Баскетбол ойынын о?ушылар?а ?йретуді? ма?ыздылы?ы.
Жан-жа?ты дамы?ан, ізгілікті т?р?ыдан таза ж?не рухани бай адамды ?алыптастыру мемлекетті? бірінші кезектегі міндеті болып табылады. О?ушы жастарды? дене бітімі жа?дайына, дене дайынды?ына республикамызды? саяси, экономикалы? ж?не идеологиялы? болаша?ы т?уелді болып келеді. Сонды?тан да, жастарды? дене бітіміні? дамуы, дене дайынды?ы ж?не салауатты ?мір салтын ?алыптастыруды? ма?ызды м?селелері мемлекетімізді? Президенті Н.?. Назарбаевты?, ?кіметіміз бен ?о?ам ?кілдеріні? т?ра?ты ?ам?орлы?ы аясынан табылады.
Жо?арыда атал?ан м?селелер бойынша со??ы жылдары аса ма?ызды ??жаттар ?абылдан?ан: «Білім туралы», «Дене шыны?тыру ж?не спорт туралы» ?аза?станны? Республикасыны? За?дары, ?аза?стан Республикасында Дене шыны?тыру ж?не спортты дамытуды? 2007-2011 жылдар?а арнал?ан Т?жырымдамасы мен ба?дарламасы ж?не бас?а да ??жаттарда дене бітіміні? дамуы, дене дайынды?ы ж?не салауатты ?мір салтын ?алыптастыру м?селелері мемлекеттік ма?ыздылы??а ие м?селелер екені атап к?рсетілген.
К?птеген ?діс-т?сілдерді? ішінде баскетбол алды??ы орындарды? бірінде бол?анды?тан, о?ушыларды? ?оз?алыс белсенділігін арттыруды? ана??рлым тиімді ??ралы ретінде жалпы білім беретін мектепті? ба?дарламасына 3 -сыныптан бастап енгізілген.
Т?уелсіздік ал?аннан бері республикамызда ?зіндік дене шыны?тыру ж?йесі ?алыптас?анды?тан, дене т?рбиесі м?селелерін жа?сарту м?селелері шешімін тауып, халы?аралы? де?гейде ?лкен жетістіктерге жетіп келеміз. ?аза?станды? ж?йені? тиімділігі к?птеген факторлар ар?ылы аны?талады, оларды? арасында спортшы т?л?асыны? іргетасы ?аланатын жалпы білім беретін мектептердегі о?у-т?рбие ?дерісін ??ру ж?не оны? мазм?нын жа?сарту ма?ызды р?л ат?арады.
Спортты? ?ылыми-?дістемелік ?дебиеттерде о?ушыларды жалпы білім беретін мектептерде о?ытуды? шарттары, ??ралдары мен ?дістері ?сыныл?ан. Басты назар дене жатты?уларыны? т?рлері, соны? ішінде баскетбол бойынша о?у материалын (ба?дарламасын) топтастыру?а аударылып келеді. ?аза?стан Республикасыны? жалпы білім беретін мектептерінде дене шыны?тыру бойынша о?ушы немесе сыныпты? ?оз?алыстары мен ?имылдарыны? сырт?ы сипатын ?ана емес, ойын шарттарын негізге ала отырып, о?у материалдарыны? бастысы мен екінші д?режелісін аны?тау?а деген жа?а к?з?арастарды негіздеу талпыныстары бар [С.І. ?асымбекова, Ю.Г. Телеугалиев, 2002; Ю.Г. Телеугалиев, 2003]. Дене т?рбиесі ж?йесін жетілдіруді? (о?тайландыруды?) ма?ызды шарттарыны? бірі о?ушыларды? типтік-ерекшелік ж?не дара ерекшеліктерін ескеру ар?ылы о?у-т?рбие ?дерісін дараландыруды іске асыру балып саналады.
М?селені о?тайлы н?тижелер ар?ылы шешу ?шін бірсыпыра себептерге бола ?з шешімін таба ?ойма?ан м?селелерді атап к?рсеткен ж?н деп білеміз:
- саба?тарда баскетбол бойынша о?ушыларды? техникалы? ж?не тактикалы? ?имылдарын ?алыптастыру барысында сенімді технологиялы? к?з?арас жасалма?ан;
- ойын т?сілдерін ме?геруді? орындал?ан детерминанттары жеткілікті д?режеде ат?арылмай ?ал?анды?тан, динамикалы? ойын жа?дайларын ж?не ?йретуді? ??рылымды-?исынды кестесін жобалауды ед?уір ?иындатады;
- дене шыны?тыру п?ні м??алімі мен о?ушы арасында?ы а?параттар а?ымын тиімді бас?ару т?сілдері елестетуді? ?рт?рлі т?рлеріндегі м?ліметтер мен хабарламалар т?рінде на?тылана ?ойма?анды?тан, ?йрету ?ар?ынын, дене бітімі статусы мен спортты? н?тижелерін ед?уір т?мендетеді.
