Америка Кошмо Штаттары (1918-1940). (Дүйнө тарыхы), 9-класс. Кыргыз класстарга арналган

АКШ (1918-1940)

Согуштагы нейтралитет

• Алгачкы жылдары АКШ Биринчи дүйнөлүк согушта бейтараптуулукту сактоого жана ортомчу катары иш алып барууга аракет кылган. Бирок иш жүзүндө Антантаны колдоп, анын аскердик муктаждыктарын аткарды

• 1915-жылы май айында германиялык подлодкалар британиялык "Лузитания" лайнерин чөгөрүп, 100гө жакын АКШ жараны каза болгон эле. Германия менен мамилелердин курчушу + согушка кирүү сезиминин күчөшү

• 1917-жылдын мартында Германиянын суу астындагы кемелери АКШнын 3 кемесин чөгөрдү + Германия Мексика менен союздаш болууга аракет кылып жатты, 6-апрель, 1917-жылы Конгресс Германияга согуш жарыялоо чечимин кабыл алган.

«Лузитания», 7 май, 1915

Согушка катышуу (1917-1918)

• дээрлик 4 миллион кишиден турган армия түзүлгөн.

• аскердик жоготуулар салыштырмалуу аз.

• АКШ Англияга Германиянын суу астындагы флотунун аракеттеринен жоготууларды толтурууга жардам берген кемелерди берген.

• Генерал Першинг (1200 миң) башкарган америкалык экспедициялык күч Францияга которулуп, 1918-жылдын сентябрында күч балансынын кескин өзгөрүшүнө алып келген. Америкалык аскерлердин эң ири операциясы – Сент-Мийель операциясы.

Джон Першинг

Экономиканы мамлекеттин көзөмөлдөөсү

• Союздаштарга аскердик-экономикалык жардамды кеңейткен

• Федералдык көзөмөл жөнүндө мыйзам (21.03.1918) -атаандаштыкты жоюу жана темир жол каттамындагы ишмердүүлүктү координациялоо (темир жолду иш жүзүндө улутташтыруу).

• Аскердик-өнөр жай башкармалыгы ишканаларды көзөмөлдөө боюнча кеңейтилген ыйгарым укуктарга ээ болгон.

• Тамак-аш жана күйүүчү май көзөмөлдөө жөнүндө мыйзам (август 1917)

• Отун ресурстарын өндүрүү жана бөлүштүрүү боюнча көзөмөлдү күчөтүү.

Саясий режимдин катаалдашы

• оппозицияны куугунтуктоо:

• Улуту немис болгон америкалыктарды кордоо

• коммунисттер жана башка диссиденттерди камоо

• иш таштоого тыюу салуу, иш таштагандарга репрессия

• согушту колдоп үгүттөө үчүн журналисттер менен илимпоздорду мобилизациялоо

• социалисттик сөздөрү үчүн АКШнын президенттигине 5 жолу талапкер болгон Юджин Дебсти 10 жылга эркинен ажыратышкан

Вильсондун «14 пункту»

• 1918-жылы январда В. Вилсон Конгрессте өзүнүн "14 пунктун" — декларацияны жана тынчтыкты калыбына келтирүү жана согушту токтотуу программасын сунуш кылган. Анын ичинде Улуттар лигасын түзүү пункту камтылган.

• Германия Вилсон программасынын негизинде тынчтык орнотууга макул болгон.

• 11-ноябрь, 1918 жылы Германия элдешүү келишимине кол койгон.

Биринчи дүйнөлүк согуштун жыйынтыгы: ички абал

• Согуш аракеттери Америка континентине таасирин тийгизген жок.

• АКШ өндүрүш объектилеринин массалык кыйроосун башынан өткөргөн жок. Адамдардын жоготуулары – 50 миң адам өлүп, 230 миң адам жарадар болгон

• Сатуу рынокторун кеңейтүү, чийки зат булактары, капиталды колдонуу чөйрөлөрү экономикалык өнүгүүгө күчтүү түрткү болгон

• АКШнын жалпы таза кирешеси - 33,6 млрд.

• Нью-Йорк-эл аралык финанс. борбор

• Өлкөдө капиталды топтоо көлөмүн көбөйтүү (1919 - жылга карата -алтындын дүйнөлүк запасынын 50%)

Биринчи дүйнөлүк согуштун жыйынтыгы: кризистин өбөлгөлөрү

• Аскердик чыгымдарды 18 эсеге көбөйгөн (12,7 млрд.)

• Европадан келген иммигранттардын санын өскөн (14 млн.)

