Кыргызстан, г ош
СДЕЛАЙТЕ СВОИ УРОКИ ЕЩЁ ЭФФЕКТИВНЕЕ, А ЖИЗНЬ СВОБОДНЕЕ
Благодаря готовым учебным материалам для работы в классе и дистанционно
Скидки до 50 % на комплекты
только до
Готовые ключевые этапы урока всегда будут у вас под рукой
Организационный момент
Проверка знаний
Объяснение материала
Закрепление изученного
Итоги урока
Была в сети 04.03.2024 18:44
Жалолдинова Рохатой Махаматовна
учитель история
43 года
43
231 674 
Местоположение
Специализация
Абу Ханифа мазхабы жана анын Кыргызстандын аймагында тарашы
Категория:
История
21.10.2023 13:06
Бекитемин:
ООБ ______________________
Тема: Ханафый Мазхабынын Кыргызстандын аймагында таралышы
|
Сабактын максаты: |
Көрсөткүчтөр: Жогорудагы максаттарга жетет, эгерде окуучулар төмөнкүлөрдү аткарса: |
|
Билим берүүчү максаты: Окуучулар Ханафий мазхабыны пайда болушу жана Кыргызстандын аймагында таралышы жөнүндөгү билимдерге ээ болушат |
|
|
Өнүктүрүүчүлүк максаты:Кыргызстандын аймагында Ханафий мазхабын карманган Ош жана Өзгөндөн чыккан аалымдар жана алардын эмгектери менен таанышышат |
|
|
Таалим-тарбия берүүчү максаты: Балдар диний мазхабты туура тандоого үйрөнүшөт |
|
Сабактын тиби: Интерактивдүү сабак
Колдонулуучу усулдар: мээ чабуулу, текст менен иштөө, топтордо иштөө
Колдонулуучу баалоо усулдары: эксперттик баалоо Сабактын формасы: “Топтордо, жуптарда жана жекече чыгармачылык ишмердүүлүк”
Сабактын жабдылышы: Компьютер, проектор, экран (интерактивдүү доска), батман, маркер, дүйнө картасы ж.б.
Сабакта калыптануучу компетенттүүлүктөр:
Негизги компетенттүүлүктөр:
а) маалыматтык компоненттүүлүк: Маалыматты колдоно алат. Жетишпеген маалыматты максаттуу түрдө издөө, анын айрым бөлүктөрүн салыштырат жана анын үстүндө иш жүргүзө алат.
б) Социалдык-коммуникативдик компоненттүүлүк:
Диалог аркылуу зарыл маалыматты алууга, жекече, коомдук жана кесиптик маселелерди чечүү үчүн аны оозеки жана жазуу түрүндө билдирет.
в) Өз ишин уюштуруу жана маселе чече билүү компо-
ненттүүлүгү:
Өз алдынча же башкалар менен биргеликте ар түрдүү ыкмаларды колдонуу менен маселелерди чечет, ошондой эле андан аркы иш-аракеттер жөнүндө чечим кабыл алат.
Сабактын жүрүшү
|
Сабактын этаптары |
Мугалимдин ишмердүүлүгү |
Окуучунун ишмердүүлүгү |
Убактысы |
|
Уюштуруу учуру |
Мугалимдин окуучулар менен саламдашуусу жана окуучулардын сабакка даярдыгына көз салуу. |
Саламдашуу жана окуучулар сабакка даяр экендигин билдиришет. |
2 мин |
|
Окуучуларды ой жүгүртүүсү үчүн мээ чабуул жана кайтарым байланыш. |
Окуучулар анда эмесе сабакты жакшы маанайда баштап алуу учун күтүүлүчү натыйжаларды аниктап алабыз биз сабактан озубуз күткөн натыйжаны бугун бизди сабагыбызга конокко келген илим кербенине жүктөйбүз.. Окуучулар оздорунун сабактан күткөн үмүтторүн кагазга жазып тоолордун үстүнө жалмаштырышат
|
Окуучулар өз
билимдерине
таянуу менен
билгендерин
айтып беришет. |
7 мин |
|
Мугалимдин сөзү: Окуучуларды мотивациялоо, Мээ чабуулу |
Биздин кербен алыс жолдон келиб жаткандыгы үчүн ал бизге көптөгөн суроолорду кошо алып келүүдө биз ал суроолорго жооп таап өз билимиӊер менен кербенди жугун толтуруп анын туура жолун көрсөтүп жиберейли… Кана балдар ким бугунку сабактан эмнени күтүп жатат?