Баяндал?ан м?ліметтер бойынша т?тас педагогикалы? ?дерісте о?ушыларды ?йретуді? бастап?ы кезе?індегі жо?ары ма?ыздылы?ы мен осы кезе?дегі спортты?-педагогикалы? технологияларды жобалау (жоспарлау) жа?дайлары мен т?сілдеріні? жеткілікті т?рде жасал?анды?ы арасында?ы объективті ?арама-?айшылы? баскетболшы о?ушыны ?алыптастыруда?ы ?зекті м?селе болып табылады.
- баскетбол ойыныны? негізгі т?сілдерін кезе?дер бойында ?алыптастыруды? педагогикалы? технологиясы о?ушыларды? базалы? ?оз?алыс ж?не техникалы?-тактикалы? ?рекеттерін ме?геру тиімділігін арттыру?а ы?пал етеді;
- динамикалы? ойын жа?дайлары т?ріндегі арнайы жатты?улар мен ?оз?алмалы ойындарды? дербестендірілу т?рлері жалпы білім беретін мектеп о?ушыларына баскетболды ?йрету ?дерісін педагогикалы? бас?ару т?сілдерін о?тайландыру ?шін негіз болып ?ызмет етеді;
- баскетбол бойынша о?у ?дерісіне деген технологиялы? к?з?арасты іске асыру ?дістемесі о?ушыларды? ойын ?рекетінде ?осымша м?мкіндіктер ?алыптастыру?а жа?дай жасайды;
- баскетболды дене шыны?тыру саба?тарында пайдалану оларды? дене ж?не тактикалы? дайынды?ы де?гейін арттыру?а м?мкіндік береді.
«Баскетбол саба?тарында?ы о?ушыларды? о?у-т?рбие ?дерісіні? бастап?ы кезе?і» 1.2 б?лімшесінде баскетбол ?оз?алыс ?рекетіні? к?птігімен, алуан т?рімен сипатталады. О?ан ж?гіру, ж?ріс, секіру, ла?тыру, ?а?ып алу мен ла?тыру, к?ш ж?не ?оз?алысты ?йлестіруді? т?рлі жатты?улары кіреді. Б?л жатты?улар ойыншыларды? ?з командасымен ж?не б?секелес командамен ?зара ?рекеттесу жа?дайында орындалады. О?ушыны? ойын барысында?ы ?рекетіні? тиімділігі ойын жа?дайына тез ба?а беріп, ойыншыларды? ?рекеттерін шапша? ба?алауына, техникалы? т?сілдерді жетілдіруіне, дене жа?ынан дамуына байланысты болма? [А.А. Аруцев, 2003].
Арнайылы? ба?дарлау?а ?абілетті дамыту мектептердегі саба? ?ткізу ж?йесінде ма?ызды орында болуы тиіс, ол кешенді к?рсеткіш болып табылады ж?не о?ушыны? жеке-дара ?абілетімен аны?талады. Атал?ан ба?дарлауды дамытуды? сырт?ы ?сері 9-12 жаста бай?ала бастайтыны аны?тал?ан. Осы?ан байланысты о?ытуды? бастап?ы кезе?інде о?у ?дерісін ?имыл-?оз?алыс да?дысын ж?не ептілікті игеруді, балаларды? бойында ?имыл-?оз?алыс міндеттерін на?ты жа?дайды талдау негізінде, ?здігінен шеше алатындай етіп т?рбиелеумен бірігетіндей етіп ??ру?а ке?ес беріледі. Б?л ?шін а??ар?ышты?ты, к?ру ала?ыны? к?лемін, к?рделі ?рекет ету шапша?ды?ын, бір ?имылдан екіншісіне тез арада ?туді дамыту?а ба?ыттал?ан дайынды? ж?не арнайы жатты?уларды ке?інен ?олдану ?ажет. ?дайы ?згеріп т?ратын жа?дайда?ы жатты?уларды ?олдану да ж?не оларды орындауды ?згертіп т?руды? да ма?ызы зор.
