Авторский семинар "Норуот утуо угэьэ - иитии сунньэ"

Мэӊэ – Хаӊалас улууһа

Балыктаах орто агрооскуолата.

Семинар Норуот үтүө үгэһэ - иитии сүнньэ.

Интернат иитээччитэ Семенова Мария Матвеевна

«Ханнык ба5арар омук тулалыыр айыл5атыгар, оло5ор-дьаьа5арар, сурун дьарыгар, итэ5элигэр уонна угэстэригэр дьуорэлээх дьону иитэргэ кыьанар, онно ытыктабыллаах сыhыаннаhыы- омук бар5арыытын биир уктэлэ.»

Сахалартан бастакынан Россия айымньылаах педaгoгикатын Академиятын академига К.С.Чиряев

• Саха сиригэр эрэ буолбакка, бутүн Россия5а биллэр норуот педагогикатын Оpohyтaa5ы музейын төрүттээччи, дьиэ кэргэн, норуот педaгoгикатын о5ону иитиигэ ураты суолталарын туруулahан туран чинчийээччи, көмүскээччи, сахалартан бастакынан Россия айымньылаах педaгoгикатын Академиятын академига Константин Спиридонович Чиряев үйэ aнapыттaн ордук кэмнэ Саха сирин бары улуустарын кэрийэн, дьиэ кэргэннэ о5ону иитиигэ чинчийиилэрэ, түмүк санаалара, сүбэлэрэ 10 кинигэ5э хомуллан бэчээттэммиттэрэ.

• О5ону иитэр - үөрэтэр үлэ уустук уонна дирин ис хоhоонноох өрүттэрин автор иитээччи буоларынан итэ5этиилээхтик көрдөрөр. К.С.Чиряев Россия, Украина уhулуччулаах педaгoгтарын А.С.Макаренко, В.А.Сухомлинскай үлэлэрин диринник үөрэппитэ, үлэлээбит, олорбут сирдэригэр сылдьыбыта, аймахтарын, бииргэ үлэлээбит, үөрэппит о5олорун кытта билсибитэ.
• Кинилэр үлэлэригэр аналлаах хас да конференцияларга кыттыбыта, дакылааттары онорбута. Кинилэр норуот педагогикатын тyhyнaн дирин ис хоhоонноох этиилэрин сахалыы санардыбыта.

• К.С. Чиряев норуот үөрэхтэнэригэр, сайдарыгар онорбут утуөтэ-өнөтө үгүс.
• Кини педaroгическай нэhилиэстибэтэ салгыы үөрэтиллиэхтээх, сөптөөхтук: туhаныллыахтаах.
• Ол үтүө сиэрдээх-майгылаах, дирин билиилээх-көрүүлээх, доруобай ыччаты иитэргэ сүрүн төhүү буолуо. Кэлэр кэскилбит түстэниэ.
• К.С. Чиряев 1927 с. Булуу оройуонугар төрөөбүтэ.
• 1946 с. Бүлүүтээ5и педучилищены бүтэрбитэ. Ити сылтан иитэр-үөрэтэр үлэтин Yөhээ Бүлүүтээ5и о5о дьиэтиттэн са5алаабыта.
• 1954 с. кэтэхтэн үөрэнэн, ДьГПИ историческай салаатын ситиhиилээхтик бүтэрбитэ. Yйэ анарыттан ордук орто оскуола5а история учууталынан, оскуола директорынан, БПУ -га педагогика, психология учууталынан, педобщество республикатаа5ы советын методиhынан, кэнники 17 сылга Ороhутаа5ы норуот педагогикатын музейыгар научнай салайааччынан үлэлээбитэ.

