Аннеджигим, нердесинъ?!Кель!

«АННЕДЖИГИМ, НЕРДЕСИНЪ? КЕЛЬ!»

1927 сенеси Асан Сабри Айвазов «Аннечигим, нердесинъ? Кель!» деген икяесини яза. Икяеде йигирминджи йылларнынъ ачлыгъындан сонъ оксюз къалгъан Шадиечикнинъ такъдири акс эттириле.

Эсернинъ мевзу ве гъаелери:   Икяеде йигирминджи йылларнынъ ачлыгъындан сонъ оксюз къалгъан Шадиечикнинъ такъдири акс эттириле. Языджы бу пич догъулгъан къызчыкънынъ образында халкъымызнынъ о агъыр йыллардаки менталитетини, онынъ миллий аньанелерини, адетлерини корьсетмеге тырышты. Биз бу шейлерге айрыджа дикъкъат айырмасакъ, джемиетимиз ичтен чюрюр ве бунынъ акъибетлери мусбет олмаз.

  Эсерде къоюлгъан проблемалар

Джемиеттеки : халкъымызнынъ анъламлары, аньанелери ирип кетмеси ве фикир юрьсетювининъ денъишмесидир.

Гъаевий: Шадиечик бу аятта озь ерини тапып оламай. О анасынен къавушмакъ ниетинен умют этильмеген фаджиаларгъа огърай, лякин бу фани дюньяда озюнинъ ниетине етип оламагъан къызчыкъ, эсернинъ сонъунда эбедий юкъугъа далып, анасынен дигер дюньяда къавушты.

Ичтимаий: ачлыкъ. Бу агъыр йылларда оксюз къалгъан балаларнынъ такъдири.

Эсерде насыл образлар акъкъында айтыла?

  1818 – 1819 сенелери чоджукълар оджагъы даа не олгъаны билинмей эди. Тек 1921 – 1922 сенелери ачлыкътан, агъыр вазиеттен ана – бабалар вефат эткен сонъ, чоджукълар оджагъы мейдангъа кетирильди. Асан Сабри Айвазовнынъ икяесинде тамам бойле чоджукълар оджагъына тюшкен, яш гуняхсыз къызчыкъ акъкъында языла.

Шадиечик олюм фаджиасына огърагъан бир мелек. О – джемиетнинъ къурбаны. О мусульман шараитлерине уймагъан, джынсий мунасебетлерден дюньягъа кельген бала. Онынъ образында Асан Сабри Айвазов 1921-1922 сенелерининъ ачлыгъыны тасвирлей.

Эсерде образларнынъ мунасебети бирлеше ве сюжетнинъ композицион къурулышы арасында насыл тесир эте.

  Пич баласы олгъаны ичюн сой-соплары оны къабул этмедилер. Койнинъ джемааты оны мектепке кирсетмеди, Сайде тотай исе оны «эвими арамлатма» деген сёзлернен къувды.

Икяеде Мурат акъайнынъ образы айырылып турмакъта. Онынъ мераметлиги, инсаниетлиги, сыджакъ къанлыгъы койнынъ халкъына орьнек олмалыдыр.

Бу инсан о къадар Шадиечикке алышты ки, ёллары айырылышкъанда юреги ташты, сыджакъ козьяшлары пейда олды. Къызчыкъкъа, чареси олгъаны къадар, ярдым этмеге тырышкъан Мурат акъай, онъа «къач рубле эдие верди». Шадиечик: мераметли, инсаниетли, буюклерни урьмет эткен, тербиели, ватанпервер, сыджакъ къанлы, ишкир, акъыллы.

Психологик тарафындан насыл тесир бильдире?

Икяеде оксюз къалгъан къызчыкъны кимсе къабул этмеди. Не ичюн, аджеба?

Бу баланынъ не гуняхы бар?!

Тамам инсанларнынъ бойле къатты давранышлардан сиясий-ичтимаий дава чыкъмакъ мумкюн, ве онынъ акъибетлери – джемиетнинъ ичтен чюрюмесидир.

Асан Сабри Айвазов эсерде монологлар къулланды. Тамам олар инсаннынъ, хусусан, Шадиечикнинъ ички дуйгъуларыны акс этелер.

Меселя: «Ах, ничюн меним де аннеджигим ёкъ? Ничюн мен де бу къушчугъаз къадар бахтлы дегилим?

Коклерде йылдызым олмадыгъы киби, ерде де ич кимсем ёкъ… Не анне къучагъында яттым, не бешикте салландым… Мен кимим?..»

«Аннеджегим, нердесинъ?! Кель! Мени ал! Мени быракътыгъынъ таш узеринде сени беклиюрым!» -дие, багъырды, козьлерини юмду. Сонъки нефесини аларакъ, эбедий рааатлыкъ уйкъусына ятты…

Бу монологлардан анълашыла ки, Шадиечик озюни бахтсыз инсан деп сая.

Ана-баба севгисини ич корьмеген, яшлыкътан чоджукълар оджагъында гъам-къасеветлерде оськен къызчыкъкъа, бу мукъаддес дуйгъунынъ саиби олмагъа къысмет дегиль экен .

Конфликт расткелеми я да ёкъ?

Эсерде конфликт бар, амма бу – ички конфликт.

Пич догъулгъан бала джемиеттеки къатты вазиетни анъламай.

Джемиет оны танымай ве бу бала дюньягъа неге кельгенини анъламай.

Сюжет элементлерини бельгилев:

Кульминация: Чоджукълар оджагъында оськен балачыкъларны ана-бабалары, я да сой-соплары эвлерине алып кете. Лякин Шадиечикни ич бир кимсе къыдырмай. Чоджукълар оджагъында бала къалмагъан себебинден, оны къапаталар, ве къызчыкъны чамашырджы къадын озюне ала. Амма онынъ хорлукъларына чыдамагъан Шадиечик, озь коюне ана-бабасыны къыдырмагъа ёл ала. Мурат акъай къызчыкъны койде быракъып, онъа «къач рубле эдие верди». Шадиечик бу койни, достларыны таный. Албу ки, анасыны ич бир ерде тапалмай…

Чезим:

Шадиечик анасыны сонъ кучюнен къыдыра-къыдыра тапалмайып, мусала ташнынъ усьтюне серилип, эбедий юкъугъа дала.