Ажк 11-кл. Саясий режимдер

Тема: Саясий режимдер

Адам жана коом 11-класс

Мугалим Нурматова М.С.

Сабактын максаттары:

• Билим берүүчүлүк: Саясий режим, анын типтери, демократиянын негизги принциптери жана Кыргыз Республикасындагы демократия тууралуу билишет.

• Өнүктүрүүчүлүк: Мамлекет түзүлгөндөн баштап бийлик – адамзаттын негизги көйгөйү болуп келерин, жеке же топтук башкаруучулуктун кесепеттери ж-а башкаруунун механизмдерин талдашат.

• Тарбиялык: Бири-бирин сыйлоого, ынтымактуулукка, сабырдуулукка , патриоттуулукка,ата мекенди сүйүүгө тарбияланышат.
• Тарбиялык: Бири-бирин сыйлоого, ынтымактуулукка, сабырдуулукка , патриоттуулукка,ата мекенди сүйүүгө тарбияланышат.
• Тарбиялык: Бири-бирин сыйлоого, ынтымактуулукка, сабырдуулукка , патриоттуулукка,ата мекенди сүйүүгө тарбияланышат.
• Тарбиялык: Бири-бирин сыйлоого, ынтымактуулукка, сабырдуулукка , патриоттуулукка,ата мекенди сүйүүгө тарбияланышат.
• Тарбиялык: Бири-бирин сыйлоого, ынтымактуулукка, сабырдуулукка , патриоттуулукка,ата мекенди сүйүүгө тарбияланышат.
• Тарбиялык: Бири-бирин сыйлоого, ынтымактуулукка, сабырдуулукка , патриоттуулукка,ата мекенди сүйүүгө тарбияланышат.
• Тарбиялык: Бири-бирин сыйлоого, ынтымактуулукка, сабырдуулукка , патриоттуулукка,ата мекенди сүйүүгө тарбияланышат.
• Тарбиялык: Бири-бирин сыйлоого, ынтымактуулукка, сабырдуулукка , патриоттуулукка,ата мекенди сүйүүгө тарбияланышат.
• Тарбиялык: Бири-бирин сыйлоого, ынтымактуулукка, сабырдуулукка , патриоттуулукка,ата мекенди сүйүүгө тарбияланышат.

Саясий режим түшүнүгү.

• Саясий бийликти ишке ашыруунун ыкмаларынын жана каражаттарынын системасы. Саясий режим саясий бийликтин белгилүү бир образын түзүүчү институттук, социалдык жана идеологиялык элементтердин жыйындысын камтыйт. Саясий системага сапаттык маанини берген саясий режим болуп саналат. Мисалы, демократиялык саясий режим – демократиялык саясий система, тоталитардык саясий режим – тоталитардык саясий система ж.б

Саясий режим

• башкаруунун формасы менен мамлекеттик түзүлүштүн формасын аныктайт, алардын негизин түзөт. Саясий режим кеңири түшүнүк. Анын ичине мамлекеттик бийлик, саясий партиялар, кыймылдар, коомдук бирикмелер кирет. Саясий система кандай иштейт, коомдогу реалдуу саясий бийлик кимге таандык, ал кандай ыкмалар менен ишке ашырылат, инсандын укуктары менен эркиндиктеринин кепилдиктери кандай, жарандык коом менен мамлекет кандай байланышта жана өз ара кандай аракеттенет? деген суроолорго жооп берүү менен саясий режимдин типтерин аныктоого болот.

• Мамлекеттин башкаруу формасына карата саясий режимдер абдан көп болушу мүмкүн. Алардын баарын жалпылаштырып саясий режимдин үч негизги тиби бөлүп көрсөтүлөт:
• - демократиялык
• - авторитардык
• - тоталитардык

1.“Демократия”

• – “ эл бийлиги” дегенди билдирет. Элдин башкарууга катышуусу, бийлик функцияларын ким жана кандайча аткаруусуна жараша демократия: түздөн-түз, плебисциттик жана өкүлчүлүк болуп бөлүнөт. Түздөн-түз демократия – жарандардын чечимдерди даярдоо, талкуулоо жана кабыл алууга түздөн-түз катышуусу. Бул анча чоң эмес топтордо, кабыл алынган чечимдер жөнөкөй болуп, атайын квалификацияны талап кылбаган учурда болот. Демократиянын бул түрү: мекемелерде, ишканаларда, уюмдарда, жергиликтүү өзүн өзү башкарууда (м: жарандардын ар кандай маселелер боюнча чогулушу, курултай ж.б.) колдонулат.