• К.С. Чиряев о5ону дьиэ кэргэннэ иитии проблемаларыгар анаммыт дьоhуннаах улэлэр автордара.
• "О5ону дьиэ5э иитии" (1969 с.),
• "Дьиэ кэргэннэ о5ону иитии" (1977 с.),
• "Төрөппүт дьоло - ыччаттарыгар" (1981 с.),
• "Ahа5астык кэпсэтиэххэ" (1984 с.),
• "Дьиэ кэргэн - омук биhигэ" (1993 с.),
• "Норуот педагогикатын ыллыктарынан" (1995 с.),
• "Аляска5а айан" (1995 с.),
• "Эhээ дневнигэ" (1996 с.),
• "Норуот педаroгикатынан дьарыктанар хайысхалар" (1997 с.),
• "Олох педагогиката" (1998 с.) кинигэлэрэ аа5ааччы улахан сэнээриитин ылбыттара.

Учууталларга, иитээччилэргэ, төрөппүттэргэ остуол кинигэтинэн (сүбэhитинэн) буолбуттара.

• К.С.Чиряев Оpohyтaa5ы норуот музейын төруттээччи, норуот педагогикатын ассоциациятын тэрийээччи,
• 7 урдук уерэхтээх о5олор а5алара, республика оскуолаларын үтүөлээх учуутала,
• "Бар5арыы" фонда бастакы лауреата, Россия айымньылаах педaгoгикатын Академиятын академига.
• 1997 с. ыараханнык ыалдьан, олохтон туораабыта.

Норуот педагогикатын туhаныахха

• Дьон сэргэ, норуот киhини о5ону иитэр муудараhа, онно туттуллар сириэстибэлэр бары норуот педагогиката диэн өйдөнөллөр.
• Хайа да норуот бэйэтин ыччатын дьиэ5э – уокка, үлэ – хамнас, айыл5а, тус бэйэ холобурун, оло5ун дьаhа5ын көмөтүнэн сүрэ5э тугу этэринэн иитэр.
• Научнай педагогиканы аа5а – аа5а, онон салайтаран, бэйэтин о5отун иитэ сатыыр төрөппүт бэрт а5ыйах.
• Биhиги иннинээ5и колуонэ тороппуттэр үгүс бэртээхэй дьону иитэлээбиттэрин билэбит, көрөбүт, истэбит.
• Кинилэр ону норуот педагогикатын күүhүнэн ииппиттэр.
• Кини хас ыал ахсын олорор, норуот баарын тухары тыыннаах, бу норуот дьикти айымньыта.

• Суурбэ биирис уйэ5э олохпут куускэ сайдар, ол эрэн о5ону, ыччаты иитиигэ, уорэтиигэ кэккэ ыарахаттары корсобут.
• Омук буолар менталитетын, инники кэскилин ойдооботох саха ыччатыгар киирии угэстэр, куьа5ан дьаллыктар туьата суох кордорор -иьитиннэрэр информациялар сабыдыаллара куустээх.
• Ыччаппытын хара дьайтан араначчылыыр инниттэн, хас биирдии коллектив, общественность тороппут уйэлэргэ мунньуллан кэлбит о5ону ыччаты норуот утуо угэстэринэн иитии уорэтии ньымаларын соргутэн улэлиир кэмэ кэллэ.

• Олох – дьаhах, үлэ, оонньуу уонна оонньуурдар, айыл5а уонна булт абылана, араас бырааhынньыктар (ыhыах, сыбаайба, календарь кыhыл куннэрэ), тыл - өс, дьон – сэргэ быhыыта – майгыта иитэр күүстээ5ин бары бэркэ билэбит.
• Норуот педагогикатын араас көстүүлэрэ диэн итилэр буолаллар.

• Саха норуотун педагогикатын маннык көрүннэргэ араарыахха сөп.

• - Тун былыргы саха педагогиката – бу археологическай, этнографическай матырыйаалларга, олонхолорго, былыргы үhүйээннэргэ сылдьар.

• - Өтөрдөө5ү норуот педагогиката - өс хоhоонноругар, остуоруйаларга, тойуктарга уонна уус-уран литература5а баар.

• Холобур, Амма Аччыгыйын «Сааскы кэм» романа революция утаатынаа5ы норуот педагогикатын, энциклопедиятын быhыытынан көстүөн сөп.

