Geografiya fani Mavzu: Surxondaryo viloyati

Qo’shrabot tuman XTB ga qarashli 2-umumiy o’rta ta`lim maktabi geografiya fani o`qituvchisi

Nosirov Orifjonning “Surxandaryo viloyati “ mavzusida noananaviy-interfaol metoddagi

Dasr ishlanmasi

MAVZU: SURXONDARYO VILOYATI mavzusini o`qitishda interfaol metodlardan foydalanish

Reja:

1.Geografik o’rni, maydoni va

chegaralari.

2.Tabiiy sharoiti va resurslari.

3.Aholisi va mehnat resurslari.

4.Xo’jaligi va yirik shaharlari.

5 . Surxondaryo viloyati mavzusini

o`qitishda qo`llanilgan interfaol

metodlar.

1. Geografik o`rni.

• Surxondaryo viloyati Respublikamizning janubida joylashgan bo’lib, Surxondaryo viloyati hududidan iborat. Surxondaryo viloyati 6-mart 1941-yilda tashkil topgan. Uning maydoni 20,1 ming kv km bo`lib, jami O`zbekiston Respublikasi hududining 4,5 foizga teng. O`lka sharqdan va shimoliy-sharqdan Tojikiston bilan, shimoliy-g`arbda Qashqadaryo bilan, g`arbda Turkmaniston bilan, janubda, Afg`oniston bilan chegaralangan. Surxondaryo viloyati 13 ta qishloq tumani, 8 ta shahar va 114 ta shaharchalardan iborat.

Geografik o’rni .

Noqulayligi .

Qulayligi .

• Respublika poytaxti bilan temir-yo`l orqali bog`langanligi
• Chorvachilik va dehqonchilik uchun qulayligi.
• Yuqori darajadagi hosil unumdorligi
• Mineral hamda tog` resurslarga boyligi

• Respublika poytaxtidan uzoqda joylashganligi.
• Tojikiston Avg`oniston va Turkmaniston bilan chegaradosh bo`lganligi
• Maydonining 70% tog`lardan iboratligi
• Suv resurslari bilan yaxshi ta`minlanmaganligi

2.Tabiiy sharoiti va resurslari

Tabiiy sharoiti va resurslari

Yerosti boyliklari

Tuproq qatlami

Suv resurslari

Relyefi

Iqlimi

  Relyefi tog’ va tekisliklardan iborat, shimoldan janubga qiyalanib va kengayib boradi.  Togʻlardan oqib tushadigan koʻpdankoʻp daryo va soylar dara hosil qilgan. Surxondaryo va Sheroboddaryo oqib oʻtadigan tekislik shim., gʻarb va sharqdan baland Hisor tizmasi va uning tarmoqlari bilan oʻralgan.

Oʻzbekistonda eng issiq shu viloyat . Yil davomida bulutsiz kunlarning koʻp boʻlishi va quyosh nurining tik tushishi effektiv tralar yigʻindisi yuqori boʻlishiga olib keladi. Yogʻinning asosiy qismi qish va bahorda tushadi.

Yerosti boyliklari

Tuproq qatlami

Suv resurslari

  Tuprogʻi tekisliklarda taqirsimon va shoʻrxok och boʻz tuproklar, togʻ yon bagʻrida turli xil boʻz tuprokdar. Oʻsimliklar dunyosi ham tabiiy sharoiti bilan bogʻliq.  500 m dan och bo`z tuproq

500 m dan 1200 m oddiy va to`q tusli bo`z tuproq

1200-2500m tog`-jigarrang tuproq

  Foydali qazilmalardan neft va gaz  (Xovdogʻ) toshkoʻmir (Shargʻun) , polimetall (Sangardak),  osh tuzi (Xoʻjaikon) konlari bor. Gips, granit, argillit kabi qurilish materiallari, mineral suvli buloq koʻp

Daryolari Surxondaryo, Sherobod daryo, To`palang daryo, Qoratoldaryolari bor. Suv omborilari Janubiy Surxon , Uchqizil suv ombori, Qumqurg`on, suv ombori. Kanallari Katta Hisor, Amu-Zang, Hazarbog`, bor.

3.Aholisi va mehnat resurslari

№

1

Qishloq tumanlari

Angor

Tashkil topgan yili

2

Bandixon

28.11.1978

Aholisi, mimg kishi

3

102,6

4

Maydoni ming kv km

18.05.1992

Boysun

5

Denov

29.11.1965

45,3

0,39

Aholi zichligi,

29.09.1926

6

95,0

Jarqo`rg`on

0,20

1 kv km kishi

263,1

29.11.1965

Muzrabot

7

315,5

3,72

226,5

8

25.12.1968

Oltinsoy

169,5

0,74

25,5

112,5

1,14

23.11.1981

Sariosiyo

9

426,3

0,74

134,6

29.09.1926

148,7

10

Termiz

164,6

0,57

11

29.09.1926

Uzun

152,0

3,93

236,1

86,5

12

29.03.1991

Sherobod

13

Sho`rchi

29.09.1926

139,4

0,86

41,9

Qiziriq

148,9

09.02.1935

14

1,63

100,6

2,73

Qumqo`rg`on

166,0

06.03.1975

85,5

89,2

0,85

23.03.1977

54,5

0,35

174,9

195,3

2,20

254,8

79,5

4.Xo’jaligiga umumiy ta’rif

Xo’jaligi

Sanoati

Qishloq xo’jaligi

Yoqilg’i (neftni qayta ishlash)