1) Суроо: Мазхаб деген эмне? Жооп : Мазхаб сөзү арап тилинен келген болуп кыргыз тилине көтөргөндө «Баскан жол, көз караш, пикир » дегенди түшүндүрөт. 2) Суроо: Ислам диинде негизги канча мазхаб бар? Жооп : 4 мазхаб 3) Биздин сабакка адашкан сөздөр келип калыптыр бул сөздордү ордуна коюп туурасын тапкыла: -- Нафийха, Фашаи, аликим, Набалих— Жооп : Ханафий, Шаафи, Малики, Ханбали.. 4) Суроо: Кыргызстандын аймагында ушул мазхаптардын ичинен кайсынысы кеӊири тараган Жооп : Ханафий
|
Сүрөттү карап
эки-экиден
болуп ой
бөлүшөт жана
кандай
маалыматка ээ
экендигин мугалимге билдирүүгө даярдык көрүшөт. |
6 мин |
|
Сабактын максаты
Сабактын максатын толук түшүндүрүү |
Анда окуучулар бугун силер менен кайсы мазхабтын таралышы жөнүндө таанышат экенбиз? Жооп: Ханафий мазхабы: Бүгүнкү сабактын темасы: Ханафий мазхабы жана анын Кыргызстандын аймагында таралышы. Билим берүүчү максаты: Окуучулар Ханафий мазхабыны пайда болушу жана Кыргызстандын аймагында таралышы жөнүндөгү билимдерге ээ болушат Өнүктүрүүчүлүк максаты:Кыргызстандын аймагында Ханафий мазхабын карманган Ош жана Өзгөндөн чыккан аалымдар жана алардын эмгектери менен таанышышат Таалим-тарбия берүүчү максаты: Балдар диний мазхабты туура тандоого үйрөнүшөт
|
Окуучулар теманы жазышат. Бүгүнкү сабакта кандай ишмердүүлүк жүргүзүп,эмнеге жетише тургандыктарын билдиришет. |
2 мин |
|
Окуучуларды группага бөлүү |
1)Мен мазхаптар жөнүндө толук маалыматты билем дегендер кол көтөргүлө.. 2) Мен мазхабтар жөнүндө билбейм дегендер кол көтөргүлө.. 3) Мен мазхабтар жөнүндө маалымат алып билгим келет дегендер кол көтөргүлө.. Ошентип бизде 3 команда пайда болду 1.Билгичтер 2.Үмтүлүүчүлар 3.Кызыгүүчүлар командалар оз ордуӊарды ээлегиле… |
Окуучулар тема боюнча суроолорго жооп беришет. |
8 мин |
|
Окуучуларды текст менен иштоого үйрөтүү Окуй билүүгө жана өз ойлорун эркин билдирүүгө үйрөтүү. Топтарда иштоо |
Командаларга тапшырма: Берилген тексттардан пайдаланып төмөнкү тапшырманы аткаргыла.. 1 к Абу Ханифанын өмүр таржималы жөнүндөгү маалыматтарды тапкыла 2к Устаттары жана шакирттери жөнүндөгү маалыматты тапкыла 3к Эмгектери жазган китептери жөнүндөгү маалыматты тапкыла..
|
Окуучуларды текст менен иштөөсүнү калыптандыруу аларды берилген тапшырманы так аткарууга жана оз пикирлерин эркин баяндап берүүнү үйрөнүшөт Кайсы команда тездик менен суроолорго жооп тапса, анын балы көбөйөт.
|
8мин |
|
Жаӊы тема боюнча мугаллимдин баяндамасы Слайд менен баяндоо |
Ханафий мазхабынын азыркы Кыргызстандын түштүк аймагына жайылуусуАбу Ханифанын көз караштарынын азыркы Кыргызстандын түштүк аймагына жайылуусу алгач Балхтык (Афганистан тарап) аалымдар аркылуу VIII кылымдын экинчи жарымынан тарта эле башталган. Хорасан валиси (башчысы) Али ибну Иса ибну Махан ханафий аалымдарынан Абу Муаз Халид ибну Сулайман аль-Балхийнин (814-ж.) казы Мухаммед аль-Аъмашты намаз туурасындагы көз карашынан улам каапырга чыгаргандыгы үчүн, аны жазага тартуу жана Балх шаарына кирүүгө тыюу салган. Абу Ханифанын шакирттеринен бири, Тирмиз шаарынын казысы Абдул-Азиз ибну Халид аль-Тирмизий аны шаан-шөкөт менен тосуп алат. Буга күбө болгон казы Мухаммед аль-Аъмаш Абдул-Азиз ибну Халид аль-Тирмизийге да ошондой жаза берилүүсүнүн жана шаарга кирүүсүнө тыюу салат. Абу Муаз жана Абдулазиз биргеликте Фергана менен Шашка сүргүнгө айдалат. Алар бул аймакта адамдардын ислам динин кабыл алууларына себеп болгондугу тарыхый булактарда белгиленген.
X кылымдан тарта ислам дининин чыгыштагы илимий борборлоруна айланган Самарканд жана Бухарадан кийинки, илимий борбор Фергана болгон. Алгачкы учурлардагы ханафий аалымдары Самарканд жана Бухарадагы ханафий медреселеринде таалим алышкан. Фергана аймагында да ханафий мазхабынын таралуусунда жана өсүп-өнүгүүсүндө белгилүү бир деңгээлде ошол учурдагы саясий кырдаалдын таасири болушу мүмкүн. Анткени, оболу Саманийлер, андан соң Караханийлер ханафий мазхабын мамлекеттин расмий мазхабы катары кабыл алышып, казылык жана башка диний кызматтарга ханафий аалымдарын дайындап турушкан. Ошентип, орто кылымдарда Ханафий мазхабынын Маварауннахрдык канаты негизделген. азыркы Кыргызстандын түштүк аймагына, анын ичинде Ош жана Өзгөн чөлкөмдөрүндө жалпысынан Кыргызстандын аймагына Ханафий мазхабынын калыптанышына, таралышына жана өнүгүп-өсүүсүнө көптөгөн жергиликтүү көрүнүктүү илимпоздор зор салым кошкон. Ош шаары кылымдарды карыткан тарыхый шаарлардан экендиги баарыбызга маалым. Орто кылымда жашаган белгилүү араб географы аль-Макдисий (Шамсуддин Абу Абдуллах Мухаммад ибну Ахмад ибну Аби Бакр аль-Макдиси, 990-ж.) жана перси географы Ибну Хурдазбих (Абул-Касим Убайдуллах ибну Абдуллах ибну Хордадбех, 913-ж.) өздөрүнүн эмгектеринде Ош шаары туурасында да кыскача маалымат калтырышкан. Аль-Макдисий Ош шаарын Куба жана Ахсыкеттен кийинки чек арадагы үчүнчү шаар экендигин жана ар тараптан дин аалымдары жыйыла турган чоң имараттын болгондугун билдирген. Ошол эле булакта Ош шаарындагы тоодон (Сулайман тоо) жергиликтүү элдин кыймыл-аракеттери көзөмөлдөнгөндүгү тарых булактарында жазылган. Ош шаарынан чыккан аалымдар Фергана өрөөнүнө караштуу Ош шаарынын орто кылымда саясий жактан да, илимий жактан да өзгөчө орунга ээ болгон. Ош шаарынан бир нече белгилүү ислам аалымдары чыкканын тарых булактары тастыктайт.Алсак, Али ибну Осмон аль-Ошийнин (ө.ж. 1173-ж.) тарыхый булактардагы толук ысымы – Али ибну Осмон ибну Мухаммед ибну Сулайман. Аны Абу Мухаммед Сиражуддин аль-Оший аль-Ханафий, деп да аташкан. Себеби, Абу Мухаммед Сиражуддин аль-Ошинин замандаш аалымдары арасында илими жогору баалангандыгы үчүн «Сиражуддин – Диндин чырагы» «Имам», «Аллама» жана «Мухаккик» деген элдик наамдар менен белгилүү. Сиражуддин аль-Оший фикхке жана акыйдада белгилүү ханафий аалымы болуп, тафсир, хадис илимдери менен биргеликте адабият жана поэзия менен да алектенген. Анын каза болгон жылы боюнча тарыхый булактарда 1173-жылы (мусулман жыл санагы боюнча хижрий 569-жылы) каза болгону жазылган.
