Педагог-психолог: Кумбаева А.Р.
Мектепке дейінгі жаста және балалық шақтың ерте шағында қабілеттердің дамуы үшін сезімтал кезең. Баланың бойында үшін осы жаста таным қабілеттерінің белсенділігі жоғары болуы, ойлауға жүктеменің қажеттілігі,әсерленгіштіктің жоғары болуы сипатталады. Оның бойында интуиция, сезімталдық, көзіне лестетін образдардың нақтылығы, айқындығы және оларды жақсы меңгеру дамыған. Мектепке дейінгі шақта қиялдың, шығармашылық ойдан шығару, ойлаудың әдеттен тыс түрлерін қолдану, қоршаған ортасына деген елгезектік көрінеді. Осыдан білім беру мекемелерінде шығармашылық қабілеттерді дамыту үшін балалар бойында дарындылық қабілеттерін бастапқы сатысында осы шақта, балалардың белсенділіктеріне сүйене отырып, педагог-психолог, пән мұғалімдері және тәрбиешілердің көмегіне жүгіне отырып және ұымдастыра отырып анықтау және дамыту қажет. Мектепке дейінгі мекемеде ең бастапқы бағыттардың бірі шығармашылық мүмкіндікті жүзеге асыру болып табылады.
Дарындылықты зерттеу үшін ең алдымен оның түрлері мен қай бағытта ажырату түрін анықтау алу керек: (кесте 1, 2). Іс-әрекетті қалауына байланысты дарындылық түрлерін ажырату қажет (кесте 3).
Кесте №1.
Кесте №2.
Кесте №3.
| Дарындылықтың түрлері | Құрылуы | Анықталуы |
| Академиялық дарындылық | Мотивациялық-тұлғалық | Жаңаны білуге құштар болуы, таным белсенді болуы, білім алуға және үйренуге құштарлығы. |
| Білім алуға қабілеті
| Психикалық таным процесстерінің жоғары болуы, ой-өрісінің кең болуы, бағдарламалық материалдарды меңгеруі табысты болуы байқалады. |
| Шығармашылық дарындылық | Көркемдік дарындылық | Шығармашылық, көркемдік іс-әрекетте қиялдың көрінуі, жасына байланысты шығармашылық, көркемдік жұмстарда сапасының жоғары болуы және әр түрлі болуы. |
| Ән айту дарындылығы | Музыканы түйсікті ұғыну қабілеті; сазды түйсікті ұғыну қабілеті, даусы анық жақсы ән айта алуы байқалады. |
| Әдебиеттік дарындылық | Сөздік қиялының жақсы болуы, әңгіме құруы, ұйқастылықты қалыптастыру, тақпақтар жеңіл тез жаттауы байқалады. |
| Әртістік дарындылық | Рөлге «кіріп кету» қабілеті, қауым алдында өзін ұстауы, кейіпкерді жақсы ойнауы байқалады. Қимыл және сөздік есте сақтауы жоғары. |
|
| Құрастыру дарындылығы | Кеңістіктік ойлануы жоғары, құрастыруға құмарлығы, құрастырудың түрлеруге құштарлығы, өнертапқыштық қабілетінің болуы. |
| Психомоторлы дарындылық | Спорттық дарындылық | Жасына байланысты спорттық көрсеткіштерінің жоғары болууы, қозғалысқа құштарлығы, спорттық жетістіктерге құмарлығы, физикалық қабілеттіліктері, төзімділік. |
| Хореографиялық дарындылығы | Ритмді сезінуі, музыканы ұғынуы, қозғалысты қайталау, дене қозғалысын есте сақтау қабілеті. |
| Комммуникативті дарындылық | Әлеуметтік-тұлғалық дарындлық | Қарым-қатынасқа түскен адамды түсіну қабілеті, оның эмоционалды күйін сезу, конфликті шешу қабілеті. |
| Лидерлік дарындылық | Өзімен жасты балаларды ұймдастырып, қандай-да бір ойын, бірге іс-әрекет жасатуға қабілетінің болуы, жағдайды өз бақылауына алып, нәтижеге жету қабілетінің боулы. |
Кесте №4.
| Дарын- дылықтың түрлері | Құрылуы | Анықталуы | Анықтау тәсілі |
| 1.Академиялық дарындылық | 1. Мотивациялық-тұлғалық | Жаңаны білуге құштар болуы, таным белсенді болуы, білім алуға және үйренуге құштарлығы. |
|
| 2. Білім алуға қабілеті | Психикалық таным процесстерінің жоғары болуы, ой-өрісінің кең болуы, бағдарламалық материалдарды меңгеруі табысты болуы байқалады. |
|
| 2.Шығармашылық дарындылық | 1. Көркемдік дарындылық | Шығармашылық, көркемдік іс-әрекетте қиялдың көрінуі, жасына байланысты шығармашылық, көркемдік жұмстарда сапасының жоғары болуы және әр түрлі болуы. |
|
| 2. Ән айту дарындылығы | Музыканы түйсікті ұғыну қабілеті; сазды түйсікті ұғыну қабілеті, даусы анық жақсы ән айта алуы байқалады. | Ертеңгіліктерде бақылау Ән-күй мұғалімі ұсынысы Ата-анасының ұсынысы
|
| 3. Әдебиеттік дарындылық | Сөздік қиялының жақсы болуы, әңгіме құруы, ұйқастылықты қалыптастыру, тақпақтар жеңіл тез жаттауы байқалады. | Бақылау Тәрбиеші ұсынысы Ата-анасының ұсынысы
|
Әртістік дарындылық | Рөлге «кіріп кету» қабілеті, қауым алдында өзін ұстауы, кейіпкерді жақсы ойнауы байқалады. Қимыл және сөздік есте сақтауы жоғары. | Ертеңгіліктерде бақылау Ән-күй мұғалімі ұсынысы Тәрбиеші ұсынысы |
Құрастыру дарындылығы | Кеңістіктік ойлануы жоғары, құрастыруға құмарлығы, құрастырудың түрлеруге құштарлығы, өнертапқыштық қабілетінің болуы. | Сабақ барысында бақылау Тәрбиеші ұсынысы Тестілеу: |
| 3. Психомоторлы дарындылық | 1. Спорттық дарындылық | Жасына байланысты спорттық көрсеткіштерінің жоғары болууы, қозғалысқа құштарлығы, спорттық жетістіктерге құмарлығы, физикалық қабілеттіліктері, төзімділік. |
|
| 2. Хореографиялық дарындылығы
| Ритмді сезінуі, музыканы ұғынуы, қозғалысты қайталау, дене қозғалысын есте сақтау қабілеті.
| Ертеңгіліктерде бақылау Хореограф ұсынысы Ата-анасының ұсынысы
|
| 4.Комммуникативті дарындылық | 1. Әлеуметтік-тұлғалық дарындлық | Қарым-қатынасқа түскен адамды түсіну қабілеті, оның эмоционалды күйін сезу, конфликті шешу қабілеті. | |
| 2. Лидерлік дарындылық | Өзімен жасты балаларды ұймдастырып, қандай-да бір ойын, бірге іс-әрекет жасатуға қабілетінің болуы, жағдайды өз бақылауына алып, нәтижеге жету қабілетінің боулы. | Тәрбиеші ұсынысы Тестілеу: |
337
109 179 
