Бұлшық еттер, бұлшық ет типтері, олардың құрылысы мен маңызы.

№

Сүйек типтері

1.

Оған кіретін сүйектер

Қысқа сүйектер

2.

Ұзын сүйектер

3.

Жалпақ сүйектер

№

Сүйек типтері

1.

Қысқа сүйектер

2.

Оған кіретін сүйектер

Ұзын сүйектер

3.

Саусақ сүйектері, алақан сүйектері, білезік сүйектері, омыртқа сүйектері, башпай сүйектері, толарсақты құрайтын сүйектер

Жалпақ сүйектер

Тоқпан жілік, кәрі жілік, шынтақ сүйек, ортан жілік, жіліншік, асықты жілік

Бас сүйектің ми және бет сүйектері, қабырға, жамбас, жауырын

№

Сүйектер

1.

Сүйектердің байланысу түрлері

Жауыран мен тоқпан жілік; тоқпан жілік пен кәрі жілік; жамбас пен ортан жілік; ортан жілік пен асықты жілік

2.

Омыртқа жотасының сүйектері, арқа омыртқасы мен төс, қабырға сүйектері

3.

Сегізкөз, құйымшақ

4.

Ми сүйектері (маңдай, төбе, самай, шүйде)

№

Сүйектер

1.

Сүйектердің байланысу түрлері

Жауыран мен тоқпан жілік; тоқпан жілік пен кәрі жілік; жамбас пен ортан жілік; ортан жілік пен асықты жілік

2.

Қозғалмалы (буын арқылы)

Омыртқа жотасының сүйектері, арқа омыртқасы мен төс, қабырға сүйектері

3.

Жартылай қозғалмалы (шеміршек арқылы)

Сегізкөз, құйымшақ

4.

Қозғалыссыз (қиыса)

Ми сүйектері (маңдай, төбе, самай, шүйде)

Қозғалыссыз (жік)

Ажар биология сабағы бітіп, физика сабағына баспалдақ арқылы 3 – ші қабаттан, 2 – ші қабатқа түсіп бара жатқанда аяғын қатты ауыртып алды. Ауырсыну тобық тұсында байқалады. Қандай көмек көрсетесін?

Қанқа

Бұлшық еттер

(енжар)

(белсенді)

• Организміміздің енжар бөлігі – қанқаны қимыл – қозғалысқа келтіреді.
• Сүйекпен бірлесіп денеге пішін беріп, денені тік ұстауға көмектеседі.
• Құрсақ бұлшық еттері мүшелерді бірқалыпты ұстайды және қорғайды.
• Көкет кеуде куысын құрсақ қуысынан бөліп тұрады
• Көлденең жолақты бұлшық еттер көз алмасының қозғалуын, жұтуды; қабырға аралық бұлшық еттер тыныс қозғалыстарын қамтамасыз етеді

75 % - ы су;

25 % – ы нәруыз, май, көмірсу және минералды тұздардан тұрады

Қанқа бұлшық еттері адам салмағының 40 % - нан астамын құрайды.

600 - ден астам қанқа бұлшық еттері бар және олар бұлшық ет талшықтарынан тұрады.

Бірыңғай салалы

Көлденең жолақты

(қаңқа)

Көлденең жолақты

жүрек

Ішкі мүшелердің қабырғаларын (қан тамырларының, асқазан, ішек, қуық, т.б.) құрайды.

• бас
• мойын
• дене
• аяқ - қол

мимикалық

шайнау

Басты тепе – теңдікте ұстайды, бас пен мойын қозғалысына, сондай – ақ жұтуға қатысады.

• Қабырғааралық бұлшық еттер
• Көкет
• Құрсақтың бұлшық еттері
• Арқаның жалпық бұлшық еті

• Дельта тәрізді бұлшық ет – иық белдеуінде қолды қозғалысқа келтіреді.
• Екі басты бұлшық ет (бицепс) – қолды шынтақ буынынан бүгеді
• Үш басты бұлшық ет (трицепс) – қолды жазады

• Тігінші бұлшық еті – ең ұзын бұлшық ет.
• Төрт басты бұлшық еті – тізе буынын жазады

• Адам денесінде қанша бұлшық ет болады?
• Бұлшық ет құрамы неден тұрады?
• Бұлшық ет құрылысына байланысты нешеге бөлінеді және оларды ата?
• Көлденең жолақты қаңқа бұлшық еті мен көлденең жолақты жүрек бұлшық етінің айырмашылығы?
• Мимикалық бұлшық ет қандай қызмет атқарады?
• Қол бұлшық еттеріне қандай бұлшық еттер жатады?

Сәйкестігін анықта

Бас бұлшық еті

Мойын бұлшық еті

Дене бұлшық еттері

Қол бұлшық еттері

Аяқ бұлшық еттері

А. Дельта тәрізді; Ә. Тігінші; Б. Көкет; В. Басты тепе – теңдікте ұстайды; Г. Трицепс; Ғ. Қабырғааралық; Д. Мимикалық; Е. Балтыр бұлшық еті; Ж. Шайнау;

Үйге тапсырма

§ 27оқу