|
Окуучулар кылдаттык менен сабакты угушат жана керектүү маалыматтарды лептерлерине жазып алышат |
6 мин. |
|
Кайтарым байланыш жана окуучулардын билгичтиктерин бышыктоо баалоо |
1 команда карта менен иштейт анда Ханафий мазхабынын пайда болгон жана жайылган территорияларын аныктап картадан шаарларды туташтырышат… 2 команда Ош шаарындагы тоого Ханафийден баштап жашап эмгектенген Ортонку Азия жана Кыргызстан аймагындагы аалымдарды хронологиялык тартипте жайгаштырышат.. 2 команда Өзгөн мунарасына Ош жана Өзгөндүк аалымдарды эмгектериндеги окшош жана айырмачылык тараптарын аныктап жазышат..
|
Окуучулар өздөрү үчүн эң кызыктуу болгон маалыматтарды айтып беришет. Мурунку билимдери менен жаңы алган билимдерин салыштырышат.
|
4 мин |
|
Рефлекция. Жыйынтыктоо жана үй тапшырмасы |
1.Абу Ханифанын көз караштары Фергана аймагында качан жана кимдер тарабынан тарай баштаган? 2.Ханафий мазхабын Бухарага кайсы аалым алып келген? 3.Орто кылымдарда Ош шаарында кайсы аалым эмгектенген? 4.Орто кылымдарда кайсы аалым чыккан? Жооптору: 1.Абу Ханифанын көз каращтары Фергана аймагына алгач Балхтык аалымдар аркылуу VIII кылымдын экинчи жарымында тарай баштаган. 2. Ханафий мазхабын Бухарага факих аалым Абу Хафс Ахмад ибн Хафс аль-Кабир аль –Бухарий алып келген. 3. Орто кылымдарда Ош шаарынан Али ибн Осмон аль-Оший сыяктуу факих –аалымдар чыккан. 4. Орто кылымдарга таандык Өзгөн шаарынан Мухаммед ибн Абу Сахл Ахмад аль- Сарахсий сыяктуу факих –аалымдар чыккан. Берилген жооптарды толуктап төөлөрдүн үстүнө жалмаштырылат жана аларга ак жол тилеп кербен жолун улантышына тилек билдиребиз Үйгө тапшырма: Ортонку Азияда таркалган башка мазхабтар жөнүндө мини эссе жазып келүү
|
Окуучулар өздөрү үчүн эң кызыктуу болгон маалыматтарды айтып беришет. Мурунку билимдери менен жаңы алган билимдерин салыштырышат. Үй тапшырмаларын жазып алышат. |
3 мин |
IX кылымдын биринчи жарымында Абу Ханифанын окуусун Бухарага алгачкылардан болуп алып келген факих-аалым Мухаммед ибну Хасан ибну аль-Шайбанинин көрүнүктүү шакирттеринин бири Абу Хафс Ахмад ибну Хафс аль-Кабир аль-Бухарий (767-832-жж.) болгон.
КЫРГЫЗ РЕСПУБЛИКАСЫНЫН
БИЛИМ БЕРҮҮ ЖАНА ИЛИМ МИНИСТРЛИГИ
Кара-Суу райондук билим берүү бөлүмү
№ 65 М.Сабиров атындагы профилдик мектеп гимназия комплекси
Диндердин өнүгүү тарыхы предмети боюнча
Ачык сабактын иштелмеси
Тема: Абу Ханифа мазхабы жана анын Кыргызстандын аймагында тарашы
Аткарган мугалим: Жалолдинова Р.М.
