Тема: Гигиена предметине кириш\\
План:
1. Гигиена предмети жана гигиенанын милдеттери
2. Дене тарбия гигиенасы жана спорт
1. Гигиена предмети жана гигиенанын милдеттери
Гигиена - бул медицинанын бир тармагы. Негизи маселеси болуп адамдын ден-соолугуна жашоо шарттардын жана эмгектин тийгизген таасирин, ооруларды алдын алууну, адамдын ден-соолугун сактоо жана чындоону \йрът\\ болуп эсептелет.
Гигиена термини грек съз\нън hygienos, «ден-соолук алып кел\\ч\» дегенди т\ш\нд\рът. Бул термин кошо «санитария» деген термин да колдонулат.
Бул эки термин бирдей мааниге ээ эмес, гигиена –бул илим, ал эми санитария- гигиенанын практикалык талаптары.
Гигиенанын негизги маселелери - адамдын ден-соолугуна жана ишке жъндъмд\\л\г\нъ сырткы чъйрън\н тийгизген таасирин \йрън\\; гигиеналык нормалардын илимий негиздери жана иштелмелеринин негизинде зыян тийгиз\\ч\ факторлорду четке кагуу; организмдин сырткы чъйрън\н жагымсыз шарттарына каршы туруусун жогорулатуу; ишке жъндъмд\\л\г\н жогорулатуу;
И.М.Сеченов жана И.П. Павловдун адамдын организминин жана сырткы чъйрън\н биримд\\л\г\ жън\ндъг\ окуулары бул маселелерди чеч\\гъ жардам берет.
Сырткы чъйръ ар т\рд\\ факторлордон турган татаал комплекс. Сырткы чъйрън\н факторлорунун таасири ъз кезегинде жаратылыш жана социалдык шарттар менен аныкталат.
Организм менен сырткы чъйрън\н тен салмактуулугу- адамдын жаралышынын жана анын ден-соолугун сактоонун керект\\ шарты. Сырткы чъйрън\н кескин ъзгър\\лър\нън бул тен салмактуулук бузулат жана анын натыйжасында ар т\рд\\ оорулар келип чыгат. Ошондуктан организмдмн нормалдуу жашоо жъндъмд\\л\г\ жана ден-соолугун сактоо \ч\н баарынан мурда сырткы чъйрън\н жооп бер\\ч\ шарттары болуу керек.
Гигиена илиминде ар т\рд\\ изилдъъ методдору колдонулат: санитардык кароо, лабораториялык жана инструменталдык кароо, эксперименталдык кароо, санитарlsr- статистикалык.
Санитардык кароого ар т\рд\\ обьектилердин: мектеп, стадион, бассейндердин санитардык абалын \йрън\\ жана с\ръттъъ кирет.
Лабораториялык жана инструменталдык кароо методу сырткы чъйрън\н факторлорунун гигиеналык м\нъздъмъс\ \ч\н бир канча так обьективдуу маалыматтарды алуу болуп эсептелет.
Эксперименттин жардамы менен санитардык-техникалык т\з\л\штъргъ жана установкаларга, кийимдин т\рлър\нъ, бут кийимге ж.б. гигиеналык баа берилет.
Санитардык-статистикалык метод ар турдуу факторлордун эл жашаган пункттун же адамдардын ъз\нчъ группаларына тийгизген таасирин кърсътът. Мында негизинен, ъл\м кърсътк\чтър\, оорунун кърсътк\чтър\, жашоонун орточо узактыгы каралат.
Гигиена илим катары ошондой эле тъмъндъг\ дисциплиналардын методдорун жана маалыматтарын кенири колдонот: биохимиянын, физиологиянын, бактериологиянын, токсикологиянын, физиканын, химиянын ж.б.
Алдын алуу санитардык кароонун (санитарный надзор) максаты болуп шаарларды, ънър жайларды, жашоо пункттарын, спорттук жана башка обьектилерди проекттештир\\ жана курууда санитардык нормаларды жана эрежелердин бузулуусун алдын алуу; жаны тамак продуктуларынын жана ънър жай тетиктеринин рецептеринин иштелмелерине къзъмъл ж\рг\з\\;
Алдын–алуу иштеринин негизги формаларынын бири болуп диспансеризация болуп эсептелет.
