Химиялық экспериментке арналған бағдарлама 9 сынып

Химиялық экспериментке арналған бағдарлама

9 сынып

1. Химиялық заттарды синтездеу кезiндегi лабораториялық жұмыстардың техникасы.

Қыздыру және қақтау. Горелкалардың және электр плиталардың көмегiмен қыздыру. Сұйықтарды қыздыру. Жанғыш заттар мен материалдармен жұмыс iстеу.

Таразы және аналитикалық таразылармен өлшеу. Сұйықтардың көлемiн өлшеу (өлшеуiш цилиндр, пипетка, бюретка). Қатты зат пен ерiткiштен ерiтiндi дайындау. Ерiтiндiлердi араластыру және сұйылту. Миксердi, магниттi мешалкамен және тамшылағыш құйғыш.

Тұбi жайпақ, тұбi доғал және жабық ыдыстарда синтездеудiң жалпы принциптерi. Микросинтезге арналған қондырғыларды пайдалану. Әрекеттесушi қоспаларды дефлегматордың көмегiмен қыздыруға арналған қондырғылар. Реакциялық қоспаларды дефлегматор көмегімен қыздыруға арналған аппараттар. Сұйықтарды қалыпты қысымда, төмендетiлген қысымда және су буымен айдауға арналған аппараттармен жұмыс iстеу.

Заттарды тазарту және бөлу әдiстерi. Сұзу. Сұзгiш материалдар. Сұзу әдiстерi: кәдiмгi қысымда, вакуум көмегiмен жәе қыздыра отырып сұзу. Су ағыны насосының құрылысы мен жұмыс iстеу принципi. Бюхнер сұзгiсi көмегiмен сұзу. Шотт сұзгiшi. Шыны сұзгiш арқылы сору. Тұнбаларды шайқау арқылы жуу және тұнбаларды сығу. Тұнбаларды сұзгiш ұстiнде жуу. Сұзгiштегi тұнбаларды қолайлы ерiткiштер көмегiмен кептiру. Заттарды сулы ерiтiндiлерден және белгiлi органикалық ерiткiштерден қайтадан кристалдау. Қолайлы ерiткiштердi таңдаудың практикалық принциптерi. Заттарды кептiргiш шкафтарда кептiру. Жуғыш склянкаларды қосу және қолдану. Араласпайтын ерiтiндiлермен экстракциялау. Бөлгiш воронкалар.

2. Анорганикалық қосылыстарды танудың негiзгi принциптерi.

Химиялық реакцияларды сынауықта, кюветада және сұзгiш қағазда жұргiзудiң негiзгi принциптерi. Кейбiр катиондар мен аниондардың топтық, селективтiк және тек өзiне тән реакциялары. Элеметтердi олардың қосылыстарының жалынды бояуына сұйене отырып тану (платина сымын, магний оксидiнен жасалған таяқшаны және кобальт шынысын пайдалана отырып). Бунзеннiң қол спектроскопын пайдалану.

Химиялық тәжiрибе сабақтарының бағдарламасы (10 сынып)

1. Кейбiр органикалық және анорганикалық молекулаларды анықтаудың жалпы принциптерi.

Тұнбаға тұсiру әдiстерi. Тұнбаға тұсiру реакцияларының көмегiмен сандық анықтау.

Көлемдiк анализ. Титрлеу ережелерi. Пипетканың шаригiн қолдану принциптерi. Стандарттық ерiтiндiлердi дайындау техникасы. Алкаметрлiк және ацидометрлiк анализ. Қышқылдық-негiздiк индикаторлар және оларды таңдау принциптерi. Тура және керi титрлеу.

Тотықтыра-тотықсыздандыра титрлеу. Тотығу-тотықсыздану реакциялары пайдаланып титрлеудiң преманганатометрлiк, иодометрлiк және т.б. әдiстерi.

Комплексонометрлiк титрлеу. Комплексонометрлiк анализ кезiнде тұстердiң ауысу интервалдары. Тұнбаға тұсiру реакцияларын қолданатын көлемдiк анализ. Термометрлiк титрлеу.

2. Арнайы өлшеулер және процедуралар.

рН-метр немесе универсал иономер көмегiмен рН өлшеу. Жiңiшке қабаттық және құбырлық хроматография. Ион алмастырғышта бөлу. УК және көрiнетiн аймақтағы сiңiрудi спектрофотометрдiң көмегiмен өлшеу. Электрөткiзгiштiктi өлшеу.

