Ашы? саба? "?рмекшіт?різдестер"

Ашық сабақ

Өрмекшітәріздестер

7 сынып

Биология

Сабақтың түрі: іскерлік сабақ

Сабақтың типі : Жаңа материалды меңгерту.

Сабақтың әдістері: Әңгіме - сұхбат ;өзіндік жұмыс; жұптық жұмыс; интерактивті тақтамен жұмыс; дәптермен жұмыс; кітаппен жұмыс; тест жұмысы

Оқыту технологиясы: СТО технологиясы , жаңа форматтағы 7 модуль

Мотивация: Жаңа тақырыпты ашу

Сабақтың көрнекілігі: Биология 7 сынып, “Өрмекшілер класы ” таблица, “Өрмекшінің ішкі құрылысы” дымқыл препарат, “Өрмекшілер әлемі” бейнеролик.

Сабақ кезеңдері:

І. Ұйымдастыру

ІІ: “Ой ашар” Үй тапсырмасын пысықтау

ІІІ “Ой шақыру” жаңа тақырыпты ашу.

ІV. “Мағынаны тану” Жаңа сабақ

V. “Қызығушылығын ояту” қызықты мәлімет

VІ. “Ой дамыту” тапсырмалар орындау

VІІ. “Ой түйіндеу” тест жұмысы.

VІІІ.Рефлексия “Екі жұлдыз бір тілек”

ІХ. Бағалау.

Х.Үйге тапсырма.

І. Ұйымдастыру кезеңі. Көңіл-күйді анықтау.

Психологиялық дайындық

КӨҢІЛ КҮЙІҢ ҚАНДАЙ?

ІІ. “Ой ашар” үй тапсырмасы

Үйге: Шаянтәріздестер класы

ІІІ. “Ой шақыру”

“ Өрмекші” ойыны

Үй тапсырмасын пысықтау.

“ Мағынаны тану”

ІV. Жаңа сабақ

Өрмекшілер класы. Өрмекші тәрізділердің жалпы сипаттамасы және көптүрлілігі. Сыртқықұрылысы.Тіршілік ортасы, тіршілік ету дағдысы және мінез-құлығы .

Сабақ мақсаты:

Өрмекшітәрізділер класына жалпы сипаттама бере отырып, өрмекші тәрізділерге жататын жәндіктердің негізгі ерекшеліктеріне, олардың көптүрлілігіне, сыртқы құрылысы мен тіршілік ортасына, тіршілік ету дағдысы және мінез - құлығына тоқталып түсінік беру.

Сабақ жоспары:

1. Өрмекшітәрізділердің негізгі ерекшеліктері, көп түрлілігі.

2.Крест өрмекшісінің сыртқы құрылысы, тіршілік ортасы.

3. Өрмекшітәрізділердің тіршілік ету дағдылары, мінез-құлығы.

Өрмекші деген ат қайдан шыққан?

Өрмекші деп аталу себебі- өрмек жібін бөледі, онымен өрмек торын тоқиды.

“ Арахнология” гректің arасhne — өрмекші және lоgos — ғылым,

білім деген сөздерінен шыққан, яғни өрмекшітектес жәндіктерді

зерттейтін зоологияның бір саласы.

Бұл ғылым атауының тарихы ежелгі Лидия мемлекетінің қызы

Арахнамен тікелей байланысты. Аңызға сенсек, Лидия патшасы

Идмонның қызы Арахна күллі патшалыққа аты шыққан, он

саусағынан өнері тамған тоқымашы болыпты. Өз өнеріне сенген

тоқымашы қыз данышпандық құдайы Афинаны өзімен сайысқа

шақырыпты. Ашуланған Афина Арахнаның тоқымасын құртып, бүлдіріп

тастайды, оған шыдай алмаған қыз құсалықтан өліпті.

Содан соң оны сиқырлы шөптің көмегімен тірілтіп алып, бірақ

жаза ретінде Арахнаны және оның үрім-бұтағын мәңгі тоқып, асылып тұратын өрмекшіге айналдырып жіберсе керек.

