Доклад "Убайдарым суолларынан"

МБОУ «Чериктейская средняя общеобразовательная школа

им. В.Ф.Афанасьева-Алданского»

Доклад:

«Убайдарым суолларынан…»

Толордо: физика учуутала

Слепцова А. В.

Чэриктэй

2017 сыл

Иьинээ5итэ:

1. Киириитэ

2. Глава I. Биир идэлээх алта бииргэ торообуттэр

3. Глава II. Убайдарым суолларынан

4. Тумугэ

5. Туттуллубут айымньылар

Киириитэ

Уйэ анаарын анараа оттугэр оройуон биир кытыы миэстэтигэр, Чаранай куох коно кырдалыгар уорэх сайдыы ыраас кыымын ыьа оскуола тутуллубута. Чаранайга элбэх алаастартан чугастаа5ы нэьилиэктэртэн билиигэ сайдыыга ба5алаах о5олор уорэммиттэрэ.

Чаранай оскуолатын уорэтэр –иитэр коллективын улэтэ хамнаьа оройуонна холобур буолара. Биир дьиэ кэргэнтэн биэс ини-бии Федор, Василий, Виктор, Елизавета уонна Вячеслав Афанасьевтар утум ситим уорэммиттэрэ. Чаранай оскуолатын кыьатыгар иитиллэн, уорэнэн утуокэннээх дьон буола улааппыттара.

Кинилэр бука бары уорэхтэрин Якутскайга сал5аабыттара уонна орто урдук педагогическай уорэх дипломнарын ылбыттара. Биэс ини-бии Афанасьевтар уорэммит-иитиллибит кыьаларыгар Чаранай оскуолатыгар эргиллэн кэлэн учууталлыы сылдьыбыттара. Ол курдук Федор Федорович (1931-32 сс.), Василий Федорович (1932-41 сс.), Виктор Федорович (1935-36 сс.) Чаранай оскуолатыгар учууталлаабыттара. Кинилэр бииргэ торообут балыстара Елизавета Федоровна 1944-46 сс. Якутскайдаа5ы педучилищены бутэрэн, Чаранай оскуолатыгар эргиллэн 50-нус сылларга начальнай кылаастарга о5олору уорэппитэ. Биэс ини-биилэртэн саамай аччыгыйдара Вячеслав Федорович убайдарын туйахтарын хатаран 1957-60 сс. эмиэ Чаранай оскуолатыгар саха тылын уонна литературатын уорэппитэ. Улахан убайдара Федор уонна Василий Федорович Афанасьевтар А5а дойдуну комускуур уоттаах сэрии фроннарыгар геройдуу охтубуттара. Уьус бырааттара Виктор Федорович Афанасьев Саха сиригэр маннайгы педагогическай наука доктора буолбута. Профессор Виктор Федорович Саха сирин оскуолаларыгар улаханнык убаастанар уонна ытыктанар. Педагогическай Наукалар Академияларыгар В. Ф. Афанасьев педагогическай наука5а киллэрбит кылаатын урдуктук сыаналыыллар. Кини суруйбут кинигэлэрэ, монографиялара, брошюралара, ыстатыйалара, поэтическай айымньылара элбэх. Виктор Федорович нуучча уонна советскай педагогика классиктара Ушинскай, А. С. Макаренко уонна Н. К. Крупская ааттарынан урун комус медалларынан на5араадаламмыта. Ити кини элбэх оруттээх научнай чинчийэр, общественнай, педагогическай уорэтэр-иитэр улэтин ситиьиилэрин кэрэьэлээн кордорор.

Вячеслав Федорович саха тылын уонна дитературатын уорэтиигэ маннайгы музейы торуттээн, оскуолатаа5ы музейнай культура5а эмиэ биллэр-костор кылааты киллэрдэ. Саха сиригэр учууталлар идэлэрин урдэтэр институт иьинэн саха тылыгар уонна литературатыгар киэнник биллэр методист. Киниэхэ РСФСР оскуолаларын утуолээх учууталын бочуоттах аата инэриллибитэ. Елизавета Федоровна оло5ун уонна улэтин бутуннуутун начальнай кылаастарга о5ону уорэтиигэ уонна итиигэ анаата. Педагогическай улэ ветерана Е. Ф. Афанасьева туорт уонтан тахса сыл улэлээн бочуоттаах сынньаланна тахсан Танда боьуолэгэр олорор.

Н. Пестряков - РСФСРга норуот уорэ5ириитин туйгуна, музей директора 1986 сыллаахха суруйбут ыстатыйатын булан Виктор Федорович балтын Елизавета Федоровна ологун туьунан суруйарга сананным. Кини убайдарын курдук идэ талан, оло5ун улахан анаарын о5ону итиигэ анаан учуутал урдук аатын сугэр.

Сыалым: Виктор Федорович Афанасьев-Алданскай балтын Елизавета Федоровна Афанасьева ологун уонна учуутал идэтин уорэтии.

Соругум: 1. Афанасьевтар дьиэ кэргэнин уорэтии-ырытыы.

2. Алта бииргэ торообуттэр идэлэрин уорэтии.

3. Елизавета Федоровна Афанасьева ологун уорэтии уонна брошюра ологун туьунан таьаарыы.