Плебисциттик демократия

• – бийликти ишке ашырууда жарандардын катышуусу. Бирок мында жарандардын чечимдерди кабыл алуу процессине таасир этүүсү чектелген. Жарандар президент жана Өкмөт тарабынан даярдалган мыйзам долбоорун же башка чечимдерди шайлоо жолу менен кабыл алуу же четке кагуу укугуна гана ээ болушат. Башкарууга катышуунун мындай формасы референдум же сурамжылоо аркылуу жүргүзүлөт.

Өкүлчүлүк демократиясы

• элдин саясатка катышуусунун жогорку формасы болуп эсептелет. Жарандар алардын кызыкчылыгын коргогон мыйзамарды кабыл алуусу үчүн өз өкүлдөрүн бийлик органдарына шайлайт. Өкүлчүлүк демократиясынын ишке ашуруунун формасы Парламент болуп саналат.

2.Авторитардык режим.

• саясий оппозицияга жол бербеген, бирок, саясаттан башка чөйрөлөрдө инсандын жана коомдун автономиясын сактаган жеке адамдын жана адамдар тобунун бийлиги деп атаса болот.
• Саясат таануучулар авторитаризмге реформатордук жана модернизациялоо мүмкүнчүлүгү бар режим катары карашат. О.э. авторитаризм көбүнчө тоталитаризмден демократияга өтүүчү көпүрө катары эсептелет. Бирок, демократиялык институттарды өнүктүрүүсүз авторитардык режим коомду реформалоонун куралы боло албайт. Мисалы, жарандардын көзөмөлүндө бийликти көзөмөлдөө. Узакка созулган авторитардык башкарууда коом прогрессивдүү өнүгө албайт. Ошондуктан, авторитардык режим көбүнчө демокартиялык режимге орун бошотот.

3.Тоталитардык режим

• Тоталитардык саясий режим идеясы байыркы мезгилден баштап эле коомдук түзүлүштүн утопиялык моделдеринде камтылган. Реалдуу бийлик катары тоталитардык режим ХХ к. пайда болгон. Тоталитардык режимге коомдун бардык чөйрөсүн уюштуруу, коомду түп-тамырынан бери өзгөртүүнү каалоо, бийлик тарабынан инсандын толук көзөмөлдөнүшү, жеке эркиндикке жана социалдык карама-каршылыктарга орун жоктугу, ж.б. ишаракеттер мүнөздүү.

Тарыхый мисал:

3.Тоталитардык режим

• Үстөмдүк кылган идеологияга жана саясий практиканын өзгөчөлүктөрүнө жараша тоталитардык режимдер коммунизм, фашизм, улуттук социализмге бөлүнөт.

Коммунизм (социализм)

• тарыхый жактан тоталитаризмдин биринчи жана классикалык формасы болуп саналат. Андга тоталитардык режимге мүнөздүү бардык белгилер бар. Бирок, коммунизм – адамзаттын кыялындагы теңдик, социалдык адилеттүүлүк, акыл-эстүү уюштурулган коомдук турмушту кура алгандыгы менен өзгөчөлөнөт. Коммунисттик идея гумандуу жана жалпы адамзаттык баалуулуктарды камтыйт. О.э. ХХ к. 50-ж. тарта коммунизмде массалык репрессия болгон эмес.

Фашисттик режим

• – ХХ к. 20-ж. Италияда орнотулган. Король, аристокатия, чиркөө мамлекетте таасирдүү кызматтарды сактап калган. Бирок, Италиялык фашизм коомду түп-тамырынан куруу эмес, улутту кайра жаратуу, Рим империясынын таасирин жайылтууну каалаган.

Улуттук-социализм

• улутчулдук 1933-ж. Германияда орнотулган. Ал советтик коммунизмден: тоталитардык партия менен мамлекетти уюштуруу формаларын алган.

• Негизги максаты – арий расасынын дүйнөгө үстөмдүк кылуусуна жетишүү. Ага жетүү үчүн ашкере милитаризацияга жана чексиз аскердик экспансияга умтулуп, оккупацияланган өлкөлөр менен аймактарда геноцидге уюштурган.

1933-1945-жж

Холокост

• ( англ.   holocaust , грек тилинен - «жалпы өрттөө») - тар мааниде - экинчи дүйнөлүк согуш учурунда  Германияда , алардын союздаштарынын жана алар тарабынан оккупацияланган территорияларда жашаган жөөттөрдү куугунтуктоо жана массалык түрдө жок кылуу;
• 1933-1945-жж. аралыгында улутчул Германия жана коллаборационисттер тарабынан европалык жөөттөрдү системалуу куугунтуктоо жана жок кылуу. Кең мааниде фашисттик Германиянын мезгилинде улутчулдар тарабынан ар кандай  этностук  жана социалдык топтордун (советтик согуш туткундары, поляктар, жөөттөр, цыгандар, гомосексуалдык эркектер, масондор, катуу оорулуулар жана майыптар) өкүлдөрүн куугунтуктоо жана массалык жок кылуу.