Российская Федерация, с.Чериктей
СДЕЛАЙТЕ СВОИ УРОКИ ЕЩЁ ЭФФЕКТИВНЕЕ, А ЖИЗНЬ СВОБОДНЕЕ
Благодаря готовым учебным материалам для работы в классе и дистанционно
Скидки до 50 % на комплекты
только до
Готовые ключевые этапы урока всегда будут у вас под рукой
Организационный момент
Проверка знаний
Объяснение материала
Закрепление изученного
Итоги урока
Была в сети 13.05.2024 02:58
Саввина Алена Алексеевна
учитель биологии и химии
39 лет
2 367
21 493 
Местоположение
Специализация
Чэриктэйгэ ??нэр эмтээх ??нээйилэр
Категория:
Биология
05.04.2016 04:27
В.Ф.Афанасьев – Алданскай аатынана Чэриктэй орто оскуолата
Дакылаат темата
“Чэриктэйгэ ??нэр эрмтээх ??нээйилэр”
Толордо: 6 кылаас ??рэнээччитэ
Попова Маша
Салайааччы: биология учуутала
Саввина А.А.
2015
И?инээ?итэ
Киириитэ .... 2
- Теоретическай чаа?а
I.1. ??нээйилэри хомуйуу уонна харайыы халандаара .... 3
I.2. Эмтээх ??нээйини хомуйуу, хатарыы, харайыы ньымалара,
быраабылалара .... 5
- Практическай чаа?а
II.1. Чэриктэйгэ ??нэр эмтээх ??нээйилэр .... 7
II.2. Справочник о?оруута …. 10
Т?м?к ..... 11
Приложение …. 12
Ту?аныллыбыт литература ..... 18
Киириитэ
Сыала: Чэриктэй эмтээх отторуттан судургу справочник о?оруу.
Соруктара:
- Чэриктэйгэ ??нэр эмтээх оттору ??рэтии;
- Эмтээх отору хомуйуу, харайыы быраабылатын кытта билси?ии;
- Справочник о?оруу.
Актуально?а: били??и ?йэ?э айыл?аттан кэлэр натуральнай эмтэри, ол эбэтэр, эмтээх ??нээйилэри ту?аныы к??скэ сайдан эрэр. Ол и?ин би?иги Чэриктэйбитигэр ??нэр эмтээх оттору билиэхтээхпит.
Чинчийэр ?лэ объега: Чэриктэйгэ ??нэр эмтээх оттор.
Чинчийэр ?лэ предмета: эмтээх ??нээйилэр справочниктара.
Саба?алаа?ын: О?о?уллубут справочник Чэриктэй олохтоохторо ту?аналларыгар к?м? буолуон с?п.
Ки?и аймах былыр – былыргыттан чэгиэн – чэбдик сылдьар ту?уттан, араас ыарыыттан эмтэнээри ?г?с билиини – к?р??н?, дьо?уру – ньыманы мунньунан кэллэ. Медицина ??рэ?э с???мэрдик сайынна. Эмтэммэт ыарыы ахсаана му?утуурдук кыччаата.
Ийэ айыл?абыт бэйэтэ анаан ??ннэрэр эмтээх отун-ма?ын к?дь??стээхтик ту?аныы били??и кэм?э ордук суолталанна.Эмп-томп тиийбэт ,атыыланар сыаната к?н аайы ?рд?? турар кэмигэр бэйэбит ис кыахпытын ту?анарбыт тиийэн кэллэ.Манна ??скээпит ?рэхпитигэр, т?р??б?т алаастарыгар ??нэр эмтээх ??нээйини билии,сатаан эми-тому о?ору,таба ту?аныы курдук уустук боппуруостар ??скээн тахсаллар.Эмтээх ??нээйини мээнэ ?л?бээй хомуйуу,харайыы,о?оруу,туттуу,эмтэнии-ту?алыынаа?ар буортулуон с?п.Онон анаан ??рэтии,с?пк? ту?анары сырдатыы улахан соругунан буолар.
Просмотр содержимого документа
«Чэриктэйгэ ??нэр эмтээх ??нээйилэр»
В.Ф.Афанасьев – Алданскай аатынана Чэриктэй орто оскуолата
Дакылаат темата
“Чэриктэйгэ үүнэр эрмтээх үүнээйилэр”
Толордо: 6 кылаас үөрэнээччитэ
Попова Маша
Салайааччы: биология учуутала
Саввина А.А.