• -Хойукку кэмнээ5и (сэрии са5анаа5ы, ол кэннинээ5и) норуот педагогиката. Кини эмиэ итинник источниктардаах, ону ааhан, билигин олорор кырдьа5астар ахтыыларыгар, сэhэннэригэр баар.

Ол биhиги эбэлэрбит, эhэлэрбит, ийэлэрбит, а5аларбыт педагогикалара.

Күн бүгүннү норуот педагогиката.

• Кини билигин ыал аайы баар. Билинни үйэ ытыл5аныгар бэрт элбэх араастаах буолла. Куораттар уонна бөдөн бөhүөлэктэр, тыа сирдэрин народнай педагогикалара диэннэр бааллар. Өссө төрөппуттэри тус-туспа педагогическай бөлөхтөрго араарыахха сөп.
• 1. Cо5отох уонна элбэх о5олоохтор.
• 2. Анардас уол эбэтэр кыыс о5олоохтор.
• 3. Интернациональнай дьиэ кэргэттэр.
• 4. Кырдьа5астaax уонна кыpдьa5aha суох ыаллар.
• 5. Рабочай уонна интеллигиэн дьон о.д.а.
• 6. Көс олохтоох, булт, таба дьарыктаах.
• Заполярия норуоттарын педагогикалара.
• Cүөhү иитэр, сир онороp дьон педагогикалара.

• Тыйыc айыл5a көс анаардаах ыарахан олохтоох алаастар, күөллэр, үрэхтэр кытылларынан бытанан сылдьар киhини иитиигэ ураты ис xohooнy ирдиирэ, ураты ньымалары туттары модьуйара.
• Ол иhин биhиги өбүгэлэрбит олус тыйыс спартанскай иитиини, уу кыhыл о5оттон сa5aлаан тымныыгa эрчийэри, хам аччык да буолары, олус эрдэ күүhү-yo5y эрчийиини, үлэ5э үөрэтиини, хорсун быhыыны тутуhаллара.
• Ыарахан олохтон о5о өлүүтэ элбэх буолара, ол иhин саха төрөппүттэрэ элбэхтик о5олоно сатыыллара. Кинилэр o5oнy олус күндүтүк саныыллара, дьоллорунан aa5aллара, истинник таптыыллара, кинилэри иитиигэ олохторун аныыллара. Ол да иhин өбүгэлэрбит педагогикаларыгар о5oлорго cыhыaннaax дьиннээх олохтон тахсыбыт өс хоhооннорун үгүстүк көрсө5үн.

• Холобур, "Көрдөр xapa5ым дьүккэтэ, көтүрдэр тииhим миилэтэ", " Сурэ5им ытap5aтa, быарым тулаайa5a. Xapa5ым харата, кулгaa5ым кулукута" о.д.а.

• Өбугэлэрбит педагогикаларын үөрэтэн, кини ситиhиилэрин бүгүннү олоххо туьаныы соруга билинн и уустук кэмнэ хаьааннытаа5ар да күүскэ турда.

• Научнай педагогика сайдыытыгар норуот педагогиката эрэллээх силис, акылаат буолар.

• Ол тyhyнaн наука дьоно үгүстүк ахталлар.

• Кырдьа5астар үтүө холобурдара – норуот бар5арар баайа.

• Урукку оло5у учугэйдик билэр эрэ буоллахха, аныгы олох уратытын өйдүөххэ сөп.

• Ол кинини тутарга ыытыллар үлэни ордук: күүрдэр, көдьүүhүн үрдэтэр. Оччо±о биhиги айар-тутар олохпут өссө баай, үгүс өрүттээх буолуо5а, дойду киэн туттар бастын дьонноро үксээн иhиэхтэрэ.

• Кэнники кэмнэ норуот ааспыт историятын аанньа ахтыбат, үөрэппэт буоллубут.