Темам актуальнаьа: Виктор Федорович Афанасьев-Алданскай 100 сааьын туолар убулуойугэр

Глава I. Биир идэлээх алта бииргэ торообуттэр

В.Ф.Афанасьев-Алданскай аҕатынан кыргыс үйэтин саҕана аатырбыт Сүрдээх Дүпсүнтэн төрүттээх, онтон ийэтинэн Чэриктэй баай Поповтарын уонна Таатта аатырбыт баай Оруоhуннарыттан сыдьааннаах этэ. Сатала суох элбэх сылгынан, сүөhүнэн байбыт Кыра Баhылай Оруоhун түөрт дуулаҕа баай уолаттарыттан саамай балыстара Дьөгүөр Оруоhун Уйбаан, Дарыбыан, Баhылай, Сэргэй диэн түөрт уолу, Маайа, Аана, Настаа диэн үс кыыhы, барыта сэттэ оҕону төрөтөн, улаатыннаран, ыал оңортообута.

Дарыбыан-Илларион Егорович Рожин (1868с. төрүөх) саамай үчүгэй ыраас дьүhүннээхтэрэ, өйүнэн-санаатынан, билсиитэ-көрсүүтэ киэҥинэн, киhи быhыытынан майгыта-сигилитэ үчүгэйинэн уолаттартан бастыҥнара үhү. Баай баайы кытта уруурҕаһарын сиэринэн, Дарыбыан Дүпсүн улууhун Чэриктэй нэhилиэгин баайа Попов Василий Петрович кыыhын Аана Баhылайабынаны кэргэн ылбыт. Попов Василий Петрович (1847-1901сс) Чэриктэйгэ старшина, староста, кэлин 1879-1882 сс. Дүпсүн улууһун кулубата буола сылдьыбыта Үчүгэй үлэтин иһин ыраахтааҕыттан икки мэтээллээх. В.П. Попов 3 уол , 2 кыыс оҕолооҕо.

Аана Баһылайабына дьүhүнүнэн эмиэ ыраас сэбэрэлээх, ыалдьытымсах, элэккэй көнө майгылаах, турбут-олорбут, саҥарбыт-иҥэрбит, ырыаhыт-тойуксут, олус чэбэр туттунуулаах дьахтар эбитэ үhү. Дарыбыаннаах Аана Бүөтүр, Тыытах Аана, Токооко Сүөкүлэ уонна Биэрэ диэн барыта түөрт оҕоломмуттар. Аҕалара Дарыбыан ис тиибигэр ыалдьан эдэр сааһыгар өлбүт. Аана иккистээн Мэҥэ-Хаҥалас киһитигэр эргэ тахсыбыт. Кыыһа Тыытах Аана 7 сааһыттан эбэтигэр-эһэтигэр Чэриктэйгэ иитиллибит. Кини улаатан, сааhын ситэн, уруккута Дүпсүн улууhун I Өспөх нэhилиэгэр олохтоох, аатырар көлүөнэ баай уонна үөрэхтээх Афанасьевтар уолларыгар Федор Федорович Афанасьевка эргэ тахсан, уон биир оҕону төрөппүтэ.

Оҕолоро: Федор, Василий, Анна, Виктор, Александра, Вера, Надежда, Валентин, Елизавета, Вячеслав уонна Любовь. Вера, Надежда, Любовь диэн кыргыттар оҕо саастарыгар ыалдьан өлбүттэр. Бу элбэх оҕолоох ыалтан 5 уол уонна 1 кыыс 30-40 сылларга үөрэнэн, учуутал идэтин талбыттара кэрэхсэбиллээх. Үөрэхтээх дьон буолалларыгар Чэриктэй биир биллэр киһитэ Петр Николаевич Гуляев өҥөтө улахан.

Икки улаханнара Федор уонна Василий педтехникуму бутэрэн 1931-1932 уорэх сылыттан улэлээбиттэрэ. Иккиэн учууталлыы сылдьан, эдэр саастарыгар Аҕа дойдуну көмүскүүр Улуу сэриигэ ыңырыллан, сэрии толоонуттан эргиллибэтэхтэрэ.

Уьус уоллара Виктор Федорович төрдүс оҕонон, 1917 сыллаахха кулун тутар 22 күнүгэр күн сирин көрбүтэ. Оҕо эрдэҕиттэн көрсүө-сэмэй, аламаҕай уол оҕо сааhа Чэриктэйгэ, Дүпсээҕэ ааспыта. Кэлин дойдутун, дьонун күндүтүк санаан сураhара, ыалдьыттыыра.

Кини кэлин: «Учуутал улэтин эйгэтигэр аан бастаан сирдээн, уьуйан киллэрбит Чаранай оскуолатын кэрэтик саныыбын. Оччолорго оскуола сэбиэдиссэйинэн уоуто киьи урдук культуралаах, дьиннээх алама5ай учуутал Михаил Кириллович Сабарайкин улэлээбитэ. Кини биьиэхэ, эдэр учууталларга, а5а табаарыс, истин субэьит, алама5ай сурэхтээх кэрэ киьи этэ. Оннук учууталлар билигин ахсааннаахтар. Чаранай оскуолата – уорэх, сырдык эрэ кыьатынан буолбакка, эдэр учууталлара утумнаахтык иитэн-уорэтэн таьаарбыт киининэн буолар…» - диэн ахтар этэ Виктор Федорович.