2015
Иһинээҕитэ
Киириитэ .... 2
Теоретическай чааһа
I.1. Үүнээйилэри хомуйуу уонна харайыы халандаара .... 3
I.2. Эмтээх үүнээйини хомуйуу, хатарыы, харайыы ньымалара,
быраабылалара .... 5
Практическай чааһа
II.1. Чэриктэйгэ үүнэр эмтээх үүнээйилэр .... 7
II.2. Справочник оҥоруута …. 10
Түмүк ..... 11
Приложение …. 12
Туһаныллыбыт литература ..... 18
Киириитэ
Сыала: Чэриктэй эмтээх отторуттан судургу справочник оҥоруу.
Соруктара:
Чэриктэйгэ үүнэр эмтээх оттору үөрэтии;
Эмтээх отору хомуйуу, харайыы быраабылатын кытта билсиһии;
Справочник оҥоруу.
Актуальноһа: билиҥҥи үйэҕэ айылҕаттан кэлэр натуральнай эмтэри, ол эбэтэр, эмтээх үүнээйилэри туһаныы күүскэ сайдан эрэр. Ол иһин биһиги Чэриктэйбитигэр үүнэр эмтээх оттору билиэхтээхпит.
Чинчийэр үлэ объега: Чэриктэйгэ үүнэр эмтээх оттор.
Чинчийэр үлэ предмета: эмтээх үүнээйилэр справочниктара.
Сабаҕалааһын: Оҥоһуллубут справочник Чэриктэй олохтоохторо туһаналларыгар көмө буолуон сөп.
Киһи аймах былыр – былыргыттан чэгиэн – чэбдик сылдьар туһуттан, араас ыарыыттан эмтэнээри үгүс билиини – көрүүнү, дьоҕуру – ньыманы мунньунан кэллэ. Медицина үөрэҕэ сөҕүмэрдик сайынна. Эмтэммэт ыарыы ахсаана муҥутуурдук кыччаата.
Ийэ айылҕабыт бэйэтэ анаан үүннэрэр эмтээх отун-маһын көдьүүстээхтик туһаныы билиҥҥи кэмҥэ ордук суолталанна.Эмп-томп тиийбэт ,атыыланар сыаната күн аайы үрдүү турар кэмигэр бэйэбит ис кыахпытын туһанарбыт тиийэн кэллэ.Манна үөскээпит үрэхпитигэр, төрөөбүт алаастарыгар үүнэр эмтээх үүнээйини билии,сатаан эми-тому оҥору,таба туһаныы курдук уустук боппуруостар үөскээн тахсаллар.Эмтээх үүнээйини мээнэ үлүбээй хомуйуу,харайыы,оҥоруу,туттуу,эмтэнии-туһалыынааҕар буортулуон сөп.Онон анаан үөрэтии,сөпкө туһанары сырдатыы улахан соругунан буолар.
Теоретическай чааһа
I.1. Үүнээйилэри хомуйуу уонна харайыы халандаара
Бу халандаарга биһи, Чэриктэйгэ үксээн үүнэр эмтээх үүнээйилэри көрдөрдүбүт.
| № | Үүнээйи аата | Туттуллар чааһа | Хомууллар кэмэ (ыйа) | Хаһааныы болдьоҕо (сыл) |
| 1 | Манчаары(аир болотный) | силиһэ | Балаҕан ыйа | 3 |
| 2 | Хатыҥ (береза плосколистая) | сэбирдэҕэ | Ыам ыйа | 2 |
| 3 | Долохоно(боярышник) | Сибэккитэ | Бэс,атырдьах ыйа | 1 |
| аһа | Балаҕан ыйа | 2 | ||
| 4 | Сугун аба5ата(багульник болотной) | ото | Бэс,от ыйа |
|
| 5 | Уулаах отон (брусника) | Сибирдэ5э | Муус устар,ыам ыйа | 3 |
| Аһа | Балаҕан ыйа | - | ||
| 6 | Дьэрээн от(василистик вонючий) | ото | Бэс,от ыйа | 2 |
| 7 | Бороҥ лоһуор(вероника седая) | ото | Бэс,от ыйа | 2 |
| 8 | Сылгы ньургуһуна (ветреница лесная) | ото | Ыам,бэс ыйа | - |
| 9 | Күрдьүгэс күрүөнэ(горошек мышиный) | ото | Сайын устата | - |
| 10 | Бүлүүһэ от (девясил британский) | ото | Сайын устата | - |
| 11 | Дьэдьэн (земляника восточная) | сэбирдэҕэ | Бэс ыйа | 1 |
