый, анализлый белү. |
|
|
|
| 104-105 | №9. Ел буена үткәннәрне гомумиләштереп кабатлау. Проект эше яклау. | 2 ЛГКК Д/МС | Ел буена үткәннәрне гомуми-ләштереп кабатлау. Проект эше яклау. | Тиешле мәгълүматны табу өчен, өстәмә чыга-накларны куллану. Укудагы уңышларның, уңышсызлыкларның сәбәбен аңлый, анализлый белү. | Проект эше яклау. |
|
|
УКЫТУНЫ МАТДИ-ТЕХНИК ҺӘМ МӘГЪЛҮМАТИ ЯКТАН ТӘЭМИН ИТҮ
Укыту процессы түбәндәге матди-техник һәм мәгълүмати ресурслар белән тәэмин ителгән:
белем һәм тәрбия бирү өчен барлык шартлар да тудырылган, санитария һәм янгыннан саклану нормаларына туры килгән уку бинасы;
татар телен өйрәнү өчен җитәрлек күләмдә дәреслекләр һәм өстәмә методик ярдәмлекләр белән тәэмин ителгән китапханә;
компьютер классы, татар теле кабинетында интерактив такта;
электрон һәм басма күрсәтмә әсбаплар, дәреслекләр;
мультимедиа укыту программалары, компьютер программалары;
төрле типтагы сүзлекләр, энциклопедияләр;
белешмә материаллар;
балалар өчен чыгарылган газета һәм журналлар;
белемнәрне интерактив тикшерү программалары;
татар сайтлары.
Укыту-методик комплектлары
1. Төп гомуми белем бирүнең Федераль дәүләт белем бирү стандарты (Россия Мәгариф һәм фән министрлыгында 2010 нчы ел, 17 нче декабрь боерыгы 1897 нче номер белән расланган, РФ Юстиция министрлыгында 19644 нче регистрация номеры белән 2011 нче елның 1 нче февралендә теркәлгән).
2. Үрнәк программа: : Рус телендә сөйләшүче балаларга татар телен һәм әдәбиятын укыту программасы. Төп гомуми белем бирү мәктәбе / Төзүче-авторлар: Р.З.Хәйдәрова, К.С.Фәтхуллова, Г.М. Әхмәтҗанова. – Казан, 2013. (http://mon.tatarstan.ru/rus/file/pub/pub_263450.docx).
3. Авторлык программасы: Урта (тулы) гомуми белем бирү мәктәбендә рус телле балаларга татар телен коммуникатив технология нигезендә укыту программасы (1-11 нче сыйныфлар)/ Төзүче-авторлар: Р.З.Хәйдәрова, Р.Л.Малафеева. – Казан, 2014.
(http://mon.tatarstan.ru/rus/programmy.htm?page=2)
4. Дәреслек: Р.З. Хәйдәрова, Р.Л. Малафеева. “Күңелле татар теле”. 8 нче сыйныф. Рус телендә төп гомуми белем бирү оешмалары өчен дәреслек (татар телен өйрәнүче укучылар өчен). - Казан: "Татармультфильм" нәшрияты, 2015. – 96 б.
5. Методик ярдәмлек: Р.З. Хәйдәрова, Л.Ә.Гиниятуллина. Рус телендә төп гомуми белем бирү оешмаларында татар теле укыту. 8 нче сыйныф. Укытучылар өчен методик кулланма. - Казан: "Татармультфильм" нәшрияты, 2015.
Өстәмә әдәбият
Мөгаллим өчен:
К.С.Фәтхуллова, Э.Н. Денмөхәммәтова, Р.З. Хәйдәрова “Татар теле. Дәүләт (йомгаклау) аттестациясенә әзерләнү өчен кулланма. Яңа формада. 9нчы сыйныф” Казан. “Гыйлем” нәшрияты 2012- 2015
Ф.С. Сафиуллина, К.С. Фәтхуллова, Э.Н.Федорова. “Татар теленнән имтиханга әзерләнәбез.” “Мәгариф” нәшрияты 2006
Нурмухаметова Р.С. Сборник правил по татарскому языку для русскоязычных учащихся. Казан. “Гыйлем” нәшрияты.2008.
Н.В. Максимов. Татар теленнән тестлар. К.: “Мәгариф”нәшрияты.2002
Сафиуллина Ф.С., Фәтхуллова К.С., Сазонова Н.Г. Татар теленнән контроль эшләр һәм тестлар. К.: Тарих.2003.
Бердәм республика имтиханнарына әзерләнәбез. Школа. Казан. 2008.