Өрмекшітектестердің қазіргі кезде ғылымға белгілі 60 мыңға жуық түрлері бар. Олардың дене тұрқы 0,1 мм-ден 17 см-ге жетеді. Өрмекшілердің сыртқы пішіні де әр түрлі. Құрлықта тіршілік етеді.

Өрмекшітәрізділердің сан алуандығы:

Өрмекшітәрізділердің сан алуандығы:

Кене

Тарантул

(уы ауыртпалы,

бiрақ қауiптi емес )

Су өрмекшiсi –

суда кiшiрек қоңырау

тәрiздi мекен құрып,

оны ауамен толтырып,

тiршiлiк етедi.

Қарақұрт

(уы қауiптi, кейде адам,

жылқы, сиыр өлуi мүмкiн)

Үй өрмекшiсi өрмегi

гамакқа ұқсас.

Қыршаян

Өрмекшітәрізділердің негізгі ерекшеліктері:

ӨРМЕКШIТӘРIЗДIЛЕР КЛАСЫНЫҢ 60 000 түрі бар.

Өрмекшiлердi зерттейтін ғылым арахнология. Жалпы сипаттамасы:

Сыртқы құрылысы:  Денелерi – баскөкірек және құрсақ болып екiге бөлiнедi.  Аяқтары: Баскөкірегінде 6 жұп аяқтары орналасқан. Құрсағында аяқтары жоқ .Қорегiн ұстайтын қысқыш аяқ тары бар. .Аяқтарының соңғы төрт жұбы - жүргiш аяқтары. Өрмекшiлердiң аяқтары, өрмек тоқуға қажеттi тарақтәрiздi тырнақтармен аяқталады. Күйісаяқ - 2-3 буыннан тұратын, қысқышпен, iлмекпен аяқталатын, аяқтардың бiрiншi жұбы Тұтқы аяқ – өрмекшітәрізділердің ІІ-ші жұп аяғы сезу және қармалау қызметтерін атқарады Тыныс алу мүшесi: Өкпе қапшығы мен демтүтік. Зәр шығару мүшелерi: өрмекшілер аяғында сатанбез және 1-2 жұп мальпигий түтікшелерi арқылы зәр шығарады. Сатанбез –көкіректегі, ал мальпигий түтікшелері құрсақ бөлігіндегі ыдыраған өнімдерді бөліп шығарады. Асқорыту жүйесi - асты ішектен тыс қорытады. Қанайналым жүйесi - қанайналым жүйесi ашық. жүрегі денесiнiң арқа жағында орналасқан. 

Өрмекшінің денесіндегі қан түссіз болады.

Жүйке жүйесi құрсақ жүйке тiзбегiнен тұрады. Иiс сезу, химиялық өзгерiстердi сезетiн және көру (қарапайым көздер) мүшелерi бар.

Көбеюі: Басым бөлігі даражынысты. Іштей ұрықтанады. Жұмыртқа арқылы көбейеді. Тірілей туатын түрлері де бар.

“ Өрмекшілер әлемі”

Өрмекшінің сыртқы құрылысы

Аяғы

Құрсағы

Көзі

Өрмекшінің өрмек бездері

Баскөкірек

Өрмекшінің ішкі құрылысы

Жұмыртқасы

Улы бездері

Жүрегі

Ішегі

Аналь тесігі

Көздері

Миы

Өрмек бездері

Аузы

Қарны

Демтүтік

Өкпе қапшығы

Улы бездері

Өрмек бездері

Өрмекшітәрізділердің бас бөлімінің құрылысы

Ауыз бөлігі

Көз бөлігі

Тұтқыаяқ

Күйісаяқ

V. Қызығушылығын ояту

Ең жіңішке және ең мықты жіп.

Көпшілігіміз өрмекшінің өрмегі жіп атаулының ең жіңішке және ең мықтысы екенін біле бермейміз.

Егер осы өрмекпен экватор бойымен жер шарын орап шықса, оған кеткен бүкіл жіптің салмағы небәрі 340 грамм болар еді. Соған қарамастан ол өзімен жуандығы бірдей шойын мен болат сымнан әлдеқайда мықтырақ.