| 12 | Кулун тайа5а(калужница болотная) | ото | Бэс,ыам ыйа | - |
| 13 | Ымыйах от(кровохлебка лекарственная) | силиһэ | Балаҕан ыйа | 5
|
| 14 | Ньээм,алтан төбө(одуванчик лекарственный) | силиһэ | Күһүн,саас | 5 |
| ото | От ыйа | - | ||
| 15 | Тимэх от(пижма) | Сибэккитэ | От,атырдьах ыйа | 3 |
| 16 | Бохсур5ан (подорожник) | Сэбирдэҕэ | Сайын устата | 2 |
| 17 | Кыа уга,үөрэ ото(полынь,чернобыльник) | Силиһэ | Балаҕан ыйа | - |
| ото | От, атырдьах ыйа | 2 | ||
| 18 | Хаптаҕас (смородина красная) | аһа | От ыйа | - |
| 19 | Мооньоҕони(смородина черная) | аһа | Атырдьах ыйа | 1 |
| сэбирдэҕэ | ||||
| 20 | Анньыыс (тмин обыкновенный) | Аһа | Сайын устата | 3 |
| 21 | Уҥуохтаах отон (толокнянка обыкновенная) | сэбирдэҕэ | Күһүн,саас | 5 |
| 22 | Харыйа от, суорат от (тысячелистник обыкновенный) | Ото Сибирдэҕэ сибэккитэ | Сайын устата | 5 |
| 23 | Боҕуруоскай от(чарбец) | ото | Сайын устата | 3 |
| 24 | Чааккы(чага) | чээрэтэ | Сыл устата | 2 |
| 25 | Кучу(иван чай) | Ото сэбирдэҕэ | От, атырдьах ый | 2 |
| 26 | Кыһыл собо тыла (грушанка мясокрасная) | сэбирдэҕэ | Ыам ыйа, балаҕан ыйа | 2 |
| 27 | Хаас ото(лапчатка гусиная) | ото | Сайын устата | 2 |
| 28 | Уоттуу тамал5ан(спирея иволистая) | ото | От ыйа | 2 |
I.2. Эмтээх үүнээйини хомуйуу, хатарыы, харайыы ньымалара,
быраабылалара
Үүнээйини чуолкайдык арааран билэн эрэ баран хомуйуллуохтаах. Транспорт үгүстүк сылдьар сириттэн, суол чугаһыттан ылыллыбат. Массыына гааһын араас дьааттах эттигэ, техника арыыта – оҕунуоҕа үүнээйигэ мунньуллан, састааба уларыйыан сөп.
Хомуйар сиргэ бөдөҥ үүнээйилэри сиэмэ ыһалларыгар анаан көтө-көтө ордорон хаалларар ордук. Ол тустаах үүнээйи саппааһа чөл буоларын хааччыйар. Айылҕабыт бэлэҕэ куруук баар буоларыгар кыһаллыы көлүөнэттэн көлүөнэҕэ бэриллэн иһиэхтээх.
Хас бэлэмнэммит үүнээйини анал иһиккэ эбэтэр сууга уган, бэлиэ сурук (этикетка) оҥоһуллар. Онно үүнээйи аата, чааһа, хомуйуллубут күнэ, ыйа, сыла ыйыллар.
Үүнээйи силиһин, умнаһын, сэбирдэҕин хомуйуу, хатарыы уратылардаах.
Үүнээйи силиһэ.
Үксүн күһүн, ото хаппытын кэннэ, күрдьэҕинэн, атырдьаҕынан эбэтэр быһаҕынан хаһан ылаллар. Сииктээх кэмҥэ, ардахтаах да кэм хомуйуллара ордук. Силиһи буорун – сыыһын ыраастаан баран, сөрүүн ууга сууйуллар. Онтон таҥас үрдүгэр салгыҥҥа сараҕыта түһэн баран, чөл өттүн быһан ылаллар, буортуйбут өттүн быраҕаллар. Ол кэнниттэн хатарыллар. Хатарарга силис олус суон буоллаҕына, устатынан тыыран кыччатыахха сөп.
Үүнээйи ото, сэбирдэҕэ.
Үүнээйини үксүн сибэккилэнэр кэмиэр сиэрпэнэн, быһаҕынан, хойуу буоллаҕына хотуурунан быһан бэлэмнииллэр. Үүнээйи бүтүн, чөл өттүн талан ылаллар. Күлүк сиргэ куурдуллар, сотору – сотору тарҕатан, эргитэн биэрэллэр. Күн уотугар хаһан да хатарыллыбат.