Максимов В.Н. Урта мәктәптә татар теле укыту. Кушма җөмлә синтаксисы. К.: “Мәгариф” н-ты, 2005
Татар теле дәресләрендә рус телле укучылар белән өстәмә эшләү өчен күнегүләр җыентыгы ( татар теле укытучылары өчен методик ярдәмлек). Яр Чаллы. Мәгариф идарәсе. 2005
Харисов Ф.Ф. Татар телен өйрәтүнең фәнни- методик нигезләре. К.: “Мәгариф” нәшрияты. 2006.
Сәлимов Х. Татар теле фонетикасы. Чаллы
Ч.М. Харисов. Татар теле . Теория. Күнегүләр. Тестлар. К.: “Мәгариф” нәшрияты. 2006.
Гыймадиева Н.Г. Дәрестә һәм дәрестән соң. – Казан: “Яңалиф”, 2004.
Дәрес эшкәртмәләре үрнәкләре. Татар теле һәм әдәбият. I кисәк. – Казан: РИЦ “Школа”, 2005.
Максимов Н.В. “Урта мәктәптә татар теле укыту: Фонетика. Морфология. ”Укытучылар өчен методик кулланма. – Казан: “Мәгариф” нәшрияты, 2004.
Сафиуллина Ф.С. Хәзерге татар әдәби теле. Югары һәм урта уку йортлары өчен дәреслек. – Казан: “Мәгариф” нәшр., 2006.
Трофимова С.М. Татар теле һәм әдәбияты укытучысына. – Казан: “Яңалиф”, 2005.
Фатыйхова Р.Н. Татар теленнән диктантлар, контроль эшләр, тестлар. – Казан:“Гыйлем” нәшрияты, 2009.
Хәбибуллина З.Н., Нәбиуллина Г.Ш. Диктантлар җыентыгы: Татар урта гомуми белем бирү мәктәбенең 5 – 11 сыйныфлары өчен: Укытучылар өчен кулланма. – Казан: “Мәгариф” нәшр., 2006.
Хәбибуллина З.Н., Фәрдиева Х.Г. 5-11 нчы сыйныфларда татар теле һәм әдәбиятыннан дәрестән тыш эшләр. – Казан: “Мәгариф”, 2000.
Шәмсетдинова Р.Р. Татар теле: Күнегүләр. Анализ үрнәкләре. Тестлар. – Казан: Татар. кит.нәшр., 2005. – 160 б.
Укучы өчен:
Татар теленең аңлатмалы сүзлеге. 3 томда. – Казан: Татар.кит.нәшр., 1977, 1979, 1981.
Харисов Ф.Ф. Татар мәдәнияте сүзлеге: кыскача аннотацияле татарча-русча мәктәп сүзлеге. – Казан: “Хәтер” нәшрияты, 1997.
Нурмухаметова Р.С. Сборник правил по татарскому языку для русскоязычных учащихся. Казан. “Гыйлем” нәшрияты.2008.
Н.В.Максимов.Татар теленнән тестлар.К.: “Мәгариф”нәшрияты.2002.
К.С.Фәтхуллова, Р.З.Хәйдәрова “ГИА 9 в новой форме”. Яңа формада. 9 нчы сыйныф” Казан. “Гыйлем” нәшрияты.
К.С.Фәтхуллова, Э.Н.Денмөхәммәтова, Р.З.Хәйдәрова “Татар теле. Дәүләт (йомгаклау) аттестациясенә әзерләнү өчен кулланма. Яңа формада. 9нчы сыйныф”, - Казан. “Гыйлем” нәшрияты 2012-2015
Ф.С.Сафиуллина, К.С.Фәтхуллова, Э.Н.Федорова. “Татар теленнән имтиханга әзерләнәбез.” “Мәгариф” нәшрияты 2006
Бердәм республика имтиханнарына әзерләнәбез. Школа. Казан. 2008.
Ф.Ә.Ганиев, К.С.Миннибаев “Татар теленең аңлатмалы сүзлеге”- Казан: “Матбугат йорты”,2005;
Ф.Ә.Ганиев “Татарча-русча сүзлек”- Казан: “Татарстан китап нәшрияты”,2002;
Ф.Ә.Ганиев “Русча-татарча сүзлек”- Казан:“Татарстан китап нәшрияты”, 2001;
Ф.С.Сафиуллина “Татарча-русча фразеологик сүзлек”- Казан: “Мәгариф”, 2001;
А.Х.Нуриева “Татар теленең орфографик сүзлеге”- Казан: “Мәгариф”,1996.