Виктор Федорович Афанасьев педагогическай үлэтин 14 саастааҕар 1931 сыллаахха Уус-Алдан оройуонун Суотту алын сүhүөх оскуолатыгар учууталынан саҕалаабыта. Чэриктэйгэ Дьөгүдэй (кырдьаҕастар аньыырҕаан Улахан Эбэ диэн ааттыыллар) аттыгар өрүс халаана ылбат үрдүк сыыр үрдүгэр 1882 сыллаахха Дюпсинско-Алданскай, Владимиро-Богородскай таҥара дьиэтэ тутуллубута. Таҥара дьиэтин Дүпсүн кулубата Попов Василий Петрович көҕүлээн Чэриктэй, Өнөр, Түүлээх нэhилиэктэриттэн үп хомуйан туттарбыт. 1888 сыллаахха ыам ыйын 5 күнүгэр (ыам ыйын 17 күнүгэр) таҥара дьиэтигэр церковно-приходскай оскуола аhыллыбыта. Бу таҥара дьиэтэ үөрэҕи, сырдыгы тарҕатар кыhа буолбута.

1933 сыл күhүнүгэр Чэриктэйгэ уон алталаах, эдэркээн учуутал Виктор Федорович хос эhэтэ туттарбыт таҥара дьиэтигэр-оскуолатыгар үлэлии кэлбитэ. Ол кэмҥэ кинини билэр, бииргэ үлэлээбит дьоно уонна үөрэппит оҕолоро үксүлэрэ күн сириттэн күрэннилэр.

Тордус уол Валентин Федорович Афанасьев эмиэ учуутал этэ.

Бэьис уол, биир дьиэттэн алтыс киьиннэн учуутал идэтин баьылаабыт Вячеслав Федорович Афанасьев ССРС уонна РСФСР Уорэхтээьинин туйгуна, Саха Республикатын утуолээх учуутала, республикабытыгар “Азия о5олоро” Аан дойдутаа5ы фонд бастакы стипендиаттарыттан биирдэстэрэ, методист-учуутал, ор кэмнэ Дьокуускай куорат 2 нуомэрдээх орто оскуолатыгар саха тылын уонна литературатын учууталынан утуо суобастаахтык улэлээбит, о5ону сахалыы уорэтиигэ, иитиигэ анаан бэйэтин ба5атынан, кууьунэн уонна туруорсуутанн саха тылын уонна уус-уран айымньытын кабинет-музейын торуттээбит киьи буолар.

1927 сылаахха бэс ыйын 4 кунугэр Уус-Алдан улууьун I оспох нэьилигэр торообутэ. 1952 сыллаахха Дьокускайдаа5ы педагогическай институт саха салаатын бутэрэн Уус-Алдан Логой орто оскуолатыгар саха тылын учууталынан анаммыта. Булунна уонна Уус-Алданна улэлээбитэ, ордук тохтоон Сыырдаахха уонна Кэптэнигэ. Дьэ манна, тыа оскуолаларыгар са5аланар уорэтэр, иитэр уонна айар улэ5э сыал-сорук туруорунан, аан бастаан бэйэтин кууьун холонуута, ол эбэтэр бу тыа оскуолаларын сырдык, киэн-куон кылаастарыгар саха тылын уонна суругун-бичигин туьунан суругунан, ойуунан, кинигэнэн сирэйдээн кордоруутэ, сиьилии тэнитэн быьаарыыга бастакы олук ууруллуута, о5ону кыра кылаастан саха эйгэтигэр уьуйууга куорсун анньыныыта.

1975 сылтан Дьокуускай куорат 2 нуомэрдээх оскуолатыгар улэлиир. 1994 сыллаахха кини улэлиир музейыгар саха тылын уонна айымньытын кабинета аьыллар. Кабинет аьыллыа5ыттан Саха сиригэр элбэх туьаны а5албыта.

Глава II. Убайдарым суолларынан

Бэьис учуутал, со5отох кыыс Афанасьева Елизавета Федоровна – тыыл уонна педагогическай үлэ ветерана. Саха Республикатын үөрэҕириитин туйгуна, “Уус-Алдан улууһун уһун үйэлээҕэ” бэлиэлээх, Байаҕантай нэһилиэгн Бочуоттаах олохтооҕо.

Афанасьева Елизавета Федоровна, 1924 сыллаахха Дүпсүн улууһун 1 Өспөх нэһилиэгэр 11 оҕолоох Тааттаттан төрүттээх Анна Илларионовна Оросина уонна Дүпсүн төрүт-уус олохтооҕо Федор Федорович Афанасьев улахан дьиэ кэргэнигэр 9-с оҕонон күн сирин көрбүтэ.

Елизавета Федоровна биэс уонтан тахса сыл ологун оскуола5а, о5о уорэ5ириитигэр уонна итиитигэр анаабыта. Улахан сыалы-соругу киллэрбитэ Уус-Алдан улууьун уорэ5ириитигэр. Танда орто оскуолатын Бочуот кинигэтигэр киирбитэ, “Тыыл бэтэрээнэ” уонна “Улэ бэтэрээнэ” мэдээллэринэн, Улуу сэрии 1941-45 сс. кыайыытын убулуойдээх мэдээлинэн, Бочуотнай грамоталарынан на5араадаламмыта.