Сорох үүнээйини кыра гына дьөрбөлөөн ыйаан, күлүк сиргэ хатарыллар. Онтон эфирдээх үүнээйилэри (боҕуруоскай от, сугун абаҕата, манчаары) бытааннык 30-35 0С үрдүгэ суох сылааска куурдуллуохтаах.
Үүнээйи сибэккитэ, сиэмэтэ, сүмэтэ, отоно.
Сибэккитин саҥардыы тыллыбыт кэмигэр хомуйуллуохтаах. Бу кэмҥэ сибэкки элбэх туһалаах эттиктээх буолар уонна куурдарга, хатарарга да ордук.
Үүнээйи сиэмэтэ ситэн эрдэҕинэ, умнаһын кытта аҕалан, таҥас эбэтэр кумааҕы үрдүгэр таҥнары баайан ыйыыллар. Куурбутун кэннэ арааран, наардаан, ситэрт хатараллар.
Үүнээйи сүмэтин ыган эбэтэр сүүрдэн ылаллар.
Отону буспутун кэннэ, сарсыада куйаас түһүөн иннинэ эбэтэр киэһэлик хомуйар ордук. Сорохтор сиикэйдии хомуйан баран, кэлин ситэри буһарабыт дииллэр эрээри, оннук отон бары туһалаах хаачыстыбатын биллэрдик сүтэрэр.
Дөлүһүөн, моонньоҕон, отон аһыйбатын наадатыгар 80-90 0С хатарыллыахтаах.
Мас хатырыга, үнүгэһэ.
Эмтэнэргэ анаан үксүн хатыҥ, тэтиҥ уонна бэс үнүгэһин туһаналлар. Саас тылла илигинэ үллүбүт кэмигэр хомуйан, салгыннаах сиргэ куурдаллар. Сылаас сиргэ туттахха үнүгэс сороҕор тыллыбытынан барааччы.
Мас хатырыгын туһанар буоллахха, саас тыллыан иннинэ, сүмэтэ сүүрэр кэмигэр бэлэмнииллэр. Бу кэмҥэ ханнык баҕарар мас хатырыга чэпчэкитик хастанар.
Практическай чааһа
II.1. Чэриктэйгэ үүнэр эмтээх үүнээйилэр
Биһи дэриэбинэбитигэр, Чэриктэйгэ, ханнык эмтээх үүнээйилэр үүнэллэрин чинчийэн көрдүбүт уонна таблица оҥордубут. Бу таблицаҕа эмтээх үүнээйилэр сахалыы, нууччалыы ааттара уонна кинилэр ханнык ыарыыга туһаныллаллара көстөллөр.
| № | Сахалыы аата | Нууччалыы аата | Ханнык ыарыыга туһаныллара |
| 1 | Анньыыс | Тмин обыкновенный | Сөтөлгө, гастрикка, ис үллэригэр |
| 2 | Биэ эмиийэ | Малина сахалинская | Сахарнай диабет, авитаминоз |
| 3 | Биэс эминньэхтээх өтөх ото | Пустырник пятилопастной | гепертония |
| 4 | Бороҥ лоһуор, оҕонньор ото, отоһут ото | Вероника седая | Үөс таһаарар |
| 5 | Боруу | Хвощ полевой | Атеросклероз, сэниэ киллэрэр |
| 6 | Боҕуруоскай от | Чабрец, тимьян ползучий, богородская трава | Бронхит, хабах тымныйыытыгар |
| 7 | Бүлүүһэ ото | Девясил британский | Ириҥэлээх бааһы |
| 8 | Бөдөҥ бохсурҕан, биэс тымыр | Подорожник большой | Уҥуох ыарыытыгар |
| 9 | Бэс | Сосна | Сүһүөх ыарыытыгар |
| 10 | Долохоно | Боярышник даурский | Авитаминоз, утуйбат буолууга, гипертония |
| 11 | Дьэдьэн | Земляника восточная | Ииктэтэр, авитаминоз, аллергия, атеросклероз, бүөр ыарыытыга, быар ыарыытыгар |
| 12 | Дөлүһүөн | Шиповник | Авитоминоз,бүөр ыарыыта |
| 13 | Иэдьэгэй ото | Подмаренник настоящий | Быар ыарыытыгар |
| 14 | Кииһилэ | Щавель птрамидальный | Ис ыарыытыгар |
| 15 | Куруҥ от, кучу | Иван- чай | Гастрит ,гепертония |
| 16 | Кытыан | Можжевельник обыкновенный | Быар ыарыытыгар |
| 17 | Көбүөр от | Льнянка обыкновенная | Куртахха,төбөҕө,цистиккэ |