• А5а көлүөнэ олоххо баай уопута сырдатыллыбат, туhаныллыбат. Дьиэ кэргэннэ, дьааhыла-саадтарга, оскуолаларга о5ону иитиигэ олохтоох матырыйаалы туьаныы, олорор сир историятын, общество, дойду чэлгийэ сайдарын туьугар олох ыарахаттарыттан ча5ыйбакка бэриниилээхтик улэлээбит, умунуллубат үтүөлээх чулуу дьоннорбутун үөрэтии утумнаахтык ыытыллыбат.

• Киhини киhи, тулалыыр эйгэбит иитэр. Ким о5ото мөлтөх бэрээдэктээх, үлэни таптаабат, сүрэ5элдьиир буоларыгар, олоххо чэпчэки суолу батыhарыгар ба5арыа5ай?
• Биллэн турар, суох. Дьэ ол инниттэн, кырдьа±ас көлүөнэ олоххо,улэ5э үтүө үгэстэрин үөрэтиэххэ, ону туhаныахха, о5о кыpaтыrap ону билэ, ытыктыы, туhана үөрэнэригэр дьаныардаах, yтyмнaax үлэни дьиэ кэргэнтэн са5алаан кэлимник ыытыахха. 30-ча, 40-ча сыллаа5ыта иитии бу көрүнэ күүскэ, кэлимник ыытыллара.

• Онон бу боппуруоhу кэлимник дьүүллэhиэххэ. Олорон ааспыт бастын дьоммутун үйэтитиигэ утумнаах үлэни ыытыахха. Дьиэ кэргэннэ, о5о тэрилтэлэригэр историяны үөрэтиигэ, туhаныыга былааннаахтык үлэлиэххэ.

• Yлэ коллективтарыгар тэрилтэ историятын үөрэтиэххэ, матырыйаалы хомуйуохха, дьону иитиигэ туhаныахха.

• Ветераннары кытта үлэни күуhүрдүөххэ.

• Кинилэргэ бол5омтолоох буолуохха, кэмигэр көмөлөhүөххэ, кө5үлүөххэ, кинилэр баай уопуттарын туhаныахха.

• Кырдьа5ас көлүөнэ олох сыанатын бэркэ билэр, о5олоро, сиэннэрэ, хос сиэннэрэ, аймахтара бастын дьон буолалларыгар ба5араллара чуолкай, онон ветераннар ыччаты иитии курдук билинни кэмнэ уустугурбут улэттэн туора туруохтара дин санаабаппын, хайаан да көмөлөhүөхтэрэ диэн эрэнэбин.

• Бириэмэ уларыйда, дойдубут историята , үлтү булкулунна. Иитэр үлэни ким да сүрүннээбэт буолла. Музейдары уксэтиэххэ, баар музейдары байытыхха, кинилэр үлэлэригэр көмөнү күүhүрдүөххэ, дьиэлэрин-уоттарын тупсарыахха. Музей суолтатын, кини үлэтин, аналын ситэ сыаналаабат, аахайбат буолуу чахчылара бааллар. Музей мyнypa суох, бүппэт үлэлээ5ин, норуот урукку оло5ун үөрэтиигэ, тyhaныыra биир төhүү тэрилтэ буоларын, oннyгa суох билинни оло5у тутуу кыaллыбатын өйдөтөргө тиийиллэр.

• Өбүгэ са5аттaн хайа да омук уол о5о5о, эр киhиэхэ ураты суолтаны биэрэр. Билигин да оннук. Кини хайда5ыттан омук ахсаана элбиэхтээх, түмсүүлээх, общество сайдыылаах, күүстээх - уохтаах буолуохтаах.

• Омук быhыытынан сайдыыны, бэйэни салaйыныыны, дьahaныыны эр киhи быhаарар, тэрийэр. Ол эрээри, билигин араас дьаллык үксээн, а5а бahылык дьиэ кэргэннэ оруола улаханнык түстэ. Салгыы түhэр. Бу барыбытын дьиксиннэрэр.

• - Угус ыал а5ата үлэтэ, сөптөөх дьарыга суох буолла. Ол бэйэтиттэн тутулуктаа5а өйдөнөр. Бу омсолоох көстүү аччаабат, улаатар.

