Конспект открытого урока по аварскому языку «Каламалъул бут1а – рик1к1ен» 6 класс

Нужер школа

«Каламалъул бут1а – рик1к1ен»

6 класс

Х1адурана: Авар мац1алъул ва адабияталъул

муг1алим: Нужерго ц1ар

Родной язык 6 класс

Дарсил тема: Каламалъул бут1а – рик1к1ен.

Дарсил мурад:

1. К1алзул ва хъвавул калам цебет1езабизе.

2. Ц1ияб каламалъул бут1а - рик1к1енгун лъай - хъвай гьабизе.

3. Рик1к1еналъул х1акъалъулъ лъай щула гьаби;

4. Хъвавул ва к1алзул каламалъулъ рик1к1ен х1алт1изаби;

5. Лъималазда гьоркьоб гьудуллъи щула гьаби.

Алатал: таблица, карточкаби,

1. Байбихьи

- дарсил мурад(мурадал рицина).

Эпиграф

Ассаламу г1алайкум,
Аваразул миллат – мац1,
Адаб кьоч1ое лъураб,
Ахир рокьуе гьеч1еб.

Армяназул пашманлъи

Арарат мег1ер буго.

Аваразул пашманлъи –

Авар мац1 лъач1ел лъимал.

- Лъимал, лъалищ нужеда лъица гьал коч1ол мухъал хъваралали?

- Дие бокьун буго нужеца гьал ахирисел мухъазде к1вар кьезе. Унгоги, лъимал, нилъер пашманлъи буго авар мац1 лъаларел лъимал. Кинал маг1арулалха гьел кколел гьезда рахьдал мац1 лъалеб гьеч1они? Рач1аха, нилъеца х1аракат бахъила лъик1 авар мац1 лъазе, гьеб нилъее бокьулеб бук1ин гьалбаздаги бихьизе гьабила. Жакъа нилъер бук1ине буго г1ажаибго лъик1аб дарс. Дица х1аракат бахъила нужеда малъизе, нужеца х1аракат бахъе малъараб босизе.

1. Араб материалалда т1ад х1алт1и.

-а) рокъобе кьураб х1алт1ул хал гьабила.

-б)арал темабазда т1асан суалал кьела, гьез жавабал кьела:

1. Прилагательное сунда абулеб? Мисал баче.

2. Предметияб ц1аргун цадахъ бугеб прилагательное предложениялда жаниб г1емерисеб кинаб членлъун бук1унеб?

3. Прилагательное жинсалде ва формаялде кин хисулел? Мисал баче.

4. Качествияб прилагательноялъ щиб загьир гьабулеб? Мисал баче.

5. Гьоркьоблъиялъул прилагательнояз щиб бихьизабулеб? Мисал баче.

6. Прилагательноял лъугьунел кинал къаг1идаби нужеда лъалел? Мисал баче.

7. Кинал прилагательноял гьоркьор дефис лъун хъвалел? Мисал баче.

8. Прилагательное кида ва кин падежазде сверулел? Мисал баче.

9. Г1урус мац1алда прилагательноял кин хисулел? Масала: Творческая работа- (Творческияб х1алти)

–в)синтаксисияб разбор

Тамахаб раг1уца маххулал каваби рагьула.(характеристика кьела)

-г)прилагательноялъул морфологияб разбор.(тамахаб)

-д)лъабабилеб т1ок1аб раг1и бате:

Улка, ункъачо, ункъабилей.

Берцинаб Борхатаб Лъабго

- Гьал раг1абазул кьералда цогидазда данде кколареб раг1и буго .

Нужер масъала буго гьеб раг1и батизе.

1. Фронталияб гьикъи:

- Щай гьеб раг1и цогидазда данде кколареб?

- Кинаб суал лъелеб нилъеца гьеб раг1иялъе?

- Щиб гьелъ бихьизабулеб бугеб?

- Кин нужеда рак1алде кколеб, лъимал, кинаб каламалъул бут1а гьеб к1иябго раг1и кколеб?