| 18 | Кулун туйаҕа | Калужница болотная | Дьаттаах үүнээйигэ киирсэр! |
| 19 | Күрдьүгэс күрүөнэ | Горошек мышиный | Эпилиэпсийэҕэ |
| 20 | Кыһыл собо тыла | Грушанка мясокрасная | Халтаһа кутургуйатын |
| 21 | Манчаары | Аир болотный | Үүт киллэрэр, үөс таһаарар |
| 22 | Моонньоҕон | Смородина черная | Тымныйыыга |
| 23 | Ньээм, алтан төбө, алтан бас | Одуванчик лекарственный | Авитаминоз, аллергия |
| 24 | Ньургуһун | Прострел открытый, сон-трава | Дьатаах үүнээйигэ киирсэр! |
| 25 | Сарбанньах | Рябина | Атеросклероз |
| 26 | Сир хортуоската | Зопник клубненосный | Үөс таһаарар |
| 27 | Силиргистээх ача | Пырей ползучий | Ииктэтэр |
| 28 | Сугун | Голубика | Авитоминозка |
| 29 | Сугун абаҕата | Багульник болотный | Ревматизымҥа |
| 30 | Суорат от, харыйа от, бытырыыс от | Тысячелистник обыкновенный | Геморойга |
| 31 | Сылгы ньургуһуна | Ветреница лесная | Артртит, остеохондрорз |
| 32 | Сытыган эрбэһин | Полынь якутская | Ис ыарыытыгар |
| 33 | Сыһыы куохалаһа | Герань луговая | Чесоткаҕа |
| 34 | Таҥара кийиитэ | Живокость высокая |
|
| 35 | Тиит | Лиственница | Төбө,сүрэх ыарыытыгар |
| 36 | Тэтиҥ | Осина | Радикулит |
| 37 | Тимэх от | Пижиа обыкновенная | Быар ыарыыта |
| 38 | Уҥуохтаах отон | Толокнянка обвкновенная | Бүөр,хабах ыарыытыгар |
| 39 | Уоттуу тамылҕа | Таволга, спирея иволистная | Куртах,оһоҕос ыарыытыгар |
| 40 | Уулаах отон | Брусника обыкновенная | Иик туппат буолууга, сүһүөх ыарыыта |
| 41 | Үөрэ ото,кыа уга | Полынь обыкновенная | Куртах,оһоҕос ыарыытыгар |
| 42 | Хаарыйар | Крапива двудомная | Бронхит,аллергия |
| 43 | Хаас кэйиҥэһэ | Лапчатка гусиная |
|
| 44 | Хаптаҕас | Смородина красная | Куртах ыарыытыгар |
| 45 | Хаппырыас | Черемуха обыкновенная | Тымныйыыга |
| 46 | Хараҥаччы ото | Чистотел большой | Тирии туберкулеһугар |
| 47 | Харыйа | Ель сибирская | Астмаҕа |
| 48 | Хатыҥ | Береза плосколистая | Авитаминоз, аллергия, бүөр тымныйыытыгар, ииктэтэр |
| 49 | Чааккы, хатыҥ чээрэтэ | Чага, березовый гриб | Оһоҕос бааһыгар,гастрит |
| 50 | Чороон от | Горечавка крупнолистная | Кутургуйаны,бааһы эмтиир |
| 51 | Чуораан от | Колокольчик сборный | Атерозклероз,сөтөлгө |
| 52 | Чыычаах ото | Горец птичий | Ииктэтэр |
| 53 | Чэмкинэр,дьэрэкээн от,үрүйэ ото | Василистник вонючий | Гепертония |
| 54 | Чэмпэрээк | Багульник болотный | Ис ыарытыыгытар |
| 55 | Чэмэлиидэ | Белозор болотный | Тымныйыыга |
| 56 | Ымыйах | Кровохлебка лекарственная | Төбө ыарыытыгар, дизентерияҕа, хаан барыытыгар |
| 57 | Ытырыык от | Крапива двудомная | Геморройга,тыҥаҕа |
| 58 | Эбиэс | Овес посевной | Сахарнай диабетка |
| 59 | Эмтээх валериана | Валериана лекаорственная | Утуйбат буолууга,гепертонияҕа |
II. 2. Справочник оҥоруута
Чэриктэйгэ үүнэр эмтээх үүнээйилэри чинчийэн үөрэтэн баран, судургу справочник оҥордубут (Приложение 1).