• Европалык инвестициялардын кескин кыскарышы

• Товарларга суроо-талаптын кыскарышы

Өнүгүү мезгили

• 1918-1922 - согуштан кийинки турукташтыруу

• 1922-1929 – "просперити"доору

• 1929-1932 – "Улуу депрессия"

• 1933-1939 - Ф. Рузвельттин "жаңы келишим"

1913

1921

1923

1929

1933

1945

Президенттер

№ 31

№ 30

№ 32

№ 29

№ 28

Республиканец

Демократ

Республиканец

Демократ

Республиканец

Уоррен Гардинг

Вудро Вильсон

Герберт Гувер

Франклин Рузвельт

Кальвин Кулидж

Конституцияга XVIII өзгөртүү («Ичүүгө тыюу салуу мыйзамы», 1919)

Бутлегерчилик

• 1920-1930 — жылдары АКШда тыюу салынган мезгилде жашыруун ичимдик сатуучу. Атайын жасалган өтүктөрдүн согончогунун көңдөйүндө спирт ичимдиктерин өткөрүп бергендигинин аталышы.

• Кеңири мааниде - ар кандай контрабандалык товарларды сатуучу (+самогон, пираттык дисктер, колдонулган унаалар)

Альфонсо Габриэль Капоне

Урбанизация

• 1920-жылдагы эл каттоонун маалыматтары боюнча шаар калкынын саны (54,2 млн.) биринчи жолу айыл калкынан ашты (51,5 млн.)

• 25 млн. жумушчулар

• Нью-Йоркто жана Чикагодо биринчи асман тиреген имараттар курула баштады.

3-5 % эмес баалардын туруктуулугу ишканаларды техникалык жактан кайра жабдуу, өндүрүш процесстерин жана кубаттуулугун кеңири механизациялоо 1925-жылдан 1929-жылга чейин Нью-Йорк фондулук биржасынын акциялары 27 миллиарддан 87 миллиард долларга чейин көбөйгөн. " width="640"

«Просперити» доору (1922-1929)

• экономикалык өсүш жана гүлдөп өнүгүү мезгили

• АКШ экономикалык өсүш боюнча дүйнөлүк лидер.

• 1920-жылдардын аягында АКШ өндүрүшүнүн үлүшү дүйнөнүн калган бөлүгүнө караганда көбүрөөк болгон.

• жумушсуздуктун деңгээли - 3-5 % эмес

• баалардын туруктуулугу

• ишканаларды техникалык жактан кайра жабдуу, өндүрүш процесстерин жана кубаттуулугун кеңири механизациялоо

• 1925-жылдан 1929-жылга чейин Нью-Йорк фондулук биржасынын акциялары 27 миллиарддан 87 миллиард долларга чейин көбөйгөн.

1920-1940-жылдары АКШда ИДПнын өсүшү.

Унаанын көптүгү

• Ири фирмалар: Форд, Дженерал моторс, Крайслер

• 1920-жылдардагы Американын символу – Бүткүл дүйнөлүк тарыхтагы биринчи массалык унаа. Анын баасы 300 доллардан аз болгон (өнөр жай жумушчусунун орточо жылдык кирешеси 1300-2500 долларды түзгөн)

• 1920-жылдары автопарк 250% га өсүп, 1929-жылы 25 миллион машинадан ашып кеткен. Ошол кезде АКШнын калкы 125 миллион адамды түзгөн.

• Автомобиль өнөр жайы металл, мунай, резина, айнек жана башкалар үчүн чоң рынокту түзгөн

Ford Model T («Жестянка Лиззи») – "кылымдын автоунаасы", дүйнөдөгү биринчи массалык автоунаа (миллиондогон сериялар менен чыгарылган, бардыгы болуп 15 175 868 авто чыгарылган), биринчи "дүйнөлүк" автоунаа, б. а. дүйнөнүн көп өлкөлөрүндө чыгарылган (Германия, Улуу Британия, Франция, Австралиядагы филиалдары)

Жаңы технологиялар (1920-ж.)

Радио

Кино

Электрофон

Керектөө коому

• керектөө коомунун калыптануу мезгили

• Жарнаманы өнүктүрүү

• "кредитке жашоо" түшүнүгү:

Акционердик «бум»

• Монополиялардын кирешелеринин бир бөлүгү баалуу кагаздарга (акцияларга) айланган.

• Өлкөдө акциялар аркылуу байлыкка жетүүнүн оңой жолдору жарнамаланган.

• 1929-жылга карата биржада 1 миллиондон кем эмес адам ойногон.

• Баалуу кагаздардын ээлери чоң карызга батып, кредиттерден активдүү пайдаланган.

Нью-Йорк фондулук биржасы

1928-жылдагы президенттик шайлоо.

VS

Альфред Смит

Герберт Гувер

58,2%

40,8%

Проблемалар

• Бийликтин жогорку катмарындагы Коррупция

• Негизги капитал оор өнөр жайга жумшалган, ал эми башка тармактар жоготууга учураган.

• Экономиканын салттуу тармактарындагы токтоп калуу (кеме куруу, көмүр казуу)

• Айыл чарба саясаты анчалык ийгиликтүү болгон жок: буудай жана жүгөрү себүү аянттары кыскарды, европалык базар америкалык фермерлердин продукциясы үчүн жабылды, ашыкча өндүрүш кризиси жана фермерлердин банкроттугу, фермерлердин шаарларга качышы (болжол менен 6 млн. адам)

• Европа өлкөлөрү да протекционизм саясатына өтүштү

Үй тапшырмасы

Экзаменге даярдануу