Бекитемин:
ООБ ______________________
Тема: Ханафый Мазхабынын Кыргызстандын аймагында таралышы
|
Сабактын максаты: |
Көрсөткүчтөр: Жогорудагы максаттарга жетет, эгерде окуучулар төмөнкүлөрдү аткарса: |
|
Билим берүүчү максаты: Окуучулар Ханафий мазхабыны пайда болушу жана Кыргызстандын аймагында таралышы жөнүндөгү билимдерге ээ болушат |
|
|
Өнүктүрүүчүлүк максаты:Кыргызстандын аймагында Ханафий мазхабын карманган Ош жана Өзгөндөн чыккан аалымдар жана алардын эмгектери менен таанышышат |
|
|
Таалим-тарбия берүүчү максаты: Балдар диний мазхабты туура тандоого үйрөнүшөт |
|
Сабактын тиби: Интерактивдүү сабак
Колдонулуучу усулдар: мээ чабуулу, текст менен иштөө, топтордо иштөө
Колдонулуучу баалоо усулдары: эксперттик баалоо Сабактын формасы: “Топтордо, жуптарда жана жекече чыгармачылык ишмердүүлүк”
Сабактын жабдылышы: Компьютер, проектор, экран (интерактивдүү доска), батман, маркер, дүйнө картасы ж.б.
Сабакта калыптануучу компетенттүүлүктөр:
Негизги компетенттүүлүктөр:
а) маалыматтык компоненттүүлүк: Маалыматты колдоно алат. Жетишпеген маалыматты максаттуу түрдө издөө, анын айрым бөлүктөрүн салыштырат жана анын үстүндө иш жүргүзө алат.
б) Социалдык-коммуникативдик компоненттүүлүк:
Диалог аркылуу зарыл маалыматты алууга, жекече, коомдук жана кесиптик маселелерди чечүү үчүн аны оозеки жана жазуу түрүндө билдирет.
в) Өз ишин уюштуруу жана маселе чече билүү компо-
ненттүүлүгү:
Өз алдынча же башкалар менен биргеликте ар түрдүү ыкмаларды колдонуу менен маселелерди чечет, ошондой эле андан аркы иш-аракеттер жөнүндө чечим кабыл алат.
Сабактын жүрүшү
|
Сабактын этаптары |
Мугалимдин ишмердүүлүгү |
Окуучунун ишмердүүлүгү |
Убактысы |
|
Уюштуруу учуру |
Мугалимдин окуучулар менен саламдашуусу жана окуучулардын сабакка даярдыгына көз салуу. |
Саламдашуу жана окуучулар сабакка даяр экендигин билдиришет. |
2 мин |
|
Окуучуларды ой жүгүртүүсү үчүн мээ чабуул жана кайтарым байланыш. |
Окуучулар анда эмесе сабакты жакшы маанайда баштап алуу учун күтүүлүчү натыйжаларды аниктап алабыз биз сабактан озубуз күткөн натыйжаны бугун бизди сабагыбызга конокко келген илим кербенине жүктөйбүз.. Окуучулар оздорунун сабактан күткөн үмүтторүн кагазга жазып тоолордун үстүнө жалмаштырышат
|
Окуучулар өз
билимдерине
таянуу менен
билгендерин
айтып беришет. |
7 мин |
|
Мугалимдин сөзү: Окуучуларды мотивациялоо, Мээ чабуулу |
Биздин кербен алыс жолдон келиб жаткандыгы үчүн ал бизге көптөгөн суроолорду кошо алып келүүдө биз ал суроолорго жооп таап өз билимиӊер менен кербенди жугун толтуруп анын туура жолун көрсөтүп жиберейли… Кана балдар ким бугунку сабактан эмнени күтүп жатат?
1) Суроо: Мазхаб деген эмне? Жооп : Мазхаб сөзү арап тилинен келген болуп кыргыз тилине көтөргөндө «Баскан жол, көз караш, пикир » дегенди түшүндүрөт. 2) Суроо: Ислам диинде негизги канча мазхаб бар? Жооп : 4 мазхаб 3) Биздин сабакка адашкан сөздөр келип калыптыр бул сөздордү ордуна коюп туурасын тапкыла: -- Нафийха, Фашаи, аликим, Набалих— Жооп : Ханафий, Шаафи, Малики, Ханбали.. 4) Суроо: Кыргызстандын аймагында ушул мазхаптардын ичинен кайсынысы кеӊири тараган Жооп : Ханафий
|
Сүрөттү карап
эки-экиден
болуп ой
бөлүшөт жана
кандай
маалыматка ээ
экендигин мугалимге билдирүүгө даярдык көрүшөт. |
6 мин |
|
Сабактын максаты
Сабактын максатын толук түшүндүрүү |
Анда окуучулар бугун силер менен кайсы мазхабтын таралышы жөнүндө таанышат экенбиз? Жооп: Ханафий мазхабы: Бүгүнкү сабактын темасы: Ханафий мазхабы жана анын Кыргызстандын аймагында таралышы. Билим берүүчү максаты: Окуучулар Ханафий мазхабыны пайда болушу жана Кыргызстандын аймагында таралышы жөнүндөгү билимдерге ээ болушат Өнүктүрүүчүлүк максаты:Кыргызстандын аймагында Ханафий мазхабын карманган Ош жана Өзгөндөн чыккан аалымдар жана алардын эмгектери менен таанышышат Таалим-тарбия берүүчү максаты: Балдар диний мазхабты туура тандоого үйрөнүшөт
|
Окуучулар теманы жазышат. Бүгүнкү сабакта кандай ишмердүүлүк жүргүзүп,эмнеге жетише тургандыктарын билдиришет. |
2 мин |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Окуучуларды группага бөлүү |
1)Мен мазхаптар жөнүндө толук маалыматты билем дегендер кол көтөргүлө.. 2) Мен мазхабтар жөнүндө билбейм дегендер кол көтөргүлө.. 3) Мен мазхабтар жөнүндө маалымат алып билгим келет дегендер кол көтөргүлө.. Ошентип бизде 3 команда пайда болду 1.Билгичтер 2.Үмтүлүүчүлар 3.Кызыгүүчүлар командалар оз ордуӊарды ээлегиле… |
Окуучулар тема боюнча суроолорго жооп беришет. |
8 мин |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Окуучуларды текст менен иштоого үйрөтүү Окуй билүүгө жана өз ойлорун эркин билдирүүгө үйрөтүү. Топтарда иштоо |
Командаларга тапшырма: Берилген тексттардан пайдаланып төмөнкү тапшырманы аткаргыла.. 1 к Абу Ханифанын өмүр таржималы жөнүндөгү маалыматтарды тапкыла 2к Устаттары жана шакирттери жөнүндөгү маалыматты тапкыла 3к Эмгектери жазган китептери жөнүндөгү маалыматты тапкыла..