Бу справочникка эмтээх үүнээйи сахалыы, нууччалыы аата, эмтээх үүнээйи туттуллар чааһа, хомуйуллар кэмэ, хаһааныы больдьоҕо, тугу эмтиирэ уонна кинилэр хаартыскалара киирдилэр.
Түмүк
Чэриктэйгэ үүнэр эмтээх үүнээйилэри теоретически үөрэттибит
Чэриктэй эмтээх үүннээйилэриттэн, дьоннор туһаналларыгар, судургу справочник оҥордубут.
Түмүккэ этиэхпин баҕарабын, ханнык баҕарар киһи доруобай эрэ буоллаҕына сүүрэр – көтөр, үлэлиир – хамныыр, айар – тутар. Доруобуйа үгүс түбэлтэҕэ киһиттэн бэйэтиттэн тутулуктаах.
Былыр , үөрэх – билии сайда илигинэ, биһиги өбүгэлэрбит барахсаттар туох баарынан бэйэлэрин көрүнэн – харанан, эмтэнэн- томтонон олорбуттара. Кинилэри ойууттар, атын да идэлээхтэр, билиҥҥиннэн норуот эмчиттэрэ абыраан сырыттахтара. Оччолорго, тулалыыр эйгэ, иһэр уу, ийэ айылҕа бэйэлэринэн курустаал таас курдук ыраас турар кэмнэригэр, саха бэйэтин төрүт аһынан-үөлүнэн олорбута.
Билигин олох атын кэм, айылҕа киртийэн, тулалыыр эйгэ улахан хоромньуну сүгэ турар кэмэ. Ол эрээри барыта бүтэ, эстэ илик. Айылҕабытын харыстыахха, чөл олоҕу тутуһуохха.
Приложение 1
Чэриктэйгэ үүнэр эмтээх үүнээйилэр справочниктара
| № | Сахалыы аата | Нууччалыы аата | Туттуллар чааһа | Хомуйуллар кэмэ | Хаһааныы болдьоҕо | Тугу эмтиирэ |
| 1 | Анньыыс | Тмин обыкновенный | Сибэккитэ, силиһэ, ото | Бэс ыйа | 1 | Сөтөлгө, гастрикка, ис үллэригэр |
| 2 | Биэ эмиийэ | Малина сахалинская | Отоно, сэбирдэҕэ | От ыйа | 1-2 | Сахарнай диабет, авитаминоз |
| 3 | Биэс эминньэхтээх өтөх ото | Пустырник пятилопастной | Ото | От ыйа | 1 | гепертония |
| 4 | Бороҥ лоһуор, оҕонньор ото, отоһут ото | Вероника седая | Ото | Бэс ыйы | 1 | Үөс таһаарар |
| 5 | Боруу | Хвощ полевой | Ото | От ыйа, бэс ыйа | 1 | Атеросклероз, сэниэ киллэрэр |
| 6 | Боҕуруоскай от | Чабрец, тимьян ползучий, богородская трава | Ото | Сайын устата | 1-2 | Бронхит, хабах тымныйыытын |
| 7 | Бүлүүһэ ото | Девясил британский | Ото | Сайын устата | 1 | Ириҥэлээх бааһы |
| 8 | Бөдөҥ бохсурҕан, биэс тымыр | Подорожник большой | Сэбирдэҕэ | Сайын устата | 1-2 | Уҥуох ыарыытын |
| 9 | Бэс | Сосна | Эриэхэтэ, мутукчата | Балаҕан ыйа, алтынньы | 2 | Сүһүөх ыарыытын |
| 10 | Долохоно | Боярышник даурский | Отоно, сибэккитэ | Бэс, атырдьах ыйа | 1-2 | Авитаминоз, утуйбат буолууга, гипертония |
| 11 | Дьэдьэн | Земляника восточная | Сэбирдэ5э | Бэс ыйа | 1 | Ииктэтэр, авитаминоз, аллергия, атеросклероз, бүөр, быар ыарыытын |
| 12 | Дөлүһүөн | Шиповник | Отоно, | Атырдьах, бала5ан ыйа | 2 | Авитоминоз,бүөр ыарыыта |
| 13 | Иэдьэгэй ото | Подмаренник настоящий | Ото | Бэс ыйа-атырдьах ыйа | 1 | Быар, куртах ыарыыларын, хаан барыытын |
| 14 | Кииһилэ | Щавель птрамидальный | Сэбирдэ5э | От ыйа | 1 | Ис ыарыытын, температура түһэрэр, үөс туоллаҕына |