Жо?арыда атал?ан ерекшеліктер о?уды? кез-келген т?рін ?йымдастыру кезінде немесе оны? ?андай да бір стандартты негізінде автоматты т?рде ж?зеге аса ?оймайды. М?ны? ?зі спортты? ойындар техникасыны? к?рделігін ж?не оларды? орындалу ма?ыздылы?ын к?рсетеді.
«?оз?алыс ?имылдарына ?йретуді? технологиялы? т?жырымдамалары ж?не оларды баскетбол саба?тарында ойын техникасын игеру ?дерісінде ?олдану» деп аталатын 1.3 б?лімшеде ?йрету барысында о?ушыларды ?арапайым ойын кезінде т?сілдерді ?олдану?а жетелейтіндей етіп, жа?дайды к?рделендіру ?ажеттігі ?арастырылып отыр.
Жас?спірімні? бойында ?имыл да?дысы мен икемділігін ?алыптастыру ?тымды ?имылдарды ?рі ?арай жетілдіруді? негізін салады. Жас?спірім жекелеген б?ліктерді емес, саба?ты? басынан бастап т?тас жатты?уларды? техникасыны? негізін ме?геруіне ?мтылу керек. Жас?спірімдермен саба? ?ткізгенде баскетбол техникасыны? негіздері ?детте же?ілдетілген жа?дайда о?ытылады. Арнайы дайынды?ты ж?не дене шыны?тыру?а жа?ындатыл?ан арнайы дайындайтын жатты?улар кешені ке?інен ?олданылады.
Баскетболда спортты?-техникалы? дайынды??а салыстырмалы т?рдегі к?п уа?ыт б?лу ?ажет, ?йткені, о?ушылар да?дыны? к?птеген техникасын игерулері тиіс.
?имыл-?оз?алыстарды белгілі реттілікте игеру. Атап айт?анда: дайындалып ж?рген о?ушыларды? о?у?а деген жа?ымды ынтасын ?алыптастыру; ?оз?алыс ?имылыны? м?ні туралы білімді ?алыптастыру; ?рбір НТН бойынша ?йренетін ?оз?алыстар туралы толы? т?сінікті ?алыптастыру; ?йренетін ?оз?алыс ?имылын т?тастай игеру. С?йтіп, ?имыл?а ?йрету дегеніміз - б?л білім алу, ?оз?алыс икемділігін ?алыптастыру ж?не тиісті дене жа?ынан ?алыптасуды? ?асиеттерін т?рбиелеу.
Баскетбол ойынын мектеп о?ушыларына ?йретуді? ма?ыздылы?ы,о?ушыларды? ?имыл-?оз?алыс ?рекеттеріні?,дене бітіміні? д?рыс дамуы, салауатты ?мір салтын са?тау ?рдісін ?алыптастыруда ж?не к?птеген пайдалы ?ылы?тар?а бейімделуіне себепкер болады.
Орында?ан: І санатты дене т?рбиесі п?ні м??алімі Ра?ымжан Н?рлан Шынболат?лы. Б?О.Теректі ауданы Ша?ан ЖОББМ.
Просмотр содержимого документа
«Баяндама: Баскетбол ойынын о?ушылар?а ?йретуді? ма?ыздылы?ы.»
Баскетбол ойынын оқушыларға үйретудің маңыздылығы.
Жан-жақты дамыған, ізгілікті тұрғыдан таза және рухани бай адамды қалыптастыру мемлекеттің бірінші кезектегі міндеті болып табылады. Оқушы жастардың дене бітімі жағдайына, дене дайындығына республикамыздың саяси, экономикалық және идеологиялық болашағы тәуелді болып келеді. Сондықтан да, жастардың дене бітімінің дамуы, дене дайындығы және салауатты өмір салтын қалыптастырудың маңызды мәселелері мемлекетіміздің Президенті Н.Ә. Назарбаевтың, Үкіметіміз бен қоғам өкілдерінің тұрақты қамқорлығы аясынан табылады.
Жоғарыда аталған мәселелер бойынша соңғы жылдары аса маңызды құжаттар қабылданған: «Білім туралы», «Дене шынықтыру және спорт туралы» Қазақстанның Республикасының Заңдары, Қазақстан Республикасында Дене шынықтыру және спортты дамытудың 2007-2011 жылдарға арналған Тұжырымдамасы мен бағдарламасы және басқа да құжаттарда дене бітімінің дамуы, дене дайындығы және салауатты өмір салтын қалыптастыру мәселелері мемлекеттік маңыздылыққа ие мәселелер екені атап көрсетілген.
