Ерте орта ғасырлардағы Орталық Азия жеріндегі феодалдық қатынастар.

Орта ғасырлардағы дүние жүзі тарихы.

Сабақтың тақырыбы:

§6 Ерте орта ғасырлардағы Орталық Азия  жеріндегі феодалдық қатынастар.

 Сабақтың мақсаты

Білімділік; Оқушыларға эфталит мемлекеті,шаруашылығы мен мәдениетінің дамуы туралы кең  көлемде мәлімет беру.

Дамытушылық: Оқушыларға мәлімет бере отырып  білімге,мәдениетке   деген қызығушылығын арттыру тарихи тұлғалық қасиет қалыптастыру.

Тәрбиелік: Оқушыларды отансүйгіштікке,ұлт-жандылыққа рухани және материалдық мәдениетті құрметтеп сақтауға тәрбиелеу.

Көрнекілігі: Карта,Сурет т.б

Сабақтың түрі: Аралас сабақ

Сабақтың әдісі: Мінездеме,цифрлы диктант,сызба т.б

Сабақтың барысы:

І.Ұйымдастыру кезең        а) Оқушылармен сәлемдесу, түгелдеу

                                             ә) Оқу құралдарын тексеру

                                             б) Оқушы назарын сабаққа аудару

ІІ. Үй тапсырмасын сұрау        §5 Ислам дүниесі мәдениетінің дамуы.

Сұрақтарға жауап беріңіз.

1.Ислам дінінің негізін қалаушы?      2.Мұсылмандардың қасиетті кітабы.

3.Қағба деген не?               4.Араб саудагерлері дүние жүзіне қалай белгілі болды?

5.Ең ірі кітапхана қай қалада болды?

6.Еуропадағ ең жоғары  мәденит  ошағы қай мемлекетте шоғырланды?

Шығармашылық тапсырма .«Арабтардың мәдениетІ» кестесін толтырыңдар.

ІІІ. Үй тапсырмасын бекіту

ІҮ. Жаңа сабақ түсіндіру.                       

   Жоспары:

1. Эфталит мемлекеті.

2. Шаруашылығы мен мәдениетінің дамуы.

3. Эфталит мемлекетінің ыдырауы.

V-VI ғасырлар аралығындаОрта Азия, Ауғанстан,Солтүстік-батыс Үндістан және Шығыс Түркістан жерінде эфталит –ақ ғұндар тайпалық бірлестіктері құрылды.Негізгі иеліктер;Шығыс Иран,Тоқарстан және Шығыс Ауғанстанда орналасқан.437 жылғы жазылған қытай деректерінде эфталит-хионит тайпаларынТұрфан,Ташкент,Ферғана,Тоқарстан жерлерінде көп кездестіруге болатындығы айтылған.Эфталит тайпалары V ғасырда әскери саяси жағынан бірігіп,Ауғанстан аумағында ірі мемлекет құрды.Эфталиттер 460жылы солтүстік Үндістанды,484жылы эфталит патшасы Пероз сасанидтік Иранды бағындырды.Үндістандағы Гупта мемлекетінің ірі қаласы Гандхарды бағындырып,Синд,Раджастан,Диса,Ганга өңірлерінде үстемдік жүргізді.493-508 жылдарыТұрфан мен Қарашарды алып,Шығыс Түркістанды толық жаулап алды.Ресми иастанасы:Құндыздың жанындағы Бадиян қаласы болды.Сөйтіп эфталит мемлекетіОрталық Азияда бір орталыққа бағынған күшті мемлекетке айналды.Ірі қалалары.Кей-Кобад,Сейстан,Гандхар.Қоғамдық құрылысы:Патриархадтық қатынас үстем болды.Меншік түрі:Жерге меншік орнаған.Шаруашылығы:мал шаруашылығымен айналысып,жылқы және қой өсірген.Бірақ,отырықшылық шаруашылық басым болды.Эфталиттер жаулап алған елдеріндегі-мәдениет ошақтарын қиратпаған.Жазба деректердің көбі шығыс Иран тілінде жазылып,иран тілінде сөйлеген.Олар жергілікті тайпалармен бірігіп,қазіргі ауған халқын құрады.Эфталит мемлекетінің мәдени ескерткіштері көп сақталған.Бұл ескерткіштердің көбі-будда дінінің ғибадатханасыжәне храмдары.болып келген.Ежелгі мәдениет ескерткіштерінің орталығы –Герат қаласы болды.545 жылы Эфталит мемлекетінде ішкі қырқыстың шығуын пайдаланған Иран патшасы Хұсрау біраз бөлігін басып алады.563-567жылдары Орта Азиядағы Әмудария мен Сырдария аралығын бағындырады.588жылы Сасани қолбасшы Бахрам эфталит мемлекетін толық жаулап алады.Иран мен Түріктер Эфталит жері үшін ұзақ мерзімге соғысады.590жылыБахрам патша Термез қаласында таққа отырды.Бірақ Түріктермен соғыс кезінде Бахрам патша қайтыс болып,орнына II Хұсрау590-627 ел басқарып,оның тұсында Иран мемлекеті әлсірейді.Орта Азия толығымен Түріктердің қол астына өтеді.

VI Жаңа сабақты бекіту.    Эфталит мемлекетіне  мінездеме бер.

1.Территориясы....................................................

2.Сыртқы саясаты................................................

3.Шаруашылығы..................................................

4.Мәдениеті............................................................

5.Мемлекеттің ыдырауы.....................................

  Цифрлы диктант

460жылы Солтүстік Үндістан жерін жаулап алды.

484жылы Сасанидтік Иранды бағындырды.

 V ғасырдың  II жартысында Гандхарды бағындырып,Синд,

Раджасхан,Диса,  Гангаға үстемдік жүргізді.

493-508жылдарыТұрфан мен Қарашарды алып,Шығыс Түркістанды жаулап алды.

545жылы Эфталит мемлекетін Иран шахы  басып алды.

   563-567жылдары  Түріктер Орта Азиядағы Әмудария мен      Сырдария аралығын бағындырды.

   588 жылы Сасани қолбасшы Бахрам эфталит мемлекетін  жаулап алды.

 590 жылы   Бахрам патша Термез қаласында   таққа отырды

VII .Қорытынды.Сабақтың қорытындысы бойынша оқушыларды бағалау.

Үй тапсырмасын беру: §6  Ерте орта ғасырлардағы Орталық Азия жеріндегі феодалдық қатынастар.