|
Окуучуларды текст менен иштөөсүнү калыптандыруу аларды берилген тапшырманы так аткарууга жана оз пикирлерин эркин баяндап берүүнү үйрөнүшөт Кайсы команда тездик менен суроолорго жооп тапса, анын балы көбөйөт.
|
8мин |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Жаӊы тема боюнча мугаллимдин баяндамасы Слайд менен баяндоо |
Ханафий мазхабынын азыркы Кыргызстандын түштүк аймагына жайылуусуАбу Ханифанын көз караштарынын азыркы Кыргызстандын түштүк аймагына жайылуусу алгач Балхтык (Афганистан тарап) аалымдар аркылуу VIII кылымдын экинчи жарымынан тарта эле башталган. Хорасан валиси (башчысы) Али ибну Иса ибну Махан ханафий аалымдарынан Абу Муаз Халид ибну Сулайман аль-Балхийнин (814-ж.) казы Мухаммед аль-Аъмашты намаз туурасындагы көз карашынан улам каапырга чыгаргандыгы үчүн, аны жазага тартуу жана Балх шаарына кирүүгө тыюу салган. Абу Ханифанын шакирттеринен бири, Тирмиз шаарынын казысы Абдул-Азиз ибну Халид аль-Тирмизий аны шаан-шөкөт менен тосуп алат. Буга күбө болгон казы Мухаммед аль-Аъмаш Абдул-Азиз ибну Халид аль-Тирмизийге да ошондой жаза берилүүсүнүн жана шаарга кирүүсүнө тыюу салат. Абу Муаз жана Абдулазиз биргеликте Фергана менен Шашка сүргүнгө айдалат. Алар бул аймакта адамдардын ислам динин кабыл алууларына себеп болгондугу тарыхый булактарда белгиленген.
X кылымдан тарта ислам дининин чыгыштагы илимий борборлоруна айланган Самарканд жана Бухарадан кийинки, илимий борбор Фергана болгон. Алгачкы учурлардагы ханафий аалымдары Самарканд жана Бухарадагы ханафий медреселеринде таалим алышкан. Фергана аймагында да ханафий мазхабынын таралуусунда жана өсүп-өнүгүүсүндө белгилүү бир деңгээлде ошол учурдагы саясий кырдаалдын таасири болушу мүмкүн. Анткени, оболу Саманийлер, андан соң Караханийлер ханафий мазхабын мамлекеттин расмий мазхабы катары кабыл алышып, казылык жана башка диний кызматтарга ханафий аалымдарын дайындап турушкан. Ошентип, орто кылымдарда Ханафий мазхабынын Маварауннахрдык канаты негизделген. азыркы Кыргызстандын түштүк аймагына, анын ичинде Ош жана Өзгөн чөлкөмдөрүндө жалпысынан Кыргызстандын аймагына Ханафий мазхабынын калыптанышына, таралышына жана өнүгүп-өсүүсүнө көптөгөн жергиликтүү көрүнүктүү илимпоздор зор салым кошкон. Ош шаары кылымдарды карыткан тарыхый шаарлардан экендиги баарыбызга маалым. Орто кылымда жашаган белгилүү араб географы аль-Макдисий (Шамсуддин Абу Абдуллах Мухаммад ибну Ахмад ибну Аби Бакр аль-Макдиси, 990-ж.) жана перси географы Ибну Хурдазбих (Абул-Касим Убайдуллах ибну Абдуллах ибну Хордадбех, 913-ж.) өздөрүнүн эмгектеринде Ош шаары туурасында да кыскача маалымат калтырышкан. Аль-Макдисий Ош шаарын Куба жана Ахсыкеттен кийинки чек арадагы үчүнчү шаар экендигин жана ар тараптан дин аалымдары жыйыла турган чоң имараттын болгондугун билдирген. Ошол эле булакта Ош шаарындагы тоодон (Сулайман тоо) жергиликтүү элдин кыймыл-аракеттери көзөмөлдөнгөндүгү тарых булактарында жазылган. Ош шаарынан чыккан аалымдар Фергана өрөөнүнө караштуу Ош шаарынын орто кылымда саясий жактан да, илимий жактан да өзгөчө орунга ээ болгон. Ош шаарынан бир нече белгилүү ислам аалымдары чыкканын тарых булактары тастыктайт.Алсак, Али ибну Осмон аль-Ошийнин (ө.ж. 1173-ж.) тарыхый булактардагы толук ысымы – Али ибну Осмон ибну Мухаммед ибну Сулайман. Аны Абу Мухаммед Сиражуддин аль-Оший аль-Ханафий, деп да аташкан. Себеби, Абу Мухаммед Сиражуддин аль-Ошинин замандаш аалымдары арасында илими жогору баалангандыгы үчүн «Сиражуддин – Диндин чырагы» «Имам», «Аллама» жана «Мухаккик» деген элдик наамдар менен белгилүү. Сиражуддин аль-Оший фикхке жана акыйдада белгилүү ханафий аалымы болуп, тафсир, хадис илимдери менен биргеликте адабият жана поэзия менен да алектенген. Анын каза болгон жылы боюнча тарыхый булактарда 1173-жылы (мусулман жыл санагы боюнча хижрий 569-жылы) каза болгону жазылган.