Көптеген әдіс-тәсілдердің ішінде баскетбол алдыңғы орындардың бірінде болғандықтан, оқушылардың қозғалыс белсенділігін арттырудың анағұрлым тиімді құралы ретінде жалпы білім беретін мектептің бағдарламасына 3 -сыныптан бастап енгізілген.
Тәуелсіздік алғаннан бері республикамызда өзіндік дене шынықтыру жүйесі қалыптасқандықтан, дене тәрбиесі мәселелерін жақсарту мәселелері шешімін тауып, халықаралық деңгейде үлкен жетістіктерге жетіп келеміз. Қазақстандық жүйенің тиімділігі көптеген факторлар арқылы анықталады, олардың арасында спортшы тұлғасының іргетасы қаланатын жалпы білім беретін мектептердегі оқу-тәрбие үдерісін құру және оның мазмұнын жақсарту маңызды рөл атқарады.
Спорттық ғылыми-әдістемелік әдебиеттерде оқушыларды жалпы білім беретін мектептерде оқытудың шарттары, құралдары мен әдістері ұсынылған. Басты назар дене жаттығуларының түрлері, соның ішінде баскетбол бойынша оқу материалын (бағдарламасын) топтастыруға аударылып келеді. Қазақстан Республикасының жалпы білім беретін мектептерінде дене шынықтыру бойынша оқушы немесе сыныптың қозғалыстары мен қимылдарының сыртқы сипатын ғана емес, ойын шарттарын негізге ала отырып, оқу материалдарының бастысы мен екінші дәрежелісін анықтауға деген жаңа көзқарастарды негіздеу талпыныстары бар [С.І. Қасымбекова, Ю.Г. Телеугалиев, 2002; Ю.Г. Телеугалиев, 2003]. Дене тәрбиесі жүйесін жетілдірудің (оңтайландырудың) маңызды шарттарының бірі оқушылардың типтік-ерекшелік және дара ерекшеліктерін ескеру арқылы оқу-тәрбие үдерісін дараландыруды іске асыру балып саналады.
Мәселені оңтайлы нәтижелер арқылы шешу үшін бірсыпыра себептерге бола өз шешімін таба қоймаған мәселелерді атап көрсеткен жөн деп білеміз:
- сабақтарда баскетбол бойынша оқушылардың техникалық және тактикалық қимылдарын қалыптастыру барысында сенімді технологиялық көзқарас жасалмаған;
- ойын тәсілдерін меңгерудің орындалған детерминанттары жеткілікті дәрежеде атқарылмай қалғандықтан, динамикалық ойын жағдайларын және үйретудің құрылымды-қисынды кестесін жобалауды едәуір қиындатады;
- дене шынықтыру пәні мұғалімі мен оқушы арасындағы ақпараттар ағымын тиімді басқару тәсілдері елестетудің әртүрлі түрлеріндегі мәліметтер мен хабарламалар түрінде нақтылана қоймағандықтан, үйрету қарқынын, дене бітімі статусы мен спорттық нәтижелерін едәуір төмендетеді.
Баяндалған мәліметтер бойынша тұтас педагогикалық үдерісте оқушыларды үйретудің бастапқы кезеңіндегі жоғары маңыздылығы мен осы кезеңдегі спорттық-педагогикалық технологияларды жобалау (жоспарлау) жағдайлары мен тәсілдерінің жеткілікті түрде жасалғандығы арасындағы объективті қарама-қайшылық баскетболшы оқушыны қалыптастырудағы өзекті мәселе болып табылады.
- баскетбол ойынының негізгі тәсілдерін кезеңдер бойында қалыптастырудың педагогикалық технологиясы оқушылардың базалық қозғалыс және техникалық-тактикалық әрекеттерін меңгеру тиімділігін арттыруға ықпал етеді;
- динамикалық ойын жағдайлары түріндегі арнайы жаттығулар мен қозғалмалы ойындардың дербестендірілу түрлері жалпы білім беретін мектеп оқушыларына баскетболды үйрету үдерісін педагогикалық басқару тәсілдерін оңтайландыру үшін негіз болып қызмет етеді;
- баскетбол бойынша оқу үдерісіне деген технологиялық көзқарасты іске асыру әдістемесі оқушылардың ойын әрекетінде қосымша мүмкіндіктер қалыптастыруға жағдай жасайды;
- баскетболды дене шынықтыру сабақтарында пайдалану олардың дене және тактикалық дайындығы деңгейін арттыруға мүмкіндік береді.