Өрмек "жібінің" бөлінуі

Өрмек “жібі” желім тәрізді

Жабысқақ

Созылмалы

Жылтыр

Өрмек жібі

Жабыспайтын құрғақ жіптер

Жабысатын

Өрмек бездері

Жабыспайтын өрмек

жіпқұмыра пішінді

2 жұп

өрмек безі

Құрсақ бөлімінің

ұшындағы өрмек

сүйелдерінде 3 жұп

ұзынша жабысқақ

“ жіп” бөлетін

өрмек безі

Өрмек жібінен бөлінеді

Жабысқақ “жіп”

Нәзік “жібекке

Өте мықты

ұқсас жіп”

жуандау “жіп”

Өрмек безінің түрлері

Иректелген

түтік

Түтік

Түзу

Алмұрт т.б

Қалта

Бездер әртүрлі сұрыпты өрмек жіптерін бөледі.

Өрмек жібі өрмекшіге не үшін қажет?

Өрмек жібі

Көбею кезінде

Мекен-тұрағын

жұмыртқаның

жасау үшін

сыртын орау

үшін (піллә)

Қорегін аулау

үшін

Өрмек жіпшелерінің бірнеше типтері

Радиалдық

Көмекші

спиральді

Аулағыш

Каркастық

Өрмек жіптерінің байланыспайтын себебі ол тегіс

радиалы желілер бойымен жүргіріп отырады және ешқашан

жабысқақ концентрлі желілер бойымен жүрмейді.

Күнделікті өмірде қолданысы

Өрмек торы

-Бүкіл әлемнің дамуына түрткі болды

-Тоқыма өнері

-Қазіргі компьютерлік желі

-Әлемді шырмап алған интернет

-Өрмекші тоқымасынан ең мықты бронежилеттерді жасау

-Кабельдер жасау

-Шойын мен болат сымнан әлдеқайда мықты

Термин сөздер

Арахнология - өрмекшілерді зерттейтін ғылым.

Күйісаяқ - өрмекшітәрізділердің І-ші жұп аяғы қысқышпен, iлмекпен аяқталатын бөлік.

Тұтқы аяқ - өрмекшітәрізділердің ІІ-ші жұп аяғы сезу және қармалау қызметтерін атқаратын бөлік.

Демтүтік - тынысалу мүшесі.

Мальпигий - зәр шығару түтігі.

VІ.“Ой дамыту”

“ Өрмекшінің торы-шыбынның соры”

1- тапсырма

Мына жәндіктерді өз кластарына қарай орналастырыңдар.

І Шаянтәріздестер___________________

ІІ Өрмекшітәріздестер________________

1. Өрмекші

2. Асшаян

3. Қарақұрт

4. Бүйі

5. Кене

6. Циклоп

7. Таңқышаян

8. Омар

2- тапсырма

Әр кластың өкілдерінің тұсына әрқайсысының ерекшелік қасиеттерін көрсететін номерлерін тауып жаз

І. Өрмекші________________

ІІ. Өзен шаяны______________

1. Бір жұп күрделі көздері бар

2. Суда тіршілік етеді

3. Баскөкірек бөлігінде алты жұп аяқтары бар

4. Құйрық жүзбеқанаты бар

5. Қоймалжың күйдегі қоректі ғана пайдалана алады

6. Құрлықта тіршілік етеді

3-тапсырма

Кесте толтыру

Ерекшеліктері

1. Денесі баскөкіректен және құрсақтан тұрады.

Шаяндар

Өрмекшілер

2. Денесі қалың хитинді жабынмен қапталған.

І топ

ІІ топ

3. Хитинді жабыны өте жұқа.

4. Екі мұртшасы болады.

5. Мұртшалары жоқ.

6. Жүруге арналған аяқтары бес жұп.

7. Жүруге арналған аяқтары төрт жұп.

8. Көздері күрделі құрылысты.

9. Көздері қарапайым құрылысты.

10. Тыныс алу мүшесі – желбезектері.

11. Тыныс алу мүшесі –демтүтік.

12. Құрсағында аяқтары болады.

13. Құрсағында ешбір аяқ орналаспайды.

14. Зәр шығару мүшесі – екі жасыл без.