1. Нәтижелердi өлшеу және бағалау. Тәжiрибе қателерiн бағалау. Цифрлармен жұмыс iстеу техникасы. Мағыналы цифрлар. Графиктер салу.

1. Органикалық анализ. Кофлер (немесе соған ұқсас) аппаратының көмегiмен балқу температурасын анықтау. Органикалық қосылыстардың негiзгi функционалдық топтарын сапалық анықтау. Органикалық заттарды тану ұшiн кейбiр тән реакцияларды жұргiзу.

Ұсынылатын лабороториялық жұмыстардың шамалы тiзiмi

Химияның жетiстiктерi практика ұшiн маңызды болғандықтан олимпиадалар кезiнде тәжiрибелiк турға ұлкен мән берiледi. Егер уақыт аз болса, онда лабораториялық техниканың жиi кездесетiн әдiстерiн меңгеруге пайдасын тигiзетiн жұмыстарды iстеу керек. ґзiңiз ұйрену ұшiн таңдап алған жоғарғы оқу орнында әбден игерiлген әдiстердi алдымен ұйренуге тырысқан жөн. Классикалық анықтаулардың әдiстемелерiн кең тараған аналитикалық оқулықтардан табуға болады.

Қышқылдық-негiздiк титрлеу мысалдары

1. Суда ерiмтал сiлтiлiк металдардың карбонаттарын анықтау.

1. Сiрке қышқылын анықтау.

1. Натрий карбонаты мен натрий гидроксдiн бiрге жұргенле анықтау.

1. Карбонат пен бикарбонат бiрге жұргенде анықтау.

2. Судың кермектiгiн анықтау.

Тотықтыра-тотықсыздандыра титрлеугн мысалдар

1. Қымыздық қышқылын және оның тұздарын пермангананометрлiк әдiспен титрлеу.

1. Темiр (II) молшерiн перманганометрлiк әдiспен анықтау.

2. Аскорбин қышқылын иодометрлiк әдiспен анықтау.

3. Темiр (II) молшерiн бихроматометрлiк әдiспен анықтау.

Комплексонометрлiк титрлеуге мысалдар

1. Судың кермектiгiн анықтау.

1. Алюминийдi ксиленол оранж қатысында анықтау.

Тәжiрибелiк жұмыстар техникасы бойынша ұсынылатын әдебиеттер

1. Воскресенский П.И. Техника лабораторных работ. - М.: Химия, 1973.- 717с.

2. Степин Техника химического эксперимента.- М.: Химия, 2000.-

3. Рачинский Ф.Ю., Рачинская М.Ф. Техника лабораторных работ. - Л.: Химия, 1982.- 432с.

4. Верховский В.Н., Смирнов А.Д. Техника химического эксперимента. -М.: Просвещение, 1973.- Т.1.- 368с; 1975.-Т.2.- 383с.

5. Крищенко В.П. Техника лабораторных работ.- М.: Агропромиздат, 1988.- 255с.

6. Сусленникова В.М., Киселева Е.К. Руководство по приготовлению титрованных растворов.- Л.: Химия, 1978.- 184с.

7. Коростелев П.П. Приготовление растворов для химико-аналитических работ.- М.: Наука, 1964.- 399с.

8. Основы аналитической химии. Практическое руководство. / Под ред. Ю.А.Золотова. – М.:Высш.шк., 2001.- 463с.

9. Сиггиа С., Ханна Дж. Г. Количественный органический анализ по функциональным группам.- М.: Химия, 1983.- 672с.

10. Некрасов В.В. Руководство к малому практикуму по органической химии.- М.: Химия, 1975.- 328с.

11. Смолина Т.А., Васильева Н.В., Куплетская Н.Б. Практические работы по органической хими: Малый практикум.- М.: Просвещение, 1986.- 303с.

12. Органикум. В 2 томах. - М.: Мир, 1979.

13. Основной практикум по органической химии.- М.: Мир, 1973.

14. Агрономов А.Е., Шабаров Ю.С. Лабораторные работы в органическом практикуме.- М.: Химия, 1974.- 376с.

15. Малахова А.Я. Практикум по физической и коллоидной химии.- Минск: Вышэйшая школа, 1974.- 336с.

16. Сквайрис Дж. Практическая физика.- М.: мир, 1971.- 248с.

17. Руководство по неорганическому синтезу. В 6 томах. / Под ред. Г.Брауера и др.- М.: Мир, 1975-1981.

133