Анализ литературного произведения (схема). Для подготовки к олимпиаде по кумыкской литературе

1.Тарихи биографиялы баянлыкъ.

Асарны язылгъан заманы авторну биографиясы булан, умуми яратывчулугъу булан аралыкълары. Бизге анализ этмеге берилген асарны автору….

Асар…..асруну ….йылларында яратылгъан.

Асарны темасы (авторну фамилиясы) яратывчулугъунда гёрмекли ер тута. Оьзюню асарында ….инг агьамиятлы масъалаларындан бири болгъан масаласын гётере.

2.Асарны жанры.

Автор оьзюню асарын (роман,пьеса, шиъру, поэма, повесть, хабар) жанрда яратгъан.

3. Асарны аты ва ону ичделиги булан байлаву.

Асарны аты ону (темасын ачыкъ эте, темасына къаршы салынгъан).

Эпиграф бар буса, ону ролюн, маънасын ачыкъ этме герек.

4. Асарны темасы.

(Роман,повесть, хабар, шиъру, поэма, пьеса) …темагъа багъышлангъан (дав, сююв,тарбия, къылыкъ,къурдашлыкъ, къоччакълыкъ, игитлик, яшавну маънасы). Асарны аслу темасы булан бирге мунда оьзге темалар да арагъа чыгъа.

5. Асарны аслу идеясы.

Хабарны аслу маънасы шулайдыр:

Автор бизге…..англатма сюе.Асарны автору оьзюню ойларын туврадан айтмайлы аслу игитлерини яшавундан таба ачыкъ эте.

6. Асарны аслу игити, оьзге игитлери.

Аслу игитни келпетлев. Уьст келпети, хасияты, къылыгъы, оьзге игитлер булангъы аралыкълары. Къаршылыкълар бар буса, эсгермек. Асарны аслу игитини хасияты ……. (хабарны, повестни…) узагъында болгъан агьвалатланы натижасында алышына/ алышынмай.

7. Асарны тизими.

Тизимине гёре асарны…бёлюкге бёлюп болабыз. О бёлюклер бири бири булан (аслу игитни келпети булан,ичиндеги агьвалатлар булан) байлавлу. Хабар биревню атындан язылгъан буса, эсгермек.Композициясында инг де аслу ерни гёрсетмек.

8. Асарны чеберлик аламатларын чечив.

Оьзюню ойларын уста кюйде гёрсетмек учун язывчу кёп тюрлю чеберлик аламатлар къоллай. Игитлени суратлайгъанда язывчу келпетли тилни къоллагъан.Хабар адабият тилде язылгъан буса да, мунда авуз тилден алынгъан сёзлер де ёлугъа. Мисал учун…(асарда къоллангъан айтывлар, аталар сёзлери (мисаллар гелтирмек) хабарны охувчугъа ювукъ эте ва чеберлигин артдыра. Хабар жанлы халкъ тилине ювукъ тилде язылгъан.

Игитлени ич дюньясын, яшавгъа къаравун язывчу монологланы кёмеклиги булан гёрсетме бажаргъан. Текстдеги диалоглар да игитлени келпетлерин ачыкълашдырма кёмек эте.

Асарда автор уста кюйде суратлавланы къоллама бажаргъан.

Табиатны (игитни, агьвалатны) сураталйгъанда язывчу эпитетлени къоллай. Мисал учун…. Къоллангъан чебер аламатлар (тенглешдиривлер, метафоралар) асарны аслу идеясын,игитни

келпетин ачыкъ этмеге кёмек эте.

9. Охулгъан асаргъа гёре охувчуну оьз ойлары, гьислери.

Охулгъан асарны мен бек ушатдым. Айрокъда мени тергевюмню тартгъан ери……… Инг де бек ушатгъан игитим……., неге тюгюл …..

Бу асарда гётерилген тема бир адамны да гёнгюлсюз къоймай..

Мен ойлашагъан кюйде (сююв, тарбия, къылыкъ, къурдашлыкъ, къоччакълыкъ, игитлик) гьар адамгъа яшавунда инг гёрмекли, агьамиятлы затлардан бири.

Чебер сёзню устасы (аты, фамилиясы) оьзюню асарын инсанланы яшавунда залим ер тутагъан кюйде, бир де эсгиленмейген кюйде яратмагъа бажаргъан.