Мультимедиа / аудио / видеоәсбаплар
| Төре | Әсбап | Сыйныф |
| Фонодәресләр җыентыгы | Нәҗип Җиһанов, Алмаз Монасыйпов, Салих Сәйдәшев,. - НПК “Школьник”, ТР Мәгариф һәм фән министрлыгы заказы буенча эшләнгән. | 5-11 |
| Мультимедиа басма | Сабантуй. - “Мастер” ҖЧҖ. | 5-11 |
| Мультимедиа басма | Казанский Кремль. - “Мастер” ҖЧҖ, 2004. | 5-11 |
| Мультимедиа дәреслек | Татар теле. 5-11. - “Белем.ру” ҖЧҖ, 2009. | 5-11 |
| Мультимедиа басма (татар, рус һәм инглиз телләрендә) | “Татар галәме”, ТР Мәгариф һәм фән министрлыгы заказы буенча эшләнгән, 2014. | 5-11 |
| СD | “Татарстан. Иллюстрированная энциклопедия”, Аксу компаниясе” ҖЧҖ, 2014. | 5-11 |
| СD mp3 | “Тел күрке - сүз”, авторы – Гөлфия Мөхәммәтгәрәева, 2012. | 5-11 |
Цифрлы һәм электрон белем бирү ресурслары
| Сылтама | Сайт исеме |
| http://tatar-congress.org | Бөтендөнья татар конгрессы |
| http://tatarile.org/tt | Мәгълүмати-ресурслы “Татар иле” татар социаль челтәре |
| http://tatarstan.ru/tat | Рәсми Татарстан |
| http://mon.tatarstan.ru | ТР Мәгариф һәм фән министрлыгы сайты |
| http://magarif-uku.ru/ | "Мәгариф" журналы сайты |
| http://tatarradio.ru | "Татар радиосы" радиостанцияләр челтәре |
| http://tnv.ru/tat | "Яңа гасыр" телерадиокомпаниясе |
| http://vatantat.ru | “Ватаным Татарстан” газетасы |
| http://tat.tatar-inform.ru | “Татар-информ” мәгълүмат агентлыгы |
| http://azatliq.org | Азатлык Радиосы |
| http://matbugat.ru | Бөтен татар матбугаты |
| http://intertat.ru/tt | “Интертат” электрон газетасы |
| http://tatyash.ru | “Татарстан яшьләре” иҗтимагый-сәяси газетасы |
| http://kazanutlary.ru | “Казан утлары” журналы |
| http://yalkyn.ru | Яшүсмерләр өчен “Ялкын” журналы сайты |
| http://sabantuy.net | “Сабантуй” балалар һәм яшүсмерләр журналы |
| http://syuyumbike.ru | “Сөембикә” журналы |
| http://qazan-radiosi.com | “QAZAN RADIOSI” информацион–музыкаль милли интернет-радио-станциясе |
| http://bolgarradio.com | "Болгар радиосы" |
| http://gaila.ru | “Гаилә һәм мәктәп” журналы сайты |
| http://madanizhomga.ru | “Мәдәни җомга” газетасы сайты |
| http://kazanutlary.ru | “Казан утлары” журналы сайты |
| http://maidan-journal.ru | “Мәйдан” журналы сайты |
| http://idel-journal.ru | “Идел” журналы сайты |
| http://chelny-rt.ru | “Көмеш кыңгырау” газетасы сайты |
| http://sahne.ru | “Сәхнә” журналы сайты |
| http://gabdullatukay.ru | Габдулла Тукай - татар халкының бөек шагыйре |
| http://kamalteatr.ru/tat | Г.Камал исемендәге татар дәүләт академия театры |
| http://tinchurinteatr.ru | К.Тинчурин исемендәге Татар дәүләт драма һәм комедия театры сайты |
| http://tatar.museum.ru/tatar.htm | Татарстан музейлары |
| http://www.tatknigafund.ru | “Таткнигафонд” электрон китапханә системасы |
| http://kitaphane.tatarstan.ru | Татарстан Республикасы Милли китапханәсе |
| http://sarasadykova.ru | Композитор Сара Садыйковага багышланган сайт |
| http://shigriyat.ru | Шигърият.ру |
| http://sptatar.ru | Татарстан Республикасы язучылар берлеге сайты |
| http://kitap.net.ru | Татар электрон китапханәсе |
| http://tatar-almetteatr.ru | Әлмәт татар дәүләт драма театры |
| http://karievteatr.ru | Габдулла Кариев исемендәге Казан татар дәүләт яшь тамашачы театры |
| http://minzalateatr.ru | Сабир Өметбаев исемендәге Минзәлә татар дәүләт драма театры |
| http://rinatmuhamadiev.ru | Язучы Ринат Мөхәммәдиев сайты |