Donchilik

Paxtachilik

Yengil (paxta tozalash)

Oziq ovqat sanoati

Chorvachilik va qoramolchilik

5.Qishloq xo’jaligi

Qishloq xo’jaligining asosiy tarmoqlari

Donchilik

Paxtachilik

Bog`dorchilik

Sabzavotchilik

Polizchilik

Pillachilik

• Yoqilg`i energetika Yengil sanoat
• Yoqilg`i energetika
• Yengil sanoat

• Oziq-ovqat Un-yorma
• Oziq-ovqat
• Un-yorma

• Qurulish-matiryallari
• Qurulish-matiryallari

6.Sanoat tarmoqlari

Sanoat tarmoqlari

7. Transport

Temir yo`l

Avtomobil

Havo

Quvur

Tashqi iqtisodiy aloqalar

Xitoy

Koreya

Afg`oniston

Rossiya

Singapur

KLASTER METODI

Cho`l o`simlik hayvoni

O`simlik va hayvonot

Adir o`simlik hayvoni

Qo`riqxona o`simlik hay

neft

Bo`z tuproq

Yaylov o`simlik hayvoni

Tog` o`simlik hayvoni

gaz

tuz

Mineral resurslari

Tabiiy resurslar

Tuproq resurslari

O`tloq -botqoq

Oddiy bo`z tuproq

daryo

Polemetal rudalari

Ko`mir

Sho`rlangan tuproq

Och bo`z tuproq

Suv resurslari

Ko`llar

Yer osti suvlari

Suv

omborlari

VENN DIAGRAMMASI

O`zbekistonning

subtropik o`lkasi hi-

soblanadi.Jahonga

mashhur “Surxon suri”

qorako`l terisi shu

hududda yetishtiriladi.

O`zbekistondagi 3 ta

yirik ko`mir konining

2tasi Surxondaryodadir

Bular Boysun va Shar-

g`un ko`mir konlaridir.

1995- yilda Termizda

yangi zamonaviy

aeroport qurildi.

2 viloyat

Qashqadaryo viloyati mamlakat hududining 6,4 foizini egallaydi. O`zbekis- ton aholisining 9,6 foizini yashaydi. Qashqadaryo yoqilg`i sanoati yalpi

mahsulot hajmi bo`yicha mamlakatda 1-o`rinda turadi. Viloyat jami ekin

ham shi -

moliy yarim-

maydoni, xususan g`alla va paxta ekin maydolari

sharda joylash-

bo`yicha respublikada

gan.2lasi ham O`z-

1- o`rinda turadi.

bekiston Respublika-

ning janubiy viloyati

2 lasida ham neft

va gaz konlari

mavjud.2 lasi ham

sharqdan Tojikiston

respublikasi bilan

chegaradosh.

SURXONDARYO

QASHQADARY O

TEST METODI

• Surxondaryo iqtisodiy geografik rayoni mamlakatimiz hududining necha % qismini egallaydi?

• 7.5 % B) 6.4 % C) 5.4 % D) 4.5 %

• Quyidagi qaysi bandda Surxondaryo viloyatining yer maydoni berilgan?

• 24.3 ming km 2
• 17 ming km 2
• 19,5 ming km 2
• 20,1 ming km 2

• Surxondaryo iqtisodiy geografik rayoni sharqiy qismida qaysi davlat bilan chegaradosh?

• Tojikiston
• Qirg`iziston
• Turkmaniston
• Afg`oniston

“ Tushunchalar tahlili”

Tushunchalar

Mazmuni

Sanoat

Milliy iqtisodiyotning moddiy ne`matlari ishlab chiqaruvchi muhim tarmog`idir

Majmua

Ishlab chiqarishni tashkil etishning iqtisodiy samaradorlikka qaratilgan muhim shakli

Mahsulot tannarxi

Mahsulot birligini olishish uchun ketadigan pulda ifodalangan hamma xarajat

Rekultivatsiya

Ko`mir sanoatidan zavol ko`rgan maydonlarni qayta tiklash .

Briket

Ko`mir kukunini bosim ostida yoki yopishqoq moddaga aralashtirib zoldir shakliga keltirilgan mahsulot

Urbanizatsiya

Shahar turmush tarzini keng tarqalishi

E’tiboringiz

uchun

rahmat!