Елизавета Федоровна учуутал сыралаах улэтин таьынан оскуола, нэьилиэк оло5ор ыытыллар улэлэргэ орго диэри актыыбынайдык кыттааччыта. Ор сылларга тороппут комитетын председателинэн улэлээн, оскуола уоона тороппут ыкса сибээстээх буоларын ситиспитэ. Тороппут комитета ый ахсын былаан оностон, араас тема5а тороппут мунньахтарын, оскуола5а аьа5ас аан куннэрин, дьиэлэринэн рейдэлэри ыытара. Оччолорго уруок аа5ыытыгар 4 чаастан 6 чааска диэри урдугэр былаах тахсара. Ол бириэмэ5э Елизавета Федоровна дьиэлэринэн кэрийэн бэрэбиэркэлиирэ, хос уорэтэрэ. Кыьынны тымныыга о5олор ичигэс танаьы кэтэллэрин, саас эрдэ чараас танаьынан сылдьалларын кун аайы бэрэбиэркэлиирэ, онон элбэх ийэ махталын ылара.

Пенсия5а тахсан баран, улэттэн тохтоон олорон хаалбакка, уьатыллыбыт кун боло5ор учууталынан, интернекка иитээччинэн улэлээбитэ. Урут Тиит-Арыыттан, Бээрийэттэн, Туулээхтэн кэлэн, о5олор интернекка олорон уорэнэллэрэ. Ол о5олорго Елизавета Федоровна ийэлии амарахтык сыьыаннаьара, субэлиирэ-амалыыра.

Хас да тогул Профком чилиэнинэн талыллыбыта. Кэлин нэьилиэккэ ветераннар сэбиэттэрин председателинэн уьун кэмнэ таьаарыылаахтык улэлээбитэ, араас тэрээьиннэри улэлээбитэ, араас тэрээьиннэри ыытара. Оторго диэри сааьырдым, кырыйдым диэбэккэ уус-уран самодеятельноска актыыбынайдык кыттара. Умнууга хаалбыт балалайка5а, мандолина5а оонньуур, частушкалыыр. Кини иллээх, эйэлээх ыал ытык-мааны ийэтэ, эбээтэ.

Кэргэнэ – Тимофей Иванович Турантаев – колхуос, сопхуос са5аттан советскай-партийнай улэьитэ, Герой Егоров аатынан совхоз тэриллиэ5иттэн кини кадрга салаатын эппиэттээх улэьитэ, “Ленинскэй тэрийээччи2 оройуон хаьыатын олохтоох кэрэспэдьиэннэриттэн биир ахтыыбынайдара этэ.

Тимофей Иванович Турантаев Уус-Алдан улууьун II-с Байа5антайыттан (Тиит-Арыыттан) торуттээ5э. Елизавета Федоровна Тимофей Ивановиьы кытары ус о5олоохтор. Тороппут о5олоро уьуон урдук уорэхтээх учуутал, инженер-механик, экономист идэлэнэн олоххо миэстэлэрин булбут ытыктанар дьон, ыал буолан улэлии-хамсыы сылдьаллар.

Турантаева Любовь Тимофеевна 1957 сыллаахха бэс ыйын 3 кунугэр Уус-Алдан улууьун Байа5антай нэьилиэгэр торообутэ.

Иркутскайдааҕы Хо Ши Мин аатынан омук тылын государственнай педагогическай институтун бүтэрбитэ. Өр сылларга Уус-Алдан улууһун Танда орто оскуолатыгар английскай тыл учууталынан үлэлээбитэ. РФ уопсай үөрэхтээһинин Бочуоттаах үлэьитэ, СР үөрэҕириитин туйгуна, “Инновация уонна сайдыы” Аан дойдутааҕы форумтан “Килбиэннээх үлэтин иһин” мэтээллээх, Байаҕантай нэһилиэгин Бочуоттаах олохтооҕо.

Урдук таьымнаах исписиэлиис буолан ыытар уруоктарыгар билинни уйэ технологиятын туттан о5олорго уруоктарын ыытааччы. Оннук ыытан уорэнээччи интириэьин таба тутан, уруоктара бэрт чэпчэкитик, аьа5астык ааьар. Любовь Тимофеевна оскуола эрэ о5олорун буолбахха о5о саадын иитээччилэрин эмиэ уорэтэр этэ.

Любовь Тимофеевна уорэнээччилэрэ сыл аайы Арассыыйа омук тылын олимпиадаларыгар, улуустаа5ы фестивальларга, бэйэ ойуттэн суруйар курэхтэригэр эбиьээт бочуоттаах миэстэ5э тиксэр этилэр. Уорэтиитэ урдук таьымнаах буолан киниэхэ уорэммит о5олоругар омук тылын идэтин - омук тылын учуутала, тылбаасчыт, филолог, экономист, юрист аанын арыйан биэрбитэ.

Любовь Тимофеевна бастакыннан о5о уьуйааныгар омук тылын уорэтиитин программатын киллэрбитэ. Ол бырайыгынан Арассыыйа фестивалыгар “Обучение английскому языку детей дошкольного возраста” диэн темалаах кыттыбыта. Билигин Дьокуускай куоракка “Северное сияние” о5о уһуйааныгар омук тылын үөрэтэр.