| http://zolfat-site.narod.ru | Зөлфәт сайты |
| http://muzagit.ru | Шагыйрь Мөҗәһит Заһит улы Әхмәтҗанов сайты |
| http://mirasibiz.com | “Мирасыбыз” – борынгы газет-журналлар күчермәсе |
| http://balarf.ru | Интерактив мультимедиа, тавышлы китапханә |
| http://tufanminnullin.com | Т.Миңнуллинның тормыш юлына һәм иҗатына багышланган рәсми блог |
| http://adiplar.narod.ru | Татар әдипләре |
| http://f-sadriev.hostenko.com | Язучы-прозаик һәм драматург Фоат Садриев сайты |
| http://chelnyteatr.ru | Чаллы татар драма театры |
| http://nkamsk-teatr.ru | Т.Миңнуллин исемендәге Түбән Кама татар дәүләт драма театры |
| http://tt.wikipedia.org | "Википедия" ирекле энциклопедиясенең татарча бүлеге |
| http://belem.ru | Татар телендә интернет-белем үзәге |
| http://tarkhanova.ru | Тарханова Гүзәлия Инсаф кызының шәхси сайты |
| http://suzlek.tatarstan.ru | Татар теле сүзлеге |
| http://muslumtat.ru | Мөслим районы татар теле һәм әдәбияты укытучыларының район методик берләшмәсе сайты |
| http://ru.forvo.com/languages/tt | Forvo - дөньядагы барлык сүзләрнең әйтелеше (татар өлеше) |
| http://tatarschool.ru | Татар теле дәреслекләренә мультимедиа кушымталар |
| http://gzalilova.narod.ru | Татар теле һәм әдәбияты укытучысы Җәлилова Г.И.-ның шәхси сайты |
| http://qushlawich.ru | Кушлавыч төп гомуми белем бирү мәктәбенең рәсми сайты |
| http://maturtel.ru | Татарча-русча һәм русча-татарча сүзлек |
| http://raushania.ucoz.ru | Татар теле укытучысы Раушания Мәтҗанова сайты |
| http://sarvarova-r.ru | Татар теле укытучысы Сәрвәрова Рәдинә сайты |
| http://talat.h19.ru | Татар латин әлифбасына күчерү, әлифбалар |
| http://tatar.keyboard.su | Виртуаль онлайн клавиатура (татарча) |
| http://muslumfolklor.narod.ru | Менделеев төбәге фольклоры |
| http://t-t-5.ru/ | Татар телен – “5”легә! |
| http://anatele.ef.com | “Ана теле” онлайн-мәктәбе |
| www.mon.gov.ru | РФ Мәгариф һәм фән министрлыгы |
| www.ed.gov.ru | Белем бирү буенча федераль агентлык |
| www.fasi.gov.ru | Фән һәм инновацияләр буенча федераль агентлык |
| www.obrnadzor.gov.ru | Рособрнадзор |
| www.apkppro.ru | РФ мәгариф хезмәткәрләренең квалификациясен күтәрү һәм профессиональ әзерләү академиясе |
| www.lexed.ru | Федеральный центр образовательного законодательства |
| www.rustest.ru | Федераль тест үткәрү үзәге |
Кушымта.
8 нче сыйныфта укучы рус телендә сөйләшүче балаларның татар теленнән белем һәм күнекмәләрен тикшерү төрләре
| Тыңлап аңлау | 1,2 минут |
| Диалогик сөйләм | 9-10 репли ка |
| Монологик сөйләм | 10-12 фраза |
| Һәр тема буенча аралаша белү күнекмәләрен ситуатив күнегүләр аша тикшерү | 4 |
| Уку | 80-90 сүз |
| Язу: |
|
| сүзлек диктанты | 18-22 сүз |
| сочинение | 9-10 җөмлә |
Укучыларның белем һәм күнекмәләрен тикшереп бару һәм бәяләү укытуның әһәмиятле өлешен тәшкил итә. Тикшерүнең төп максаты — укучыларның телдән һәм язма сөйләм күнекмәләрен даими күзәтеп бару, дөрес һәм гадел бәя бирү. Ә бу, үз чиратында, укучының кайсы теманы яхшы үзләштерүен яисә җитәрлек дәрәҗәдә үзләштерә алмавын күрсәтә, укытуның сыйфатын һәм нәтиҗәлелеген яхшыртуга китерә. Тикшерүнең төп объекты укучыларның программа таләпләренә туры китереп үзләштерелгән белем һәм аралашу күнекмәләреннән гыйбарәт. Тикшерүне методик яктан дөрес оештыру шартларының берсе - тикшерү вакытында укучыларга тәкъдим ителгән эшләрнең катлаулылыгы ягыннан мөмкин кадәр бердәй булуы.