• - Кэнники сылларга эр киhи үөрэххэ киириитэ, үөрэниитэ, үөрэ±ин таhымa намтаан иhэрин тyhyнaн чинчийээччилэр үгүстүк суруйаллара түбэспиччэ буолбатах.

• - А5а, эр киhи аргыга, табахха о.д.а. дьаллыктарга ылларыыта үксүүр.

• - Общественнай, государственнай тэрилтэлэргэ, ол иhигэр оскуолаларга, дьaahыла- саадтарга үлэhиттэр үгүстэрэ дьахталлар.

• - Дьиэ5э-уокка, олоххо, улэ5э уол о5ону, ыччаты араас дьаллыктартан көмүскүүр, харыстыыр сиэрдээх быhыы-майгы үтүө холобурун көрдөрөн иитэр а5а а5ыйаан иhэр.

• Философскай наука доктора Б.Н.Попов «Отец - высокое звание" диэн үлэтигэр бу проблема5а маннык суруйар: "Yгүс о5олор төрүөхтэриттэн а5а диэни букатын умналлар. Эбэтэр төрөппүт а5алаах эрээри а5а иитиитэ диэни билбэттэр.
• Дьиэ а5ата суох буолуута эбэтэр а5алаах эрээри а5ата суох курдук буолуута чахчы киэнник тэнийдэ".

• Ол о5о сөптөөх көрүүтэ-истиитэ суох хаалар.

• Kyhа5ан дьаллыктарга дөбоннук ылларар.
• О5о5оо сабыдыала кyhа5ан.

• - Ийэ эрэ иитэр уол о5ото дьахтардыы мaйгыланар, хаппырыыс, чычаас өйдөөх- санаалаах, интэриэстэрэ дьиэ-уот иhинэн мунурданар - күүhү, дьулууру эрэйэр улаханна, үрдүккэ таласпат буолар.

• - Барытыттан дьиксинэ, куттана, сэрэнэ сылдьар.

• - Бэйэтин намтатынар, халбаннаабат бигэ санааламмат, дьулуура суох буолар.

• - Дьонтон толлумтуо, килбигийимтиэ.

• - Кэлин бэйэтин о5отун учугэйдик иитэр да буолар кэскилэ сарбыллар.

• - Эр киhилиин алтыспакка улааппыт о5о тулалыыр дьон майгытын арааран үчүгэйдик билбэт.

• А5а тус холобурунан уонна кини төрөппүт быhыытынан о5ото а5а буоларыгар, оло5ун оностунарыгар бэлэмниир аналлаах.

• Уол о5о айыл5анан айдарыытынан, кыыс о5оттон эт-хаан, өй-санаа, быhыы-майгы өттүнэн үгүс уратылардаах. Ол иитиигэ мэлдьи учуoттаныахтаах.

• Хайдах, ханнык иитии көрүнүн туттун, эйэ5эс майгылаах, үтүө суобастаах, эр санаалаах, үчүгэй, олоххо дьулуурдаах, бэйэтэ тус өйдөөх-санаалаах, уол5амдьы санаа5а бас бэриммэт, сурэхтээх, үлэни-хамнаьы кыайар, түктэри быhыыны кытта эйэлэспэт, эппиэтинэстээх, үгүс үтүө5э кэрэ5э тардыьар киhини иитиэххэ сөбүй диэн ыйытыы үөскүүр.

• - Уол о5о тус уйул5атын учуоттаан, иитии үлэтин ыытарга сөптөөх усулуобуйаны тэрийиэххэ.

• - Киниэхэ итэ5эйиэххэ, кыра о5о5о cыhыaннahap курдук сыhыаннahымыахха, кэнэ5эски кини эр киhи, туспа ыал а5ата буоларын учуоттуохха.

• - Уол о5о кыра эрдэ5иттэн улаатыар диэри олорор, уорэнэр эйгэтин, билинни быhыыны-майгыны учуоттаан, төрөппүт, иитээччи, уhуйааччы, общество биир сүбэнэн үлэлиэхтэрин наада. Оччо5о эрэ сорук ситиhиллиэ5э.