«Баскетбол сабақтарындағы оқушылардың оқу-тәрбие үдерісінің бастапқы кезеңі» 1.2 бөлімшесінде баскетбол қозғалыс әрекетінің көптігімен, алуан түрімен сипатталады. Оған жүгіру, жүріс, секіру, лақтыру, қағып алу мен лақтыру, күш және қозғалысты үйлестірудің түрлі жаттығулары кіреді. Бұл жаттығулар ойыншылардың өз командасымен және бәсекелес командамен өзара әрекеттесу жағдайында орындалады. Оқушының ойын барысындағы әрекетінің тиімділігі ойын жағдайына тез баға беріп, ойыншылардың әрекеттерін шапшаң бағалауына, техникалық тәсілдерді жетілдіруіне, дене жағынан дамуына байланысты болмақ [А.А. Аруцев, 2003].
Арнайылық бағдарлауға қабілетті дамыту мектептердегі сабақ өткізу жүйесінде маңызды орында болуы тиіс, ол кешенді көрсеткіш болып табылады және оқушының жеке-дара қабілетімен анықталады. Аталған бағдарлауды дамытудың сыртқы әсері 9-12 жаста байқала бастайтыны анықталған. Осыған байланысты оқытудың бастапқы кезеңінде оқу үдерісін қимыл-қозғалыс дағдысын және ептілікті игеруді, балалардың бойында қимыл-қозғалыс міндеттерін нақты жағдайды талдау негізінде, өздігінен шеше алатындай етіп тәрбиелеумен бірігетіндей етіп құруға кеңес беріледі. Бұл үшін аңғарғыштықты, көру алаңының көлемін, күрделі әрекет ету шапшаңдығын, бір қимылдан екіншісіне тез арада өтуді дамытуға бағытталған дайындық және арнайы жаттығуларды кеңінен қолдану қажет. Ұдайы өзгеріп тұратын жағдайдағы жаттығуларды қолдану да және оларды орындауды өзгертіп тұрудың да маңызы зор.
Жоғарыда аталған ерекшеліктер оқудың кез-келген түрін ұйымдастыру кезінде немесе оның қандай да бір стандартты негізінде автоматты түрде жүзеге аса қоймайды. Мұның өзі спорттық ойындар техникасының күрделігін және олардың орындалу маңыздылығын көрсетеді.
«Қозғалыс қимылдарына үйретудің технологиялық тұжырымдамалары және оларды баскетбол сабақтарында ойын техникасын игеру үдерісінде қолдану» деп аталатын 1.3 бөлімшеде үйрету барысында оқушыларды қарапайым ойын кезінде тәсілдерді қолдануға жетелейтіндей етіп, жағдайды күрделендіру қажеттігі қарастырылып отыр.
Жасөспірімнің бойында қимыл дағдысы мен икемділігін қалыптастыру ұтымды қимылдарды әрі қарай жетілдірудің негізін салады. Жасөспірім жекелеген бөліктерді емес, сабақтың басынан бастап тұтас жаттығулардың техникасының негізін меңгеруіне ұмтылу керек. Жасөспірімдермен сабақ өткізгенде баскетбол техникасының негіздері әдетте жеңілдетілген жағдайда оқытылады. Арнайы дайындықты және дене шынықтыруға жақындатылған арнайы дайындайтын жаттығулар кешені кеңінен қолданылады.
Баскетболда спорттық-техникалық дайындыққа салыстырмалы түрдегі көп уақыт бөлу қажет, өйткені, оқушылар дағдының көптеген техникасын игерулері тиіс.
Қимыл-қозғалыстарды белгілі реттілікте игеру. Атап айтқанда: дайындалып жүрген оқушылардың оқуға деген жағымды ынтасын қалыптастыру; қозғалыс қимылының мәні туралы білімді қалыптастыру; әрбір НТН бойынша үйренетін қозғалыстар туралы толық түсінікті қалыптастыру; үйренетін қозғалыс қимылын тұтастай игеру. Сөйтіп, қимылға үйрету дегеніміз - бұл білім алу, қозғалыс икемділігін қалыптастыру және тиісті дене жағынан қалыптасудың қасиеттерін тәрбиелеу.
Баскетбол ойынын мектеп оқушыларына үйретудің маңыздылығы,оқушылардың қимыл-қозғалыс әрекеттерінің,дене бітімінің дұрыс дамуы, салауатты өмір салтын сақтау үрдісін қалыптастыруда және көптеген пайдалы қылықтарға бейімделуіне себепкер болады.
Орындаған: І санатты дене тәрбиесі пәні мұғалімі Рақымжан Нұрлан Шынболатұлы. БҚО.Теректі ауданы Шаған ЖОББМ.
1 336
38 013 