Рус телле балаларга татар теле укытуның төп максаты Татарстан республикасында дәүләт теле дип игълан ителгән татар телендә иркен сөйләшә алган билингваль шәхесләр формалаштыру. Билгеле булганча, социолингвистик фәне координатив типтагы (ана телендә, өйрәнә торган икенче телдә хатасыз аралаша), субординатив типтагы (ана телендә хатасыз, икенче телдә хаталар җибәрү фараз ителә), катнаш типтагы (ике телдә дә аралашуда хаталар булу фаразлана) шәхесләрне аера. Программа татар теленә өйрәтүнең төп максатын субординатив типтагы тел шәхесләре формалаштыруны күз алдында тота. Ягъни, рус телле балалар язма, телдән аралашу процессында хаталар җибәрергә мөмкиннәр, ләкин алардан программада күрсәтелгән тематика буенча татар телендә сөйләшә-аралаша белү таләп ителә.
Чит телләр укыту методикасында балаларның белемнәрен контрольгә алу процессында “аралашу өчен җитәрлек дәрәҗә, аралашу өчен җитәрлек булмаган дәрәҗә” төшенчәләре яши (В.П.Беспалько). Әгәр үзләштерү дәрәҗәсе 0,7 коэффициентыннан югары булса, аралашу өчен җитәрлек дәрәҗә дип санала һәм укучыга “4”, “5”ле билгеләре куела; әгәр үзләштерү дәрәҗәсе 0,7 коэффициентыннан түбән булса, аралашу өчен җитәрлек булмаган дәрәҗә дип санала һәм укучыга “3”, “2”ле билгеләре куела. Ягъни, үзләштерү коэффициенты 0,7 булса – “3”ле, 0,8-0,9 булса – “4”ле, 0,9 – 1 булса – “5”ле билгеләре куела.
Үзләштерү коэффициенты түбәндәге формула белән исәпләнә:
Ку = а : р, кайда Ку – үзләштерү коэффициенты, а – дөрес үтәлгән биремнәр саны, р – барлык биремнәр саны.
Әйтик, сүзлек диктанты 20 сүздән тора. Укучы 5 сүздә хата җибәрә. Аның үзләштерү коэффициенты 15:20 =7,5= 75 %. Ул “4”ле билгесе ала ала.
Әйтик, укучыларның сөйләшә алуын тикшерү өчен, 5 ситуатив күнегү бирелде. (Позови друга кататься на лыжах) Укучы 4 күнегүдә сөйләм бурычын дөрес аңлап, аралаша алуын күрсәтте. Аның үзләштерү дәрәҗәсе коэффициенты 4:5 = 0,8=80% була. Ул “4”ле билгесе ала.
Укучыларның белем һәм күнекмәләрен тикшерү эшен системалы үткәрү максатыннан, чирек барышында агымдагы, тематик һәм йомгаклау характерындагы тикшерү эшләре үткәрелә.
Тыңлап ацлау күнекмәләрен тикшерү биремнәре түбәндәгеләрдән гыйбарәт: тыңланган текстның эчтәлеге буенча сорауларга телдән җавап бирү; бирелгән җөмләләр арасыннан тыңланган текстның эчтәлегенә туры килгәннәрен билгеләү; тыңланган текстның төп эчтәлеген сөйләп бирү һ. б.
Диалогик сөйләм күнекмәләрен тикшерү биремнәре: рәсемнәргә (предметларга) карата сораулар кую; сорауларга җавап бирү; лексик тема яки бирелгән ситуация буенча кечкенә диалоглар төзеп сөйләү; дәреслектәге диалогларны яттан сөйләү; укылган яки тыңланган текстның эчтәлеге буенча сөйләшү үткәрү.
Монологик сөйләм күнекмәләрен тикшерү биремнәре: предметны (табигатьне, шәһәрне, кешеләрне) тасвирлау; лексик тема буенча хикәя төзеп сөйләү; укылган яки тыңланган текстның эчтәлеген сөйләп бирү.
