8
Алімпіядныя заданні па беларускай мове і літаратуры
5 клас
Варыянт 1
1. Пастаўце націск у словах:
Выпадак, шчаслівы, рэмень, гліняны, алфавіт, беларусы, адзінаццаць, грамадзянін, імя.
2. Вызначце колькасць літар і гукаў у словах:
Вясёлка, сям’я, лье, дождж, дзякаваць.
3. Вызначце колькасць мяккіх зычных гукаў у словах:
Лёд, звінець, усмешка, Дзвіна, цвісці.
4. Запішыце словы, устаўляючы прапушчаныя літары:
За…ц, бал…рына, літ…ратура, пан…дзелак, г…рой, р…корд, ап...льсін, водбл…ск.
5. Запішыце словы, якія маюць наступныя значэнні:
а) Сямейнае найменне, якое перадаецца па спадчыне і далучаецца да асабовага імя.
б) Раздзел граматыкі, у якім вывучаюцца словазлучэнне, сказ, тэкст.
в) Той, хто адданы свайму народу, Радзіме.
6. Перакладзіце на беларускую мову:
Арбуз, клюква, краска, неделя, скатерть, кузнечик, угощение, апрель, шарф, комната, лента, утро.
7. Знайдзіце “чацвёртае лішняе” ў тэматычных групах назоўнікаў:
а) канапа, сукенка, паліца, шафа.
б) дачка, пралеска, шыпшына, хвоя.
в) дружбак, марак, геолаг, чыгуначнік.
8. Падкрэсліце граматычную аснову ў сказах:
Белавежская пушча – багаты музей беларускай прыроды.
Збірайся, Сяргей, пойдзем!
9. Запішыце сказы, выправіўшы моўныя памылкі:
а) Зося прачнулася, але не спяшалася адчыняць вочы.
б) Хлопчык злавіў шчупака. Ён быў рад.
в) Усе дзверы і вокны разгорнуты насцеж.
10. Запішыце некалькі прыказак пра сяброўства.
Варыянт 2
Перакладзіце з рускай мовы на беларускую:
Воскресенье, понедельник, июнь, январь, мельница, рассвет, колесо, шиповник, богатырь, пруд, пряник, утёнок, влага, бабочка, улитка, платок, отличник, мечта, луна
Аднавіце прыказкі па апорных словах:
а) сініца, журавель
б) пер’ем, вучэннем
в) набывай, не забывай
г) воз, гаспадар
Разбярыце словы па саставе:
Забарона, разбудзім, верасковы, садоўнік, пяцёрка, дом, кураня.
Спішыце, раскрываючы дужкі і запісваючы займеннікі ў правільнай форме:
Расказаў пра (ты), напісаў аб (ты), чакае (я), вітацца з (ён), спісваць у (ён), сустракацца з (яна), дзякаваць (яна).
Замяніце фразеалагізмы адпаведнымі па сэнсе дзеясловамі:
Трымаць язык за зубамі
Дрыжаць як асінавы ліст
Кляваць носам
Абвесці вакол пальца
Збіцца з панталыку
Абуць у лапці
Біць лынды
Запішыце ветлівыя звароты па-беларуску:
Здравствуйте!
Благодарю вас!
Привет!
Как дела?
Приятного аппетита!
Пожалуйста!
Извините меня!
Моё почтение!
7. Запішыце як мага больш слоў, у якіх пішацца мяккі знак:
а) у імёнах
б) у назвах дрэў
в) у назвах жывёл
8. Замяніце рускія словазлучэнні адным беларускім словам:
Растительное масло
Носовой платок
Летучая мышь
Железная дорога
Книжный магазин
Стая перелётных птиц
9. Перастаўце лiтары так, каб атрымалiся назвы птушак :
Сулеб Лядзец
Авонар Расако
Авейбер Ацініс
10. Ад дадзеных слоў утварыце складаныя:
Фэшн
Дэнім
Гранд
Фолк
Піар
Варыянт 3
Перакладзіце на беларускую мову:
Арбуз, черника, утка, воскресенье, скатерть, сентябрь, корзина, рожь, щука, яблоко, роза, качели.
Падумайце, паводле якіх правілаў запісаны словы ў радках, працягніце радкі, дапісваючы па 2-3 словы.
Паштальён, парцьеры, ….
Кап’ё, кар’ера, …
Галлё, ноччу, …
Да слова яблык падбярыце 2 прыметнікі і 3 дзеясловы, каб атрымаліся розныя словазлучэнні. Словазлучэнні запішыце.