| 15 | Куруҥ от, кучу | Иван- чай | Сэбирдэҕэ | От ыйа | 2 | Төбө ыарыытын, мурун, күөмэй тымныйыытын |
| 16 | Кытыан | Можжевельник обыкновенный | Отоно | Атырдьах ыйа | 1 | Бүөр, хабах ыарыытын |
| 17 | Көбүөр от | Льнянка обыкновенная | Сибэккитэ, ото | От ыйа | 1 | Ииктэтэр, лиистиги таһаарар |
| 18 | Кулун туйаҕа | Калужница болотная | Ото | Бэс ыйа | 1 | Дьаттаах ол иһин туттуллубат! |
| 19 | Күрдьүгэс күрүөнэ | Горошек мышиный | Ото | Бэс ыйа | 1-2 | Эпилиэпсийэҕэ |
| 20 | Кыһыл собо тыла | Грушанка мясокрасная | Сэбирдэ5э | Бэс ыйа | 1 | Халтаһа кутургуйатын |
| 21 | Манчаары | Аир болотный | Силиһэ | Балаҕан ыйа | 2-3 | Үүт киллэрэр, үөс таһаарар |
| 22 | Моонньоҕон | Смородина черная | Отоно, сэбирдэ5э | Атырдьах ыйа | 1-2 | Аппетит көтөҕөр, сөтөлгө |
| 23 | Ньээм, алтан төбө, алтан бас | Одуванчик лекарственный | Сибэккитэ, силиһэ | Күһүн эбэтэр саас | 5 | Авитаминоз, аллергия |
| 24 | Ньургуһун | Прострел открытый, сон-трава | Сибэккитэ | Саас эрдэ | 2-3 | Дьатаах үүнээйигэ киирсэр, сэрэнэн тутталлар! |
| 25 | Сарбанньах | Рябина | Отоно | Алтынньы | 2-3 | Атеросклероз |
| 26 | Сир хортуоската | Зопник клубненосный | Ото | Бэс ыйа – атырдьах ыйа | 1 | Үөс таһаарар |
| 27 | Силиргистээх ача | Пырей ползучий | Силиһэ | От ыйа | 1 | В качестве мочегонного |
| 28 | Сугун | Голубика | Ото, отоно | От ыйа | 2-3 | Авитоминозка |
| 29 | Сугун абаҕата | Багульник болотный | Умнаһа, сэбирдэҕэ | Бэс, от ыйа | 1 | Ревматизымҥа |
| 30 | Суорат от, харыйа от, бытырыыс от | Тысячелистник обыкновенный | Сибэккитэ, сэбирдэ5э | От ыйа | 1 | Геморойга |
| 31 | Сылгы ньургуһуна | Ветреница лесная | Сибэккитэ | Бэс ыйа | 1 | Артртит,остеохондрорз |
| 32 | Сытыган эрбэһин | Полынь якутская | Сэбирдэ5э, силиһэ | Балаҕан ыйа | 1 | Ис ыарыытыгар |
| 33 | Сыһыы куохалаһа | Герань луговая | Ото | Бэс, от ыйа | 1 | Сүрэх ыарыыта, күөмэй ыарыытыгар |
| 34 | Таҥара кийиитэ | Живокость высокая | Ото, сибэккитэ | От, атырдьах ыйа | 1 | Төбө, быар, хабах ыарыыта |
| 35 | Тиит | Лиственница | Мутукча, үнүгэс | Бэс ыйа | 1 | Төбө,сүрэх |
| 36 | Тэтиҥ | Осина | Хатырык, сэбирдэх, үнүгэс | Ыам ыйа | 1 | Радикулит |
| 37 | Тимэх от | Пижиа обыкновенная | Сибэккитэ | От ыйа | 1-2 | Быар ыарыыта |
| 38 | Уҥуохтаах отон | Толокнянка обвкновенная | Отоно, сэбирдэ5э | Ыам ыйа | 1 | Бүөр,хабах |
| 39 | Уоттуу тамылҕа | Таволга, спирея иволистная | Сэбирдэх | От ыйа | 1 | Куртах,оһоҕос ыарыытыгар |
| 40 | Уулаах отон | Брусника обыкновенная | Отоно, сэбирэ5э | Бэс ыйа, бала5ан ыйа | 1-2 | Иик туппат буолууга, сүһүөх ыарыыта |
| 41 | Үөрэ ото,кыа уга | Полынь обыкновенная | Ото | Бэс ыйа | 1-2 | Куртах,оһоҕос ыарыытыгар |
| 42 | Хаарыйар | Крапива двудомная | Ото | От ыйа | 1 | Бронхит,аллергия |
