?ыш?ылдар, ??рамы,классификациясы, физикалы? ?асиеттері.

Саба?ты? та?ырыбы: ?ыш?ылдар, ??рамы,классификациясы, физикалы?    ?асиеттері.

 « Бір ?жым-бір  ?ыш?ыл»  та?ырыбында жарыс.

8-сыныпта химияны о?ытуда басты назар аударылатын идеяларды? бірі – о?ушыларда ?рт?рлі заттарды? ?асиеттерін, сондай-а? оларды? ??рылысы мен ?асиеттері арасында?ы байланысты сипаттай білу да?дыларын ?алыптастыру.

   Осы  негізде «?ыш?ылдар» та?ырыбы бойынша ?ткізілген саба?та о?ушыларды? ?з бетімен , топ болып ж?мыс істеуін негізге ала отырып , мынадай ма?саттар ?ойылды: ?ыш?ылдарды? ??рамын, физикалы? ж?не химиялы? ?асиетін сипаттай білу ж?не химиялы? ?асиеттерін сипаттайтын химиялы? реакция те?деулерін жаза білуге баулу: заттарды бір-бірінен ажырата білу, ?ыш?ылдарды? химиялы? формуласын жазу, те?деу ??ру біліктерін дамыту, ?йымшылды??а , жауапкершілікке, уа?ытты ?немдей білуге , ?орша?ан ортаны ?ор?ау?а т?рбиелеу.

Саба?ты? ма?саты:

Білімділігі: О?ушылар?а ?ыш?ылдар туралы білім бере отырып т?жірибелер к?рсете отыра, олармен ж?мыс жаса?анда абай болу?а, классификациялай алау?а  да?дыландыру.

Т?рбиелігі: О?ушыларды? д?ниетанымын, т?л?алы? ?алыптасуын, ?зіне ?ажетті білімді ?зі іздеп тауып ала алатындай т?л?аны т?рбиелеу. О?ушыны? т?л?алы? ?алыптасуын дайындау ар?ылы ?ыш?ылдарды?  ?мірде, т?рмыста, ?олданылуын білуге т?рбиелеу.

Дамытушылы?ы: О?ушыларды? танымды? ?ызы?ушылы?ын, шы?армашылы? ?абілеттерін дамыту.

Саба?ты? т?рі: жарыс

Саба?ты? ?дісі: Баяндау, с?ра? – жауап  

Саба?ты? ж?рісі:

І. ?йымдастыру

А) О?ушыларды? зейінін саба??а аудару.

Б) Саба?ты? жоспарымен таныстыру.

ІІ. ?тілген та?ырыпты ?айталау.

Ми?а шабуыл

          Сутек атмосфера?а ?андай жа?дайда таралуы м?мкін?

1. Сутек газын ?андай т?сілмен жинау?а болады?
2. Сутекті? ?ыс?ыша физикалы? ?асиетін сипаттап бері?із?
3. Сутекті? ?олданатын жерлерін айтып бері?із?

ІІІ. Жа?а саба?ты ?ту

Алдын ала сынып о?ушылар 8 топ?а б?лінеді (1кесте), ?р топ?а бір б?лек ?ыш?ыл  туралы дайындалу?а тапсырма беріледі

1кесте. Cынып ?жым?а б?лінуі.

?р ?жым ?ыш?ылыны? технологиялы? карталарын дайындайды. Технологиялы? картада, ?ыш?ылды? химиялы? формуласы ж?не аты белгіленеді. (1 сурет)

1 сурет. Технологиялы? карта

Б?гін біз саба?та ?ыш?ылдарды? ??рамы, класификациясы, физикалы? ?асиеттеріне байланысты бейорганикалы? ?осылыс кластарына жататын заттарды? ?рт?рлілігімен танысамыз. Б?л ?андай ?осылыс? Аны?тап к?рейік.

?р ?жым?а б?лек тапсырма карточка ар?ылы  беріледі.

Тапсырмалар шы?ар?ан уа?ытына ?арай ба?аланады.

Бірінші тапсы?ан ?жым?а 8  балл, е? со??ы ?жым?а 1  балл беріледі.

Мысалы ретінде бір карточка келтірілген.

 № 1. Сіздерге «Крестик- н?лик» ойыны таныс – ау деймін. Та?тада ж?не технологиялы? карта?ызда со?ан байланысты карточка берілген. ?тыс жолын к?рсеті?із.

Жауабы: ?тыс жолы диоганаль бойымен H₂SO₄  -тен HCl – ?а дейін.

Б?гін саба?та е? бірінші алда?ы ма?сатымыз:

?ыш?ыл с?зіні? ма?ынасын ?алай т?сінеміз?

С?ра?: ??рамы бойынша барлы? заттарды ?андай ?лкен екі топ?а б?луге болады?

Жауап: Жай ж?не к?рделі болып б?лінеді.