Аднавіце рассыпаныя фразеалагізмы. Да слоў з левага слупка падбярыце словы з правага слупка. Фразеалагізмы запішыце:
Доўгі лынды
Біць вочы
Непачаты язык
Леташні край
Мазоліць снег
Складзіце тры сказы на тэму “Восень”, каб яны перадавалі:
а) пачуццё
б) пытанне
в) навуковую інфармацыю
Закончыце прыказкі:
Слова не верабей: …
Новых сяброў нажывай, …
Няма лепшай вадзіцы, …
Запішыце назвы гарадоў – абласных цэнтраў Беларусі. Напішыце, як называюцца жыхары гэтых гарадоў.
Вызначце, да якіх літаратурных жанраў адносяцца наступныя сказы:
Рак улез у лак – і блішчыць ад лаку рак.
Кот ляжыць сярод пакоя – будзе цёпла.
Гаршчок разумны, хоць сем дзірак мае.
Дзе гаспадар ходзіць, там жыта родзіць.
Вызначце, хто аўтар наступных радкоў:
У любімай мове, роднай, наскай,
Ах, якія словы: “Калі ласка!..”
Як звіняць яны сардэчнаю струною,
Праз усё жыццё ідуць са мною.
Складзіце словазлучэнні з прыметнікамі, каб у адным словазлучэнні прыметнік ужываўся ў прамым значэнні, а ў другім – у пераносным.
Залаты
Светлы
Разумны
Варыянт 4
Прадоўжыце фразы:
Маўленне – гэта …
Асноўныя віды маўленчай дзейнасці:
Віды сувязі сказаў у тэксце:
Загаловак – гэта ..
Закончыце прыказкі:
Слова не верабей: ...
Рана загоіцца, а ...
Хто ў другіх пытае, ...
Кніга маўчыць, ды ...
Пачутае словы можна забыць, а ...
Растлумачце значэнні слоў:
Талака –
Баравіна –
Дыямент –
Лунаць –
Поплаў –
Цыбаты –
Маладзік –
Вызначце часцінамоўную прыналежнасць слоў:
Мітусня, прасторны, касьба, верхні, ён, сябе, твае, дзякаваць, заплюшчыць, сем, пяты, хлопчыкі і дзяўчынкі, не глыбокі а мелкі, па лесе, з лодкі
Пабудуйце сказ. Для гэтага ў 1-м сказе вазьміце акалічнасць, у 3-м – злучнік, у 2-м – дзейнік, у 3-м – азначэнне.
Увосень цвітуць верасы. 2. Раніцай да кармушкі прыляцей верабей. 3. Сёлета мы сабралі багаты ўраджай яблыкаў і сліў.
Перакладзіце словазлучэнні на беларускую мову:
Пойти за хлебом –
Смеяться над другом –
Благодарить маму –
Старше её –
Читали по вечерам -
Устаўце прапушчаныя літары:
Водбл...ск, вод...р, г...олаг, ш...фёр, с...ржант, ледз...ве, дз...ве, кло...н, но...тбук,
ю( н, нн) аты, ра (с, сс) ада, ч...рствы.
Зрабіце пісьмовы сінтаксічны разбор словазлучэння багаты ўраджай:
Вызначце адпаведнасць паміж знакамітымі беларусамі і іх прафесіяй:
| Янка Купала | кампазітар |
| Францыск Скарына | пісьменнік |
| Анатолій Багатыроў | мастак |
| Міхаіл Савіцкі | біёлаг, урач, пісьменнік, першадрукар, перакладчык |
Прачытайце тэкст. Выканайце заданні:
Напэўна, ніводнай птушцы чалавек не прысвяціў столькі легенд, паданняў, прыказак і прымавак, як буслу.
Шанавалі гэтых прыгожых птушак многія народы. Бусел заўсёды быў свяшчэннай птушкай у туркаў. За разбурэнне буслянкі вінаватых каралі смерцю. У Старажытным Егіпце гэта птушка была сімвалам справядлівасці. У Македоніі яе выяву чаканілі на манетах. Старажытныя германцы з-за чырвонай дзюбы лічылі бусла сваяком бога грому Тора. Відаць, адсюль і павер’е, што маланка ніколі не ўдарыць у дом, дзе гняздзіцца бусел.
Падбярыце загаловак да тэксту_____________________________________________
Вызначце тэму тэксту ________________________________________________
Вызначце асноўную думку тэксту ______________________________________
Вызначце стыль тэксту _______________________________________________
Разбярыце слова бусел па саставе_______________________________________
Складзіце са словам бусел словазлучэнні, каб у адным слова бусел было галоўным, а ў другім – залежным ______________________________________________
Складзіце са словам бусел пабуджальны клічны сказ ______________________