Ийэтин курдук - учуутал идэтин талан Саха сирин уорэ5иириитигэр улахан суолталаах.

Турантаев Иван Тимофеевич, Иркутскайдааҕы политехническай институту бүтэрбитэ. Уус-Алдан улууһун Танда орто оскуолатыгар производственнай үөрэхтээһин учууталынан, маастарынан үтүө суобастаахтык үлэлии сылдьар. Кэргэннээх уонна икки о5олоох.

Турантаев Федор Тимофеевич, 1990 сыллаахха Иркутскайдааҕы политехническай институту, 1992 сыллаахха Благовещенскайдааҕы тыа хаһаайыстыбатын институтун, Уһук Илиннээҕи государственнай сулууспа академиятын бүтэрбитэ – идэтинэн инженер-экономист. Саха республикатын Тыа хаһаайыстыбатын уонна ас-үөл политикатын министерствотыгар үлэ харыстабылыгар кылаабынай специалиһынан (инженером по ОТ) үлэлиир. СР тыатын хаһаайыстыбатын туйгуна, СР государственнай гражданскай сулууспатын туйгуна. Кэргэннээх, биир кыыс о5олоох.

Характеристика на Турантаеву Любовь Тимофеевну,

учителя английского языка

МОУ «Тандинская средняя общеобразовательная школа»

МР «Усть-Алданский улус (район)»

Любовь Тимофеевна является одной из ведущих учителей английского языка не только своего улуса, но и всей республики.

Выросшая в семье потомственных учителей, воспитанная на лучших традициях настоящих сельских интеллигентов, Любовь Тимофеевна начала свою педагогическую деятельность в своей родной школе и осталась верной своей профессии, воспитала целую плеяду учителей английского языка, ученых и лингвистов, которыми гордится наша республика.

Учитель с большой буквы, виртуозно владеющая методикой обучения английского языка детей разного возраста и уровня, она очень скромный и интеллигентный человек. Ее уроки всегда проводятся на высоком научно-методическом уровне. Учитель органически сочетает традиционные и новые технологии обучения, позволяющие создавать речевую сферу, обстановку коллективного творческого поиска, индивидуальные и групповые формы работы. Детям на ее уроках интересно и комфортно. Любовь Тимофеевна умеет создавать на уроке благоприятную атмосферу для каждого ученика, они получают удовольствие от напряженной речемыслительной деятельности по коммуникативной методике.

Успешность работы учителя:

Результаты олимпиад:

На традиционно проводимых в улусе фестивалях «Любителей английского языка» ее учащиеся показывают хорошее владение устной речью, знанием страны изучаемого языка.

В течение многих лет Любовь Тимофеевна выступает на республиканских педагогических чтениях с интересными докладами, делится своим богатым опытом по таким темам как «Современные технологии в сельской школе», «Роль наглядности в обучении иностранному языку», «Личностно-ориентированные технологии обучения», «Использование национально-регионального компонента в содержании обучения» и т.д.

Как одна из опытных учителей английского языка в республике включена в лекторскую группу ИПКРО. Является экспертом-экзаменатором ЕГЭ по говорению, членом Ассоциации преподавателей английского языка республики TESOL. Ее разработка урока «Урок-игра «Звездный час» по страноведению для учащихся 10-11 классов была опубликована в научно-методическом журнале Министерства образования и науки РФ «Иностранные языки в школе» (№7 2006г.).

В 2007-2008 учебном году участвовала в Российском фестивале педагогических идей «Открытый урок» с докладом «Обучение английскому языку детей дошкольного возраста», руководила проектом «Школьная телекомпания» ученицы 9 класса Федоровой Кюннэй, которая участвовала на фестивале исследовательских и творческих работ учащихся «Портфолио», является членом Педагогического клуба «Первое сентября».

Любовь Тимофеевна всегда в курсе педагогических новинок, ежегодно обучается на различных курсах повышения квалификации. Не останавливается на достигнутом, постоянно изучает и внедряет новые педагогические технологии, передовые эффективные формы обучения. Так, за последние 5 лет посетила 2 республиканских семинара, 3 проблемных курса, 4 международных конференций, курсов и летнюю школу.

Опытный педагог – наставник молодых учителей, руководит педпрактикой студентов, оказывает методическую помощь начинающим учителям, учит их творчески относиться к работе, щедро делится богатым опытом.

Кабинет английского языка нашей школы, руководимый Любовь Тимофеевной, считается одним из самых оснащенных кабинетов улуса. На базе кабинета проводились улусные курсы, семинар-практикум, фестиваль английского языка, олимпиады.

Классным руководителем проработала 21 год. Последний выпуск окончил школу в 2007 году. Как классный руководитель, она вела систематическую работу с родителями, творчески использовала воспитательный потенциал семьи для формирования у школьников высоких нравственных качеств. Среди ее выпускников 3 медалиста, 15 выпускников стали учителями английского языка, 2 – еще учатся. Руководимые Любовь Тимофеевной классы отличались сплоченностью, воспитанностью. Она много сил и энергии прилагала развитию самоуправления, самовоспитания и самостоятельности.