15. Зәр шығару мүшесі –мальпиги түтігі

5- тапсырма

Венн диаграммасы

өрмекшітәріздестер

шаянтәріздестер

Жекелей оқушымен жұмыс

Биологиялық есеп

І есеп:

Баланың жинаған коллекциясында 8 қоңыз бен өрмекші бар. Коллекциядағы барлық жәндіктің аяқтарының саны 54. Қоңыздың 6 аяғы бар десек, коллекцияда неше қоңыз бен неше өрмекші бар?

Шешуі:

ІІ есеп:

Өрмекшілер өте қомағай жәндіктер: бір өзінің салмағына тең қорек жейді. Олардың негізгі қорегі шыбын. Орманда әрбір гектарда 5000 - ға жуық өрмекші өмір сүреді. Егер әр өрмекші күніне екі шыбынан қорек етсе, онда күніне қанша шыбын жойылады? Қане, есептеп көрейік. Шешуі: 5000 х 2 = 10 000 шыбын .

Берілген жәндіктерді кластарына қарай орналастыр

Өрмекшітәрізділер

Шаянтәрізділер

Асшаян

Омар

Кене

Тарантул

Қаракұрт

Өзен шаяны

Қыршаян

Шаршылы

өрмекші

VІІ.“Ойды түйіндеу” тест жұмысы

(Дұрыс жауап 1 ұпай)

1.Бунақаяқтылар өкілі:

А.Өрмекшілер

Ә.Құрттар

2.Денесінің бөлімдерге бөлінуі:

А.Денесі-баскөкірек және құрсақтан тұрады.

Ә.Денесі- бас,көкірек,құрсаққа бөлінген

3.Асқорту мүшесінің ерекшелігі

А.Астың қорытылуы организмнен тыс жерде жүреді;

Ә.Қорек екі бөлімнен тұратын қарында қорытылады

4.Қан айналым мұшелері:

А. Ашық

Ә. Тұйық

5.Өрмекшілердің тыныс алк мүшесі қандай?

А. Барлық денесімен

Ә. Демтүтіктері арқылы

6. Өрмекшілерді зерттейтін ғылым қалай аталады?

А.Арахнология

Ә. Энтомология

7.Табиғаттағы рөлі:

А. Топырақты қопсытады

Ә. Шыбын,маса және т.б жәндіктердің санын азайтады

Жауабы:

1

2

а

ә

3

4

а

5

а

6

ә

7

а

ә

Бағалау

“ 5” - 7, “4” – 6 - 5,

“ 3” – 4 - 3, “2” - 0-2

Қорытынды:

Өрмекші тіршілігін зерттеудің нәтижесінде табиғаттағы маңыздылығының зор екенін білдік. Өрмекшілер зиянды жәндіктермен қоректеніп, көп пайда келтіреді. Өрмекшілер жәндіктермен қоректенетін құстармен және басқа да жануармен салыстырғанда жәндіктерді өте көп мөлшерде жойып отырады. Өрмекші деп аталу себебі: өрмек жібін бөледі, онымен өрмек торын тоқиды. Басқа ешқандай жәндіктерде өрмек жібі болмайды.

Өрмекші өзі тоқыған өрмек торда еркін қозғалады, оның жабысқан жіпке жабыспай жүруіне аяқтарының ұштарындағы тырнақшалары көмектеседі. Үйге өрмекші түссе қазақ үйге қонақ келеді деп ырымдайды.Қазақтың тыйым сөздерінде “өрмекшіні өлтірме” деп айрықша атап айтылған.

Иә, табиғат сырына қаныға түскен сайын адамзат оның құпиясын барынша ашып, оны қорғай отырып, қажетіне жарата білуі тиіс екенін әрбір ұрпақ есінде сақтауы тиіс.

VІІІ. Рефлексия

“ Үш арал”

Зерігу аралы

Жаңалықтар аралы

Қуаныш аралы

ІХ: Үйге тапсырма:

Өрмекшілердің өкілдері туралы қызықты материал әкелу. Өрмекшітәрізділерге сөзжұмбақ құрастыру.

Х. Бағалау