|
Окуучулар кылдаттык менен сабакты угушат жана керектүү маалыматтарды лептерлерине жазып алышат |
6 мин. |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Кайтарым байланыш жана окуучулардын билгичтиктерин бышыктоо баалоо |
1 команда карта менен иштейт анда Ханафий мазхабынын пайда болгон жана жайылган территорияларын аныктап картадан шаарларды туташтырышат… 2 команда Ош шаарындагы тоого Ханафийден баштап жашап эмгектенг
Просмотр содержимого документа
|
| Сабактын максаты: | Көрсөткүчтөр: Жогорудагы максаттарга жетет, эгерде окуучулар төмөнкүлөрдү аткарса: |
| Билим берүүчү максаты: Окуучулар Ханафий мазхабыны пайда болушу жана Кыргызстандын аймагында таралышы жөнүндөгү билимдерге ээ болушат | Ханафийликтин келип чыккан мезгилин жана анын жаралган аймагы жөнүндө айтып беришсе Кыргызстандын аймагында кантип таралганын айтип бере алышса |
| Өнүктүрүүчүлүк максаты:Кыргызстандын аймагында Ханафий мазхабын карманган Ош жана Өзгөндөн чыккан аалымдар жана алардын эмгектери менен таанышышат | Ханафий мазхабын карманган Ош жана Өзгөндөн чиккан аалымдар жөнүндө атып бере алышса Негизги медреселер боюнча айтып беришсе Адептик нормалары боюнча өз ойлорун билдире алышса. |
| Таалим-тарбия берүүчү максаты: Балдар диний мазхабты туура тандоого үйрөнүшөт | Мазхабтар жөнүндө маалыматка ээ болушат Башка мазхаб ээлелине дагы сый урмат көрсөтүүга үйронүшөт. |
Сабактын тиби: Интерактивдүү сабак
Колдонулуучу усулдар: мээ чабуулу, текст менен иштөө, топтордо иштөө
Колдонулуучу баалоо усулдары: эксперттик баалоо Сабактын формасы: “Топтордо, жуптарда жана жекече чыгармачылык ишмердүүлүк”
Сабактын жабдылышы: Компьютер, проектор, экран (интерактивдүү доска), батман, маркер, дүйнө картасы ж.б.
Сабакта калыптануучу компетенттүүлүктөр:
Негизги компетенттүүлүктөр:
а) маалыматтык компоненттүүлүк: Маалыматты колдоно алат. Жетишпеген маалыматты максаттуу түрдө издөө, анын айрым бөлүктөрүн салыштырат жана анын үстүндө иш жүргүзө алат.
б) Социалдык-коммуникативдик компоненттүүлүк:
Диалог аркылуу зарыл маалыматты алууга, жекече, коомдук жана кесиптик маселелерди чечүү үчүн аны оозеки жана жазуу түрүндө билдирет.
в) Өз ишин уюштуруу жана маселе чече билүү компо-
ненттүүлүгү:
Өз алдынча же башкалар менен биргеликте ар түрдүү ыкмаларды колдонуу менен маселелерди чечет, ошондой эле андан аркы иш-аракеттер жөнүндө чечим кабыл алат.
Сабактын жүрүшү
| Сабактын этаптары | Мугалимдин ишмердүүлүгү | Окуучунун ишмердүүлүгү | Убактысы |
| Уюштуруу учуру | Мугалимдин окуучулар менен саламдашуусу жана окуучулардын сабакка даярдыгына көз салуу. | Саламдашуу жана окуучулар сабакка даяр экендигин билдиришет. | 2 мин |
| Окуучуларды ой жүгүртүүсү үчүн мээ чабуул жана кайтарым байланыш. | Окуучулар анда эмесе сабакты жакшы маанайда баштап алуу учун күтүүлүчү натыйжаларды аниктап алабыз биз сабактан озубуз күткөн натыйжаны бугун бизди сабагыбызга конокко келген илим кербенине жүктөйбүз.. Окуучулар оздорунун сабактан күткөн үмүтторүн кагазга жазып тоолордун үстүнө жалмаштырышат | Окуучулар өз билимдерине таянуу менен билгендерин айтып беришет. | 7 мин |
| Мугалимдин сөзү: Окуучуларды мотивациялоо, Мээ чабуулу | Биздин кербен алыс жолдон келиб жаткандыгы үчүн ал бизге көптөгөн суроолорду кошо алып келүүдө биз ал суроолорго жооп таап өз билимиӊер менен кербенди жугун толтуруп анын туура жолун көрсөтүп жиберейли… Кана балдар ким бугунку сабактан эмнени күтүп жатат? Күтүлүүчү натыйжалар төөлөрдүн өркөчтөрүнө жалмаштырыат Биздин кербендин негизги 4 суроосу бар экен : 1) Суроо: Мазхаб деген эмне? Жооп : Мазхаб сөзү арап тилинен келген болуп кыргыз тилине көтөргөндө «Баскан жол, көз караш, пикир » дегенди түшүндүрөт. 2) Суроо: Ислам диинде негизги канча мазхаб бар? Жооп : 4 мазхаб 3) Биздин сабакка адашкан сөздөр келип калыптыр бул сөздордү ордуна коюп туурасын тапкыла: -- Нафийха, Фашаи, аликим, Набалих— Жооп : Ханафий, Шаафи, Малики, Ханбали.. 4) Суроо: Кыргызстандын аймагында ушул мазхаптардын ичинен кайсынысы кеӊири тараган Жооп : Ханафий | Сүрөттү карап эки-экиден болуп ой бөлүшөт жана кандай маалыматка ээ экендигин мугалимге билдирүүгө даярдык көрүшөт. | 6 мин |