• - Дьааhыла-саадка, оскуола5а, дьиэ кэргэннэ уол о5о кыра сааьыттан өйдөтүү, этигэр-хааныгар, ойугэр-санаатыгар, быhыытыгар-майгытыгар иитэр гына үлэни мэлдьи дьүөрэлээн ыытыахха.

• Дьиэ кэргэннэ а5а оруолун, тус бэйэтин холобурун, чэбдик чөл олох ирдэбиллэригэр сөп түбэhиннэрэн, бол±омто киинигэр тутуохха.

• о5о тэрилтэлэригэр ордук уол о5ону иитиигэ дьиэ кэргэн үтүө үгэстэригэр тирэ5ирэр үтүө түмүктээх буолуо.

• - Төрөппүттэри ба5аларынан, дьо5урдарынан, кыахтарынан наардаан бу үлэ5э тардыахха.

• - Дьиннээх эр киhини иитиигэ а5алар ыллахтарына, туруннахтарына эрэ, ыччаттарбыт сиэр-майгы, өй-санаа, эт-хаан өттүнэн тупсуо, сайдыа этилэр.

• Маны тэнэ, сорох а5алар, аймах эр дьон өрөбүл, бырааhынньык күннэргэ, каникулларга, уол о5о иллэн кэмигэр мэлдьи дьиэ тahынаа5ы улэлэргэ, булка, от-мас бэлэмнээhинигэр о5ону илдьэ сылдьан үөрэтэр, такайар буоллулар.
• Бу олоххо көстүрунэн үчүгэй түмүктэрдээх. Итинник а5аны үксэтиэххэ.

• Өбүгэлэрбит о5ону иитэр - үөрэтэр араас ньымаларын, үгэстэрин, сүбэлэрин-амаларын, улэбитигэр, олохпутугар туhаннахпытына, о5олорбутун киhи быhыытынан сөптөөхтүк иитэн таhаарыа этибит.

• Уол о5о былыр – былыргыттан тутаах миэстэни ылар. Кинини иитии туспа көрүннээх, ирдэбиллээх.

• Өбүгэлэрбит олохторун – дьаhахтарын, хаhаайыстаба±а дьарыктарын, итэ5эллэрин кытта сибээстээх сиэр - туом силигин барытын «тыл» күүhүнэн, ырыа – тойук до5уhуоллаах барара.

• Сиэри – туому үксүн айыылары, иччилэри ааттаан уйгу – быйан олох, булт – алт туhугар толоруллар.

• Саха киhитэ өйдүүрүнэн тыл иччилээх, илбистээх. Кэнники кэмнэ сорох о5о төрөөбүт тылын аахайбат буолуута баар.
• Манна, бастатан туран, төрөппүт ситэ өйдөөбөтө төрүт буолуон сөп. «О5ом үөрэхтэнэн нууччалыы билэн, үтүө киhи буоллун» диэн быстах санаа5а о5устаран, төрөөбүт тылын аанньа ахтыбат , о5отун төрүт эйгэтиттэн араарар. Маннык о5о хайа да омук тылын түптээн үөрэппэт, ылыммат. Бэйэтин ис санаатын кыайан эппэт, кыа5ын ситэ туhаммат, толкуйдуур дьо5ура толору сайдыбат, барытыгар үрдүнэн көтүмэхтик сыhыаннаhар.

• Оннук буолбатын туhугар,биhиги о5олорбутун кыра эрдэхтэриттэн «ийэ тылларын» билэр, таптыыр, киэн туттар гына үөрэтиэтээхпит, иитиэхтээхпит. О5о кыра сааhыттан төрөөбүт тылынан санаран, биэбэйдэнэн үтүө үгэстэригэр иитиллэн – такыйыллан та5ыста5ына инникилээх – сырдыктаах киhи буолар дьыл5аланар.

• О5о5о кыра эрдэ5иттэн сөрүүн сүөгэйи ыймахтыыр кэриэтэ, «ийэ тыл» кэрэтин инэрдэххэ кини омук быhыытынан эстибэт, сиик курдук симэлийбэт, дьону – сэргэни кытта бодоруhар кыахтанар.