2. Дене тарбия гигиенасы жана спорт
Дене тарбия жана спорт гигиенасы - дене тарбия жана спорт менен машыккан организмдин сырткы чъйръ менен ъз ара таасирин \йрът\\ч\ гигиеналык дисциплиналардын бири. Бул \йрън\\н\н максаты- ден-соолукту чындоо жана ишке жъндъмд\\л\кт\ жогорулатуу жана спорттук жогорку жыйынтыктарга жетиш\\.
Дене тарбия жана спорт гигиенасынын негизги маселелери:
- Ар т\рд\\ фактордордун жана шарттардын дене тарбия окутуучуларынын жана спортсмендердин ден-соолугунун абалына жана ишке жъндъмд\\л\г\нъ таасирин \йрън\\;
- Дене тарбия жана спорттук машыгууда гигиеналык нормаларды, эрежелерди иштеп чыгуу жана илимий негиздъъ;
- Ден-соолукту чындоо, жогорку ишке жъндъмд\\л\кт\ жана спорттук жетишкендиктердин ъс\\с\ \ч\н гигиеналык факторлорду жана жаратылыштын табигый к\чтър\н пайдаланууда нормативдерди, эрежелерди иштеп чыгуу жана илимий негиздъъ;
Жогоруда кърсът\лгън маселелерди чеч\\дъ дене тарбия жана спорт гигиенасы жалпы гигиенанын маалыматтарына жана профилдуу гигиеналык дисциплиналарга таянат, дене тарбиянын теориясын пайдаланат, спорттук медицинаны, спорт физиологиясын жана башка илимдерди пайдаланат.
Дене тарбия жана спорт гигиенасынын областында илимий-изилдоо иштери кенири ж\рг\з\лът. Спорттук парктикада байкоо менен гигиеналык изилдъълърд\н т\рд\\ методдору колдонулат. Эксперименталдык иштин ж\р\ш\ндъ лабораториялык изилдъълър колдонулат, машыгуу сабактарында жана спорт мелдештери убагында байкоо ж\рг\з\лът. Кенири алганда, комплекстуу гигиеналык изилдъълър колдонулат, мында бир эле мезгилде айлана-чъйрън\н шарттары жана анын спортсмендин организминде ът\\ч\ процесстерге тийгизген таасири \йрън\лът.
Изилдъълърд\н жыйынтыктарына негизделип гигиеналык нормалар, эрежелер жана иш-чаралар иштелип чыгат. Булар ден-соолукту сактоо жана дене тарбия иштеринде, ошондрй эле спорттук машыгуу процессинде кенири колдонулат. Дене тарбия жана спорт гииенасына маанилуу салым кошкондордун арасынан В.В.Гориневскийди, В.А. Волжинскийди, А.А. Минхти айтууга болот.
Массалык дене тарбиянын ънд\р\штъг\, окуу жайларындагы жана жашоо жериндеги гигиеналык негиздерин изилдъъ актуалдуулукка ээ. Мында дем алуу жана ънд\р\шт\к мезгилде ден-соолукту чындоо иш-чараларынын кенири жана къп жактуулугуна жаны м\мк\нч\л\ктър ачылат. Гигиенисттердин бул манил\\ маселесин комплекстик чеч\\дъ азыркы учурда массалык дене тарбиянын гигиеналык факторлорунун системаларын иштеп чыгуу каралууда. Бул система тъмънк\ элементтерден турат: к\н\мд\к режим, ъзд\к гигиена, чындоо, тамактануу. Бул кърсът\лгън системалар физкультурниктердин ар т\рд\\ контингенттеринин ден-соолугун чындоо жана ишке жъндъмд\\л\г\н жогорулатуу \ч\н ар т\рд\\ гигиеналык каражаттарды комплекст\\ жана максатка ылайык колдонууга жол берет.
Балдардын жана ъсп\р\мдърд\н дене тарбиясынын гигиенасын изилдъъ кенейтил\\дъ жана терендел\\дъ. Ар т\рд\\ климаттык зоналарды эске алуу менен массалык физикалык кън\г\\лърд\н жана спорттун бардык т\рлър\ндъ оптималдуу шарттарды т\з\\ максатында санитардык-гигиеналык иш-чаралардын иштелмелерин изилдъъ интенсивд\\ ж\р\\дъ.
