Абдулла Лятиф-заде

Абдулла Лятиф - заде

Абдулла (Абиль-огълу) Лятиф-заде 1890 сенеси август 26 куню Кезлев шеэринде дюньягъа кельди. Онынъ ильк ана тили ве рус тили оджасы бабасы Абиль агъа эди. О, 9 яшында олгъанда А. Пушкиннинъ эсерлерини бабасына сатып алмагъа риджа эте ве оларны бутюнлей окъуп чыкъа. Абдулла ерли рушдие мектебини битирген сонъ, бирден гимназиянынъ  7-нджи сыныфына къабул олуна. Амма чокъ языкъ ки, базы бир себеплерге коре онъа гимназияны битирмек къысмет этмей.

Ондан сонъ Абдулла Лятиф-задени Тюркиеге окъумагъа ёллайлар. 1910 сенеси бабасы вефат эткени себебинден о Къырымгъа къайтып, баба зенаатыны девам этмеге меджбур олды. Башта Кезлевде сонъ исе Акъмесджитте оджалыкъ этти.

Эр джеэттен истидатлы, зекий йигит бу девирде энди арап, фарс, тюрк, франсыз, латин ве рус тиллерини мукеммель огренген эди. Та о девирде А.С. Пушкиннинъ ве Л. Толстойнынъ эсерлерини къырымтатар тилине терджиме этти.

О, озюнинъ «Хаял—омюр» адлы биринджи шиирини 1910 сенеси Тюркиеде окъугъан вакъытта язгъан эди. Шаирнинъ биринджи зе ондан сонъки язгъан «Омюр», «Мужде», «Шаирнинъ руху»,

Джермай тюркюси», «Тегенекличечеклиёл», «Биртамчы къан» киби пзиирлерини окъугъанда онынъ къальбинде Ватанына сынъырсыз севгисини корьмек мумкюн.

Абдулла Лятиф-заде эдебиятымызнынъ тарихы, тилимизнинъ :гнкишафы огърунда джиддий тедкъикъатларнен огърашты. Онынъ 1927 сенеси Харьковда украин тилинде нешир олунгъан «Червоний шлях» («Къызыл ёл») адлы меджмуанынъ декабрь айынынъ санында

Къырымтатар эдебиятынынъ къыскъаобзоры » адлы макъалеси мисаль ола биле.

Бу макъаледе эдебиятымызнынъ XIII асырлыкъ тарихы къыскъадан талиль олуна. Абдулла Лятиф-заденинъ «Къырымтатар :-дебиятынынъ сонъки деври акъкъында» адлы макъалесини исе «Йылдыз» меджмуасынынъ 1994 сенеси чыкъкъан 3-юнджи санында окъумакъ мумкюн.

1927—1931 сенелери Къырымда янъы элифбе боюнджа комитетнинъ месуль кятиби сыфатында чокъ ишлер япты ве фааль иштирак этти.

Лякин оны эр шейден пек илим ве медениет меракъландыра эди.

1931 сенеси Абдулла Лятиф-заде Ленинграддаки нефис санат академиясынынъ эдебиятшынаслыкъ институтынынъ аспирантурасына окъумагъа кире ве оны 1934 сенеси доцент унванында битире. 1934—1937 сенелери белли шайр ве оджа Къырым педагогика институтынынъ доценти сыфатында рус ве къырымтатар филологиясы факультетинде гъарп эдебиятындан лекциялар окъуй.

Абдулла Лятиф-заденинъ сабыкъ талебелери ве сонъра етишип чыкъкъан белли къырымтатар языджы ве шаирлери Амет Мефаев, Джеваире Меджитова ве Юнус Темиркъая — оджанынъ самимийли- гини, инсаниетлигини, онынъ гъает медениетли ве кениш бильги саиби олгъаныны миннетдарлыкънен хатырлай эдилер.

Къырымтатар эдебиятынынъ темелини къойгъан эдиплеримиз арасында Абдулла Лятиф-заде къавий ер алгъан шаирдир. О, шиириетимизге янъыджа шекиль ве мундериджеге ёл ачкъан тешеббюскяр шайр эди.

Бунъа онынъ 1928 сенеси Акъмесджитте нешир этильген «Янъы саз» адлы шиирлер китабы мисаль ола билир. Кене шу 1928 сенеси Къырымтатар драма театросынынъ санасында эдипнинъ «Омюр баари» адлы пьесасы мувафакъиетнен ойналды.

Абдулла Лятиф-заде ве Бекир Чобан-заде якъындан дост эдилер. Бу достлукъ олар Истамбулда окъугъанда башлангъан эди. Олар 1930— 1938 сенелери Къырым АССРнинъ маариф ве медениет ишлеринде озьлерининъ буюк исселерини къошкъан эдилер.

1938 сенеси Абдулла Лятиф-заде башкъа бир сыра эдиплеримиз киби миллетчиликте къабаатланып къуршунгъа тизильди.