| Сабактын максаты Сабактын максатын толук түшүндүрүү | Анда окуучулар бугун силер менен кайсы мазхабтын таралышы жөнүндө таанышат экенбиз? Жооп: Ханафий мазхабы: Бүгүнкү сабактын темасы: Ханафий мазхабы жана анын Кыргызстандын аймагында таралышы. Билим берүүчү максаты: Окуучулар Ханафий мазхабыны пайда болушу жана Кыргызстандын аймагында таралышы жөнүндөгү билимдерге ээ болушат Өнүктүрүүчүлүк максаты:Кыргызстандын аймагында Ханафий мазхабын карманган Ош жана Өзгөндөн чыккан аалымдар жана алардын эмгектери менен таанышышат Таалим-тарбия берүүчү максаты: Балдар диний мазхабты туура тандоого үйрөнүшөт | Окуучулар теманы жазышат. Бүгүнкү сабакта кандай ишмердүүлүк жүргүзүп,эмнеге жетише тургандыктарын билдиришет. | 2 мин |
| Окуучуларды группага бөлүү | 1)Мен мазхаптар жөнүндө толук маалыматты билем дегендер кол көтөргүлө.. 2) Мен мазхабтар жөнүндө билбейм дегендер кол көтөргүлө.. 3) Мен мазхабтар жөнүндө маалымат алып билгим келет дегендер кол көтөргүлө.. Ошентип бизде 3 команда пайда болду 1.Билгичтер 2.Үмтүлүүчүлар 3.Кызыгүүчүлар командалар оз ордуӊарды ээлегиле… | Окуучулар тема боюнча суроолорго жооп беришет. | 8 мин |
| Окуучуларды текст менен иштоого үйрөтүү Окуй билүүгө жана өз ойлорун эркин билдирүүгө үйрөтүү. Топтарда иштоо | Командаларга тапшырма: Берилген тексттардан пайдаланып төмөнкү тапшырманы аткаргыла.. 1 к Абу Ханифанын өмүр таржималы жөнүндөгү маалыматтарды тапкыла 2к Устаттары жана шакирттери жөнүндөгү маалыматты тапкыла 3к Эмгектери жазган китептери жөнүндөгү маалыматты тапкыла.. | Окуучуларды текст менен иштөөсүнү калыптандыруу аларды берилген тапшырманы так аткарууга жана оз пикирлерин эркин баяндап берүүнү үйрөнүшөт Кайсы команда тездик менен суроолорго жооп тапса, анын балы көбөйөт. | 8мин |
| Жаӊы тема боюнча мугаллимдин баяндамасы Слайд менен баяндоо | Ханафий мазхабынын азыркы Кыргызстандын түштүк аймагына жайылуусуАбу Ханифанын көз караштарынын азыркы Кыргызстандын түштүк аймагына жайылуусу алгач Балхтык (Афганистан тарап) аалымдар аркылуу VIII кылымдын экинчи жарымынан тарта эле башталган. Хорасан валиси (башчысы) Али ибну Иса ибну Махан ханафий аалымдарынан Абу Муаз Халид ибну Сулайман аль-Балхийнин (814-ж.) казы Мухаммед аль-Аъмашты намаз туурасындагы көз карашынан улам каапырга чыгаргандыгы үчүн, аны жазага тартуу жана Балх шаарына кирүүгө тыюу салган. Абу Ханифанын шакирттеринен бири, Тирмиз шаарынын казысы Абдул-Азиз ибну Халид аль-Тирмизий аны шаан-шөкөт менен тосуп алат. Буга күбө болгон казы Мухаммед аль-Аъмаш Абдул-Азиз ибну Халид аль-Тирмизийге да ошондой жаза берилүүсүнүн жана шаарга кирүүсүнө тыюу салат. Абу Муаз жана Абдулазиз биргеликте Фергана менен Шашка сүргүнгө айдалат. Алар бул аймакта адамдардын ислам динин кабыл алууларына себеп болгондугу тарыхый булактарда белгиленген. X кылымдан тарта ислам дининин чыгыштагы илимий борборлоруна айланган Самарканд жана Бухарадан кийинки, илимий борбор Фергана болгон. Алгачкы учурлардагы ханафий аалымдары Самарканд жана Бухарадагы ханафий медреселеринде таалим алышкан. Фергана аймагында да ханафий мазхабынын таралуусунда жана өсүп-өнүгүүсүндө белгилүү бир деңгээлде ошол учурдагы саясий кырдаалдын таасири болушу мүмкүн. Анткени, оболу Саманийлер, андан соң Караханийлер ханафий мазхабын мамлекеттин расмий мазхабы катары кабыл алышып, казылык жана башка диний кызматтарга ханафий аалымдарын дайындап турушкан. Ошентип, орто кылымдарда Ханафий мазхабынын Маварауннахрдык канаты негизделген. азыркы Кыргызстандын түштүк аймагына, анын ичинде Ош жана Өзгөн чөлкөмдөрүндө жалпысынан Кыргызстандын аймагына Ханафий мазхабынын калыптанышына, таралышына жана өнүгүп-өсүүсүнө көптөгөн жергиликтүү көрүнүктүү илимпоздор зор салым кошкон. Ош шаары кылымдарды карыткан тарыхый шаарлардан экендиги баарыбызга маалым. Орто кылымда жашаган белгилүү араб географы аль-Макдисий (Шамсуддин Абу Абдуллах Мухаммад ибну Ахмад ибну Аби Бакр аль-Макдиси, 