• О±о кэрэни өйдүүрүгэр уонна киниэхэ дьулуhарыгар айар үлэ иитэр суолталаах. Айар иэйиигэ ылларбыт о5о кэрэни өйүгэр – санаатыгар инэриниитэ түргэтиир, айыл5аттан билиэн - көрүөн ба5атын таба уhугуннарар, сайыннарар, кэрэ5э, дьиктигэ тардыhыыта күүhүрэр. Онон тыл, айар иэйии киhини иитэр күүhэ улахан. Ону таба туhаннахха, о5ону иитиигэ улахан көдьүүhү а5алар.
• Утумунан бэриллибит тылга талааннаах аймах үгүс. Маны барытын сиhилии үөрэтэн көлүөнэттэн – көлүөнэ5э тиэрдэр, о5ону иитиигэ олус туhалаах.

• Бу үлэни бары бииргэ түмсэн, биир сыаллаах соруктаах үлэлээтэхпитинэ, олордохпутуна таhаарыылаах буолар. Онон о5о иитиитигэр дьааhыла – саад, үөрэх тэрилтэлэрэ, общественность, түөлбэ бары бииргэ буолуохтаахпыт.

Сүбэлэр:

• О5олорго тылыгар, тулалыыр эйгэ±э тапталы инэрэр туhуттан төрөппүт маннык соругу туруорунуохтаах:

• Төрөөбүт дойдутугар, дьонугар-сэргэтигэр, оло5ор – дьаhа5ар, сайдыытыгар интириэhи элбэтии.

• Саха үгэhигэр оло5уран айар дьо5урдарын уонна кэрэ5э дьулуhууларын сайыннарыы.

• Ийэ тыл сүмэтигэр интириэhи үөскэтии.

• Ырыа, хоhоон, поэзия кэрэ эйгэтигэр уhуйуу.

• Аймахтар киэн туттар, ча5ылхай дьонум олохторун айымньыларын үөрэтии, кинилэр холобурдарыгар иитии.

• Хайа да көлүөнэ5э, аймахха үтүө дьон олорон ааhар. Ол дьон олорон ааспыт олохторуттан үтүөнү, кэрэни, өркөн өйү, самныбат санааны, ча5ылхай талааны, сырдык ыраны, модун санааны инэринии уонна кэлэр көлүөнэ5э тиэрдии.

Түмүк санаа

• Билинни кэмнэ уол о5о5о бол5омто уурбатахха тороппут кэлин эрэйи корорун элбэхтик истэбит. Онон уол о5ону булка, техника5а, спортка сыьыаран иитии кодьуустээх буолара биллэр.

• Бэйэбит аймахтарбытын, тордубутун, удьуордарбытын уорэтэн о5о идэ таларыгар туьаныахха.

• Тумуктээн эттэххэ, дьиэ кэргэннэ о5ону иитииигэ норуот иитэр-уорэтэр уопутун туьаныахха. Бары бииргэ буолуохха, тумсуоххэ. Итинник этэн туран хас биирдии дьиэ кэргэннэ дьолу-соргуну, или, ыраас тапталы ба5арабын.

Семинар тугэннэриттэн:

Семенова Мария Матвеевна – оскуола иьинээ5и интернат иитээччитэ.

Кычкина Елена Кимовна – «Дьиэ кэргэннэ о5ону иитии» тиэмэни кэпсиир.

Иванова Куннэй Дмитриевна – оскуола психолога.

Егоров Герасим Александрович – оскуола организатора.

«Уол о5ону булт абыланар уьуйуу» диэн тиэмэни кэпсиир.

Мария Матвеевна о5ону иитиигэ ийэ, а5а оруолларын туьунан, бэйэтин тороппуттэрин иитиилэригэр оло5уран кэпсиир. Бииргэ торообут 10 о5о, 7 уол, 3 кыыс.

Бар5а махтал!