Уку күнекмәләрен тикшерү биремнәре: текстны тулысынча аңлап, һәм сәнгатьле итеп кычкырып яки эчтән уку; төрле жанрлардагы текстларны укып, кирәкле мәгълүматны табу; әдәби әсәрләрдән алынган өзекләрне уку һәм эчтәлегенә карата үз мөнәсәбәтеңне белдерү.
Язу һәм язма сөйләм күнекмәләрен тикшерү биремнәре: аерым сүзләрне, җөмләләрне, бәйләнешле текстны үзгәрешсез яки үзгәрешләр кертеп күчереп язу; нокталар урынына кирәкле сүзләрне куеп, җөмләләрне (текстны) күчереп язу; сүзләрне хәтердән язу, сорауларга язмача җавап бирү, темаларга караган кечкенә хикәяләр язу.
Санап чыккан алымнардан тыш, укучыларның белем һәм сөйләм күнекмәләрен тикшерү өчен, тестлар куллану файдалы. Тест куелган сорауга бирелгән җаваплар арасыннан дөресен сайлап алудан гыйбарәт. Тестларның уңайлыгы шунда: алар тикшерү эшен тиз һәм төгәл оештыруны тәэмин итә.
8 нче сыйныф укучыларының татар теленнән белем һәм күнекмәләрне бәяләү нормалары
1. Телдән җавап бирү күнекмәләрен тикшерү һәм бәяләү:
а) диалогик сөйләмне бәяләү:
бирелгән ситуация яки өйрәнелгән тема буенча әңгәмә кора алганда, әйтелеше һәм грамматик төзелеше ягыннан дөрес, эчтәлеге ягыннан эзлекле һәм тулы диалогик сөйләм төзегәндә, «5»ле куела;
бирелгән ситуация яки өйрәнелгән тема буенча әңгәмә кора алганда, әмма репликаларның әйтелешендә һәм аерым сүзләрнең грамматик формаларында 2—3 хата җибәреп, эчтәлеге ягыннан эзлекле диалогик сөйләм төзегәндә, «4»ле куела;
өстәмә сораулар ярдәмендә генә әңгәмә кора алганда, репликаларның әйтелешендә һәм сүзләрнең грамматик формаларында 4-6 хата җибәреп, эчтәлеген бозып диалогик сөйләм төзегәндә, «3»ле куела;
бирелгән ситуация яки өйрәнелгән тема буенча диалог төзи алмаганда, «2»ле куела.
ә) монологик сөйләмне бәяләү:
өйрәнелгән яки тәкъдим ителгән тема буенча әйтелеше, грамматик төзелеше ягыннан дөрес һәм эчтәлеге ягыннан тулы, эзлекле монологик сөйләм өчен «5»ле куела;
өйрәнелгән яки тәкъдим ителгән тема буенча эзлекле төзелгән, әмма аерым сүзләрнең әйтелешендә, грамматик формаларында яки җөмлә төзелешендә 2—3 хаталы монологик сөйләм өчен «4»ле куела;
өйрәнелгән яки тәкъдим ителгән тема буенча эзлекле төзелмәгән, сүзләрнең әйтелешендә, җөмлә төзелешендә 4—7 хаталы монологик сөйләм өчен «3»ле куела;
өйрәнелгән яки тәкъдим ителгән темага монолог төзи алмаганда, «2»ле куела.
б) укуны бәяләү:
тәкъдим ителгән текстның эчтәлеген тулаем аңлап, сәнгатьле һәм аңлаешлы итеп укыганда, «5»ле куела;
тәкъдим ителгән текстның эчтәлеген аңлап, сәнгатьле һәм аңлаешлы итеп укыганда, әмма 2—3 орфоэпик хата булганда, «4»ле куела;
тәкъдим ителгән текстның эчтәлеген өлешчә аңлап укыганда, 4—6 тупас орфоэпик хата булганда, «3»ле куела;
тәкъдим ителгән текстның эчтәлеген бөтенләй аңламыйча, орфоэпик кагыйдәләрне бозып укыганда, «2»ле куела.
2. Язма эшләрне тикшерү һәм бәяләү.
Укучыларның тел һәм сөйләм материалын үзләштерү дәрәҗәсен тикшерү өчен, татар теле дәресләрендә төрле язма эшләр үткәрелә.