Целеустремленность, творческое отношение и любовь к делу, непрерывный профессиональный рост – слагаемые педагогического портрета учителя английского языка Турантаевой Любовь Тимофеевны.

Директор школы: Егорова Н.М.

Характеристика

на учителя производственного обучения

МБОУ «Тандинская средняя общеобразовательная школа»

Турантаева Ивана Тимофеевича.

Иван Тимофеевич с 1998 года работает в Тандинской средней образовательной школе. Методически и теоретически хорошо подготовлен. Имеет высшее политехническое образование, окончил Иркутский политехнический институт по специальности «Инженер - механик». Формирует у учащихся интерес к технике, воспитывает любовь к труду, уважение к людям труда. На уроках использует дидактические материалы, наглядные пособия. Иван Тимофеевич постоянно совершенствует методы и приемы обучения. После уроков проводит консультации и внеклассные мероприятия. В 2003 году организовал учебно-тренировочный полигон для овладения навыками вождения. Работает над проблемной темой: «Политехническое образование и профориентация учащихся в процессе преподавания производственного обучения». Учитель ставит перед собой цель – воспитание подготовленной к жизни личности, прививает учащимся жизненно важные умения и навыки. Выпускники успешно сдают экзамены по производственному обучению на специальность «Тракторист - машинист». В связи с предстоящим введением дуального образования реализует новые технологии профессионального обучения

Иван Тимофеевич делится опытом со своими коллегами. В 2005 году провел курсы для населения села по специальности «Тракторист - машинист». По окончании курсов все курсанты получили права на вождение.

Трудолюбие и увлеченность своим делом играет большую роль в воспитании учащихся.

Пользуется авторитетом среди учащихся, коллег и населения.

Директор школы: Егорова Н.М.

Убайым Виктор Федорович Афанасьев-Алданскай туһунан ахтыы

Мин, Афанасьева Елизавета Федоровна, 1924 сыллаахха Дүпсүн улууһун 1 Өспөх нэһилиэгэр 11 оҕолоох Тааттаттан төрүттээх Анна Илларионовна Оросина уонна Дүпсүн төрүт-уус олохтооҕо Федор Федорович Афанасьев улахан дьиэ кэргэнигэр 9-с оҕонон күн сирин көрбүтүм. Ийэбит элбэхтэ оҕоломмута даҕаны, былыргы ыар олоххо, хас да оҕо кыра саастарыгар өлбүттэрэ үһү.

Ийэбит төрдүн-ууһун туһунан республикаҕа биллэр кыраайы үөрэтээччи Егор Дмитриевич Андросов «Оруоһуттар» (2000 с.) уонна тыыл, педагогическай үлэ ветерана, Дүпсүн нэһилиэгин бочуоттаах олохтооҕо Алексей Иванович Сивцев «Знатная личность Дюпсюнского улуса. Василий Петрович Попов и потомки рода Поповых» (2007 с.) кинигэлэригэр суруйбуттара. Аҕабыт туһунан тележурналист Елена Андреевна Лебедкина ийэтиттэн Анна Васильевна Афанасьева-Лебедкинаттан сурунан хаалбыт «Дүпсүн төрүт-уус дьоно – Афанасьевтар» ахтыыта 2000 сыллаахха улууспут «Мүрү саһарҕата» хаһыатыгар бэчээттэммитэ, ол кэлин кинигэ буолан тахсыбыта.

Аҕабыт үөрэхтээх, үчүгэй финансист буолан, өр сылларга араас тэрилтэлэргэ кылаабынай бухгалтерынан үлэлээбитэ. Аҕыйах, саҥалаах, болҕомтолоох, көрсүө-сэмэй майгылаах уонна олус өйдөөх киһи буолан, дьон сэргэ ытыктабылын ылара. Ийэбит – түргэн туттуулаах, элбэх саҥалаах, үтүө санаалаах итиэннэ чараас сүрэхтээх киһи этэ.

1941 сыллаахха Аҕа дойду Улуу сэриитэ саҕаламмытыгар икки учуутал убайдарым Федор Федорович уонна Василий Федорович эдэр саастарыгар Ийэ дойдуларын көмүскүү ыҥырыллан барбыттара уонна сэрии толоонуттан эргиллибэтэхтэрэ.

