Кыргыз Респуликасынын химия илиминин калыптанышына чыйыр салган окумуштуулар

Сабактын темасы:Кыргыз Республикасында химия илиминин калыптанышына чыйыр салган окумуштуулар

Сабактын тиби:Жаңы теманы өздөштүрүу

Колдонулган усул:чакан топто жана жуптар менен иштөө,класстер тузүү,долбоор жактоо

Сабактын жабдылышы:презентация,окуу китептер

Негизги компетенттүүлүктөр

Маалыматтык:Химия илиминин калыптанышы жана ага салым кошкон окумуштуулар,алардын эмгектери туурасында билишет

Социалдык- комуникативдик:Жаңы темадан алган маалыматтарды бири-бирине баарлашуу аркылуу жүргүзүшөт

Өз алдынча уюштуруу жана маселелрди чечүү-башкалардында сын пикирин уга билүү,өз алдынча чечимдерди кабыл алуу

Предметтик компетенттүүлүктөр

Химиялык кубулуштардын маңызын ачып көрсөтүү:Окуумуштуулар ачкан химиялык кубулуштарыдын негизги касиеттерииг маңызын ачып көрсөтүү

Химиялык кубулуштарды жактан заттардын курамы жана түзүлушү боюнча түшүндүрүү

Заттардын тузулүшу жана курамынын окумуштуулар тарабынан ачылышынын турмуш тиричиликте колдонулушун түшүндуруп берүү

Заттарды жана химиялык реакцияларды окуп үйрөнүүдө илимий далилдөөлөрдү(методдорду)пайдалануу:окуукитебин пайдалануу менен илимий далилдөөлорду келтирүү

Сабактын максаттары

Билим берүүчүлук : КРнын химия илиминин калыптанышына салым кошкон окумуштуулар боюнча окуп билишет

Өнүктүрүүчүлүк:Окумуштуулардын ойлоп табуулары ,алардын эмгектери тереңдетип окутуу

Тарбия берүүчүлүк:Башкалардын эмгектерин сыйлай билүүгө ,урматтоого тарбиялоо

Мазмундук тилке

1.Таанып билүү усулдары

2.Заттар

3.Химиялык реакция

4.Заттарды жана химиялык реакцияларды турмушта колдонуу

Сабактын жүрүшү:

Сабактын этаптары:

1.Окуучуларды сабака уюштуруу

Окуучулардын сабакка катышуусун контролдоо,окуу куралдарын текшерүү

Окуучуларга сабактын максатын түшүндүрүү

Окуучулар окуу куралдарын жана классты сабакка даярдашат.Бүгункү теманы дептерлерине жазуу менен ,сабактын максаттары менен таанышышат.

2.Өтулгөн темаларды кайталоо

Карта менен иштөө

Картаны пайдаланып КРда жайгашкан химиялык өнөр жайларды көргозүп бергиле жана шарттуу химиялык белгилерди пайдалануу менен картага жайгаштыргыла.

3.Жаңы теманы түшүндүрүу

Химия илими татаал илимдердин катарына киргендиктен,аны изилдөө көптөгөн эмгектер жана иш тажрыйбалардын негизинде талыкпаган аракеттердин натыйжасында изилденип чыгат

Буларды кимдер деп ойлойсуңар?

Окуучулардын жооптору:(Окумуштуулар)

Дүйнөдө көптөгөн химик окумуштуулар бар,алардын ичинде Кыргызстандын илимий кызматкерлери да бар.

Окуучулар класстерди пайдалануу менен мисалдарды келтиришет.

Суроо жооп аркылуу талкууларды уюштурушат.

Кыргызстанда химия илиминин өнугушү 1943-ж туш келет .Бул жылдары Илимдер академиясынын Кыргыз филиалынын ачылышы болгон.

Ал эми бүгүнкү кундө химия предмети боюнча көптөгөн окуу жайлар бар.