Язма эшләрне тикшергәндә, укытучы аларның эчтәлеген бәяли, укучыларның орфографик һәм пунктуацион хаталарын төзәтә. Күп эшләрдә бер үк төрле хата кабатланса, укытучы бу материалны тагын бер тапкыр аңлатырга тиеш. Әгәр хаталар индивидуаль характерда булса, укучылар белән шәхси эш алып барырга кирәк. Сүз берничә урында дөрес, ә аерым бер урында хаталы язылган икән, бу ялгыш дип саналмый. Бер үк хата берничә сүздә кабатланса, бу бер ялгыш дип исәпләнә.
а) сүзлек диктанты 22-25 сүздән тора.
Пөхтә, төгәл язылган, әмма 1-3 төзәтүе яки 1-2 орфографик хатасы булган эшкә “4” ле куела.
Пөхтә һәм төгәл язылмаган, 4-5 төзәтүе яки 3-5 орфографик хатасы булган эшкә “3” ле куела.
Пөхтә һәм төгәл язылмаган, 6 яки артыграк орфографик хатасы булган эшкә “2” ле куела.
ә) диктант уку елы башында 65-75 сүздән, уку елы ахырында 75-80 сүздән тора.
Пөхтә, төгәл һәм орфографик хатасыз язылган эшкә “5” ле куела.
Пөхтә һәм төгәл язылган, 1орфографик, 1 пунктуацион хатасы булган диктантка “5” ле куела.
Пөхтә һәм төгәл язылган, 2-3 орфографик, 2-3 пунктуацион хатасы булган диктантка “4” ле куела.
Пөхтә һәм төгәл язылмаган, 4-6 орфографик, 6 пунктуацион хатасы булган диктантка “3” ле куела.
Пөхтә язылмаган, 7 дән артык орфографик, 7 дән артык пунктуацион хатасы булган диктантка “2” ле куела.
Укучыларның бәйләнешле язма сөйләм күнекмәләрен тикшерү өчен, төрле биремнәр кулланыла: сорауларга язмача җавап бирү; укылган яки тыңланган текстның эчтәлеген язмача сөйләп бирү (изложение); бирелгән ситуация яки тәкъдим ителгән тема буенча фикерләрне язмача белдерү (сочинение); шәхси хат язу һ. б. Язма сөйләмне бәяләгәндә, эчтәлекнең тулылыгына һәм эзлеклелегенә, җөмлә калыпларының грамматик яктан дөреслегенә һәм төрлелегенә, стиль бердәмлегенә игътибар итәргә кирәк. Изложение һәм сочинение өчен ике билге куела: беренчесе эшнең эчтәлеге өчен, икенчесе — грамоталы язуга.
б) изложение уку елы башында 110-120 сүздән, уку елы ахырында 120- 130 сүздән тора.
Тыңланган текстның эчтәлеге тулы, эзлекле һәм дөрес язылган, 1 орфографик, 1 пунктуацион яки 1 грамматик хатасы булган эшкә “5”ле куела.
Тыңланган текстның эчтәлеге эзлекле һәм дөрес язылган, ләкин1-2 эчтәлек ялгышы җибәрелгән, 2-3 орфографик, 2-3 пунктуацион яки 2-3 грамматик хатасы булган эшкә “4”ле куела.
Тыңланган текстның эчтәлеге өлешчә эзлекле дөрес язылган, , 4-5 орфографик, 4 пунктуацион яки 4-5 грамматик хатасы булган эшкә “3”ле куела.
Тыңланган текстның эчтәлеге бөтенләй ачылмаган , эзлекле язылмаган, 6 дан артык орфографик, 5 тән артык пунктуацион яки 6 дан артык грамматик хатасы булган эшкә “2”ле куела.
в) сочинение 9-10 җөмлә. Укучыларның тормыштагы күзәтүләреннән алган тәэсирләрен язмада грамоталы һәм эзлекле бирә белү, әдәби әсәрнең эчтәлеген үз сүзләре белән образлы телдә бәйләнешле итеп яза алу мөмкинлеген тикшерү максатыннан яздырыла.
Тәкъдим ителгән темага эзлекле язылган һәм эчтәлеге тулы ачылган, 1 орфографик, 1 пунктуацион яки 2 грамматик хатасы булган эшкә “5” ле куела.
Тәкъдим ителгән темага эзлекле язылган, ләкин 2-3 эчтәлек ялгышы, 2-3 орфографик, 2-3 пунктуацион хатасы булган эшкә “4” ле куела.