| 43 | Хаас кэйиҥэһэ | Лапчатка гусиная | Ото | Бэс ыйа- бала5ан ыйа | 1 | Ис ыарыытыгар |
| 44 | Хаптаҕас | Смородина красная | Отоно | От ыйа | 2-3 | Куртах ыарыытыгар, бүөр ыарыытыгар |
| 45 | Хараҥаччы ото | Чистотел большой | Ото | Бэс ыйа | 1 | Тирии туберкулеһугар |
| 46 | Харыйа | Ель сибирская | иннэтэ | Сайын устата | 2-3 | Астмаҕа, күөмэй ыарыытыгар |
| 47 | Хатыҥ | Береза плосколистая | Сэбирдэ5э | Ыам ыйа | 1 | Авитаминоз, аллергия, бүөр тымныйыытыгар, ииктэтэр |
| 48 | Чааккы, хатыҥ чээрэтэ | Чага, березовый гриб | Чээрэтэ | Сыл устата | 2 | Оһоҕос бааһыгар, гастрит |
| 49 | Чороон от | Горечавка крупнолистная | Сибэккитэ, сэбирдэ5э | От ыйа | 1 | Кутургуйаны,бааһы |
| 50 | Чуораан от | Колокольчик сборный | Сибэккитэ, сэбирдэ5э | Бэс ыйа | 1 | Атерозклероз,сөтөлгө |
| 51 | Чыычаах ото | Горец птичий | Ото | От ыйа | 1 | Ииктэтэр, хабахтан кума5ы таһаарар |
| 52 | Чэмкиниэр,дьэрэкээн от,үрүйэ ото | Василистик вонючий | Силиһэ | Бэс ыйа | 1 | Гепертония |
| 53 | Чэмпэрээк | Багульник болотный | Ото | От ыйа | 1 | Ис ыарытыыгытар |
| 54 | Чэмэлиидэ | Белозор болотный | Сибэккитэ, ото | Атырдьах ыйа | 1 | Тымныйыыга |
| 55 | Ымыйах | Кровохлебка лекарственная | Силиһэ | Балаҕан йа | 2-3 | Төбө ыарыытыгар, дизентерияҕа, хаан барыытыгар |
| 56 | Ытырыык от | Крапива двудомная | Ото, сибэккитэ | От ыйа | 1 | Геморройга,тыҥаҕа |
| 57 | Эбиэс | Овес посевной | Ото, сиэмэтэ | От ыйа | 1 | Сахарнай диабетка |
| 58 | Эмтээх валериана | Валериана лекаорственная | Силиһэ | Бэс, от ыйа | 1 | Утуйбат буолууга, гепертония |
Туһаныллыбыт литература
Дмитриев Г.Р. Эмп диэн – ас, ас диэн – эмп. – Дьокуускай: Бичик, 2007. – 48 с.
Иванов Б.И. Лекарственные растения Якутии: советы нар.медицины. – 2-е.доп.изд. – Якутск: Бичик, 2012. – 224 с.
Неустроев И.И. Доруобуйа – дьол. – Дьокуускай: Бичик, 2011. – 160 с.
Николайчук Л.В., Козюк Е.С. Лечимся подорожником и лопухом. – Мн.: “Современное слово”, 2003. – 224 с.
Преображенский В.В. Современная энциклопедия лекарственных растений. – Донецк: ООО ПКФ “БАО”, 2004. – 592 с.
Рощин И. Лечение шиповником, калиной, рябиной. – Москва: “Вече”, 2000. – 320 с.
Солнцева Л., Волченкова О. Лекарственные растения.- М.: Аркаим, 2003. – 354 с.
Токумова К.П. Төрөөбүт дрйдубут эмтээх үүнээйилэрэ. – Дьокуускай: Бичик, 2008. – 128 с.
http://sam.delaysam.ru/zdorov/zdorov5.html
http://lady.novostiua.net/zdorovie/soveti/1658-kak-sdelat-fitochay-iz-lekarstvennyh-rasteniy.html
http://www.allwomens.ru/7819-kak-sdelat-fitochaj-iz-lekarstvennyx-rastenij.html
43
Вебинар для учителей
Свидетельство об участии БЕСПЛАТНО!
Полезное для учителя
Реализация образовательных программ осуществляется с применением исключительно электронного обучения и ДОТ
