Кызматчы сөздөрдүн маани брүүчү сөз түркүмү катары мүнөздөмөсү жана алардын түрлөрү

Кыргыз тили 7-класс Мугалими: Мырзагелдиева Э.К.

Жаркылдатып кабагын. Мугалим берет сабагын. Күндө аткарып талабын. Билимге мен канамын

Сабактын темасы:

Кызматчы сөздөрдүн маани берүүчү сөз түркүмү катары мүнөздөмөсү, алардын түрлөрү.

Сабактын максаты:

• Кандай сөздөр кызматчы сөздөр деп аталат?
• Маанисине карай кызматчы сөздөр канчага бөлүнөт?

Кыргыз тилинде сөз түркүмдөрү н егизги , өзгөчө жана кызматчы сөз түркүмдөрү деп бөлүшүнөт.

Кызматчы сөздөр маанилерине карай төрткө бөлүнөт : жандоочтор, байламталар, бөлүкчөлөр жана модаль сөздөр кирет.

Кызматчы сөз түркүмдөрү өз алдынча лексикалык мааниге ээ болбой, сүйлөмдө негизги сөз түркүмдөрүнө кошумча грамматикалык маани тартуулайт. Булар «маани бербөөчү сөз түркүмдөрү» деп аталат.

Булар өз алдынча турганда сүйлөм мүчөлөрүнүн милдетин аткара албайт.

Кызматчы сөздөр жекече турганда лексикалык мааниге ээ болбогон сөздөр кирет, алар башка сөз түркүмүнөн айырмаланып турат.

Кызматчы сөздөр

• Ар бири баштагы бүтүн сөздүк белгисин сакташып, негизги компоненттерден тыбыштык сөз катары ажыратылып айтылат. Ал эми мүчө болсо,айкашкан сөздөрү менен бирге айтылат. Бирок экөө тең лексикалык мааниге ээ эмес.
• Маани бербөөчү сөздөр морфологиялык жактан уңгу мүчөлөргө ажыратылбаган өзүнчө турган сөз болгондуктан, үндөштүк законуна баш ийбейт. Мүчөлөр менен айкашпайт. Мүчөлөр болсо, тыбыштык составы жагынан уланган сөзун ээрчип, үндөштүк законуна баш ийет.
• Маани бербөөчү сөз туркүмдөрү, бүтүн сөздүк касиетин сакташып,дайыма басымды кабыл алышат.

Жандооч Байламта Бөлүкчө Модаль сөз

Шекилдүү, жана, менен, гана, эле, албетте,

тууралуу, да, а, ал эми, эң, өтө, арийне, жөнүндө, анткени, абдан, ырас, боюнча, себеби, дагы, сөзсүз

ТАПШЫРМА:

Кызматчы сөздөрдү катыштырып 6 сүйлөм түзгүлө жана ал сүйлөмдөргө синтаксистик талдоо жүргүзгүлө.

Үйгө тапшырма:

127-бет.

2-корутунду.

Жадыбалдыны дептерлериңерге түшүргүлө жана сөздөрдү эсиңерге сактагыла.

Сабакка көңүл бөлгөнүңүздөргө чоң рахмат!