С?ра?: ?ыш?ылдар ??рамы бойынша ?андай заттар?а жатады екен?

Жауап: ?ыш?ылдар к?рделі заттар

С?ра?: К?кірт ?ыш?ылыны? молекуласы ?алай т?зілген екен?

Жауап: К?кірт ?ыш?ылыны? молекуласы екі атом сутегі ж?не ?ыш?ыл ?алды?ынан т?рады.

С?ра?: Ал т?з ?ыш?ылыны? молекуласы ?алай т?зілген?

Жауап: Т?з ?ыш?ылыны? молекуласы бір атом сутегі ж?не ?ыш?ыл ?алды?ынан т?рады

С?ра?: Енді ?андай заттар ?ыш?ылдар деп аталады екен, со?ан жауап беріп к?рейік?

Жауап:  ?ыш?ылдар дегеніміз – ??рамында бір немесе бірнеше сутегі атомдарынан ж?не ?ыш?ыл ?алды?ынан т?ратын к?рделі заттар.

Технологиялы? карта?а ?ыш?ылдарды? аны?тамасын жаз.

Енді бізді? алдымызда екінші о?у ма?саты т?р:

?ыш?ылдарды ?андай белгілеріне байланысты классификациялай аламыз?

Келесі берілген тапсырмалар бойынша сайкес келетін ?жымдар ?здеріні? технологиялы? карточкаларын к?рсетеді.

Тапсырма № 2. 

С?ра?: ?андай за?дылы? бай?ады?ыз? ?ыш?ылдар ?андай болады екен?

Жауап:  ?ыш?ылдар екі топ?а б?лінеді, кейбір ?ыш?ылдар ??рамында оттегі болса, ал кейбіреуінде оттексіз болады екен.

Мына белгіге байланысты классификацияла?ыз:

?ыш?ылдар

                       оттекті                                                       оттексіз           ________________________________                                    ___________________________________

Тапсырма № 3.

С?ра?: ?андай белгі пайдаланды?ыз?

• ??рамында 1 атом сутегі болса 1 негізді, 2 – негізді, 3 – негізді болып б?лінеді.

    1 топ                              2 топ                              3 топ

______________                ________________                         ________________

______________                ________________                         ________________

______________                ________________                         ________________

______________                ________________                         ________________

Тапсырма № 4.  Технологиялы? карталары?ыз?а берілген тапсырма бойынша ?орытындылап жазы?ыз.

?орытынды н?тиже: Оттегі бойынша ?ыш?ылдар оттекті ж?не оттексіз, сутегі атомдары бойынша бір негізді, екі негізді, ?ш негізді болып б?лінеді.

Алдымызда?ы ?шінші о?у ма?сатын шешуге кірісейік:

С?ра?: ?ыш?ылдар ?шін ?андай физикалы? ?асиет т?н екен?

?ыш?ыл с?зіне бірт?бірлі с?з табы?ыз?

Жауап: ?ыш?ылды, ?ыш?ылтым

Б?л топты? ?зі а? ?ыш?ылдарды? бір физикалы? ?асиетін к?рсетеді. Шынында да ?ыш?ылдарды? ?ыш?ылтым д?мі болады, оны сіздер лимонны? бір тілімін тілдері?ізге сал?анда сезесіздер. Оны? ??рамында лимон ?ы?ылы болады. Біра? ?ыш?ылдарды? д?мін татып к?руге болмайды, ?ыш?ылдар к?йдіргіштік ?асиетіне байланысты уланасыз немесе катты химиялы? к?йік аласыз.

  Б?л ?асиетті мысалы консервілеу кезінде ?олданылады, консервілеу кезінде микроорганизм денелері ?ыш?ыл ?серінен ?леді. Сонды?тан да ?ыш?ылмен ж?мыс істегенде ?те абай болу керек, оны? денеге, теріге ж?не киімге тимеуін ?ада?алау керек.

Тапсырма № 5.  Технологиялы? карталары?ыз?а айтыл?ан физикалы? ?асиетті жазып ?ойы?ыз.

      Балалар мені? алдымда ерітіндісі бар 2 пробирка т?р, біра? сыртында ?андай с?йы?ты? екендігі жазылма?ан. Б?ны? ішінде ?ыш?ыл да болуы керек.

С?ра?: ?ай пробиркада ?ыш?ыл бар екендігін ?алай аны?тау?а болады?

Жауап: ?ыш?ылдарды индикаторларды? к?мегімен аны?тау?а болады.

Индикаторлар дегеніміз – ?ыш?ыл  ерітінділерінде т?сін ?згертетін заттарды айтамыз.

Тапсырма № 6.  Технологиялы? карталары?ыз?а индикаторлар аны?тамасын жазы?ыз.

?йге тапсырма: § 33, 5-7 жатты?улар

Ба?алау.