Алардын бири химик технологдорду жанан мугалимдерди даярдаган.Ж.Баласагын атындагы Кыргыз Улуттук университи да иш алып барат.

Мындан сырткары дүйнө жузундо коптөгөн окумуштуулар химия илимин изилдөө мнене иш алып барышат.

Дүйнөдөгу эң белгилүү Нобель сыйлыгы,химия илимин изилдеген окумуштууларга да тапшырылып келе жатат.

Химия боюнча эң керектүу иштерин Нобель сыйлыгы Европалык 3 окумуштууга дүйнөнун эң кичине механизмдерин жаратканы үчүн берилди.Алар:Британиялык Жеймс Фродарт ,Франциялык Жан Пьер Соваж жана Голландиялык Бернард Феринг.Алар ойлоп тапкан механиз тал чачтан миң эсе ичке жана ал адамдвын организминдеги керектүү жерге даарыны жеткирет.

Кыргызстандын Улуттук Академиясынын алдлындагы Инновациялык фитотехнологиялык борборунун адиси ,химия илимдеринин кандидаты Анарбек Акималиев өзүнун ассистент тарбиялануучулары Нураалы Бурканов жана Сабира Боркошева менен биргеликте көп жылдар бою эмгектенип 14 өсумдуктун курамынан турган “Акан”, “Бейкут” , “Глитимал”, жана “Чабал” атту дары каражаттарын ойлоп табышкан.

Ал белгиленгендей,учурунда өзү да химия илимдеринин академиги ,окумуштуу Арстанбай Алтымышевдин окуучусу катары аны менен 20 жылдай эмгектенип ,бир катар дары –дармектерди ойлоп табышкан.Бул каражаттар 1980-жылы өткөн улуттук олимпиада оюндарында жана космосто учууда колдонулган.Анын айтымында, “Чабал”дарысы кайыңдынын капталында өсүүчү “Чага”өсүмдүгүнөн алынып ,ага кадимки бал кошулуп жасалган.Бул дары:чаганын – ча деген сөзүн алып,ага бал деген сөздү улап ,Чабал болуп аталып калган.Ал канды туура сактап туруучу касиетке ээ.Ошондой эле лейкоцит.кан басымы төмөн оорууларды жогорулатып ордуна келтирет.Ал эми Бейкут уйкусуздукту ,кыжаалаттыкты жоюу максатында колдонулат.Глитималды жөтөл ооруусуна кабылган учурда ичүүгө болот.Ал көкүрөкту жибитип ,тазалоого арналган.Акан болсо гепатит ,боор жана өт ооруусуна чалдыккандар үчүн сунуш кылынган.

Дүйнөдө жыл сайын Инженер химиктер институту химия тармагында ийгилик жараткан окумуштууларды сыйлап келет .Ал эми 2019-жылы Англияда өзкесибине берилип ийгилик жараткан 10 инженер химикти Инженер химиктер институту медаль менен сыйлады.

Алардын арасында илимдин доктору,Кыргызстандык АсельСартбаева дагы бар.сартбаева учурда Улуу Британияда жашап Бат университетинде профессор болуп иштейт.

Жаңы теманы бышыктоо

Окуучулар китепте берилген тапшырмаларды иштешет

Окуучулар китепте берилген тесттерди окуп суроолорго жооп беришет.Суроолордун жоопторун дептерлерге жазывшат.Бири-бирине көмөктөшүу аркылуу ,башкаларга болгон сый урматын көргөзуп беришет.

Мугалим окуучуларды топторго бөлөт

Карточкалардагы тапшырмаларга даярданган топтоп кезек кезеги менен доскага чыгып жакташат.карточкалардагы суроолорго жооп бере окуучуну топтун башчысы толуктап жооп берет

Бири –бирин уга билүү, сыйлоо ,сындабоо ар бир ой баалуу,кол коөтөруп жооп берүү

Үй тапшырма:Окуу китебин пайдаланып бугунку тапшырманы окуп келишет