Конспект урока по крымскотатарскому языку. Тема "Прямая речь" ("Кочюрильме лаф") 9 класс

9 сыныф

Къырымтатар тили

Мевзу: Кочюрильме лаф. (Прямая речь)

Дерснинъ макъсады: кочюрильме лафлы джумлелернинъ тизим хусусиетлери; диалогда токътав ишаретлерини къоюв къаиделери; талебелернинъ язма ве агъзавий нуткъуны инкишаф этмек; ана тилине севги ашламакъ.

Донатма: дерслик, мультимедий тахта, дерслик, презентация «Бахчасарай аралыкълары», карточка–вазифелер, слайд-вазифелер, Э. Асанов «Бахчасарай аралыкълары»

Дерснинъ чешити: янъы бильги алув дерси.

Тахтада язылгъан:

Махсус итибаргъа ляйыкъ ерлер-достопримечательности

Кочюрильме лаф - прямая ре

Муэллиф сезлери- слова автора

Дерс кетишаты:

1. Оргмомент: Селямлашув. Бугуньки кунь, ай,сене.

2. Бильгилерни актуализирлев: 5- дакъкъалыкъ субет:

Музыка чала, Багъчасарай ресимлери. (Эдип Асанов. «Бахчисарай аралыкълары» янъгъырай.)

Суаллер: -Не ичюн бу йырны динъледик? Не акъкъында бу йыр?

(Багъчасарай акъкъында)

-Багъчасарай насыл шеэр олгъан?

(Къырымнынъ пайтахты олгъан)

-Багъчасарайнынъ махсус итибаргъа ляйыкъ ерлерин айтынъыз.

( Талебелернинъ джевабы)

Тахтада язылгъан сезлернен багъланъыз.

(Тахтада язылгъан)

Хансарай

-Насыл ер олгъан Хансарай?

(талебелер джевабы)

-Насыл ханларнынъ адларын билесинъиз?

( Менгли Герай, Хаджи Герай, Шахин Герай, Мехмед Герай, Ислям Герай, Гъазы Герай, Бахадыр Герай, Селим Герай ве иляхре)

-Шимди биз бир метин окъуджакъмыз ве манасын анълатаджакъмыз. (эки группагъа болюнелер, карточкаларнен чалышалар)

«Насыл Багъчасарай пейда олгъан.»

1 группа

Багъчасарайнынъ насыл мейдангъа кельгени шойле тасвирлене: Ханнынъ огълу, авдан къайткъанда, Чурюк сув озени янында , раатланмакъ ичюн, токътай. Эки йыланнынъ талашкъаныны коре. Оларнынъ бириси, кучь-къуветтен кесильген, яралангъан алда, серилип къала. Бираз вакъыт кечкен сонъ, яралангъан йылан къыбырдай, буюк бир къыйынлыкънен мучесини зорнен сюйреклеп, сувгъа тюше. Хан огълунынъ козю огюнде сувгъа тюшкен йылан кучь-къуветине кире. Яралары бирден екъ олуп кете.

2 группа

Йылан,сувдан чыкъып, чалылар ичинде гъайып ола. Бу муджизени корьген хан огълу, аман атына минип, эвлерине ашыкъа. Хан огълунынъ айткъанларыны динълеп , Чурюк сув озенининъ шифалы олгъаныны анълай. Хан ве онынъ сой-акърабасы шу озен боюнда озьлерине сарайлар къуралар. Бойлеликнен, Багъчасарай пейда ола. Хансарайнынъ къапусы тепесинде исе бир-биринен талашкъан эки йыланнынъ сюрети оюлгъан.

(Суаль-джевап).

2. Янъы мевзу

-Биз сизлернен шимди лаф эттик, субетлештик. Бизим арамызда шимди не олды? (Диалог)

-Диалог не демектир? (Эки ве зияде олгъан адамлар арасында субет) -Язувда диалог насыл косьтериле? (Джумле аркъалы)

-Шу джумлелер адамнынъ сезю. Демек, Фемие эки адам лаф этселер ве биревнинъ лафларын денъиштирмей айтсалар, шу сезлерге кочюрильме лаф деп айталар.

Демек, бугунь бизим мевзумыз «Кочюрильме лаф»

Дерснинъ макъсады? (Бугуньки дерсте кочюрильме лафнен таныш оладжакъмыз, ве къоюлгъан ишаретлерин огренеджекмиз. Ве кочюрильме лафны метинде тапмагъа огренеджекмиз)

Слайд №1.

Къарт адам алма терегин отуртаяткъанда, онъа бойле айткъанлар: « Санъа бу алмалар не ичюн керек? Оларнынъ мейваларын чокъ вакъыт беклемек керек, сен алмаларны ашап оламазсынъ»

«Мен ашамасам, башкъалары ашар ве манъа тешеккюрлер бильдирерлер» -деп, джевап бере къартий.

(Л. Толстой)

Вазифе: Окъунъыз. Джумледе кочюрильме лафны тапынъыз. Насыл ерде тура кочюрильме лаф? Муэллиф сезлеринден сонъ. Оларнынъ схемаларын сызынъыз. 1) м.с: «К.Л?» 2) «К.Л»-м.с.

Слайд №2.

Азиме анасына: «Дерслеримни яптым», - деди. (М.с.: «К.Л.»,-м.с.)

«Сизинъ огълунъыз кене дерске кеч къалып кельди»,-деди оджа Керимнинъ бабасына. («К.Л.»,-м.с.)

«Мектюпни почта къутусына ташла!»- деп, риджа этти анам.(«К.Л!»-м.с.)

Вазифе: Схемаларын сыз.

4.Пекитюв:

Карточкаларнен чалышув.

Вазифе: Берильген муэллиф сезлерине кочюрильме лафларны яз.

«Акъмесджит аэропортына учакъ саат он бирде къонаджакъ»,-……………..

«Сагълыкънен бар, къызым, огъурлы еллар олсун!»-…………….

«Амет-Хан Султан мейданына насыл бармакъ мумкюн?»-………….

«Балалар, имтианларгъа азырланмалы!»-……………..

5. Мустакъиль иш. Дерсликнен чалышув.

А)164-иш, 165-иш, 64 с.,

Б) Вазифе: Джумле тизелер ве язалар.

6. Нетидже

Мен не биле эдим?

Мен не бильдим?

- деген суаллерге талебелерден сорав.

7.  Баалав

8.  Эв вазифе

65 саифеде 167 ишни беджермек.