Кенже мектеп жашындагы балдардын кабыл алуусу.

лекциялык сабак.

Тема :Кенже мектеп жашындагы балдардын кабыл алуусу.

План :1.Кенже мектеп жашындагы балдардагы кабыл алуусунун өзгөчөлүктөрү.

2.Кенже мектеп окуучусунун заттын формасын кабыл алуусу

Кенже мектеп жашындагы балдардын кабыл алуусу.

Бир курак тепкичти экинчи курактык тепкичтен айырмалоочу негизги индикатордук кызматты психикалык процесстердин өзгөрүүсү аткарат.Ошондуктан кенже мектеп жашындагы балдардын кабыл алуусун,көңүл буруусун ж.б.психикалык процесстердин өзгөчөлүктөрүн талдоого алабыз.

Кабыл алуу.Кенже мектеп жашындагы балдар өзүн курчап турган дүйнөнү кызыгуу, кунт коюу менен кабыл алат.Балдарда көрүү ,угуу,органдары күчтүү иштегендиктен ,мектепке өнүккөн кабыл алуусу менен келишет.

Бирок психикалык,физикалык өнүгүүнүн алгачкы этабында тургандыктан,аладын кабыл алуусунда көп жетишпегендиктер кездешет.

Кабыл алуулары-алгач эрксиз мүнөзгө ээ.Окуучуларга тигил же бул затты көрсөткөндө,анын формасын же түсүн атоо менен чектелип,кабыл алуусун туура башкарып ,өз алдынча талдай алышпайт.Сүрөттөрдү, текстерди окуганда, заттын бир касиетинен экинчи касиетине өтүү менен айрым элементтерин таштап кетет.

2.Баланын кабыл алуусу предметтин өзгөчөлүгүнө жараша болот.Заттарда ачык байкалган түстүн элементтерин жеңил бөлүпалуу менен чектелип,затты ар тараптан талдабай негиздүүсүн көз жаздымда калтырып, аны бөлүктөргө ажыратууга аракеттенишпейт.мисалы: 1-класстын окуучусуна кумураны сүрөтүн тартууга коёт,окуучулар сүрөттү бир карап эле тартышат,бирок мугалим койгон талаптар аткарылбай калат.Мында окуучулар кумураны кунт коюу менен карабастан аткарылгандыктан ,андагы кээ бир элементтер аткарылбай калат.Бир затты кабыл алуусу мазмунду болгону менен ,экинчи затты кабыл алуусу мазмунсуз бөлүктөргө ажыратылбаган болот.Чийүүнү кабыл алууга караганда окууну кабыл алуунун мазмуну терең.

3. 1-2класстын окуучуларынын кабыл алуулары начар дифференцияланган.Окуучулар окшош заттарды, обьектерди мисалы,арпаны.буудайды,6 ны-9 дан ,Э тамгасын З тамгасынан ж.б.у.с обьектерди бири-биринен ажырата алышпайт.Окутуучу ушуга окшош нерселерди заттарды так айырмалоону үйрөтүшү зарыл.

4.Кабыл алуудагы сөз негизги орунду ээлейт.Сөз баланын аракетин багыттап,кабыл алуусун жетектейт.Сөз жөнүндө маселени түзүүнү үйрөнүшөт.Кабыл алуудагы сөздүн ролу өзгөрөт.2-3 класста затты сөз аркылуу атайт,ошону менен бирдикте аны сөз жүзүндө сүрөттөөгө да өтөт.

5.Кенже жашында балдарда убакытты,мейкиндикти кабыл алуусу чоң өзгөрүүгө дуушар болот.Окутуунун жардамы менен балдар заттын мейкиндик касиеттерин (форма,убакыт) маселелерин ажыратат.Убакытты кабыл алуу башталгыч класстарда кыйынчылык туудурат.Окумуштуулар тарабынан узак эмес убакытты(1 мин) азайтып,узак (5-10-15 мин),убакытты узартып кабыл алышары далилденген.

Кабыл алуусу.Кенже мектеп жашындагы балдар өзүн курчап турган чөйрөнү кызыгуу менен кунт коюу менен кабыл алышат.Балдарда көрүү,угуу,органдары күчтүү иштегендиктен,мектепке өнүккөн кабыл алуусу менен келишет.Бирок психикалык,физикалык өнүгүүнүн алгачкы этабында тургандыктан,алардын кабыл алуусунда көп жетишпегендиктер кездешет.

• Кабыл алуусу предметтин өзгөчөлүгүнө жараша болот.Заттарда ачык байкалган түстүнэлементтери жеңил болуп алуу менен чектелип,затты ар тараптан талдабай,негиздүүсүн көз жазында калтырып аны бөлүктөргө ажыратууга аракеттенишет

• 1-2 класстын окуучуларынын кабыл алуулары начар дифференцияланган.

• Окуучулар окшош заттарды,объектерди,мисалы;арпаны-буудайды;6 ны-9 дан;Э тамгасын-З тамгасынан ж.б.окшош объектерди бири-биринен ажырата алыпайт.

• Кабыл алууда сөз негизги орунду ээлейт.Сөз баланын арактин багыттап,кабыл алуусун жетектейт.Кабыл алууда сөздүн ролу өзгөрөт.2-3 класста затты сөз аркылуу атайт,ошону менен бирдикте аны сөз жүзүндө сүрөттөөгө да өтөт.

• Кенже мектеп жашындагы балдарда убакытты,мейкиндикти кабыл алуусу чоӊ өзгөрүүгө дуушар болот.Окутуунун жардамы менен балдар заттын мейкиндик касиеттерин (форма,убакыт)мамилелерин ажыратышат.

Заттын формасын кабыл алуу.

• Заттын формасын кабыл алуу негизги орунду ээлейт.Балдар затты таануу,салыштыруу учурунда көбүнчө анын формасы аркылуу ажыратышат.Көп балдар өздөрү аралашып жүргөн заттардын формаларын так айта алышпайт.Мисалы “айлана”дегендин ордуна “алмадай”,”төрт бурчтук”дегендин ордуна “кутуча”.

Сүрөттүн мазмунун кабыл алуу өзгөчөлүгү.

Бала окуу процессинде көптөгөн сүрөттөрдү,объектерди көрүшөт. Мугалим окуучулардан мазмунун чечмелөөнү талап кылат.Бул талапты окуучулар мугалимдин жардамысыз,аткара алышпайт,себеби сүрөттүн кабыл алуу жөндөмдүүлүгү акырындап өнүгүп отурат.

А.Бине,В.Штерн баланын сүрөтүн сюжетин кабыл алуусу үч негизги тепкичтерден турарын аныктаган.

1.биринчи тепкичте (2-5жаш ) балдар объектер жөнүндө ой жүгүртпөй,анын негизги касиеттерин саноо менен чектелишет.

Экинчи тепкичте (6-9-10 жаш) балдар заттардын касиеттерин саноо менен гана чекелишпестен,аны баяндоого өтүшөт.

Үчүнчү этапта (9-10 жаш) , сүрөттөгү өзгөчөлүктөрдү санап гана тип болбостон интерпретациялоого да аракеттенишет.Мындай этаптар баланын жаштык өзгөчөлүгүнө гана жараша болбостон,сүрөттүн мазмунуна,баланын тажрыйбасына да жараша болот.