990-ж.) жана перси географы Ибну Хурдазбих (Абул-Касим Убайдуллах ибну Абдуллах ибну Хордадбех, 913-ж.) өздөрүнүн эмгектеринде Ош шаары туурасында да кыскача маалымат калтырышкан. Аль-Макдисий Ош шаарын Куба жана Ахсыкеттен кийинки чек арадагы үчүнчү шаар экендигин жана ар тараптан дин аалымдары жыйыла турган чоң имараттын болгондугун билдирген. Ошол эле булакта Ош шаарындагы тоодон (Сулайман тоо) жергиликтүү элдин кыймыл-аракеттери көзөмөлдөнгөндүгү тарых булактарында жазылган. Ош шаарынан чыккан аалымдар Фергана өрөөнүнө караштуу Ош шаарынын орто кылымда саясий жактан да, илимий жактан да өзгөчө орунга ээ болгон. Ош шаарынан бир нече белгилүү ислам аалымдары чыкканын тарых булактары тастыктайт.Алсак, Али ибну Осмон аль-Ошийнин (ө.ж. 1173-ж.) тарыхый булактардагы толук ысымы – Али ибну Осмон ибну Мухаммед ибну Сулайман. Аны Абу Мухаммед Сиражуддин аль-Оший аль-Ханафий, деп да аташкан. Себеби, Абу Мухаммед Сиражуддин аль-Ошинин замандаш аалымдары арасында илими жогору баалангандыгы үчүн «Сиражуддин – Диндин чырагы» «Имам», «Аллама» жана «Мухаккик» деген элдик наамдар менен белгилүү. Сиражуддин аль-Оший фикхке жана акыйдада белгилүү ханафий аалымы болуп, тафсир, хадис илимдери менен биргеликте адабият жана поэзия менен да алектенген. Анын каза болгон жылы боюнча тарыхый булактарда 1173-жылы (мусулман жыл санагы боюнча хижрий 569-жылы) каза болгону жазылган. | Окуучулар кылдаттык менен сабакты угушат жана керектүү маалыматтарды лептерлерине жазып алышат | 6 мин. |
| Кайтарым байланыш жана окуучулардын билгичтиктерин бышыктоо баалоо | 1 команда карта менен иштейт анда Ханафий мазхабынын пайда болгон жана жайылган территорияларын аныктап картадан шаарларды туташтырышат… 2 команда Ош шаарындагы тоого Ханафийден баштап жашап эмгектенген Ортонку Азия жана Кыргызстан аймагындагы аалымдарды хронологиялык тартипте жайгаштырышат.. 2 команда Өзгөн мунарасына Ош жана Өзгөндүк аалымдарды эмгектериндеги окшош жана айырмачылык тараптарын аныктап жазышат.. | Окуучулар өздөрү үчүн эң кызыктуу болгон маалыматтарды айтып беришет. Мурунку билимдери менен жаңы алган билимдерин салыштырышат. | 4 мин |
| Рефлекция. Жыйынтыктоо жана үй тапшырмасы | 1.Абу Ханифанын көз караштары Фергана аймагында качан жана кимдер тарабынан тарай баштаган? 2.Ханафий мазхабын Бухарага кайсы аалым алып келген? 3.Орто кылымдарда Ош шаарында кайсы аалым эмгектенген? 4.Орто кылымдарда кайсы аалым чыккан? Жооптору: 1.Абу Ханифанын көз каращтары Фергана аймагына алгач Балхтык аалымдар аркылуу VIII кылымдын экинчи жарымында тарай баштаган. 2. Ханафий мазхабын Бухарага факих аалым Абу Хафс Ахмад ибн Хафс аль-Кабир аль –Бухарий алып келген. 3. Орто кылымдарда Ош шаарынан Али ибн Осмон аль-Оший сыяктуу факих –аалымдар чыккан. 4. Орто кылымдарга таандык Өзгөн шаарынан Мухаммед ибн Абу Сахл Ахмад аль- Сарахсий сыяктуу факих –аалымдар чыккан. Берилген жооптарды толуктап төөлөрдүн үстүнө жалмаштырылат жана аларга ак жол тилеп кербен жолун улантышына тилек билдиребиз Үйгө тапшырма: Ортонку Азияда таркалган башка мазхабтар жөнүндө мини эссе жазып келүү | Окуучулар өздөрү үчүн эң кызыктуу болгон маалыматтарды айтып беришет. Мурунку билимдери менен жаңы алган билимдерин салыштырышат. Үй тапшырмаларын жазып алышат. | 3 мин |
IX кылымдын биринчи жарымында Абу Ханифанын окуусун Бухарага алгачкылардан болуп алып келген факих-аалым Мухаммед ибну Хасан ибну аль-Шайбанинин көрүнүктүү шакирттеринин бири Абу Хафс Ахмад ибну Хафс аль-Кабир аль-Бухарий (767-832-жж.) болгон.
КЫРГЫЗ РЕСПУБЛИКАСЫНЫН
БИЛИМ БЕРҮҮ ЖАНА ИЛИМ МИНИСТРЛИГИ
Кара-Суу райондук билим берүү бөлүмү
№ 65 М.Сабиров атындагы профилдик мектеп гимназия комплекси
Диндердин өнүгүү тарыхы предмети боюнча
Ачык сабактын иштелмеси
Тема: Абу Ханифа мазхабы жана анын Кыргызстандын аймагында тарашы
Аткарган мугалим: Жалолдинова Р.М.
Вебинар для учителей
Свидетельство об участии БЕСПЛАТНО!
Полезное для учителя
Реализация образовательных программ осуществляется с применением исключительно электронного обучения и ДОТ