Тәкъдим ителгән темага өлешчә эзлекле язылган, эчтәлеге тулысынча ачылмаган, 4-5 орфографик, 4-5 пунктуацион һәм җөмлә төзелешендә хаталары булган эшкә “3” ле куела.Тәкъдим ителгән темага эзлекле язылмаган, эчтәлеге ачылмаган, 6 дан артык орфографик, 6 дан артык пунктуацион һәм грамматик хаталары булган эшкә “2” ле куела.
Йомгаклау билгесен кую
Чирек тәмамлангач һәм еллык билгеләрне чыгарганда, укучының теоретик белеме, телдән һәм язма сөйләм күнекмәләре, язма эшләр һәм телдән җавапларның нәтиҗәләре исәпкә алына. Йомгаклау билгесе мәктәпнең “Арадаш аттестация үткәрү һәм укучыларның өлгерешен контрольгә алу турында нигезләмә”се буенча куела.
8 нче сыйныфта арадаш аттестация эше өчен тест
1. Хәл фигыль кушымчаларын табыгыз:
а) –ырга, -арга, -гач; б) –ып, -еп, -ганчы, -гач
в) –гач, -ып, -ды, -де
2. Исем фигыльнең сораулары:
а) нишләү? нишләмәү? б) нишләргә? нишләмәскә? в) нишли? нишләргә?
3. Сыйфат фигыль кушымчалары:
а) –ган, -гән, -гач б) –нчы, -лар, -учы, -асы
в) -асы, -әсе, -учы, -үче, -ар, -әр
4. Кайсы антоним пары дөрес түгел.
а) ашый-эчә; б) утыра-баса; в) килә- китә; г) жырлый- сөйли.
5. Шарт фигыль нинди сорауга җавап бирә?
а) нишли? б) нишләсен? в) нишләсә?
6. Рәвешләр рәтен табыгыз.
а) ак, матур, тиз; б) тиз, әкрен, кичә; в) кичә, уйнап, кызыл.
7. Дөрес тәрҗемәне табыгыз.
Десять тетрадей-
а) ун дәфтәрләр; б) унынчы дәфтәр; в) унау дәфтәр; г) ун дәфтәр
8 .Билгесез үткән заман хикәя фигыль кушымчалары:
а) –ды, -ган, -лар; б)-ган,-гән, кан, -кән; в)-кан, кән, -ды.
9 .Дөрес кушымчаны куегыз:
1.Сез кичә кинога бар... .
а) -канбыз; б) –гансыз; в)-ганмын.
2.Укучылар походтан кайт... .
а)-гәнмен; б)–каннар; в)-гәнсең.
А6. Билгеле киләчәк заман хикәя фигыль кушымчалары:
а) –ачак,-ар, -ячак,-әр; б)-ачак,-әчәк,-ячак, -ячәк; в)—ячак, -ыр, -ер, -ачак.
10. Бирелгән җөмләнең баш кисәкләрен табыгыз.
Мин талантлы музыкантлар белән аралаштым.
а) мин, музыкантлар б) мин, аралаштым в) музыкантлар белән аралаштым
11. Кайсы рәттә җөмлә төзелеше дөрес бирелгән?
Беренче, Казанда, ачыла, елда, китапханә, 1731 нче.
а) 2, 3, 6, 1, 5, 4. б) 3,2,1, 6, 4,5. в) 2,1,5,6,4,3.
12. Кайсы рәттә мәкаль язылмаган?
а) Китап – белем чишмәсе. б) Китапны яратырга кирәк! в) Китапсыз йорт – тәрәзәсез бүлмә.
13. Вместо многоточий вставьте слова, преобразив их в нужную форму:
1) Татарстанның табигате матур, бай, ... һәм төрле (СЕР).
2) Һәр уку йорты үзенең укучылары белән ... (ГОРУР).
3) Болыннарда матур чәчәкләр, ... үләннәр үсә (ШИФА).
4) Чиста табигать - ... өчен нигез (СӘЛАМӘТ).
14. Напишите 5 реплик в соответствии с заданными речевыми ситуациями:
1.Что посоветуете мальчику, если он громко разговаривает в автобусе.
2.Спросите у друга любит ли он играть зимой на улице.
3.Как скажете маме о том,что автором первого татарского гимна является Рустам Яхин.
4.Допустим,вы звоните в справочное бюро театра. Как спросите,какое представление идет в театре.
5.Посоветуйте другу(подруге) прочитать понравившуюся вам книгу.
15. Иптәшең белән аның ял итүе турында бирелгән схема буенча сөйләш.
- сорау
- җавап
- киңәш
- килешмәү
- аңлату
- килешү.
16. Напишите про Каюм Насыйри.
946
60 458 