Убайым Виктор Федорович 1917 сыллаахха, төрдүс оҕонон, күн сирин көрбүтэ, кинини «Революцияны кытта саастыы уол» дииллэрэ. Оҕо эрдэҕиттэн көрсүө-сэмэй, барыны-бары интэриэһиргиир, билиигэ-көрүүгэ тардыһар этэ. Кини педагогическай үлэтин 1931 сыллаахха, ол эбэтэр 14 сааһыгар, Уус-Алдан оройуонун Суотту, онтон Чэриктэй начальнай оскуолаларыгар учууталынан саҕалаабыта. Онно мин убайбар олорон оскуолаҕа үөрэммитим. Биир сайын кини «Артекка» сынньана барбытын кэннэ оскуолабыт умайан хаалбыта. Онон ол кыһын ыал дьиэтигэр үөрэммиппит. Онтон мин Дүпсээҕэ, ол кэнниттэн Чараҥайга үөрэммитим. Хараҕынан инбэлиит буолан убайым сэриигэ ыҥырыллыбатаҕа. 1941-1946 сыллардаахха кини Горнай оройуонун Бэрдьигэстээх орто оскуолатыгар дириэктэринэн, онтон оройуоннааҕы үөрэх салаатын инспиэктэринэн үлэлээбитэ. Онно биһиги, Дүпсээттэн атынан көһөн тиийэн, бары киниэхэ олорбуппут. Мин убайбар олорон 8 уонна 9 кылаастарга Бэрдьигэстээххэ үөрэммитим. 1942-1943 үөрэх сылыгар, 9 кылааһы бүтэрээппитин кытары, кылааспыт уолаттарын сэриигэ ылбыттара, онтон кыргыттары учууталлата ыыппыттара. Убайым миигин Маҥыны нэһилиэгэр Бордуулаах начальнай оскуолатыгар учууталынан, Федор Гаврильевич Винокуров-Даадар поэт диэн уопуттаах учууталга, «көмөлөһүө, үөрэтиэ», диэн анаабыта. Оччолорго биир учуутал икки кылааһы тэҥинэн үөрэтэрэ. Арай биир күн үлэбитин бэрэбиэркэлии оройуон кииниттэн инспектор кэлэн 2-3 хонон, докумуоннарбытын бэрэбиэркэлээн, оҕолорго диктант суруйтаран, аахтаран уонна ахсаан суоттатан барбыта. «Кыыскыттан үчүгэй учуутал тахсыыһы, хаппыккар хатаа», - диэн Даадарга барарыгар эппитин кэлин истибитим. Ол саҕана, сэрии сылларыгар, ас-таҥас тиийбэт ыар кэмнэрэ этэ. Үлэлиир сирбит бөһүөлэктэн балтараа көстөөх сиргэ баара, онно баар икки эрэ дьиэттэн биирэ – оскуола, иккиһэ – оҕолор олорор дьиэлэрэ этэ. Дьиэбит Бүлүүгэ барар аартыкка турара, айан дьоно сылдьан ааһаллара. Өрөбүл аайы оҕолору кытта сатыы бөһүөлэккэ барарбыт. Ол бөһүөлэк билигин Орто Сурт диэн ааттаах.

Онтон убайым, хас да сыл Горнайга үлэлээн баран, куоракка улэлии киирбитэ. Мин Чараҥайым оскуолатыгар учууталынан кэлбитим. Дьонум миигин кытары олорбуттара. Дьокуускайдаагы педучилищены бутэрбитим. Дүпсээҕэ, Лөгөйгө, онтон Тандаҕа учууталлаабытым. Биһиги дьиэ кэргэнтэн алта оҕо: биэс уол уонна мин учуутал идэтин талбыппыт. Кинилэртэн биэспит үөрэммит, иитиллибит кыһабытыгар – Чараҥайбыт оскуолатыгар эргиллэн кэлэн учууталлаабыппыт. Ол курдук сэриигэ барбыт убайдарым Федор Федорович – 1931-1932, Василий Федорович 1932-1941 сылларга учууталлаабыттара, онтон Виктор Федорович 1932-1937 сылларга сэбиэдиссэйинэн үлэлээбитэ. Мин 1944-1946 сылларга начальнай кылааска оҕолору үөрэппитим, быраатым Вячеслав Федорович 1957-1960 сылларга саха тылыгар уонна литературатыгар оҕолору уһуйбута. Убайым Валентин Федорович, аҕыйах сыл учууталлаан баран, кэлин атын үлэҕэ көспүтэ.

1945 сыллаахха, сэрии бүтэригэр, Уус-Алдан оройуонун Чараҥай оскуолатыгар үлэлии сылдьарым. Кыайыы буолбутун истэн ол күн үөрэх буолбатаҕа. Бары үөрүү-көтүү, тыаҕа оонньуу, күүлэйдии барбыппыт.

1955 сыллаахха Танда 7 кылаастаах оскуолатыгар начальнай кылаас учууталынан ананан үлэлии кэлбитим. Сүүһүнэн оҕону ааҕарга, суруйарга үөрэппитим. Үөрэппит оҕолорум араас идэлээх улэһит буолан, киэҥ сиринэн тэлэһийэн, Сахабыт сирин араас муннуктарыгар үлэлээбиттэрэ, айбыттара-туппуттара. Билигин кинилэртэн үгүстэрэ бочуоттаах сынньалаҥҥа олороллор.

Мин 1974 сыллаахха пенсияҕа тахсан баран интернакка, онтон продленнай группаҕа иитээччинэн үлэлээбитим. Педагогическай үлэм ыстааһа биэс уон сылга чугаһыыр. Билигин Дьокуускай куоракка бочуоттаах сынньалаҥҥа олоробун.

Оҕолорум:

Турантаева Любовь Тимофеевна, Иркутскайдааҕы Хо Ши Мин аатынан омук тылын государственнай педагогическай институтун бүтэрбитэ. Өр сылларга Уус-Алдан улууһун Танда орто оскуолатыгар английскай тыл учууталынан үлэлээбитэ. Билигин Дьокуускай куоракка “Северное сияние” о5о уһуйааныгар омук тылын үөрэтэр. РФ уопсай үөрэхтээһинин Бочуоттаах үлэьитэ, СР үөрэҕириитин туйгуна, “Инновация уонна сайдыы” Аан дойдутааҕы форумтан “Килбиэннээх үлэтин иһин” мэтээллээх, Байаҕантай нэһилиэгин Бочуоттаах олохтооҕо.