- Бит1ун буго, лъимал, гьеб к1иябго буго - рик1к1ен.

1. Ц1ияб тема.

- Жакъа нилъеца бицине буго каламалъул бут1а – рик1к1еналъул х1акъалъулъ. Хъвай, лъимал, нужеца дарсил тема тетрадазда.

- Рик1к1ен нилъеда батула художествияб литератураялда куч1дузулъ ва харбазулъ.

Предметалъул къадар яги ирга бихьизабулеб каламалъул бутIаялда рикIкIен абула.

РикIкIеналъе лъола чан? чанабилеб? абурал суалал. (нусго, нусабилеб)

Мисалал: к1иго – к1иабилеб, анцIго, нусго, къого.

Предметалъул къадар бихьизабулелда къадаралъул рик1к1ен абула, ирга бихьизабулеб иргадул рик1к1ен ккола. Къадаралъул рик1к1еналъе лъола чан? абураб суал, иргадул рик1к1еналъе лъола чанабилеб? абураб суал.

Авар мац1алда рик1к1еналгун цадахъ предметияб ц1ар цолъул формаялда бук1уна.

Масала: цо вас, (яс) азарго чи,щуго вас.

Предметияб ц1аргун цадахъ бугеб мехалъ рик1к1ен падежазде сверуларо. Масала : лъабго (васас,ясалъ,оцоца.)

1. Словарияб х1алт1и.

Тарих-1история,2-число

Симферополь- шагьар

Гьир-груз

Къапила -толпа

Гъагъал –Гъагъалъ росдал г1адамал

ч1ел -победа

пиринч1- зерновая культура

1. Т1ехьалдасан х1алт1и т1убала:

--Х1алт1и 2 гьум77(х1уччазул бак1алда гъоркь кьурал раг1аби лъезе)

-падежазде сверизабизе (щуго яс)

Берзул диктант.

-- х1алт1и 1, 76 гьумер. ц1алула гьенир ругел коч1ол мухъал

(ва лъималаз рик1к1еназе суалал лъола).

Симферополалда буго г1аммаб хоб,

Анкьго г1урусасул, цо аварасул…

Бищун гьит1инасул къого сон бугел,

Къоло щуйилъ бищун к1удияв вугел…

Анкьавго г1урус вас, г1азаб кьун, ч1вана,

Цо Г1абдулманапов хут1ана нахъе. (Р.Х1.)

(киналго рик1к1енал х1уби гьабун хъвай ва иргадулазде сверизаре)

(Учителас К1удияб Ват1анияб рагъул х1акъалъулъ гара-ч1вари гьабила).

Гьаб нилъеца ц1алараб коч1ол бут1а Расул Х1амзатовасул «Россиялъул солдатал» абураб поэмаялдаса буго. К1удияб Ват1анияб рагъулъ нилъер дагъиятанияс бихьизабураб бах1арчилъиялъул х1акъалъулъ бицунеб буго гьениб. Совет Союзалъул Бах1арчи Мух1амад Г1абдулманаповас жиндирго рух1 кьуна нилъер Ват1ан ц1униялъе. Гьев вукъун вуго г1аммаб хабалъ Симферополалда. Гьаб сураталда бихьулеб буго хабада т1ад лъураб чармил танк. К1удияб Ват1аниб рагъул соназда хурхараб творческияб х1алт1и гьабила нилъеца.

1. Творческияб х1алт1и. (карточкаби).

…. соналъ … июналда нилъер Ват1аналде т1аде к1анц1ана фашистазул аскарал.

Дагъистаналдаса рагъде ана …. азарго чи.

… соналъ … маялъ нилъер халкъалъ гьеб рагъулъ баргьенлъи босана.

1945 1941 120 9 22

(хал гьабила, цо к1иго чи т1амила ц1ализе )

Бихьулищ, лъимал, рик1к1ен лъач1онани зах1малъулеб буго нилъее тарих лъазе

1. Цияб тема щула гьаби

- Тарихалгун мисалал гьаризе лъалищ нужеда?

