Физикадан кайтарым байланыш

Физика 9-класс тема:Кун системасынын тузулушу. Мугалими:Тагай кызы Жумагул окуучусу:Бексарыев Даниэл

Кун системасынын жалпы тузулушундо Кундун озу 48 спутниги менен бирге 9 чон планета, 100 000 ден ашуун астроиддер( майда планеталар) , 10*12 кометалар, о.э коптогон метеордук телолор бар экендиги белгилуу болгон.

Меркурий, Чолпон, Марс, Юпитер жана Сатурн планеталары 18 кылымда эле белгилуу болгон

Жер тибиндеги планеталарга жалпы муноздомо

• Олчому боюнча Гигант планеталардан кыйла кичине ,
• Спутниктеринин саны аз (0—2),
• Оз огунун айланасында жай айланат;
• Кунго жакын жайгашкан;
• Меркурийден башкасы атмосфералуу,
• Устунку беттери катуу.

Жер тибиндеги планеталар

Меркурий

Чолпон

Марс

жер

Меркурий - Күнгө жакын турган биринчи планета, ал Айдан бир аз гана чоң, анын орточо тыгыздыгы дээрлик Жердикиндей. Радиолокациялык байкоо жүргүзүүнүн негизинде анын өтө жай кыймылда боло тургандыгы аныкталган. Анын өз огунун айланасында айланышы 58,65 жер суткасын түзүп, Күн айланасында айланышы Т = 88 суткага барабар. Меркурий планетасынын экваторуна күн нуру түшкөн бетинин темп-расы +400°С ден жогору болуп, түнкүсүн ошол эле жердин температурасы –180°С ге чейин төмөндөйт. Анын Күн нуру тийген жеринде коргошун, калай, а тургай цинк металлы да эрип кетет. Ал планетанын бетинде көптөгөн чуңкурчалар (кратерлер) болгондуктан, сүрөтү боюнча Айдын бетинен айырмалоо өтө кыйын. Анын жандоочусу жок.

Жер - Күн системасындагы планеталардын бири. Ал Күндөн 149,6 миллион чакырым аралыкта, дээрлик айлана (эллипс) боюнча күндү айланып жүрөт. Жер күндү толук бир жолу айланып чыккан мөөнөт жыл деп аталат. Жер өз огунун айланасында толук бир жолу айланганга кеткен убакыт сутка деп аталат. Бир жылда болжол менен 365 сутка болот. Жер шарынын туурасы 12756 чакырымга барабар, ал эми жердин экваторунун узундугу 40000 чакырым жакын. Жер шары уюлдарында азыраак жалпайып турат.

Чолпон  (орусча Вене́ра) —  Күн системасынын  экинчи планетасы.

Чолпон  планетасы  өзүнүн чоңдугу боюнча Жерден бир аз гана кичине.  М.В.Ломоносов  анын атмосферасы Жердин атмосферасына салыштырганда бир кыйла тыгыз деп туура айткан. 1992-ж. «Магеллан» планеталар аралык автоматтык станциялардын жардамы менен тартылып алынган сүрөттөрдө Чолпон планетасынын бети Жердики сыяктуу жанар тоолордон жана чуңкурчалардан турары белгилүү болгон. Алардын эң бийик жери 25 км, диаметри 90 кмден ашык. Ал эми чуңкурчалардын диаметри 500 кмге чейин жетет. Планетанын көптөгөн мүнөздөмөлөрү Жердикине окшош болгондуктан ал планета Жер тибиндеги планеталардын катарына кирет.

Марс  —  Күн системасынын  төртүнчү  планетасы , бул планетаны "кызыл планета" деп дагы аташат.

Марс планетасы - Римдик согуш кудайынын атын алып жүрөт. "Кызыл планета" деп аталышынын себеби — темир оксиди басымдуулук кылганынан планетанын үстү кызгылт түстө. Марс — бул жука атмосферасы бар, үстү айдагыдай кратерлерди жана жердегидей вулкандарды, өрөөндөрдү, чөлдөрдү жана полярдык калпактарды камтыган жер тобунун планетасы.

Гигант планеталарга жалпы муноздомо

• Олчому боюнча жер тибиндеги планеталардан кыйла чон ,
• Температуралары ото эле томон,
• Оз огунун айланасында тез айланат;
• Тыгыздыктары аз;
• Кундон алыс жайгашкан,
• Калын катмарлуу атмосфера менен курчалган.

Гигант планеталар

Юпитер

Сатурн

Уран планетасын астроном В.Гершел 1781-жылы ачкан.

1846-жылы Галле Нептун планетасын ачкан .

1 астрономиялык бирдик = 149 млн.км

Жер менен Кундун ортосундагы аралык бир астрономиялык бирдик деп аталат. Жарык 300 000 км/с ылдамдык менен бир жылда откон аралыгы жарык жылы деп аталат.

1 ж.ж = 9,46·10*12 км