Турантаев Иван Тимофеевич, Иркутскайдааҕы политехническай институту бүтэрбитэ. Уус-Алдан улууһун Танда орто оскуолатыгар производственнай үөрэхтээһин учууталынан, маастарынан үтүө суобастаахтык үлэлии сылдьар.

Турантаев Федор Тимофеевич, Иркутскайдааҕы политехническай институту, Благовещенскайдааҕы тыа хаһаайыстыбатын институтун, Уһук Илиннээҕи государственнай сулууспа академиятын бүтэрбитэ. Саха республикатын Тыа хаһаайыстыбатын уонна ас-үөл политикатын министерствотыгар үлэ харыстабылыгар кылаабынай специалиһынан (инженером по ОТ) үлэлиир. СР тыатын хаһаайыстыбатын туйгуна, СР государственнай гражданскай сулууспатын туйгуна.

Үс сиэннээхпин, биир хос сиэннээхпин.

Ахтыыны суруйдум тыыл, педагогическай үлэ ветерана,

Саха Республикатын үөрэҕириитин туйгуна, “Уус-Алдан улууһун

уһун үйэлээҕэ” бэлиэлээх, Байаҕантай нэһилиэгн Бочуоттаах олохтооҕо Афанасьева Елизавета Федоровна

Тохсунньу, 2017 с., Дьокуускай к.

«Муру Саьар5ата» хаьыаттан ылыллыбыт ыстатыйа

Бала5ан ыйын 1 кунэ 2010 сыл

Биьиги ийэбит Елизавета Федоровна Афанасьева уруккунан Дупсун улууьун Афанасьевтар диэн а5а уустарыттан торуттээх, ону ааьан, Афанасьветар учуутал ситимнэрин (династия) биир улахан суоллаах сал5ааччылара буолар. Ол курдук кини оскуола5а о5ону уорэтии уонна иитии эйгэтигэр биэс уонча сыл, ол иьигэр анардас Танда оскуолатыгар торт унтан тахса сыл улэлээбит, Уус-Алдан улууьун биир саамай кырдьа5ас учууталынан биллэр диэтэхпинэ улаханнык ал5аьаабатым буолуо. Ийэбит бииргэ торообуттэрэ уон алта киьиттэн билигин со5отох хаалла. Биьиги бииргэ торообут уьуобут: эдьиийим Любовь Тимофеевна омук тылын учуутала, убайым Иван Тимофеевич техника уратытыгар уьуйар учуутал уонна мин. Мин бэйэм инженер-экономист идэлээхпин, билигин республика тыатын хаьаайыстыбатын министерствотыгар улэлиибин.

Биьиги билигин Танда5а баар кыра, самнархай дьиэбит мин убайбын кытары саастыы, ол эбэтэр кини тутуллубута биэс уон сылтан тахсан эрэр. Дьиэбит тутуутун маска сыста5ас буолан, а5абыт бэйэтэ иилээн-са5алаан ыыппыт, уксун бэйэтэ онорбут.

Ыстатыйааны суруйда Федор Турантаев, Дьокуускай.

Тумугэ:

Матырыйааллары уорэтэн тумукпэр этиэм этэ, Афанасьевтар дьиэ кэргэнэ Саха республикатыгар урдук таьымнаах улэлэри киллэрэн, элбэх о5ону уорэтэн-иитэн таьааран улуу дьон буолаллар. Биир оскуолаттан са5алаан биэс ини-бии уонна бииргэ торообут балыстара алта киьи араас сылларга учууталынан улэлээбиттэрэ ханна да баара биллибэт, сэдэх тубэлтэннэн буолар.

Елизавета Федоровна саха бастакы интеллигенциятын чулуу бэрэстэбиитэллэрэ. Со5отох учуутал кыыс, билигин бииргэ торообуттэртэн со5отох тыыннаах хаалбыт киьи буолар.

Дакылаат суруйарбар, матырыйаал уорэтэрбэр Турантаевтар дьиэ кэргэннэригэр ыалдьыттыы бара сылдьыбытым. Елизавета Федоровна тоьо да 92 сааьын туоллар уорэ-кото корсон, кэпсээн-ипсээн корсубутэ. Билигин Елизавета Федоровна Дьокуускай куоракка киирэн кыыьынаан Любовь Тимофеевналыын бииргэ олороллор эбит.

Учуутал идэтэ тоьо да ыарахан буоллар Елизавета Федоровна курдук утуо санаалаах, ыарахан диэн турбахха, о5ону уорэххэ тардар дьон баар буолланнар биьиги инники суолбутугар эрэллээхтик хардылыыбыт. Кэнчээри ыччатын уорэтиигэ сугуруйо5ун, киэн туттуо5ун, ааттарын уйэтитиэ5ин.

Туттуллубут айымньылар:

1. “Муру саьа5ата” хаьыат, бала5ан ыйын 1 кунэ, 2010 сыл

2. “Муру саьа5ата” хаьыат, бала5ан ыйын 29 кунэ, 2007 сыл

3. “Саха сирэ” хаьыат, сэтинньи 8 кунэ, 2007 сыл

4. “Педогогическая энциклопедия”