а) Ункъгоялде лъабго жубани, г1ола анкьго.

б) Лъабго к1ийилъ кьабани,бач1уна анлъго. )

в) Къоло цо лъабиде бикьани, щола анкьго.

г) анц1гоялдаса лъабго бахъани, хут1ула анкьго

Г1емерисел мисалазе жаваблъун бач1ана анкьго абураб тарих. Нужеда гьеб тарих гьоркьоб бугеб кици лъалищ?

Щибха кколеб кици?

Анкьц1ул борце Бцин къот1е.

Бит1ун буго! Цоги рик1к1ен гьоркьоб бугел кицаби лъида лъалел?

ц1алдохъан: К1иго бет1ерги рекъон, ункъабго квералъ х1алт1е.

ц1алдохъан: К1иго балагь т1аде ккани, бигьаяб бищулеб.

Учитель: «Анкьц1ул борце, цин къот1е». Лъимал, нужеда гьаб кициялъул маг1на лъалищ? (Лъик1 ургъич1ого к1вар бугеб иш гьабуге.)

Гьалъулалда маг1на релълъараб кици г1урус мац1алда лъида лъалеб?

-семь раз отмерь, один раз отрежь,

- Х1алт1и 5гьум78 -доскаялда (мисалал, тарихал раг1абаз хисун, хъвазе)

(цо-цоясда ц1ализабун, хал гьабила)

-х1алт1и 4 гьумер78( бицун ва ахирисеб лъабго рик1к1енгун предм.ц1. хъвазе.)

1. Творческияб х1алт1и.

1. Гьал рик1к1еназдасан предметиял ц1арал лъугьинаре.

(къого – къо, нусго – нус, анкьго - анкь)

Лъалищ нужеда?(рух1ч1аголъабазул х1акъалъулъ учителас ц1алила)

1. Лъабрекъараб тарихалдаса к1ирекъараб тарих бахъани,гъоркь хут1улеб буго цо. (100-99=1)

2. Цо бохида ч1араб хъазил ц1айи бахана 13 килоялде,к1иябго бохида ч1ани,чан килодай гьелдда батила?(13)

-адабияталдаса цо-к1иго мухъ ц1алила рик1к1енал гъорлъ ругел.

1. Гьев шаг1ирасухъа кеч1 ах1ани,цо-цо оц бахъулаан г1ак1адуе.(Батирай.)

2. Вач1унев вихьула лъабго нухлулав ал ч1ег1ераб х1ама цебеги къот1ун.(асаралде ц1ар, автор)

3. Цо чияс бо биххула,цо чияс бо г1уц1ула.(кинаб асаралъул эпиграф? :

1. Дарсил х1асил гьабила

Дарсги ахиралде щолеб буго, рач1аха нилъеца рак1алде щвезабила гьаб дарсида сундул х1акъалъулъ нилъеца бицараб?

Щиб нужеда лъарабали ни лъеца тестаз борцина.

- тестовияб х1алт1и.

1 Рик1к1ен сунда абулеб?

а ) жинца предмет бихьизабуле каламалъул бут1аялда.

б) предметалъул къадар яги ирга бихьизабулеб каламалъул бут1аялда.

в) предметалъ гьабураб иш бихьизабулеб каламалъул бут1аялда.

2 Къадаралъул рик1к1еналда хадуб предметияб ц1ар лъола

а) г1емерлъул формаялда

б) цолъул формаялда

в) лъаларо

3 Рик1к1еналъул суалал ккола

а) щиб?щив?

б) киб?кида?

в) чан?чанабилеб?

- Бищунго дарсил щиб нужее бокьараб?

--Къимат кьей

1. Рокъобе х1алт1и: ц1иял раг1аби лъазаризе. §24 Х1алт1и-5

www.agada.moy.su